Заман ағымы алға жылжыған сайын бәсекелестік пен сапа арта түседі. Таңдау көп болғандықтан бірі қымбат дүниелерге үйір болса,бірі арзанға үйір. Арзанның сорпасы татымас. Десек те халық арасында тараған бұл сөз кітапқа ешқандай қатысты емес. Әлемдегі адамдар сияқты кітап та тым көп. Жаның нені қаласа соны оқы. Арзан не қымбат,әдебиет немесе бизнес,бестселлер болады ма маңызды емес. Кітап оқудағы басты мақсат-рухани баю. Қай жағынан ақсап тұрсың?Сол жөнінде кітап оқы. Кітап оқуым керек екен деп тақырыбы ұнағанның барлығын көз майыңды құртып оқи берме. Нағыз саған арналған кітапты табу қиын,оны қанша жасыңда табарың да белгісіз.

Мен оқығаным үшін мүлде өкінбеген кітап-(Көшпенділер)Жас патриот болуға талпынған 13 жасар қыз Ілияс Есенберлиннің 800 беттік романын оқуға кірісті. Әр бетін терең ұғына оқыған соң ,мен тарихтың қаншалықты құнды екендігін ұқтым. Әр ханның қажырлы қайраты,халықтың еңбекқорлығы мені тәнті етті. Қаншама қысымды оқи отыра жәй ғана отыра алмадым. Тарих пәнін бар ынта шынтаммен оқи бастадым. Көркем шығарма оқысам да тарихи кітапты таңдадым. Барша жылдарды,соғыс,жорық,бекіністі жатқа білмесем де тарихшы деп атап кетті. Өйткені мен расымен де тарихты түсінуші едім. Бір оқпен екі қоян атқандай болдым. Тіл байлық,ой өрісімді ересекше жетілдірдім және тарихтан хабардар болдым. Фантастикалық бағыттағы кітаптарды оқи бермей,тарихқа басым күш салу арқылы өзімнің патриоттық сезімдерімді оята алдым. Тарихтан жетістікке жетсем Ілияс атамды еске аламын. Алғысымды білдіремін. 16 бірдей тарихи кітап жазу мен деген жазушының қолынан келе бермейтін іс. Бұрмаланған қазақ тарихын зерттеп,көзі тірісінде оқырман ризалығына бөлене қоймаса да,қазір қазақ халқы атаммен мақтанады......

Тіл-адам баласы пайда болғаннан бері қолданыста жүрген, бізге заманауи өзгеріп келген асыл қазына. Тілсіз бір күнді елестету мүмкін емес. Себебі, бұл біздің өмірімізге әбден араласып кеткен, біздің байланысу құралымыз. Мен қазақ ұрпағы болғандықтан тіл арасынан қазақ тілі мен үшін әлемдегі ең күрделі әрі әдемі сөздерімен айтарын тұспалдап айтатын ерекше тіл. Қазақ тілінің күрделі,әдемі,тұспалдағыш болғаны соншалық қазақтардың өзі қазақша бұлбұлдай сайрай алмайды.

Біз қазіргі кезден тілге аса қатты назар аударамыз. Себебі қазір білім мен ғылымның әбден дамып, шегінен асып кетіп тұрған заманда өмір сүріп жатырмыз. Бұл үлкен мәртебе. Қазақстан Республикасы да заманымызға сай үш тіл меңгеріліп жатыр. Яғни, Қазақстандағы әр бала өз заманына сай білімді деуге болады. Бірақ, "өзге тілдің бәрін біл, өз тіліңді құрметте" деген-ді. Осыны естен тыса шығармау міндет.

Әлем танитын ел болып, бірігу үшін өз тілімізде сайрап тұру қажет. Көп жылдар бойы есте сақталып, ана тілін ерекше сүйген патриоттардың, ата-бабамыздың, аталарымыздың насихаты, шежіресі, кітаптары қазір сақтаулы. Олар әр қазақ қалалары мен ауылдарының мемктебі мен кітапханаларының алтын төрінен орын алып, болашағы жарқын елдің ұрпақтары сол кітаптан білім алуда. .....

