1. Дауысты дыбыс өкпеден шыққан ауаның ауыз қуысында еш кедергіге ұшырамай, еркін шығуынан жасалады. 2. Дауысты дыбыс буын жасауға қағысады. 3. Дауысты дыбысқа екпін түседі. 4. Тіліміздегі дауысты дыбыстар: а, ә, е, н, о, ө, ұ, ү, у, ы, і, э. 5. Дауысты дыбыс тіл, жак және еріннің қатысына қарай жуан - жіңішке, ашық - қысаң, еріндік - езулік болып жіктеледі. Тілдің қатысына қарай Жуан тілдің ұшы кейін тартылып, үсті дөңестенуі арқылы жасалады а, о, ұ, ы, у Жіңішке тілдің ұшы ілгері созылып жіңішкеруі арқылы жасалады ә, ө, ү, і, е, и, (у), э Жақтың қатысына қарай Ашық жақтың кең ашылуы арқылы жасалады а, ә, о, ө, е, э Қысаң жақтың тар ашылуы арқылы жасалады ы, і, и, у, ү, ұ Еріннің қатысына қарай Еріндік еріннің дөңгеленіп алға қарай созылуы арқылы жасалады о, ө, ұ, ү, у Езулік езудің кейін тартылуы арқылы жасалады а, ә, е, ы, і, и, э 6. Қазақ тілінің төл сөздерінде дауыстылар үндестік заңы бойынша бірыңғай жуан не жіңішке болып келеді (бұлақты, келімсек т.б.). Қазақ тіліндегі өзге тілдерден енген біршама кірме сөздерде дауыстылар жуан-жіңішке болып араласып келе береді (кітап, компьютер т.б.). Ескерту: ё, я, ю әріптері дауысты дыбыс қызметін атқарғанмен, дауысты дыбыс түрлеріне жіктелмейді. Себебі бұлар йо, па, йу қосарлы дыбыстарынан тұрады. 1. Л әрпі ж, ш мен й әріптерінің ортасында келгенде, э болып оқылады, бірақ а әрпі жазылады. Мысалы: шай, шайнау, жай, жайлап, мән-жайы т.б. 2. Л әрпі араб-парсы тілдерінен енген сөздердің соңғы буынында келгенде, ә болып естіледі, бірақ а болып жазылады. Мысалы: Жәмила, рәсуа, Ләззат т.б. 3. О, ө, ұ, ү, ә әріптері қазақтың байырғы сөздерінде бірінші буында ғана жазылады. Мысалы: әр, көрші, құлын, ұлық, үлкен, түлкі, сәкіде, әңгіме т.б. Бұл әріптер біріккен сөздермен қос сөздердің екінші сыңарларының бірінші буындарында жазылады: Қараөткел, Қаратөбе, Айманкүл, Есенәлі, бүрсігүні, басқұр, той-топыр т.б. ....
Сабақтың мақсаты. Я, Ю әріптері жазылуын еске түсіру. Й+у дыбыстарының орнына «Ю» й+а дыбыстарының орнына «Я» әрпі жазылатынын оқушылардың есіне түсіру, қайталау; оқушыларды сауатты жазуға дағдыландыру; Кездескен жаңа сөздердің мағынасын түсініп, дұрыс қолдана білуді үйрету. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Оқушыларға сөздерді сөз құрамына талдау. .....
Сабақтың мақсаты. Я, Ю әріптері жазылуын еске түсіру. Й+у дыбыстарының орнына «Ю» й+а дыбыстарының орнына «Я» әрпі жазылатынын оқушылардың есіне түсіру, қайталау; оқушыларды сауатты жазуға дағдыландыру; Кездескен жаңа сөздердің мағынасын түсініп, дұрыс қолдана білуді үйрету. Сабақтың түрі: аралас сабақ Сабақтың әдісі: түсіндіру, сұрақ – жауап Сабақ барысы:
І. Ұйымдастыру. Оқушылардың назарын сабаққа аудару. ІІ. Үй тапсырмасын тексеру. Оқушыларға сөздерді сөз құрамына талдау. ІІІ. Жаңа сабақ а) түсіндіру Я, Ю әріптерінің жазылуы. Бын. Я, Ю дыбысын қосарлы дыбыс екені. Й + а болып й + у болып естігістінін еске түсіру. Сөзде қанша дауысты дыбыс болса сонша буын болатынын түсіндіру......
Бөлімі: Сауат ашу Тобы: Даярлық топ Тақырыбы: Ә дыбысы мен әріпі Сабақтың мақсаты: а/ ә дыбысымен оның әріп таңбасымен таныстыру ә/ Балалардың сөздік қорын, тіл байлығын байыту. Есте сақтау, сөйлеу қаблеттерін арттыру б/ Сауатты оқып жазуға тәрбиелеу. Сабақтың түрі: түсіндіру, сұрақ - жауап, ойын Көрнекілігі: әріптің баспа және таспа түрі, әтеш, әткеншек, әліппелердің суреттері Іс - әрекет бөлімдері Тәрбиешінің іс - әрекеті Балалардың іс - әрекеті
Ұйымдастырушылық - оятушылық Кәне балалар біз бір - бірімізбен амандасып алайық. Нұр құшып алыпты Арайлап таң атты .....
