Күзгі күн еді.

Күн ұзаққа екпіндетіп соққан долы жел кешке қарай тынып басылып, әлем жүзі құлаққа ұрған танадай мүлгуде. Күн батып бара жатыр. Батар күннің сәулесі қызарып шашырап, дөңес жерлер қарауытып, қабағын жауып түнеріп тұр. Күншығыс жақтан құшағын жайып кележатқан қою қараңғылық — жапан даланы ұзатпай бүркейін деп тұрған сияқты.

Дала бос. Дала көңілсіз. Сарғайған шөп, мал тұяғымен қырқылып тақырланған жер жүректі тартпайды. Жүрек әлденені іздеген секілді. Қызықты жаздың құлпырған жерін жоғалтқан секілді. Мынау жол жанында жатқан кішкене шалшық су — бұдан екі-үш ай бұрын шалғыны балбырап ұйысып жатқан көгал еді. Енді таздың басындай аламыштанып, ұйысқан шалғынның әр жерінде бір түбірі ғана қалыпты. Мына түріне қарағанда бұған көгорай шалғын бітті, кемерінен асып суы шалқыды деп кім айтар?

Күн бата Ырысбайдың белесіне жалғыз атты қақпалап; қорапсыз арбаға мінгесе мінген екі адам тырмысып келе жатыр. Жеккен аты арық, көтеремге шалдыққан малша, сүйектері ыржыңдап түр. Барынша шабан, шыбыртқы тисе бар денесін салып жіберіп, солқылдап жортқан болып, кішкене жүргесін тағы аяңдай бастайды. Арбаны қиқая бір жақ иығымен тартып, бір көзін айдаушының шыбыртқысынан айырмайтын сияқтанады. Шыбыртқы көтеріле бергеңде-ақ аз қымсынып жүре бастайды. .....

Маңғыстау- киелі түбек, тұнып тұрған тарих .Киелі түбектің киесі неде, алыстан ем іздеп келушілер әулие Бекеті пір тұтады, ол қайдан келген қасиет, төңірегі тола жазу даланың қандай адуынды дастан жырлары бар, құндылығы рухани жаңғыртылып жүрме? Бұл сансыз сауалдардың жауабын жіпке тізгендей жеткізейін мен.

Өлкеміздің ғұлама жазушысы Әбіш Кекілбаев айтқандай, Маңғыстау - ашық аспан астындағы ашық мұражай сандығы.Өйткені, өлкеге табан тіреген әрбір жолаушының жолдасы әуелі Алла кейін, Пір Бекет рухы әулиелер қолдаған қасиетті мекен.Әйтсе де, қадір-қасиетін ешкім дөп басып айта алмайды.Анығы Бекет атаның ислам дінін тарату мақсатында Мекке-Мединеден шығып, Маңғыстау жерінде мәңгілік қалып қойған деген аңыз бар.360 әулиенің қандай керемет жасағаны жөнінде де нақты дерек жоқ.Әйтеуір,аңызақ желі шипасын беріп, қапырық даласы дертіне дауа болған. Сол арқылы кісілер рухани дүниесіне азық алады,құлағының құрышы жыраулар үнімен көмкеріледі.Көзін көргендер кіші жүз руы Адайдың ұраны да Бекет деседі. Адай десе көпшілігі үрке қарайтын халық,әлі күнге дейін, Маңғыстауды қаһарлы мінезімен қабылдайды.Міне, біздегі мінездік қасиет қайсарлығымен мықты.Нәтижесінде, елмен елді татулыққа біріктіріп,экономика бастауы болған Ұлы жібек жолы да осында жатыр.Діни, ғимараттар мен қырдағы Пір Бекет, ойдағы Саназар бастаған 360 әулиенің қасиеті де елге аян.Оларға өзге өңірлерден келіп табынушылар көп.Маңғазды елдің қасиеті де осында.Сонысымен құнды да құтты мекен!

.....

Довольно часто люди, имеющие онкологию, сожалеют «Если можно было бы вернуть вчера …». Сегодня медицина в силе распознать болезнь на ранней стадии и излечить.

