Бөлім: «Өлеңдер»

Өлең – шағын көлемді поэзиялық шығарма. Ырғағы мен ұйқасы қалыпқа түскен, шумағы мен бунағы белгілі тәртіпке бағынған нақысты сөздер тізбегі. Өлеңнің түрлері мен жанрлары әр алуан: ода, элегия, баллада, сонет, т.б. Кең мағынасында өлең қысқа көлемді поэзиялық туындылардың жалпы атауы болса, тар мағынада музыка өнер мен сөз өнеріне ортақ туынды, яғни ән өлеңі. Қазақ ауыз әдебиетіндегі халық өлеңдері еңбек-кәсіпке орай (аңшылық, төрт түлік, наурыз өлеңдері), ескілікті наным-сенімге байланысты (бақсы сарыны, арбау), әдет-ғұрып негізіндегі (салт, үйлену, мұң-шер өлеңдері), қара өлең, тарихи өлең, айтыс өлеңдері болып бөлінді. Өлең сөздердің болмысы, жаратылысы аса күрделі, оған ишара, меңзеу, салыстыру, жұмбақтау, астарлау, бейнелеу, теңеу, ұқсату, т.б. тән. Өлең лирика жанрында кең тарады, тақырыбы жағынан саяси, көңіл күйі, табиғат, махаббат және философия түрлерге жіктеледі.
Елбасыға хат!
Өтінем сізден, қиянат елге жасама,
ҚАЗАҒЫМ мынау қалмасың десек тасада.
Ашулы Алаш ел үшін байтақ жер үшін,
Өзгертіп заңды өкпесін елдің бас..
©  Саят Әбенов
Қырман басында
Қызу қарқын, көңіл шат,
Шығады жарқын дауыстар.
Ұштасқан қимыл қат-қабат,
Еселенген екпін бар.
Бұлшық етті білектер,
Еңбек сүйгіш..
©  Мұқағали Мақатаев
Ғасырлар перзенті
I
Ғасырлар - Аналар
Әлдилеп сәбиін тербеген.
Қатыгез күн туса паналар
Ер ұлға жерік боп шөлдеген.
Ғасырлар - Әкелер
Сенімді мұрагер..
©  Мұқағали Мақатаев
Miнe, тағы ашу келіп, алқымыма тығылды
Miнe, тағы ашу келіп, алқымыма тығылды,
Ақылымның есігінен аттай бере жығылды.
Көлдей тұнық көңіліме қоқыс тастап лайлап,
Кей пенделер..
©  Мұқағали Мақатаев
Райымбек! Райымбек!
I
«Қара таудың басынан көш келеді».
Қара жорға шайқалып, бос келеді.
Қара күнді жамылып, қара қазақ
Қара түнді басынан кешкен еді.
Қара қайғы..
©  Мұқағали Мақатаев
He келіп, не кетпеген бұл ғаламнан
He келіп, не кетпеген бұл ғаламнан,
Су тартылған теңізден, жылғалардан,
Нелер ұрпақ аттанған қуған арман,
He бар дейсің, өмірге тұлға болған
He..
©  Мұқағали Мақатаев
He жетпейді?
He жетпейді?
Құлпырған маңайың гүл,-
Деп маған,
Ырза болмай, ағайын жүр.
Жаным барда, бойымда қаным барда,
Жырымнан жан ашуын алайын..
©  Мұқағали Мақатаев
He айтам саған, жаным-ай
He айтам саған, жаным-ай, не айтам саған
Кете бердім жолменен шайтан салған.
«Қолда барда алтынның қадірі жоқ».
Қиын екен қосылып, қайта..
©  Мұқағали Мақатаев
Моцарт. "Жан азасы"
(Р е к в и е м)

