Үсік деп дененің әр түрлі бөліктерінде, әсіресе аяқ-қолдарға, төменгі температураның ұзақ уақыт әсер етуінде пайда болатын патологиялық синдромды айтады.
Патогенезі: төмен температура ұзақ әсер еткенде теріде, терең жаткан тіндерде қанайналымның бүзылыстары болады, соның еебебінен терморегуляцияның, қышқыл-негізді жағдайдың, су-электрлік алмасудың, иннервациялық бұзылыстары дамиды. Бұл процесс қайтымды және қайтымсыз болуы мүмкін. -
Жіктелуі. Суық жарақат ағымында реактивтілікке дейінгі және реактивті кезеңдер, процесс ағымы дамуының 4 сатысына және үсудің 4 дәрежесіне бөлінеді.Реактивтілікке дейінгі кезең суық жарақат алған уақыттан жылыту басталғанға дейін созылады. Реактивті кезең жылытудан кейін дамиды. Және де онда тіндердің гипоксиясы, қабынуы және некроздануы дамиды. Клиникалық сипатталу дәрежесін және үсу мен жарақаттың тереңдігін тек қана суық агенттің әсерінен кейін,12- 24 сағаттан соң анықтауға болады.
Реактивтілікке дейінгі кезең Суық жарақаттың кез-келгентүрі «жасырын кезеңнен» басталады. Оған суық жарақаттың біріншілік симптомдарының болуы тәі жансыздану сезімі, қышыну, «томарлану». Жүруі қиындап, наукг табанының қозғалысы мен жерге тигенін сезбейді., балтырда және табанда қатты ауыру сезімі пайда болады. Көбінесе аяғының суы кеткеніне шағымданады. Бұл кезде тері мәр-мәр не цианозды сұр түстес болады. Үсу сезімталдықтың әр-түрлі бұзылыстары тудырады. Ең алғаш суықты сезу сезімі, кейін ине сұққанда сезімге айналады, сонан соң оның өзгеруі мен жоғалуы болады. Үсінген қол-аяқ ауырлап, шымырлап кетеді. Зардап шегуші есі жоғалтып, қозғалуы қиындайды. Тері жабындылары бозғьхт көкшіл тартып, суык болады. кесілген ағаш сиякты қатып қалу.Тактильді және ауыру сезімталдығын жоғалтып,-рефлексте; төмендейді. Қарашық рефлекстерінің басылуы мүмкін, де? температурасы 36,0 С төмен.
Реактивті кезең Ауыру сезімінің жылытудан кейін интенсивтілі патологиялық процесстің тереңдігімен таралуына байланысты. І-ші дәрежедегі үсуде зардап шегуші шаншыған және күйдірсе ауру сезіміне, буындардын сырқырауына, кейде қышынуға, терін; ісіну сезіміне, әр-түрлі парестезияларға шағымданады. Қарп тексергенде: зақымданған бөлікте терінің ісінуі мен түсінің өзгер болады. Терінің түсі жиі күңгірт, көк қызыл болады. Кейбір кезде; барлық терінің түсі ақ, көк және қызыл түстерінің қосарлануын әр бір жерінде мәр-мәр түсті болып көрінеді. Терінің сыртқы түрінің өзгеруі табанда немесе қолда біркелкі болады. I дәрежел үсудің басқа ауырлық деңгейіндегі айырмашылығы мынаған байланысты: онда обьективті өзгерістердің ауырлығы және перифериясына қарай жоғарылайды.....

​Астана қаласы Қоғамдық денсаулық сақтау басқармасы үсік шалған кезде алғашқы көмек көрсетуді және қатты аязда өзін қалай сақтаудың жолдарын ұсынады.

Үсік шалу – төмен температураның әсерінен ағзаның кез келген жерінің бүлінуі.

Үсік шалу дәрежесі:

І дәрежелі үсік шалу (ең жеңіл түрі), әдетте, суықтың қысқа уақытта әсер етуінен туындайды. Зақымдалған тері учаскесі ақшыл болып, жылынғаннан кейін қызарады, кей кезде реңі бозғылт-қызыл болады, ісік туындайды. Тері жансызданбайды. Үсік шалғаннан кейін бір аптадан кейін тері қабаты түсе бастайды. Науқас үсік шалғаннан кейін 5-7 күннен кейін жазылып шығады. Мұндай үсік шалудың негізгі белгілері – күю сезімі, зақымдалған тері учаскесінің шаншып, соңынан ұйып....

