Эсселер ✍️

Медиаэтика журналистер мен редакторлардың мінез-құлқын ғана емес, сонымен қатар медиа кеңістігі жұмыс істейтін жалпы принциптерді де реттейді. Бұл адалдық, жауапкершілік және объективтілік сияқты қасиеттер бағаланатын сала. Дегенмен, медиа тәжірибесінде қарапайым қателіктерден асып түсетін және этикалық нормаларды өрескел бұзатын қателер бар. Бұл қателіктер аудиторияның сеніміне нұқсан келтіріп қана қоймай, қоғамға ауыр зардаптар әкелуі мүмкін. Медиа-этикадағы осындай өрескел қателіктердің бірнешеуін қарастырайық.

1. Фактілерді бұрмалау және ақпаратты бұрмалау

Медиаэтикадағы ең үлкен қателіктің бірі – фактілерді бұрмалау немесе ақпаратты бұрмалау. Бұл оқиғаның мәнін әдейі өзгерту, контекстен үзілген дәйексөздер немесе тіпті ойдан шығарылған оқиғаларды жасау арқылы көрінуі мүмкін. Мұндай қате кездейсоқ емес. Бұл қоғамдық пікірге әсер етуге бағытталған манипуляциялық стратегияның бөлігі болуы мүмкін. Мысал ретінде саяси үгіт-насихатта заңсыз деректерді пайдалану.

2. Деректерді тексермеу

Тағы бір өрескел қателік – ақпарат пен дереккөздерді жеткіліксіз тексеру. Кейде сенсациялық жаңалықтар жарысында немесе тез пайда табу үшін журналистер расталмаған деректерді олардың дұрыстығын тексермей пайдалана алады. Бұл жалған жаңалықтардың, қауесеттердің немесе жартылай шындықтардың таралуына әкелуі мүмкін, бұл өз кезегінде қоғамдық сананы манипуляциялауға әкеледі.

Дереккөздерді тексеруден бас тарту объективтілік принципін бұзады, өйткені тексерілмеген немесе жалған ақпарат қоғамдық дискурстың бір бөлігіне айналады, бұл шындықты бұрмалайды және қоғамдық шешімдер қабылдауға зиянын тигізеді. Мысал келтірер болсақ: Жер сілкінісінен кейін тараған ақпараттың басым көпшілігі қауесеттер. Соған қарамастан кейбір сайттар ақпаратты тездетіп жеткіземін деп жалған мәлімет таратып жібереді. Деректің нақтылығын тексермей,халықты әбігерге салады.

3. Құпиялылық принципін бұзу

Ақпарат көздерінің құпиялылығын сақтау медиаэтиканың негізгі элементі, әсіресе жеке деректерді немесе анонимді дереккөздерді қорғауға қатысты. Ақпарат көздерін олардың келісімінсіз немесе жеке деректерді қорғаудың барлық рәсімдерін сақтамай әдейі тарату өрескел қателік болады.

Мұндай құқық бұзушылықтардың мысалдары: Қылмыс құрбандарының жеке мәліметтерін жариялау, анонимді дереккөздерді ашуы мүмкін, бұл дереккөздердің қауіпсіздігіне ғана емес, бұқаралық ақпарат құралдарының беделіне де қауіп төндіреді. Бұл қоғамдық қауіпсіздік пен адам құқықтарына да әсер етеді.

4. Кемсітушілік және біржақтылық

Өрескел қателіктің айқын көріністерінің бірі нәсілдік, жыныстық, әлеуметтік, діни немесе басқа көзқараста көрінетін кемсітушілік. Бұқаралық ақпарат құралдары әртүрлі көзқарастарды ескермей немесе маңызды аспектілерді әдейі жоққа шығармай, оқиғаларды жариялағанда, бұл этикалық стандарттардың айқын бұзылуына айналады. Біржақты қамту нәсілшілдік  түрінде , жеке адамдар тобына әділетсіз көзқараспен де көрінуі мүмкін.

Бұл тәсіл қоғамдағы стереотиптер мен біржақтылықты нығайтуға, сондай-ақ әлеуметтік бөліністерді күшейтуге әкеледі. Бұқаралық ақпарат құралдары өздерінің қоғамдық қызметіне байланысты маңызды әлеуметтік, мәдени және саяси мәселелерді жариялау тәсіліне жауапты болуы керек.

5.Қатені түзете алмау

Егер қате жіберілсе, бірақ медиа ұйым оны мойындаудан бас тартса және ақылға қонымды мерзімде түзетпесе, бұл қосымша этикалық қатеге  айналады. Қатені мойындау және түзетпеу аудиторияға сенімсіздік тудырады және бұқаралық ақпарат құралдарының кәсіби беделін төмендетеді. Ол сондай-ақ қоғам алдындағы жауапкершілік принципін бұзады және журналистиканың негізгі құндылығы – адалдыққа нұқсан келтіреді.