Туған жер-тұңған шежіре

"Туған елдің түтіні күйесіз" дейді ғой?
Әсте, сұңқар да қиясын,торғай да ұясын аңсайтыны белгілі ғой. Себебі сол табиғаттың заңы осы. Ғұмыр-дариямызда өлшеусіз толқыны тербелген туған жер жайлы алыста тұрып-ақ жазарым жетерлік..Айтарым көп-ті. Сенсеңіз де, сенбесеңіз де менің өскен жерім жұмақ мекен. Жо-жоқ, бәрі айтатын "жұмаққа" емес менің "жұмағыма" төрлетіңіз ендеше.!
Туған жер-адам табиғатының тынысы. Менің балалық шағымның жұмағына айналған бұл мекеннің ауасы түгіл шаңынан жұпар аңқиды. Шуылында бір жанға жайлы тыныштық бар. Ал,күздегі ескен самалынан бір сырды ұзуға тиіссің! Терезе бойындағы тал-теректен,
шашылған жапырақ бетінен шабыт алуға мәжбүрсің! Мал-жанның, құс тіршіліктің, тау-тастың, құбылған ауа-райының бір күндік ішкі дауысынан хабарыңыз болар ма? Әнге баладым өз басым.Тұнып тұрған табиғаттың таланты.Тіпті бір шығарма дерсіз! Автор табиғат секілді. Еріксіз,себепсіз еліңе деген алай-дүлей белгісіз сезімдерің қаламыңа тұсауланбай, жүрегіңе үстемдік етпей тұрмайды-ау,сірә! Қанатты кеңге, қиялды шыңға апаратын бұл сезімнің рухы биік қашан да.......

Ғаламтордан Нұрболат Абдуллиннің көзіне жас алып тұрып орындаған «Менің әкем -ең жақсы адам!» деген әнін естігенде еріксіз менің көзіме де жас келді. «Менің де әкем керемет адам!»,- деп сахнада ән етіп айта алмасам да, сыртқа шығып таныстарыма айтып, айқайлап , бәріне айтқым келді. Бізге ата-ана туралы айтыңдар десе көбіне анамызды бірінші айтатынымыз айдан анық. Оған менің қарсылығым жоқ. Дегенмен мен үшін әкемнің сөзі, отбасындағы орны, анама, ата-әжеме, балаларына қамқорлығы ерекше. Әкеміз кейде үйде болмай жолаушылап кетсе, оның орны ерекше ойсырап тұратын. Ал анамыз бен әкеміз қатар отырып, бірге тамақтанып, бірге әңгімелесіп, ой бөліссек мен үшін одан артық бақыт жоқ тәрізді. Қазір басқа қалада оқуда жүрген апам мен ағам әр телефон шалып сөйлескен сайын «Әкем мен анамды ренжітпе, айтқандарын екі етпей орында, сыйла!» ,-деумен болады. Мүмкін сағынып жүрген болар деп ойлаймын кейде. Ал бір ойым адам қасында жүргенде жақын адамдарының қадірін білмейді,- деген оймен астасып, олар әкем мен анамның қадірін енді біліп жүрген болар деген ой мені мазалайды. Олар оқудан демалысқа келіп, қайтатын күні болғанда - анама таңертеңгі шайға балалардың бәрін оят, бәріміз бірге ауызбіршілік шайын ішейік, -дейтін. Анам сол күнге бола таңертең ерте оянып, бар тәттіні пісіріп, аузымызға тосатын. Бұл да болса әкемнің бірлік пен татулыққа шақырған тәрбиесі деп білемін. Әкемнің асыл қасиеттерін ауызбен айтып жеткізе алмаймын. Қанша шаршап- шалдықса да үйге үнемі күлімсіреп кіреді......

Қазақ батырларының жеңісі ұлтымыздың жадында мәңгі болмақ. Соғысқа қатысушылардың ерлігі еш ұмытылмас. Соғыс-атауы құлаққа жағымсыз,асты қайғы-қасіретке толы қаралы, үрейлі сөз. Осы айқаста жауды жеңу үшін барын аямай, жеңісті жақындату жолында қаза болғандар да жоқ емес. Аспан әрдайым ашық болу үшін барлық күштерін сарп еткен батырларға мың алғыс.

