Өлеңдер ✍️

Ән салып тұрды
Ақбоз ат мінген бозбала дүние түсімде,
Айналып арман мүсінге.
Ән салып тұрды ертедегі батырдай
Ақ ала бұлттың ішінде!..
Дала болып көсіліп жатқан даламмен,
Жан-жағым жанып алаумен.
Дір-дір етіп
Төгіле жаздап ақша бұлт,
Бүкіл әлем тербетілді сол әнмен.
Ән салып тұрды
Ақбоз ат мінген ақ ала таңда бозбала,
Көруге керек көз ғана.
Оянып кеттім соңына жетпей сол әннің,
Ұйықтай тұрмай аз ғана!..
Ақ айрандай қалған екен ұйып көк,
Тұла бойым тұтап жатқан күйіп тек.
Әлгі жігіт бір қарамай мен жаққа,
Бұлт ішіне сүңгіп кетті биіктеп!
Содан бері
Ән демеймін басқа әнді,
Кеудемде бір алай-дүлей басталды.
Ақбоз ат мінген боз дүние ұшты көзімнен,
Найзасымен екі жарып аспанды.
Ән салып тұрды
Ақбоз ат мінген бозбала жанды қозғап бір,
Асқарынан арманымның маздап нұр,
Сол әнменен көкірегіме нәзік бұлт,
Тамшы болып төгіліп кете жаздап тұр!
* * *
Сүю жайлы сыр шертем,
Тыңда, көктем,
Менен бұрын Абай да жырлап өткен.
Қабағыңа қараймын, қайран өмір,
Қара тастан бағбандай гүл дәметкен.
Даңқ үшін болғам жоқ ала шапқын,
Жұрт елер асқақ емес, аласа-ақпын.
Күліп келер өмірден үміттенем,
Көздерімнен ұшқандай болашақ күн!
Дал боламын, кейде бір ән құралмай,
Сауырыңнан сағыныш тағдыры аумай.
Мазам кетер көп күндер қайрауменен
От шабыттың шақпағын жандыра алмай.
Сүю жайлы сыр шертем, жасыл құрақ,
Төгілмесін бетіме жасың бірақ.
Жастығым күтуменен өтті менің
Ләззәтінен азабы басымырақ.
Иесіне кездеспей ойдағы әннің,
Әсемдіктің елесін аймалармын.
Кездейсоқ әзіл айтқан отыз беске,
Жиырма бесте дейсің тек қайда қалдың.
Айналғандай өкініш, қаяуға үміт,
Тыныштықпен ұйықтайсың ояу жүріп.
Көп қағытса жарың кеп шамданасың,
Үлкендікке еріксіз бой алдырып!
Шабыттың шала байып шақпағынан,
Өмір деген кеудеңді шоқ қарыған.
Аңыз ғып жастық шақты әжелерше,
Шайға қанып алған соң ақтарылам!
Еске алып жел қыдырған гүл бөктерді,
Ұшырасың көңілден жыр кептерді.
Жастығын ақын ғана алып қалар,
Тербетумен кеудесі бір көктемді!..
* * *
Ұраншыл боп кеттің деп сөкпе, мені,
Отаншыл боп кеттің деп биік айтып.
Ол менің өмірімнің отты өлеңі,
Отты өлеңсіз келеді күйім қайтіп!
Естігенім жарыққа шыр еткелі,
Көргенім де жерімнен қаз басқалы.
Бір сөз бар «Отан» деген жүректегі,
Ашылған көңілімнің жазғы аспаны!
Адаммын!
Жүрегінде бар Отаны,
Демеймін осынау бір тұңғышымын.
Тербетіп туған елдің алақаны,
Сайраған бағындағы бір құсымын!
* * *
Өмір жайлы бір әнді
Үйрене алмай жүрмін мен.
Өтіп жатыр жалғасып
Бір күндерім бір күнмен.
Өтіп жатыр қиялым
Көк жолында асыр сап,
Өткен ізге тізіліп
Сезім деген бүлдірген...
Ақын десе ардақтап,
Есіне алып мені жұрт,
Мақтау сүйген баладай,
Қалам бір сәт елігіп.
Сол бір сәтте көңіл де
Құрық тимес асаудай,
Көтеріп ап кетеді
Қайығымен көл үміт!
Туған жердің суретін,
Көздеріме толтырып.
Ұшып жүрем сонда мен,
Қанатымнан жел тұрып.
Бүкіл болмыс осы сәт
Сөйлеп кетер кеудемде,
Өмір жайлы бір әннің
Әуеніне келтіріп.
Кетер өзі-ақ тарқалып,
Бір қара бұлт ұйысқан.
Кербез бұлақ қағысып,
Келе жатқан құйысқан.
Кербез өмір жалт етіп
Жанарымнан көшкендей,
Ерке саусақ астынан
Пыр-пыр етіп күй ұшқан.
