Бөлім: «Жаңылтпаштар»
Жаңылтпаш — қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры. Жаңылпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру; жас ұрпақтың тілін ұстартып, әр түрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету мақсатымен пайда болған. Жаңылпаштың сөздері адамды жаңылдыратындай қиын, көбінесе, ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады, қара сөз немесе өлең түрінде болады. Жаңылпаш ойын-сауықтарда ән білмейтін, жатқа тақпақ айта алмайтын жастарға жаза ретінде де қолданылған. Мұндай ұятты жағдайға қалмас үшін әр жас жігіт пен қыз ән-жыр үйренуге талпынған. Қазіргі кезде Жаңылпаш жаңа мазмұнға ие болып, түрі мен мазмұны жағынан молыға түсті. Жас ұрпақты достыққа, бірлікке, адамгершілікке, ізгі қасиеттерге тәрбиелеудің маңызды құралына айналды. “Қамаштан көріп қалашты, Қалашқа Жарас таласты, Бөлінсін десең қалаш тең, таласпа Жарас Қамашпен” сияқты тәрбиелік мәні зор Жаңылпаштар бала бақшалар мен мектептерде жиі қолданылады.
Сопыбек қырықтарда,Соғыпты қырық балға.Балғаны баласы алды,Алғаны жарасады.
© Кеңесжан Шалқарұлы
Мен КөлкөргендеКездестім көз көргенге.Кездеспесем көз көргенге,Келмес емКөлкөргенге.
© Кеңесжан Шалқарұлы
ҚыраттардаҚұрақ бар.Құр аттардаҚұлақ бар.ҚұрақҚыраттар да,ҚұлақҚұр аттар да.
© Кеңесжан Шалқарұлы
Ықылас пен ЫбырайЫдыстарын тасымай,Ырыскүлден үлгі алмай,Ынтасыз жүр тілді алмай.
Электр шамы жанады,Этаждар жымың қағады.Электр жарық бермесе,Экран сөніп қалады.
Юра Юля ойшылы,Юла Юляның ойыншығы.
Ян - ян - янЖүгіріп жүр қоян.Ян - ян - янБұл қоян емес, шаян!
Ізденгіш -ізшең.Ізшең - ісшең.Ізшең - іскер.Іскер - ісмер.
Намысшылды нашар нақыш налытты,Намыссызды найсаптығы найқалтты.
Жаңбыр жауып келеді, қар аралас,Насыбайдың ішінде күл аралас.Бір топ қатын келеді қыз аралас,Ойпаң жерге шөп шығар көде аралас. Омартаға балалар..
Мақтасы мол мақташы,Мақтанышы - мақтасы.Мәртебесін марқайтып,Мақташыны мақташы?