Өлеңдер ✍️

Қара орманды бұлтты күні
Дауыл айтты көшірем деп,
Күркіреп күн шықты үні
Жауын құйып өшірем деп.
Жапты шалқар жерді дауыл
Жапты заңғар көкті дауыл.
Қара орманға төнді дауыл
Соқты дауыл, соқты дауыл.
Шырқап орман өлеңдерді
Тұрды құздай аралдағы.
Жүз жасаған емендерді
Дауыл жұлып ала алмады.
Тас боп кеткен құлағына
Күннің күшті үні келіп.
Қара туы құлады да
Көшті дауыл күңіреніп.
Келе жатқан сақтап қыстай,
Табиғаттың сый құтындай.
Көк орманға қаптап құстай
Жасыл жаңбыр құйды тынбай.
Әкете алмай қойды орманды
Дауылымен ұрлап жылдар.
Көктеп жарқын ойлар мәңгі
Жапырақ боп тұр жаңбырлар.
* * *
Қай аспанда жүрсің сен,
Қай бұлттардың астында.
Қай тауларда тұрсың сен
Табан тіреп тас құмға.
Қай жел сені тоңдырып,
Қай күн сені қыздырды.
Шаршадың ба болдырып,
Болмадың ба күз құрлы.
Ойға алмаймын күмәнді
Жоқ көңілде мұң-қайғың.
Сен туралы бір әнді
Ескен желден тыңдаймын.
* * *
Ән болып саған жалғасам,
Тәкаппар тауы Баянның.
Ақ бұлттай саған әрқашан
Ақ жанымды жаярмын.
Қарағай болып шығармын
Көкпеңбек сенің тасыңа.
Тауыңды сенің жуармын
Талықсаң мөлдір жасыма.
Кішкентай Баян ауданы
Өмірді бұлай өлшеп пе ең.
Жап-жасыл сұлу тауларың
Керуендей күнге жол шеккен.
* * *
Сезім — толқын дірілі,
Бозторғайдьщ шырылы,
Сезім — зәулім еменнің
Бүршік жарған шыбығы.
Сезім — оттың ұшқыны,
Сезім — жанның ыстығы,
Сезім — бұлттың көз жасы,
Сезім — жыршы құс тілі.
Сезім — жүрек лүпілі,
Сезім — тілі төзімсіз,
Тас болмадық, шүкірлік,
Қатып қалған сезімсіз.
* * *
Кеш.
Тұманды кеш
Айнала тұман.
Қаптаған
Көрінбейтін атты адам.
Бірде селдіреп, ашылып,
Бірде желбіреп тау басын жасырып,
Тұман тұр аспан мен жерге асылып.
Жер тұман,
Тау тұман, көл тұман.
Күтесің күнді ашық
Отырасың тұманмен
Жалғыз өзің мұңдасып.
Кеш.
Тұманды кеш.
Мұнарлы кеш
Сыбылық жаңбыр,
Күн тұман.
Оянбай жатқан секілді
Табиғат қалың ұйқыдан.
* * *
Мен кейде кереңмін,
Келмейді ешбір дыбыс құлағыма.
Мен кейде соқырмын,
Түспейді ешбір сәуле қос шырағыма.
Мен сол кезде жібермеймін
Естімей бір дыбысты.
Мен сол кезде көремін ашық көздерге
Шалынбайтын құбылысты.
Мен шыққан күнмен бір туғанмын,
Өйткені, менде оның көз нұры бар.
Мен табиғатпен бір туғанмын
Өйткені, оның менде өз нұры бар.
Мен аспанның бұлтымен бір туғанмын
Өйткені, менің көзімде оның жауыны бар.
Мен өзенмен бір туысқанмын
Өйткені, менің жанымда оның ағыны бар.
Бұлттар, бұлттар, бұлттар,
Жауарда менің қолымда сырқырайсың.
Шықтар, шықтар, шықтар
Тамарда менің көзімде жылтырайсың.
Олар маған бар сырын айтады да
Жырларымен өзінің достасады.
Тырналардай тырулап қайтарында
Күзгі жапырақ тілімен қоштасады.
* * *
Ағаш жапырағын лақтырады
Ескірген көйлегіндей.