В Казахстане растет число онкологических заболеваний. Специалисты считают, что сегодня можно предотвратить возникновение 30–50% раковых заболеваний. Этого можно добиться, если избегать факторов риска и осуществлять соответствующие стратегии профилактики. Необходимо проводить ежегодное обследование, знать свою генетическую предрасположенность, вести здоровый образ жизни, исключить курение и алкоголь. При ранней диагностике и соответствующем лечении существует высокая вероятность излечения. Об этом мы поговорим с руководителем центра онкогинекологии Казахского Научно-исследовательского института онкологии и радиологии, кандидатом медицинских наук Кукубасовым Ерланом Каирлыевичем,

- Добрый день, Ерлан Каирлыевич! Расскажите, что побудило Вас выбрать такую сложную профессию – врач-онколог?

- Добрый день, Екатерина. Начну с того момента, когда у меня появилось желание стать врачом. Моя мама очень часто болела, когда я учился в 4 классе, к нам в гости приехал младший брат мамы, который на тот момент уже был врачом. Я увидел высокого, умного, интеллигентного мужчину-врача, я хотел стать похожим на него. Конечно, решающим фактором также стало то, что я хотел помочь маме. .....

Шведтың ұлы режиссеры Ингмар Бергман әйгілі «Үнсіздік» деп аталатын фильмінде адам ары мен нәпсісі ортасындағы күресті қарама-қарсы типтегі екі кейіпкер арқылы көрсеткен болатын. Ең қызығы осы фильмді көрген кез-келген есті көреремен экраннан екіге жарылған өз кейіпін көре алатыны хақ. Өйткені пенденің ішкі қайшылықтарымен күресі ол бітпейтін және ең үлкен күрес. Алайда біздің айтпағымыз «Бергманның кейіпкерлері» спетті бүгінгі ұлттық болмысымыздың қарама-қарсылығын дәл көрсете алған кинотуынды туралы еді. Дәлірек айтсақ, Бегарыс Елубаевтың «Оазис» фильмі жәйлі болмақ.

2 ақпан күні Т. Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясында қазақтың белгілі жазушысы Сымағұл Елубаевтың сценариі бойынша түсірілген «Оазис» көркем фильмінің арнайы көрсетілімі өтті. Кинокартина осыдан бір күн бұрын ғана қазақстанның барлық кинотеатрларынан прокатқа шыға бастаған болатын. Көрсетілімдік кешке Т.Жүргенов атындағы Қазақ ұлттық өнер академиясының ректоры Бибігүл Нүсіпжанова және Асаналі Әшімов, Есмұхан Обаев, Сымағұл Елубаев сынды өнер ұжымының ақсақалдары арнайы келіп қатысты. Режиссер Б.Елубаев бастаған Фильмнің түсірілімдік тобының өкілдері де көрсетілімде болып, көрермен сұрақтарына жауап берді. .....

I

Бір күні ымырт үйіріле заңгер-студент Васильевтің үйіне көптен дос-жар болып жүрген медик - студент Майер мен Москва сурет - мүсін және сәулет өнері училищесінің шәкірті Рыбников келе қалды да, өздерімен бірге С - в тұйық көшесіне барып, серуендеп қайтуға шақырды. Васильев әуелі көпке дейін көнбей, қасарысып бақса да, ақыры киініп, құрбыларына ілескен.

Сұйық жүрісті зинақор әйелдер жайында ұзынқұлақтан естігені немесе кітаптан ғана оқығаны болмаса, олар тұратын үйлерге ғұмыры бас сұғып көрмеген еді. Тұрмыс тауқыметі, тәлімі, жоқшылық салдарынан тағдыр тәлкегіне ұшырап, арын ақшаға сатуға мәжбүр болған сондай бір әдепсіз әйелдер барын ол білетін. Олар мөлдір махаббат болатынын естіп-білмеген, бала сүюден мақрұм қалған заңнан тыс пенделер; аналары мен апа - сіңлілері оларды шіріген жұмыртқа санап, аза тұтып, жоқтайтын еді де, заң бұларды кесірлі пәлеге балап қуғындаса, еркектер бірден - ақ "сен" деп сөйлесе беретін. Бірақ соның бәріне қарамастан, олар да адамдық келбетін жоғалтпаған құдайдың пенделері болатын. Қай-қайсысы да өз күнәларын іштей сезініп, бір жолы болар деген үміттен күдер үзбейтін. Құтылып шығу жолындағы қам-қарекеттің қандайын болса да пайдаланып қалудан бас тартпайтын еді. Рас, қоғамның кейде адамдардың өткенін өткел ете беретіні бар, бірақ құдай алдында Мысыр әулиесі Мария да басқа әулиелердің ешқайсысынан кем саналмайтын.

