Бөлім: «Жаңылтпаштар»
Жаңылтпаш — қазақ ауыз әдебиетінің шағын жанры. Жаңылпаш ойын-сауыққа жиналған жұртты күлдіру; жас ұрпақтың тілін ұстартып, әр түрлі сөзді шапшаң айтуға үйрету мақсатымен пайда болған. Жаңылпаштың сөздері адамды жаңылдыратындай қиын, көбінесе, ұяң және қатаң дауыссыз дыбыстардан құралады, қара сөз немесе өлең түрінде болады. Жаңылпаш ойын-сауықтарда ән білмейтін, жатқа тақпақ айта алмайтын жастарға жаза ретінде де қолданылған. Мұндай ұятты жағдайға қалмас үшін әр жас жігіт пен қыз ән-жыр үйренуге талпынған. Қазіргі кезде Жаңылпаш жаңа мазмұнға ие болып, түрі мен мазмұны жағынан молыға түсті. Жас ұрпақты достыққа, бірлікке, адамгершілікке, ізгі қасиеттерге тәрбиелеудің маңызды құралына айналды. “Қамаштан көріп қалашты, Қалашқа Жарас таласты, Бөлінсін десең қалаш тең, таласпа Жарас Қамашпен” сияқты тәрбиелік мәні зор Жаңылпаштар бала бақшалар мен мектептерде жиі қолданылады.
Әбзел әбзелдессе, әзілдесіп әбзелдессе ғой.
Әдейілеп әдемілеңкіренген әшекей әдемі.
Әдепкі әдемі әдепке әдеттенгенӘбестік әбілет әдетке әдеттенбейді.
Әдепті әділдікке әдеттенген.Әдетте, әділдік те әдептіден.
Әдіпті әдемі әдіптейтін әдісшілІскер ісмер кім, таныс, біл.
Әз әженің әжімі де әжептәуір.
Әзілшіл жездеммен әзілдессең азырақ,Әзірліксіз-ақ әдемі әзілге әзір-ақ.
Әріп әліпті әліптеме дей ме?
Әсем әсерсізді де әсерлеп әсемдейді.
Әжем әбігерленіңкіреп жүруге әдеттенген бе?
Әукім-әукім, әукелім,Әудем жерде өріс бар,Әр түрлі шөбі көп тау керім.
Әжемнің әспеті -Әуелден әспетті.
Әуесқойлыққа әуестенгенӘншінің әуені де әулекі.
Әупілдек әупірімдеп,Әуес пе әлде көлдеӘупілдеуге «әуп, пірім» деп.
Әжем үш әшмүшке шай алдырдыӘзер-мәзер дегенде шөл қандырды.
Әтеш пен бөрте серкеш шекісті,Әтешке көзін шұқытқан бөрте серкештің де,Әкіреңдеген әтештің де беті істі.
Әшекейсіз әшекей әшейін әсерсіз әшекей.
Байтан тай таңдады,Таңдаған тайы тайтаңдады.Бұған кейіген Байтан тағыТайтаңдамайтын тай таңдады.
Бал аралар, бар араларБалалармен бірге бау аралар.Бар балалар арамен ағаш аралар.
Баласы шашын жібітіп отыр,Атасы насыбайын үгітіп отыр.Апасы түбітін түте алмай,Ұрысып отыр.
БалтабайМал таба алмай жүр.Баласы тал таба алмай жүр,Ағасы бал таба алмай жүр,Балтабай әлі мал таба алмай жүр.
Барсакелмес - барсакелмейтін,Келсе бармайтын жер емес.Барып-келіп жүргендер де,Барғысы келіп жүргендер де жоқ емес.
Барша шырша — жасыл шырша.Жасыл шырша — асыл шырша.
Бидай көжеСөк көжеЕкеуі деТоқ көже.Көзден ұшқан,Жоқ көже.
Бөкпен жегенБөпем екен.Бөпем бекпенТөккен екен.