Менің ойымша, осы бүгінгі ашық аспанымызға жетуге дейінгі соғыстарды екіге бөлуге болады. Бірі, атты әскерлермен қара қанға батқан Қанжығалы батыр, Қарабай батыр, Наурызбай батыр, Райымбек батырларымыз әскерлерімен болған қорқынышты соғыстар. Аталып өткен қолбасшылар әрі шешен, әрі батыр, қолбасшы және жоңғар басқыншыларынан азат ету жолындағы азаттық күресетін аса көрнекті ұйымдастырушылар. Атты әскердің қолбасшылары осындай батыл болғаны, әскерінің де мықты және аянбай шайқасатын, ержүрек батырлар екенін мәлімдейді. Екіншісі, 20 ғасырда болған Ұлы отан соғысындағы қазақ батырларының фашистермен шайқасында өз үлесін қосуы болмақ. Бұл соғыста фашистердің аңсап келген арманына 4 жыл ішінде батырларымыз қажымас ерліктерімен тосқауыл берді.

«Шөлде суыңды сақта,Соғыста туыңды сақта» деген уәждемемен өздерінің алдына мақсат қойып, ешқандай тосқауыл оларға төтеп бере алмаған, ержүрек соғыс қатысушылар-көк аспанымыздың айнасы деуге болады.

Бауыржан Момышұлының «Жауынгер тұлғасы» атты шығармасындағы бейнелер әлі есімде. «Жауынгер тұлғасы» әңгімесінде автор қазақтың «Білекті бірді, айлалы мыңды жығады»мақалының кұдірет-күшіне тамсанған. Осы әңгімеде Мұхаметқұл Исламқұлов әлі де жас болғанына қарамастан еліне қызмет еткісі келді, әрине, ол басында уайымдады, қорықты, бірақта оны алға қарай тартқан мақсат! Шығарманың шарықтау шегі кезінде осы жас жауынгердің қарамағына одан жасы үлкен ағаларын жіберген кезде, олар жас балаға бағынғысы келмегенін көре аламыз. Сол кезде ақын, әрі батыр Бауыржан Момышұлы ағамыз.....

Әлемнің қай түкпірін алсақ та, өзінің елін-жерін жырға қосатын, сонымен қатар тылсым табиғаттың керемет дүниелерін қызығушылықпен зерттейтін, туған жерінің пайдалы жақтарын жүзеге асыра білетін, қоршаған ортаға ненің пайдасы, зияны бар екенін ақ-қарадай ажырата білетін, өзінің кіндік қаны тамған жерін әлемнің алдыңғы қатарлы елдеріне кіргізу үшін өзіндік үлесін қосатын белгілі ғалымдары болады. Міне, сол секілді еліміздің, яғни Қазақстан Республикасының гүлденуіне септігін тигізген, әлемдік саясат пен мәдениеттен хабардар болған, кеңестік Қазақстан ғылымын ұйымдастырушы, инженер-геолог, Қазақ КСР Ғылым академиясының тұңғыш президиенті-Қаныш Имантайұлы Сәтбаев. Бүгінін емес, ертеңін ойлаған ғалым Алтайдан Атырауға дейінгі, Ұлытаудан Қаратау жеріне дейін, Сарыарқаның көптеген аумағын ерекше назарға алып, олардың шығу тегі туралы маңызды ғылыми қорытындылар жасап қалдырды. Оның өлшеусіз еңбегі, төккен тері, елінің болашағы үшін бар ғұмырын сарп етуі келешек ұрпақты қалай толғандырмайды. Әрине өскелең, кемелденген жастар Қазақстан ғылымы мен мәдениетінде өзіндік орнын ойып тұрып ала білген ғалымның еңбегіне қалайша басын имейді. Мұндай зор құрметке ие болған ғалымның өткен өмірі туралы неге сыр шертпеске. Сәтбаевтың геологиядан басқа ғылымдарда, мәдениет саласында, тарихта қалдырған еңбектері мол. Атақты ғалым Ш.Уалиханов жазып алған «Едіге» жырының мәтініндегі қазақ оқырмандарына түсініксіз араб, татар сөздерінен тазартып, қазақ тілінің жаны орфографиясының негізінде қайтадан дайындаған. Мұның өзі келешек ұрпақтың өмірі бұлынғыр болмасын, қазақ тілінің құдіреттілігін басқа елге, жерге танытсын деген ойымен ұштасып жатыр емес пе?! Ғұлама ғалым Ұлытау өңіріндегі басты-тарихи, мәдени, археологиялық ескерткіштерді зерттеді. Жезқазған-Ұлытау өңірінен көптеген этнографиялық мұраларды жинап, «Жезқазған ауданындағы көне заман ескерткіштері» атты еңбегін жазады. Онда Ұлытау өңірі ежелгі металлургия орталығы болуымен қатар қазақ этносының саяси орталығы екендігі де толық дәлелденді. Қазақ орта мектебінің төменгі және жоғары сынып оқушыларына арналған «Алгебра» оқулығын дайындап шығарды. Бұдан басқа, ғалым қазақ халқының музыкалық мұрасының інжу маржаны болып есептелетін 25 әнді өзі орындап, орыс тілінде ғылыми түсініктеме беріп енгізген. Геологиялық барлау мамандығы бойынша Томск технологиялық институтының тау-кен факультетін бітіріп келгеннен кейінгі Қаныш Сәтбаевтың бүкіл өмірі Қазақстанның минералдық ресурстарын және рудалық кендер генеологиясын зерттеуге арналған......