Киім киісінен, жүріс-тұрысынан дараланып тұратын сондай әйелдерге көшеде ұшыраса қалса немесе әзіл - сықақ журналынан олардың түрін көрсе - ақ болды, Васильевтің есіне әлдебір кезде әлдеқалай оқыған бір оқиғаның орала беретіні бар. Әлдебір ақжүрек те адал бозбала зинақор әйелге іңкәр болып қалады да, үйленгісі келетінін айтады, әйел болса мұндай бақытқа өзін лайық емеспін деп санап, уланып өліпті. .....

Бала міндетті түрде өз-өзін жоғары бағалай алуы керек. Әйтпесе, ол өзіне сенімсіз, бақытсыз тұлға болып өсіп шығады. Өзін-өзі бағалау туралы түсінікті жақсы білмейтін ата-аналардың өзі осылай ойлайды. Бірақ, баланың өзі туралы жақсы баға қалыптастыруы үшін қарапайым, бірақ өте маңызды ережелерді орындамайды. Психолог Вита Малыгина баланың өзін-өзі бағалай білуі қандай қағидаларға негізделгені туралы айтып береді.

Тақырыпты аздап өзгертейік: баланың өзін-өзі бағалауы адекватты, шектен аспаған және жел соқса, толқып құлап қалмайтындай тұрақты болуы керек. Яғни, басқа адамдардың абайсызда немесе әдейілеп айтқан сын сөздеріне бола жүні жығылып, еңсесі түсіп кетпеуі керек.

Өзін-өзі бағалау – бұл адамның өзін, бойындағы қасиеттерін дұрыс бағалап, осы бағалауға сүйене отырып өмір сүріп, алға жылжуы. Дұрыс бағалау қателесуге мүмкіндік береді. Бірақ, адамның өзін-өзі кінәлап, жегідей жеп қоюына жол бермейді. Ол қателіктен – тек тәжірибе жинайды. Өйткені, кемшіліктен Жаратушы ғана пәк. Адекватты өзін-өзі бағалаудың тағы бір ерекшелігі – оның шынайылығы. Біз ешқашан қателеспейтін және ешнәрседен қорықпайтын Жаратушы емеспіз. Балаларымыздың да соны біліп өскені жөн.

Бірақ барлық отбасы өзін-өзі бағалау дегенді дұрыс түсінбейді. Олар балаларын жөн-жоқсыз мақтап, басқалары сенің шаңыңа да жуымайды деп қолпаштай береді. Ал өзін басқалардан жоғары санап өскен баланың алдынан қиындықтар шыққан кезде, бірден сағы сынады. Мұның адекватты өзін-өзі бағалауға еш қатысы жоқ.

Егер ата-анасы баласының қабілетін артық бағалап, мақтай беруді шешсе, (немесе солай болып қалса) онда баланың өзі елеусіз қалады. Баланың басындағы қиындықтар, қорқыныштар, толқулар, бәрі-бәрі есепке алынбайды. Тағдыр маған өз қабілетіме лайық сиын бермеді деп, тағдырға нала айтып отыратын отыздағы балалар осылай қалыптасады. Құр мақтау олардың бойындағы адекватты өзін-өзі бағалауды қалыптастыра алмады.

Мұндай жағдайдың алдын алу үшін не істеуіміз керек?.....