Түлен түртті пендені...

Түсінде түсік көрді. Түсік — түсік емес, түсікке айналған мұның өзі. Бармақтай ғана жан иесі екен. Ештеңемен ісі жоқ. Жөнімен жүзіп жүр.

Жүзіп жүрген мекені — жатыр. Биттің қабығындай жұқа жатыр іші – жұмбақ әлем. Жұқа жарғақ жарылып кетердей толқып-толқып қояды. Жұмсақ құрсақ баяғы балалық шағында шаңырақта үрлеулі тұрған қарындай шайқала толқығанда, көгілдір әлемде балықтай жүзген бұл бесіктей тербеледі. Бірақ тұншықпайды. Емін-еркін тыныстайды.

“Япыр-ау! Баяғыда бұған тіршілік суда пайда болды деуші еді, сол рас болғаны да... Пенде де көлкіген көгілдір дүниеде жаратылады екен-ау!” деген бір сұм ой орала кетті. Денесіндей жіңішке, шағын емес, алдымен пайда болған жұп-жұмыр, жуан басына келген түсініксіз ойдан түсік селк ете түсті. “Астапыралла! Өзің кеше гөр, жаратушы ием! Мұндай мұндар ой қайдан ғана келеді, осы?! Осындай орнықсыз жерде... О, күнәһар!” деп өз-өзін жазғырып та қойды.

Әлгінде ғана адам еді.Түсік емес еді. Бауырымен жүзбей, аяғымен жорғалап жүрген: жер бетінде, күн өтінде... Енді мына бір көлкіген көгілдір әлемге тап болды. Не күн жоқ. Не ай жоқ. Не бір жұлдыз. Торғындай жұмсақ бірақ. Жанға жайлы, тәнге майлы. Емін-еркін жүзе бер, жүзе бер.

Түсікке айналған адам көк теңіздей көлкіген әлемде армансыз жүзе берді. Алаңсыз жүзіп жүріп: “Әлгінде ғана адам едім. Неге түсікке айналдым? — деген оқыс ойға тағы келді. — Ал енді, саптан қапқа тамып түсер тамшыдан емес, бірден адамнан айналған түсікті жайлы жатыры жатырқап, жатсынып қалса қайтеді?! Онда тұқымының тұздай құрығаны – жатсынған жатыр сылып тастағаны”.

Түсік дір ете түсті...

Құрсақ та кенет қуықтай қусырылып, жыландай жиырылып жазылды. Сонда ғана түсік ұлы қауіпті сезінді. Жатыр жатсынса, мұны бойға біткен арам без ретінде сылып тастайды екен. Ал арамның аты да, заты да арам. Бұл бірақ арам ба? Бұл адам еді ғой.

Адам еді...

* * *

Жатырдағы жұмбақ әлемде емес, жарығы мол жұмақ әлемде жүргенде ұрынды ғой бұл. Ұрынды. “Түсік” деген қол-аяғы жоқ домалақ пәлеге сонда жолықты.

Түсік түлкі бұлаңмен өткенін шолды...

Пендеге тән түлкі бұлаң тірлік кешкені рас. Түсікке айналмай тұрып жалғанды жалпағынан басты ғой, шіркін! Шіркіннің шылауына кім ілінбеді, шаңына кім ілесе алды?.. Құба күндер, құла түндер сынаптай сырғыды......

Түсік, өздігінен болатын аборт — өз-өзінен болатын патологиялық жүктіліктің үзілуі. Клиникалық түрде расталған жүктіліктің 15—20% түсікпен бітеді. Бұл сандар төменгі бағалау шегі болып табылады, себебі көп жағдайда түсік жүктіліктің бастапқы кезеңінде, әйел адам өзінің жүктілігін байқамай тұрып орын алады. Ал түсіктің симптомдарын қатты етеккірмен немесе оның жоқтығымен шатыстырады. Түсік қаупі патология болып табылады және кей жағдайда стационарлық емдеуге жатады. Түсіктің арнайы жасалатын медициналық аборттан айырмашылығы бар. .....