Сабақтың тақырыбы: «Ж дыбысы мен әріпі» Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Оқушыларды ж дыбысымен таныстыру. Сөздерге дыбыстық талдау жасауға үйрету. Ж әрпімен таныстыру, әріп элементтерін дұрыс жазуға, сауатты жазуға үйрету. Тәрбиелігі: Ізденімпаздыққа ұқыптылыққа, жауапкершілікке, тәртіптілікке тәрбиелеу. Дамытушылығы: Оқушылардың ой - өрісін, сөздік қорын молайту, тіл байлығын дамыту. Ойын арқылы тапсырманы тиянақты орындауға дағдыландыру, тез шапшаң оқу дағдысын арттыру. Сабақтың түрі: Жаңа сабақ. Сабақтың әдісі: Қызығушылықты ояту, мағынаны тану, ой толғау, сұрақ - жауап ойын. Сабақтың көрнекілігі: Суреттер әліппе - дәптер Пәнаралық байланыс: Тіл дамыту, айналамен танысу. .....
Дамытушылығы: Қ дыбысы мен әрпін таныстыру арқылы оқушылардың ойлау, есте сақтау қабілеттерін, танымдық іс - әрекеттерін, шығармашылығын, сөздік қорларын дамыту. Тәрбиелігі: Оқушыларды отан сүйгіштікке, ұқыптылыққа, сауаттылыққа, табиғатты қорғауға, оқуға дағдыландыру.
Сабақтың түрі: Ойын сабақ. Сабақтың әдісі: Ой қозғау, топтастыру, тізбектей оқу, ойын, шығармашылық тапсырма, сурет арқылы сөйлем құрау Сабақтың көрнекілігі: Суреттер, буындар, ребустар, сөзжұмбақ. .....
Сабақтың мақсаты: Білімділігі: Өткен тақырыпты еске түсіре отырып, а дыбысы және әрпімен танысу. Балаларға а дыбысы кездесетін сөзге мысал келтіріп, сол сөздерді қатыстырып, сөйлем құрату арқылы, сөздік қорларын толықтыру, ойын тиянақты жеткізе білуге баулу. Жазуға қолдарын жаттықтыру. Дамытушылығы: Балалардың есте сақтау қабілеттерін шыңдау, ой - өрісін дамыту және жетілдіру. Сөздік қарым - қатынастарын байыту. Тәрбиелігі: Ұқыптылыққа, сауаттылыққа, шапшаңдылыққа тәрбиелеу. Көрнекілігі: Кеспе әріптер, жеке суреттер, киіз үй. Әдіс - тәсілдері: Түсіндіру, оқу, жазу, ойын, сұрақ - жауап, әңгімелесу, жұмбақ, жаңылтпаш айтқызу.. Түрі: Жаңа сабақты түсіндіру. Пәнаралық байланыс: Көркем әдебиет, тіл дамыту. .....
«Білімдіге дүние жарық, Білімсіздің күні кәріп»- деген дана Абай атамыздан қалған нақыл сөздің адам өмірінде оймақтай ойып орын алатыны сөзсіз. Әрине, біліммен көзің ашылады, қоршаған әлемді, жаратылысты танисың. Содан қалған болар «Оқымаса бір бала, оқыса екі бала». Өнер – білім өн бойыңа мектеп табалдырығын аттап басқалы жинала бермек, толыса бермек. Мәпелеп өсірген әке- шешең, алғашқы тәрбиешілерің, отбасыңда қалып , енді сен білім нәрінен, тұнығынан сусындататын, киелі мекен, мектептің, төрінен табыласың.......
Кіріспе Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Осыдан дәл он жыл бұрын Қазақстан халқының еркіне сай әлемдегі ең ірі ядролық полигондардың бірі жабылды. Біз, қазақстандықтар ядролық полигонды жабу арқылы алапат қарудан өз еркімен бас тартуымыз елімізге деген құрмет пен сенімнің көрінісі деп бағалаймыз. ядролық қауіпсіздіктің XX ғасырда екі полюсті әлемге лайықталып қалыптастырылған халықаралық жүйесі жаңа геосаяси жағдайға шыдас бере алмады, ядролық қарудың «жер бауырлап жылжу» процесін тоқтатуға шамасы келмеді. Осының бәрі ядролық қарудың одан әрі «жылжуына» жол бермеу, оның таралуын бақылаудың халықаралық жаңартылған жүйесінің құрылысы жөніндегі дүниежүзілік қауымдастықтың күш – жігерін жандандыруды талап етеді. Бүгінде ядролық қаруды таратпау мәселелері біздің еліміздің халықаралық сахнадағы басты басымдықтарына жатады. Қазақстанның қазіргі жаһандық қауіпсіздік жүйесінің құқықтық негізін құрайтын маңызды құжаттардың бірі- Ядролық қаруды таратпау шартына 1993 жылы қол қоюы және БҰҰ бас Ассемблеясының 51- сессиясында 1996 жылғы 24 қыркүйекте ядролық қаруды сынауға жаппай тыйым салу шартына қосылуы ел таңдауының табиғи жалғасы ретінде қабылданды [1].....