Бала міндетті түрде өз-өзін жоғары бағалай алуы керек. Әйтпесе, ол өзіне сенімсіз, бақытсыз тұлға болып өсіп шығады. Өзін-өзі бағалау туралы түсінікті жақсы білмейтін ата-аналардың өзі осылай ойлайды. Бірақ, баланың өзі туралы жақсы баға қалыптастыруы үшін қарапайым, бірақ өте маңызды ережелерді орындамайды. Психолог Вита Малыгина баланың өзін-өзі бағалай білуі қандай қағидаларға негізделгені туралы айтып береді.

Тақырыпты аздап өзгертейік: баланың өзін-өзі бағалауы адекватты, шектен аспаған және жел соқса, толқып құлап қалмайтындай тұрақты болуы керек. Яғни, басқа адамдардың абайсызда немесе әдейілеп айтқан сын сөздеріне бола жүні жығылып, еңсесі түсіп кетпеуі керек.

Өзін-өзі бағалау – бұл адамның өзін, бойындағы қасиеттерін дұрыс бағалап, осы бағалауға сүйене отырып өмір сүріп, алға жылжуы. Дұрыс бағалау қателесуге мүмкіндік береді. Бірақ, адамның өзін-өзі кінәлап, жегідей жеп қоюына жол бермейді. Ол қателіктен – тек тәжірибе жинайды. Өйткені, кемшіліктен Жаратушы ғана пәк. Адекватты өзін-өзі бағалаудың тағы бір ерекшелігі – оның шынайылығы. Біз ешқашан қателеспейтін және ешнәрседен қорықпайтын Жаратушы емеспіз. Балаларымыздың да соны біліп өскені жөн.

Бірақ барлық отбасы өзін-өзі бағалау дегенді дұрыс түсінбейді. Олар балаларын жөн-жоқсыз мақтап, басқалары сенің шаңыңа да жуымайды деп қолпаштай береді. Ал өзін басқалардан жоғары санап өскен баланың алдынан қиындықтар шыққан кезде, бірден сағы сынады. Мұның адекватты өзін-өзі бағалауға еш қатысы жоқ.

Егер ата-анасы баласының қабілетін артық бағалап, мақтай беруді шешсе, (немесе солай болып қалса) онда баланың өзі елеусіз қалады. Баланың басындағы қиындықтар, қорқыныштар, толқулар, бәрі-бәрі есепке алынбайды. Тағдыр маған өз қабілетіме лайық сиын бермеді деп, тағдырға нала айтып отыратын отыздағы балалар осылай қалыптасады. Құр мақтау олардың бойындағы адекватты өзін-өзі бағалауды қалыптастыра алмады. .....

Өмір сүру үшін өзгере білу керек. Оған көнбегендер тарихтың шаңына көміліп қала береді.

Н.Ә. Назарбаев

Елбасының «Болашаққа бағдар:рухани жаңғыру» мақаласы елді елең еткізгені сөзсіз. Бірінші кезекте әрдайым еліміздің тұтастығы мен береке-бірлігіне сызат түспеуін тілейтін жергілікті жұрттың көңіліне майдай жаққан ой-орамдары қалың бұқараның жүрегінің төрінен орын алды. Осыдан болар, Елбасы мақаласы әлеуметтік желіде толқын туындатты. Көркі түзулерді былай қойғанда, бөркі қисайып жүргендердің өзі Президенттің парасатты пайымдарына тәнті болып жатыр. Бұл Елбасы мақаласының әскери тілмен айтқанда, «дәл ондыққа» тигеніне айқын дәлел. Ендеше, соларға кезек-кезек тоқталып өтсем деп едім.

Қазіргі уақытта латын әліпбиіне көшу қарқынды түрде жүзеге асуда. Сөздің тереңіне батпай жатып, дүрлігудің қажеті жоқ. Қашанда кемеңгерлігімен ерекшелене білетін Елбасымыз еріккеннен латып қарпіне ауысамыз деп жатқан жоқ. Тағылымы мол тарихымызға көз жүгіртер болсақ, бабаларымыз сонау заманнан сол әліпбиді қолданған болатын. Сұм орыстың отарына айналып қана қоймай, тіліміз де орысшаланды, қазақ тілінде екі сөздің басын қоса алмайтын, «мәңгүрттер» көбейіп кетті. Өкінішті... Елбасымыздың бар жеткізгісі келген ойы- түбіміз түркі болған соң, түркі және жаһандық әлеммен ықпалдасуға қадам жасау, ұлтымыздың санасын тор бұғаудан босатып, санамыздың қайта жаңғыруына жол ашу. Біз бұл арқылы бүлдіршіндерімізге жарқын болашақ сыйлаймыз, тілімізге екінші дем береміз, арыла алмай келе жатқан жат әріптерден құтылып, әлем кеңістігіне еркін саяхаттауға мүмкіндік аламыз.

