Өлеңдер ✍️

Әлқисса, біз білмейтін заман екен,
Әрине, уақыт — басқа, сана — бөтен.
Аты да ұмытылған бір түбекте,
Оқиға өтті дейді алабөтен.
Сескендірген даңқымен атырапты,
Өзі мықты, халқы да бақуатты.
Бір баһадүр хан бопты.
Қарсы келген
дұшпанның қабырғасы қақырапты.
— «Тағатын міндерің ғой, ылғи маған,
Естіген сайын іштей бір қиналам,
Ал болсын дегендерің! Шәр салам», — деп,
Басып алған елдерден құл жинаған.
Осылай бір ермекті тапты дейді,
Халқы да хан қабағын бақты дейді.
Тек: «Құлды жинай берген дұрыс емес...»
Бір ақсақал қарсы уәж айтты дейді.
Қамқа тоны сәл сырғып иығынан,
Көңлі қалып, билердің жиынынан.
«Құлдан қорқып...
Алжыған деген — осы»
Хан мысқылдап күледі миығынан.
Бұйрық бар:
«Ез!
Аяма!
Жаншы!» — деген,
«Қашқан жауға қатын да ер».
Әлсіреген,
құлға бәрі мәтіби.
Жасауылдар,
бөріктіріп сабайды қамшыменен...
Сегіз өрім бұзаутіс ысқырады,
Ысқырған сайын құлдар ышқынады.
Қарсыласып көргендер болып еді,
Ұзамай қалыбына түсті бәрі.
Бір күні хан жорыққа тағы аттанды,
Көрші елді жауламаққа талаптанды.
Қалың қол жөңкілгенде, арттағы елге,
Азғантай жасақ қана қарап қалды.
Қалың құлдың көзі енді жанды дейді,
Қол кеткесін бастады лаңды дейді.
Аз жасақты қырып сап, қолдарына,
Бір күні ел билігін алды дейді.
Уай, дүние-ай, ару қандай, мыстан қандай,
Бақ жанса, құл қолына құс қонғандай.
Алшаң басып...
Кеште хан төсегінде,
Ханымын ыңырсытып, құшқан қандай.
Кілең құл қарқылдайды, жырқылдайды,
Жарасар бәрі...
Болса, ұртың майлы...
Кешегі сәлем алмас ханшаларың,
Қойнында қара құлдың бұлтыңдайды...
Құл кешегі бағланды тепкілейді,
Азары бұл нәубеттің өтті дейді...
«Осылай да осылай боп жатыр...» — деп,
Ханға да елден хабар жетті дейді.
Ол дереу бұрған екен аттың басын,
Құдайым іске осындай тап қылғасын...
Құлдарға кешірім жоқ!
Мойнындағы
Құрықты хан тағына лақтырғасын...
Қырамыз бәрін түгел дескен дейді,
...Құлдар да хан қолынан сескенбейді.
Қыл ауыздан күтіп ап көп жасақты,
Қиян-кескі айқаста дес бермейді.
Иықтан бір албасты басты дейді,
Ханның қолы шегініп, қашты дейді.
Жалт бұрылған әскердің түрін көріп,
Не істерін білмей ол састы дейді.
Кенет...
Кенет...
Қарқылдап күлді дейді,
(Мұндайды есі ауысты, жынды дейді).
Уәзір біткен жоламай...
Сол кездері
Бір бала хан алдына кірді дейді.
Хан ием, әуелі Алла деп айтайын,
Содан соң елдің қамын жеп айтайын.
Бала демей, сөзіме құлақ түрсең,
Дұшпанды жеңер жолды мен айтайын.
Бала да батыл екен, тартынбайды,
Екі көз екі алмастай жарқылдайды.
Уәзірден, қолбасшыдан қайран болмай,
Баланың әңгімесін хан тыңдайды.
Содан соң дереу қолды жиды дейді,
Басқа заман түсіп тұр қилы дейді.
«Ақыл — жастан» — деген сөз рас екен,
Бала арқылы берді Алла сыйды дейді.
Ал енді, жаршыларым, жар салыңдар,
Әскерім, жауға қарай қарсы ағыңдар.
Қылыш, сүңгі, найзаның бәрін тастап,
Тек қана қолдарыңа қамшы алыңдар.
Хан сөзі екі болмас.
Барсын ерлер,
Қиқулап, ұлы айқайға салсын ерлер,
Құйғытып келе жатыр, міне, ұрандап,
Найзагер емес, кілең қамшыгерлер.
Хан ісі кенет оңға басты дейді,
Бала айтқан айла іске асты дейді.
Қамшыны көрген сәтте-ақ қалың құлдың,
Зәресі ұшып, құттары қашты дейді.
Бір-бірлеп қуып жетіп, құрықтайды...
Тарихтың тағылымын кім ұқпайды:
Иығына алтын тон ілсе-дағы,
Құл ешқашан қамшыны ұмытпайды.
...Көз алдымда қиқулап сәйгүліктер,
Тұрса-дағы кейде ойды қайғы бүктер.
Осы аңыз есіме ылғи түсе берді,
...Ештеңе айтқан жоқпын, әй, жігіттер.