Бөлім: «Өлеңдер»
Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода, элегия, баллада, сонет, т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай (аңшылық, төрт түлік, наурыз өлеңдері), ескілікті наным-сенімге байланысты (бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі (салт, үйлену, мұң-шер өлеңдері), қара өлең, тарихи өлең, айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара, меңзеу, салыстыру, жұмбақтау, астарлау, бейнелеу, теңеу, ұқсату, т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат, махаббат және философия түрлерге жіктеледі.
Елес жайлы естелік
Төрағасы жайғасты төрге барып,
Бос орын жоқ.
Зал іші көмбе-халық.
Әуезовті бір шешен мақтап жатыр,
Аракүдік тамағын кенеп алып...
Бір бұрышқа..
© Мұқағали Мақатаев
Бос орын жоқ.
Зал іші көмбе-халық.
Әуезовті бір шешен мақтап жатыр,
Аракүдік тамағын кенеп алып...
Бір бұрышқа..
Елім, саған ғашықпын!
Елім!
Саған ғашықпын.
Ғашықпын саған:
Құмарымды қандырмап едім.
Батыр болып, бақ қонып, асып тұрса адам,
Қаруы жоқ құлың ғой алдыңда сенің.
Мен..
© Мұқағали Мақатаев
Саған ғашықпын.
Ғашықпын саған:
Құмарымды қандырмап едім.
Батыр болып, бақ қонып, асып тұрса адам,
Қаруы жоқ құлың ғой алдыңда сенің.
Мен..
Елім барда
He сыйлайды, не береді келер күн?!
Неде болса тірі тұрсам көрермін.
Желідегі құлынымын мен елдің,
Көгендегі қозысымын мен елдің.
He сыйласын..
© Мұқағали Мақатаев
Неде болса тірі тұрсам көрермін.
Желідегі құлынымын мен елдің,
Көгендегі қозысымын мен елдің.
He сыйласын..
Ей, өмір
Дүниенің ағын да, қарасын да,
Мыңқ етпейсің, қабылдап аласың да.
Қарасымен шамаң жоқ таласуға,
Ей, өмірім, зымырап барасың ба?
Жер мен көктің..
© Мұқағали Мақатаев
Мыңқ етпейсің, қабылдап аласың да.
Қарасымен шамаң жоқ таласуға,
Ей, өмірім, зымырап барасың ба?
Жер мен көктің..
Ей, менің қиын өткелім
I
Ей, менің сайран мекенім!
Адамға бермес екі өмір,
(Әрине, болмас екі өлім)
Мен сенен ертең кетемін,
Айдынын қимас аққудай,
Айналып ұшып..
© Мұқағали Мақатаев
Ей, менің сайран мекенім!
Адамға бермес екі өмір,
(Әрине, болмас екі өлім)
Мен сенен ертең кетемін,
Айдынын қимас аққудай,
Айналып ұшып..
Ей, Бауырым!
Ей, Бауырым!
Heгe сонша сарғайдың?
Қапалансам, менің-дағы бар қайғым.
Мен жұртыма мұңымды емес,
Жырымды,
Қуанышым-шаттығымды..
© Мұқағали Мақатаев
Heгe сонша сарғайдың?
Қапалансам, менің-дағы бар қайғым.
Мен жұртыма мұңымды емес,
Жырымды,
Қуанышым-шаттығымды..
Егер де айта алмасам айтарымды
Егер де айта алмасам айтарымды,
Алжыдым,ақылымды сайтан ұрды.
Қынына қылышымды салам онда,
Ақ жүзі алмасымның қайтарылды.
Егер де айтып кетсем..
© Мұқағали Мақатаев
Алжыдым,ақылымды сайтан ұрды.
Қынына қылышымды салам онда,
Ақ жүзі алмасымның қайтарылды.
Егер де айтып кетсем..
Егін салдым
Егін салдым,
Мал бақтым,
Тас қаладым
Сағынам да,
Жұртты да басқарамын.
Жалығам да
Жабырқап пәс қаламын,
Жырды бірақ,
Жырды мен..