Өмір деген осынау
Сағынышты өз әнім.
Бар даусыммен мың толқып,
Толқындатып созамын.
Қызықтайды осы сәт
Кірпігіме шық болып,
Мен аңсаған армандай
Таза күлкі, таза мұң.
Өзімді-өзім көрмеген
Бір күндерге шөлдетіп,
Келдім міне, тағы да
Төзім құрыр жерге өтіп.
Тозбас әнді ыңылдап
Тебіреніп кетемін,
Өмір мені тербетіп,
Мен өмірді тербетіп!
Өмір жайлы бір әнді
Үйрене алмай жүрмін мен,
Өтіп жатыр жалғасып,
Бір күндерім бір күнмен.
Ұрмай-соқпай кейде шын
Жылатып та күлдірген,
Қайран өмір тізіліп
Тұрған мөлдір бүлдірген!
* * *
Кешір, достым, бірге кетсем,
Бірді айтып,
Отты көзден отты сезім жүр қайтып.
Жан ләззәті болса егер бұлбұл да
Жалықтырды о да жалғыз жырды айтып.
Үміт үшін үңілеміз көбірек,
Көңіл шөлдеп бала қаздай көлі жоқ.
Көп ішінде жеке қалып бір өзің,
Мұнартқандай болады екен төңірек!
Ақын қиял мекен етіп бұлт ішін,
Күтеді алғаш оралатын жыл құсын.
Сол мұнардан шығам сыртқа естіп мен
Бір сәбидің ашық, таза күлкісін!
* * *
Арман деген жап-жасыл бақша маған,
Ағытатын ақырын ақ самал ән.
Сол әннің ырғағымен қалқып келер
Адасқан мекенінен ақ шағалам.
Қадірлі боп барады-ау әр таң бүгін,
Гүлге бөгіп кешегі сортаң қырым.
Дариға-ай, өзімшілдеу бар кеудеге
Даламның берсе мынау дархандығын!
О, онда!
Армансыз боп өтер едім,
Табылып көңіліме не керегім.
Ақау таппай осынау өмірімнен,
Бақытымнан жарылып кетер едім!..
* * *
Бірде дана,
Бірде бала мінезім,
Даналығым балалықты қуады.
Әрбір кездің даралығын біл өзің,
Бірін-бірі білдірмейді, жуады!
Дей алмаймын барша көзге әйгілі ем,
Олай десем, тосыламын, іркілем.
Даналығым егіз туған қайғымен,
Балалығым егіз туған күлкімен!
* * *
Келмейді ұйқым құштарым артып өмірге,
Бір ақ құс қалқып көңілдің жасыл көгінде.
Бақыт па деймін осыған қарап, дариға-ай,
Ояу отыруың тегінде!..
Бір күй тұнып тұңғиығында кеуденің,
Тірлікке мынау келеді кейде беу дегің.
Келмейді ұйқым!
Үмітім өсіп ұзақ түн,
Ұшқыны ойнап ойымда тірі сәуленің!
* * *
Өмір деген о да бір сұлу жігіт,
Жанарымен тұратын жылындырып.
Қарағандай болғанмен бүгін күліп,
Кетер кейде жалт беріп, суындырып.
Кетер кейде бір өмір түске айналып,
Жағасынан адасқан құстай лағып.
Жалт етіп бір жоқ болған сезім сағым,
Ұстай алмай қаласың іштей налып!
Бір үміт бір арманға асықтырып,
Бір теңіз қалар бойда тасып тұнып.
Сәуле ұстап талпынасың таңға тағы,
Тұрғандай қарсы алдыңнан ғашық күліп.
Өмір от болса егер де, от тараймын,
Қиялым жолы болса көктегі айдың.
Сағынса сұлулықты жаным менің,
Гүлдерге таңда ашылған көп қараймын.
Өмір деген о да бір сұлу жігіт,
Жанарымен алатын жылындырып.
Күдікке жол сияқты бүгінгі үміи,
Жалт етіп кетер кейде суындырып...
* * *
Жастық шақтың барады бір күні өтіп,
Жасыл жағам құстарын дүркіретіп.
Жауып өткен уақыт жапырағы,
Жанымда жасырынбай жатыр әлі!..
Жастық-ай!
Шырқап биік көңіл кеткен,
Жүйріктей көз алдыма желіп өткен.
Кеудемде бір жататын ағыс күліп,
Бақытыммен үзеңгі қағыстырып!
Ей, отызым!
Жиырманы шырқайық, кел,
Үміт деген тербеліп бір қайықпен.
Жынды толқын ойнасын қақпақылдай,
Шабытына буынған отты ақындай!..
Жастық шақтың барады күндері өтіп,
Жүргіншідей жол тартқан түнделетіп.
Армандарым таусылмас айта берсем,
Сайраны мол шақтары-ай,
Қайта келсең!..