.....

Əрбір мектеп бітіруші түлектің ойында жауабы бұлыңғыр мыңдаған сұрақ тұрады. "ҰБТ-ға қаншалықты дайынмын?", "Ата-анамның маған артқан үміті ақталар ма екен?", "Болашақта қандай мамандық иесі боламын?", "Оның еліме, өзіме тигізер пайдасы қандай болмақ?" деген сансыз сауалдың менің де ой-санамды шырмағанына аз болған жоқ. Осылай ой жетегінде жүргенде, уақыттың қалай зымырап өткенін де байқамай қаласың." Нар тəуекел!" деп, бір мамандықты таңдайсың. Ол ата-анаңның не достарыңның айтқаны емес, өз жүрек қалауың болмақ! Барлық жас түлек өз мамандығын жүрек қалауымен таңдайды десек, артық айтқан болармыз. Алайда менің жүрегімнің қалауы болашағымның адастырмас қазығына айналарына сенемін.

Бүлдіршін шақта көпшілігіміз ұстаз болуды армандаймыз. Бірінші сыныпқа келген балақандарға əліпби үйретіп, қолына қалам ұстатып, жазуға баулуды бақыт санайсың. Алайда жоғары сыныпқа келген шақта, неге екені белгісіз, ол ойыңнан қайтасың да, мүлдем басқа салада қызмет атқаруды жөн көре бастайсың. Ойланып жүргенде, бұл мəселеге ата-анаң да кірісіп, қолдау көрсетіп, қажет болса, нұсқау да беруге дайын екенін білдіреді. Алайда менің ата-анам мамандық таңдау мүмкіндігін өз еркіме қалдырды. Оған өзім іштей мəз боламын. Еркін болғанға не жетсін!

.....

Сен ылғи шалғай қиырларға, алыс сапaрларға аттанушы ең. Сондай бір айлап-жылдап жүретін ұзақ рейстен әлі оралмай қойғаның.

Сен біздің ауылда бұрын-соңды ешкім ата кәсіп ете қоймаған жаңа өнерге бірінші боп бет бұрғандардың бірі едің - Құландар жортқан құба түзге талай-талай соны соқпақты өзің салдың. Талайларды алыс жолдарға, сәт сапарларға өзің аттандырдың. Міні әлі күнге ұлығат шеруден қалдырмай ілестіріп келе жатқан осы сапарыма арқамнан қағып, аттандырып салған өзің едің.. Сол сапар ақым, досқарызым өтелген жоқ, енді өтелмекші де емес...

Сенің атың Қобылан еді. О баста Қобыландыдай батыр болсын деп қойылған шығар.Сенің өн бойыңда, шынында да батырларға тән молдық, ерлік бар еді. Сол дархан молдығың мен кеңдігіңнен де бейбіт заманда бейуақ, опат болдың. Ақ түтек боранда бала кезден бауыр басқан рулін ғана басыңды сүйеді.

Өзіңді енді қайтып көрмес, құшақтаспас мәңгілік ғайыпқа қимайтын өз көңіліме жұбаныш болсын деп жазылғам өзің мен әріптес достарыңның сонау ақ желең жинақтары туралы осынау шағын хикаяны аяулы аға, дос, Қобылан, шофер Қобылан Зоранов, саған бағыштадым.

Aвтор.



Это как выпущенный бег, знающий свой путь...

Ригведа, Гимн Варуне

Мы живем впервые...

Юрий Олеша.

I

Орталық түгілі көрші қойшы ауылдардың өзіне артық аяқ бастырмайтын Көксұр Елеместі сол күні қандай түлен түрткеніне Жақан көпке дейін түсіне алмай қойды.

.....