© Мұқағали Мақатаев
Мал бақтым,
Тас қаладым
Сағынам да,
Жұртты да басқарамын.
Жалығам да
Жабырқап пәс қаламын,
Жырды бірақ,
Жырды мен..
Дәрігеріме
Керегі жоқ,
Керегі жоқ,
Керегі жоқ бәрінің!
Иненің де керегі жоқ,
Керегі жоқ дәрінің!
Кетсем егер, пленканың үзілген бір әнімен,
Қалсам егер..
© Мұқағали Мақатаев
Керегі жоқ,
Керегі жоқ бәрінің!
Иненің де керегі жоқ,
Керегі жоқ дәрінің!
Кетсем егер, пленканың үзілген бір әнімен,
Қалсам егер..
Дұшпаның бар ма?
Дұшпаның бар ма? -дейсің,
Қайдан білем...
Әйтеуір, жүрген жерім - сайран кілең.
Қазақтың қайсы үйіне барсам-дағы,
Алдымда - ақ дастарқан, жайған..
© Мұқағали Мақатаев
Қайдан білем...
Әйтеуір, жүрген жерім - сайран кілең.
Қазақтың қайсы үйіне барсам-дағы,
Алдымда - ақ дастарқан, жайған..
Дос болам десең
Дос болам десең,
Досымды сыйла, қымбаттым!
Досыңа сонда,
Досыммен ғана қымбатпын.
Дос болам десең,
Мендегі доспен достасқын,
Сендегі доспен дос..
© Мұқағали Мақатаев
Досымды сыйла, қымбаттым!
Досыңа сонда,
Досыммен ғана қымбатпын.
Дос болам десең,
Мендегі доспен достасқын,
Сендегі доспен дос..
Дейтін еді қарт ақын
«Қырғи жолдас бола алмайды кептермен,
Себебі ол кептер етін жеп көрген.
Қой қоралас бола алмайды қасқырмен,
Қасқырдан ол көресіні көп..
© Мұқағали Мақатаев
Себебі ол кептер етін жеп көрген.
Қой қоралас бола алмайды қасқырмен,
Қасқырдан ол көресіні көп..
Дастарқан үстінде
(Өзбек жігітіне)
Ойға жыр, көңілге күй, жанға тыныс,
Айналаң алма-өрік, алда қымыз.
Асан атам аңсаған Жерұйығы,
Жігітім, жақсы ә, біздің..
© Мұқағали Мақатаев
Ойға жыр, көңілге күй, жанға тыныс,
Айналаң алма-өрік, алда қымыз.
Асан атам аңсаған Жерұйығы,
Жігітім, жақсы ә, біздің..
Дариға, домбырамды берші маған
Дариға, домбырамды берші маған,
Жаныма келші, жарым, келші балам!
Бейуақ, іңірдегі көңіліме,
Күй болып, күңіреиіп енші..
© Мұқағали Мақатаев
Жаныма келші, жарым, келші балам!
Бейуақ, іңірдегі көңіліме,
Күй болып, күңіреиіп енші..
Бәріне жауаптымын
Бәріне жауаптымын.
Қашан менен қалғалы тағат, тыным,
Пісіп тұрған егінді бұршақ ұрса,
Айтыңдар жауапты кім?
Әрине, мен.
Мен оған..
© Мұқағали Мақатаев
Қашан менен қалғалы тағат, тыным,
Пісіп тұрған егінді бұршақ ұрса,
Айтыңдар жауапты кім?
Әрине, мен.
Мен оған..
Бәріне де түсінем
Бәріне де түсінем,
Бәрін білем,
Бірақ білмен өзімнің әлімді мен.
Пайдам да жоқ ешкімге, зияным да,
Ұялтуға қақым жоқ, ұялуға.
Жаяулатып..
© Мұқағали Мақатаев
Бәрін білем,
Бірақ білмен өзімнің әлімді мен.
Пайдам да жоқ ешкімге, зияным да,
Ұялтуға қақым жоқ, ұялуға.
Жаяулатып..
Бәрін де қойшы...
Өмір-ай, деймін,
Өмір-ай, деймін кейде мен,
Күндер де өтті, ойнайтын қыста жейдемен.