Біреу келді де, қара киімге оранған.
- Жаназа күйін жазшы бір, Моцарт! -
Жоғалған...
Әлде бір елес...
Әлде бір адам болар..
©  Мұқағали Мақатаев
Мавр
«Мое положение сейчас таково,что я должен во что бы то ни стало достать денег, чтобы вообще быть в состоянии продолжать работу»
К.Маркс и..
©  Мұқағали Мақатаев
He пайда күрсінгеннен, өкінгеннен
He пайда күрсінгеннен, өкінгеннен,
He пайда дәтке қуат бекінгеннен,
Алайда, емханада көз жұмғаннан,
Жақсы еді ғой майданның өтінде өлген.
Құрбан..
©  Мұқағали Мақатаев
Соңғы минуттар
Москва. Кремль.
Жиналыс.
Советтер can түзеп, жиған күш.
Қуаныш хабарды әкелді
Ақсақал Михаил Иваныч.
- Жолдастар! - деді ол,байыпты,
- Шүйінші..
©  Мұқағали Мақатаев
Күй қаласа ғой
Сексенде селкілдеген Ахметті,
Ажал келіп, ақыры бақыл етті.
Бұйырғаны қартыңа бұл өмірден -
Айналасы алты кез ақырет-ті.
Тіршіліктен есіл қарт..
©  Мұқағали Мақатаев
Жыр жалғасы
«Шушада, Саян тауы бөктерінде»
В И Лениннің аяқталмаған өлеңінен

П р о л о г

Жер төсінде керуенін шұбалтып,
Өмір көшіп барады.
Селеу жапқан..
©  Мұқағали Мақатаев
He деген керемет күн
He деген керемет күн!
Жаныда бәрі даяр не керектің:
Көрінеді гүлдерің бүр жарғаны,
Естіледі ұшқаны көбелектің.
He деген керемет күн!
Естіледі..
©  Мұқағали Мақатаев
Жарығым-ай!
Жарығым-ай!
Тұман торлап жүзіңді қалды ма-ай!
Деуші еді ғой: «Жалғыздың жары Құдай»,
Неге таси береді қаным ұдай?!

Жалт етеді бір үміт, тайып..
©  Мұқағали Мақатаев
Көреміз
Тірі жүрсек, біз көреміз талайды,
Жаңа жылды, жаңа күнді, жаңа айды.
Ұзағырақ өмір болса, жарайды,
Түн де келер, таң да атар арайлы.
Біз көреміз..
©  Мұқағали Мақатаев
Көктемде
Мына келген көктем бе?!
Сүйісуде кептерлер.
Көз ұшында, көк белде,
Түйісуде көк пен жер.
Тулап, тасыр арналар,
Нөсер құйып кеткесін.
Қыздырынып..
©  Мұқағали Мақатаев
Көктем де келер
Көп кешікпей көктем де келер енді,
Көгеретін тіршілік көгереді.
Қу бұтағы арса-арса кәрі еменге,
Келер көктем, білмеймін, не береді?
Көп кешікпей..
©  Мұқағали Мақатаев
Көзің нұрсыз дейсің сен
...Содан бері шыныммен жыламадым,
Сүріндім ғой, қойшы оны, құламадым.
Көзің нұрсыз дейсің сен өлде әзілің,
Әлде бір шыныңмен-ақ сынағаның
Оның..
©  Мұқағали Мақатаев
Күрсінбеші
Тағдырыма тура келген серігім,
Мен бейбаққа сыйлады екен сені кім?!
Шар басымда, шаңырағым, сен тұрсың.
Басқалардың барлығынан..
©  Мұқағали Мақатаев
Күндестік құрысын!
Қандай рақат!
Жүрейік, достар, күнде өстіп.
Ренжу деген,
Ренжу деген - білместік.
Бауырларым-ау!
Бәріміз қиын күн кештік,
Арамызға біздің
Қай..
©  Мұқағали Мақатаев
Күн шуағым
Тағы да таң атады, күн шығады,
Түн келеді,
Тіршілік тыншығады.
Ауысып алма-кезек тұрсын әлі,
Ей, менің өмірімнің күн шуағы.
Ей, менің өмірімнің..
©  Мұқағали Мақатаев
Күн жылыған, жер жібіген
Күн жылыған, жер жібіген,
Құстар келген шақтарда,
Төрдегі өрген төрт түлікке,
Төл жамырап жатқанда,
Көзімді алмай қарайтынмын егістікке..
©  Мұқағали Мақатаев
Күн бүгін күңіреніп
Күн бүгін тұрып алды күреңітіп,
Шіркіннің ашылмайды реңі түк.
...Күреңіткен ауылдың сырт жағында,
Мені де отыр ма екен біреу күтіп.
Күн сияқты..
©  Мұқағали Мақатаев