Көктем туа жаңасын киеді
Шыға келеді жас болып
Көк өрімдей.
Аспан бұлттарын лақтырады
Қайта түлеп жасару үшін
Ағаш та екі көктейді,
Аспан да екі түлейді,
О, табиғат, сен неге екі жастық
бермейсің.
Үлбіреп тұрған жас ару үшін.
* * *
Аспан желсіз,
Жер көлсіз
Жабырқаңқы жел үнсіз.
Неге керек
Көк теңіз
Тұнып жатқан толқынсыз.
* * *
Жаңбырсыз жанып, күйді алап,
Шеңгелін салды шөл билеп,
Әкетгі бұлтты бұйдалап,
Тигізбей жерге жел сүйреп.
Саясыз ыстық тұрғызбай
Болды енді төзім таусылар.
Тасырлап таңда жұлдыздай
Әйнекті шертті тамшылар.
Дариға со бір тамшылар
Кенеттен жоқ боп кетті еріп,
Жел де бір әккі аңшы дәл
Жөнелді бұлтты бөктеріп.
Түсер деп жерге ойладық
Орнынан сонау күн ыршып.
Қола боп күнге қайнадық
Қапырық ауа тымырсық.
Жолды бөгеп байлады
Тандыр боп күйіп піскен жер.
Жалғыз гүл боп жайнады
Жалғыз тамшы түскен жер.
* * *
Сарыағашта түс кезі
Өртейді естен тандырып,
Қарайды күн мыс көзі
Жердің бетін жандырып.
Күн көзінен өртеніп
Бу боп ұшқан арықтар.
Мезгілінен ерте өліп
Құлайды кей ғарып тал.
Су сұрайды жалбыздар,
Су сұрайды қызыл жел.
Су сұрайды қарбыздар,
Су сұрайды жүзімдер.
Шіркін шипа сулары
Жер астынан атылып,
Жырлайды өмір туралы
Тірлікке елді шақырып.
* * *
Сексенде Алтын Жұлдыз алды,
Жұлдыз алар уақыты кеп.
Қуанады ұл-қыздары
Біздің бұл қарт бақытты деп.
Шал айтса да мың алғысты
Еңбегімді ескерді деп.
Ойлайды осы қуанышты
Мезгілінен кеш келді деп.
Терлеп-тепшіп жетер бақыт,
Талай жылдар сынап барып.
Көкірегіңе кетеді уақыт
Жұлдыз тағып, шырақ жағып.
* * *
Жылағың келіп тұрды да,
Тоқтадың жанға дақ салмай.
Ұқсаған өз бұрымыңа
Тарқатылдың ақ шаңдай.
Ойыңды білмей сенделгем,
Көңілде тыным болар ма.
Қысылмай-ақ сен менен,
Жыласаң етті одан да.
Жыламай қойдың сен неге,
Жан үнсіз енді, ән-жырсыз.
Бұлттарың қатып кеудемде
Қалдым-ау нөсер жаңбырсыз.
* * *
Қара көздей көктемнің күні күліп,
Бұлт та ойнайды сәулесі мын құбылып.
Таң атты деп аңқылдап самал есіп,
Аралайды даланы зыр жүгіріп.
Таңғы самал, жас самал, ерке самал,
Таң атты деп тарқатып ерте хабар.
Шашын сипап бетінен менше сүйіп,
Ұйықтап жатқан ақ ұлпа еркеме бар.
Қызыл шырша оранып құз бөктері,
Қыс жақындап барады күз өткелі.
Жас қайыңдар жағалай сапқа тұрған
Сұр шинельді солдаттай күзеттегі.
* * *
Тұңғиық тұнып жатқан қара түн ем,
Сен мені желпіп өттің қанатыңмен.
Көп жылдың көз жасымен күтіп едім,
Осы бір жолығысу сағатын мен.
Сен менің жазылмаған тың жырымсың,
Сен менің сайрамаған бұлбұлымсың.
Ассаң да талай жылдың қырқасынан
Сен менің ашылмаған бір гүлімсің.
Сені іздеп кең дүниені шарладым көп,
Шын сырым риясыз, жалғаным жоқ.
Ұялап жүрегіме бала құстай,
Әлі де келесің сен арманым боп.