Кездер де кетті біреулер маған «Ей!» деген,
Кездер де жетті..
© Мұқағали Мақатаев
Өмір-ай, деймін кейде мен,
Күндер де өтті, ойнайтын қыста жейдемен.
Кездер де кетті біреулер маған «Ей!» деген,
Кездер де жетті..
Бұрын ылғи құс сайрайтын тереземнің алдында
Бұрын ылғи құс сайрайтын тереземнің алдында,
Ала қарға, қарқылдайды...
Нендей сиқыр бар мұнда?!
Көгершіндер, шымшықтар-ау...
Қайда кетіп..
© Мұқағали Мақатаев
Ала қарға, қарқылдайды...
Нендей сиқыр бар мұнда?!
Көгершіндер, шымшықтар-ау...
Қайда кетіп..
Бұзылған үй
Тәкаппар таулар жатқан жан-жағында,
Барып қайт салқын жайлау, малды ауылға.
Бір жер бар «Қарасаз» деп аталатын,
Көресің жолың түсіп..
© Мұқағали Мақатаев
Барып қайт салқын жайлау, малды ауылға.
Бір жер бар «Қарасаз» деп аталатын,
Көресің жолың түсіп..
Болашақтың елшісімін
Бұл өмірге келгеннен соң,
Елшісіндей шет елдің,
Миссиямды аяқтамай,
қалай ғана кетермін,
Халық деген патшама,
Немен жауап етермін!
Дәнекер боп..
© Мұқағали Мақатаев
Елшісіндей шет елдің,
Миссиямды аяқтамай,
қалай ғана кетермін,
Халық деген патшама,
Немен жауап етермін!
Дәнекер боп..
Болашақ дәрігерге
Тоқта-тоқта, ей, жігіт, аялдағын.
Қане, қалай жағдайың, баяндағын.
...Тәжірибе мектебін өтіп жүрсең,
Дәрігерлік кәсіпке таянғаның.
Таянғаның..
© Мұқағали Мақатаев
Қане, қалай жағдайың, баяндағын.
...Тәжірибе мектебін өтіп жүрсең,
Дәрігерлік кәсіпке таянғаның.
Таянғаның..
Болады деп арманда
Ал енді мен ақыл айтам,
Ақыл айтам, таңданба.
Қорлық үшін келген жоқсың мына өмірге,
Жалғанға.
Мына өмірде, жүрегіңде,
Бойыңда ыстық қан..
© Мұқағали Мақатаев
Ақыл айтам, таңданба.
Қорлық үшін келген жоқсың мына өмірге,
Жалғанға.
Мына өмірде, жүрегіңде,
Бойыңда ыстық қан..
Бозқараған
Бозқараған...
Көрдің бе бозқараған?
Сирень иісі аңқиды боз даладан.
Бозқараған - тікенек, тікенге өскен
Сирень гүлін ешкім де қозғамаған.
(Соның..
© Мұқағали Мақатаев
Көрдің бе бозқараған?
Сирень иісі аңқиды боз даладан.
Бозқараған - тікенек, тікенге өскен
Сирень гүлін ешкім де қозғамаған.
(Соның..
Бибігүлге
Қарлығаш көмей Құрбым-ау
Қай күні, қандай Анадан,
Бағына елдің тудың-ау?!
Ізеттім, әрі келбеттім,
Қасында жүріп көрмеппін.
Бір кезде, шарлап..
© Мұқағали Мақатаев
Қай күні, қандай Анадан,
Бағына елдің тудың-ау?!
Ізеттім, әрі келбеттім,
Қасында жүріп көрмеппін.
Бір кезде, шарлап..
Бетховен
Сәнімен емес,
Әнімен оған қымбатты,
Қырық мың ғалам,
Қырық мың түрлі үн қатты.
Көзімен көрмей, әлемнің мына бояуын,
Көңілімен ғана керемет сазын..
© Мұқағали Мақатаев
Әнімен оған қымбатты,
Қырық мың ғалам,
Қырық мың түрлі үн қатты.
Көзімен көрмей, әлемнің мына бояуын,
Көңілімен ғана керемет сазын..