Бөлім: «Өлеңдер»

Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода, элегия, баллада, сонет, т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай (аңшылық, төрт түлік, наурыз өлеңдері), ескілікті наным-сенімге байланысты (бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі (салт, үйлену, мұң-шер өлеңдері), қара өлең, тарихи өлең, айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара, меңзеу, салыстыру, жұмбақтау, астарлау, бейнелеу, теңеу, ұқсату, т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат, махаббат және философия түрлерге жіктеледі.
Беташар
Боз ала ауыл жастары,
Бозбала күнін тастады.
Боз жаулық жауып қыздарға,
Шаңырақ құра бастады.
Жиылып жекжат ой-қырдан,
Ауылда күнде..
©  Мұқағали Мақатаев
Бесік басында
Ұқсайды бар тыныштық жер бетінде,
Ұйқыдағы сәбидің келбетіне.
Ояту былай тұрсын, рұқсат жоқ
Ұйықтап жатқан ұлымды тербетуге.
Ұйықта, ұлым..
©  Мұқағали Мақатаев
Бақытым менің алыста
Алданбайын арзанқол жұбанышқа,
Алданып жұбанышқа, құрақ үшпа!
Қазір менен қашықтап куаныш та,
Әйтеуір, бір бақытым тұр алыста.
Белгісіз жетем бе..
©  Мұқағали Мақатаев
Бақыт деген
«Мұғалима бізге бақыт туралы шығарма жаздырды. Бақыт деген не екенін мен қайдан білейін...»
Бақыт деген - сенің бала күндерің
Бақытсыз-ақ бақытты..
©  Мұқағали Мақатаев
Бақ мекен
(Тың көтерген ерлерге)
Кұт мекен,
Ырыс мекен,
Асыл мекен,
Ақ бидай ақтарылған шашу ма екен?!
Бабаларым аңсаған бақыт деген
Байқасам, бүгін..
©  Мұқағали Мақатаев
Бауыржан Момышұлына
Аға,
Саған, білмеймін не айтарымды,
Қай қырыңнан білмеймін байқарымды.
Көңілдегі ой көмейге кептелді де,
Түрмесіне кеудемнің..
©  Мұқағали Мақатаев
Батар күн
Батар күн,
Келер түн,
Атар таң,
Шығар күн,
Бәріңе, бәріңе, бәріңе құмармын!
Осы мен,осылай мәңгілік тұрармын,
Осы мен, сірә да, өлмейтін..
©  Мұқағали Мақатаев
Басқа жыл
Ертең жұрт басқа жылды қарсы алады.
Тамашалап, күй тартып, ән салады.
Би билейді жастар да, кәрілер де,
Ұмыт болып жыл бойы шаршағаны.
Жайылған..
©  Мұқағали Мақатаев
Басымнан қорқам
Мен басымнан қорқамын атом ба деп,
Бір әлемет жасалып жатыр ма деп.
Мұндай-дағы сұрапыл тап болар ма,
Өзі болған өзімен пақырға кеп.
Мен басымнан..
©  Мұқағали Мақатаев
Басыма менің, бақ, қондың
Орынсыз ойнап, күлгенде,
Опық жеп талай жүргенде,
Басыма менің, Бақ, қондың,
Байқаусыз шақта, бірдемде
Боларын бұлай білгем бе?!
Іздесем, рас..
©  Мұқағали Мақатаев
Баспа, мұнар!
Арылмасын аппақ нұр бастарынан,
Шашпа ызғар,
Күнімді баспа, мұнар!
Кетпе, шуақ,
Мына елдің аспанынан.
Мейрамы майдан болған қарттары..
©  Мұқағали Мақатаев
Барлығы да менікі
Барлығы да менікі:
Мына дәуір, мына өмір,
Мынау аспан, мына күн.
Мына мұхит, мына жер -
Мына менің тұрағым.
Барлығы да менікі:
Жұлдыздардың..
©  Мұқағали Мақатаев
Байқа, қалқам!
Қалай?!!
Қалай?!
Қалқам, маған не дедің?!
Meн өзімді зерттей алмай келемін.
Өзім жайлы жалғыз ғана дерегім -
Өзгелерге түсініксіз..
©  Мұқағали Мақатаев
Бабаларым, рақмет сендерге
Бабаларым,
Рақмет сендерге
Балаларым болмасын деп көр-кеуде,
Қобызыңмен қосып ән мен тіл бердің,
Өмірге мен мылқау болып..
©  Мұқағали Мақатаев
Бір өлеңі - бір елдің мұрасындай
Бір өлеңі - бір елдің мұрасындай,
Жыр жаза алмай жүрмін мен Расулдай.
Расулдай...
Бағым да жүр ашылмай,
Құсбегінің қолындағы лашындай.
Танылмаса..
©  Мұқағали Мақатаев
Бір әңгіме қозғашы ауыл жайлы
Бір әңгіме қозғашы ауыл жайлы,
Бұдан артық рахат табылмайды.
Бұлдырасын өткен күн сағымдай бір,
Бір әңгіме қозғашы ауыл жайлы.
Қар да ілігіп..
©  Мұқағали Мақатаев
Бір ән бар бүгінгі ұрпақ естімеген
Бір ән бар бүгінгі ұрпақ естімеген,
(Сонау бір соғыс жылы естіген ем)
Әредік, елдеқалай есіме алсам,
Қос басы, қою қара кешті көрем.
Шар тастар..
©  Мұқағали Мақатаев
Бір күніммен қоштастым
Тағы, міне, қоштастым бір күніммен,
Қош айтыстым бір күнгі тірлігіммен.
Тоқтатып кер толассыз қозғалысты,
Түссең-дағы тәңірдің кіндігінен.
Айлар..
©  Мұқағали Мақатаев
Бір келіншек
Емханада бар еді бір келіншек,
Емделуге, асқа да бір келуші ек.
Ерлі-зайып адамдар деп қалатын,
Ертелі-кеш екеуміз бірге жүрсек.
Көлеңкесіз..
©  Мұқағали Мақатаев
Білгішіме
Тағы да, тағы, тағы да,
Тағы да сына, білгішім.
Кіріп ап менің жаныма,
Кір іздеп тағы жүрмісің?!
Бір жырым - менің бір балам,
Мезгілсіз шала..
©  Мұқағали Мақатаев
Біздер жеңдік!
Біздер жеңдік! жоқ болып, жаралы боп.
Біз куандық алдымен қаралы боп
Қарсы тұрдық аждаһа алдында біз
Туған жердің аязы, бораны боп,
Біздер..
©  Мұқағали Мақатаев
Қайдасың, ақын Свет Оразаев?!
(Жоқтау)

Ер демеу сендей ұлды болар айып!
Еркіндік құн туса деп, cop азайып,
Ақиқат алдаспанын сілтеуші едің,
Қайдасың, ақын Свет..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Абайға мұң шағу
"Жұртым деуге арлымын,
Өзге жұрттан ұялып..."
"Менсінбеуші ем наданды,
Ақылсыз деп қор тұтып...". Абай.

Алашым деп арман-мұң, қиял әнім,
Абай..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Мойындамау
Ғұсманжан, мына күннің суығын-ай,
Барады ызғырығы қуырып-ай.
Жалп етіп жалын сөніп - ойладық па
Жастықтың жығылар деп туы бұлай?!
Заманым қазір..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы
Сезіну
«Долы сия, ащы тіл» айтқанымен
Қайран жұртқа келеді араласқым!
Жаным ашып, аяймын, кектенемін,
Жақсы болса қазағым деп келемін.
Жек көріп-ақ
..
©  Есенбай Дүйсенбайұлы