О, тағдыр тарттың бірін арнап сыйдың,
Өзіңді бұл дүниеден таңдап сүйдім.
Түнімен сен туралы түстер көріп,
Түнімен төсегімде аунақшимын.
Жүрсек те баққа елден бұрын барып,
Қараймыз қарсы келсек тым ұрланып.
Жатады көкірегіңде толқын ойнап,
Жүрегім жапырақтай діріл қағып.
Алсам да атақ елден ақын деген
Мен саған жаза алмаспын татымды өлең,
Бір күні көз жұмарда күрмелер тіл,
Өзіңнің қасиетті атыңменен.
* * *
Жалын жоқ кейбір үйлерде,
Жазда да тұрар салқындап.
Сұрғылт күз, аппақ қыс болып,
Күлмейді бір де жарқылдап.
Ішіне тығып шер-мұңын,
Амалсыз күндіз көрінер.
Танымай кеште бір-бірін,
Түндерде жасы төгілер.
Іштегі қайғы атылып,
Бетіңе түсер жазу от.
Күрсінер босқа аһ ұрып,
Күлкі жоқ, еркін әзіл жоқ.
Шіркін-ай, сондай үйлерден
Қашты екен қайда жақсылық?
Өтті өмір қалай күйбеңмен,
Аулақтап арман, жақсы үміт.
* * *
Өлтірем деп ақынды,
Оқтар талай атылды.
Қарлығаштай су сеуіп,
Өмір оны шақырды.
Қолтығынан демеді,
Ақ арманы — ақ шабыт.
Өледі ме ол өлеңі
Тасқын селдей жатса ағып.
Бір көшенің атын ап,
Тұр ол туған қалада.
Желпіп жасыл жапырақ,
Ойнаған от самала.
Ақын атын аңыз ғып,
Айтады ұрпақ арттағы.
Ол көрмейді жалғыздық,
Ол да солдат саптағы.
* * *
Хош айтысты жиырма бес,
Отыз келді ойнақтап.
Қылт етеді қырда елес,
Шыңға шыққан, ойды аттап.
Қайда қайран жиырманың
Жалт-жұлт еткен іздері.
Торуылдап үй маңын
Гуілдейді күз желі.
Қайда кетті жылытпай,
Сәулелердің жүздері.
Қайда-қайда шыбықтай
Құшақтайтын қыз белі.
* * *
Бабалар артқа қалдырған
Оқимын сөзді құмартып!
«Жеті күн жауған жаңбырдан
Желіп өткен су артық».
Көргенде жаңа каналын,
Қарағанды — Ертістің.
Арманын тауып бабаның
Сезесің сойын сел күштің.
Әуелде үлкен қала Отырардан,
Кейіннен кіші-гірім шоқы қалған.
Өртеніп өзі күл боп кетсе-дағы,
Қаланың көкіректе оты қалған.
Тартады күзгі желмен дала күйді,
Қалдырды өшпейтіндей баба сыйды.
Арада мыңдаған жыл өтсе-дағы,
Көтеріп келеді ел Фарабиді.
* * *
Кеште үйіңнен шығарсың,
Көк кейлегің көлеңдеп.
Қақпа алдында тұрарсың
Әлденеге елеңдеп.
Түнде жалғыз жатарсың,
Таң атқанша түс көріп.
Талай ойға батарсың,
Жаз өткендей қыс келіп.
Дөңбекшірсің төсекте,
Ұйқың қашып ұрланар.
Уланарсың өсекке,
Сонда аяйтын кім болар.
* * *
Орманды даланы
Құшақтаған күз алып.
Дуылдап жанады
Жер беті қызарып.
Жалаулы тіршілік
Алаулы күз қандай.
Тұрғандай қымсынып
Ұялшақ қыздардай.
* * *
Ағаш та сары бұл жерде,
Суы да сары Келестің.
Сарғайып жатыр құм бел де
Сарғайтпай қояр емес күн.
Сары жапырақ — сары құс,
Тербеледі әнді айтып.
Сәулеңе деген сағыныш
Сені де кеткен сарғайтып.
Төменде қалды тау байғұс,
Төріне қонды күн биік.
Шалқая қарап шаңқай түс,
Мөлдірей қалды нұр құйып.