Екі жыр жазсам саған бірін арнап,
«Ана» деп жаздым ылғи сөз басына.

Мұқағали Мақатаев

«Ана» деген ұғымды қалай түсінесіз деген сұрақ маған қойылған болса, мен сірә жауап бере алмас едім. Неге дерсіз, анашым? Себебі, сіздің кереметтігіңізді сөзбен жеткізу мен үшін, сіздің перзентіңіз үшін мүмкін емес. Сіз – ең ерекше тұлғасыз. Сіз туралы қаншама айбатты аңыздар, жүректі толқынша тербеткен жырлар, әсем әуендер мен тағылымды тарихтар жазылғаны да өтірік емес. Ана атты ұлылыққа мына әлемнің ешбір кереметі жетпеген, жеткен емес, жетпейді де. Неге дерсіз?

Адам баласы мына жарық дүниенің есігін ашқаннан, мына қамшының сабындай ғана тағдырға аяқ басқаннан - ақ күннің жылуынан артық ыстықты, бар әлемнің махаббат атаулы сезімдерін, қамқорлық пен мейірімділікті тек бірақ жаннан алады. Ол – тағы да Ана! Менің дәл қазір осы өмірдің бір кірпіші болып қалануым да, мына тағдырдың кішкене бөлшегі болуымның да басты себепшісі сізсіз. Маған, мына бар әлемге, адамзат атаулының бәріне де өмір сыйлаған, жарық дүниені тарту ете білген Аналар қоғамның ең биік, ең қастерлі, ең құрметті тұлғалары болып қала бермек.

Менің сізді қаншалықты жақсы көретінімді білесіз бе, сезесіз бе, Анашым? Бүкіл ғаламның сезім атаулысы да бала мен ананың арасындағы махаббаттың қасында түкке тұрғысыз, әсте. Дүниеде ананың махаббатынан асқан мықты, асқан құрметті, асқан қасиетті, асқан шебер махаббаттың жоқтығына сенімдімін......

Біз соғысты көрген жоқпыз... Алайда тарих қойнауына кеткен сол зұламат жылдар жайлы ел дегенде езіліп, жұрт дегенде жұмылып, жерге тер төгіп, халыққа қан төгіп қызмет еткен, Отан алдындағы борышын адал өткерген майдангерлеріміздің, тыл ардагерлерінің естеліктерінен қанықпыз.

Анасы бауыр еті баласынан, отбасы тірегі мен сүйеніші болған азаматынан айрылған, жас аруды жесір, жас баланы жетім етіп, даланы қанға бөктірген соғыс - Фашистік Германияның, оның басында тұрған Гитлершілердің қанқұйлы әрекетінің жемісі екеніне тарихтан қанықпыз. Жер жаһанды жалмап, "тұлымдыны құл етсем, бұрымдыны күң етсем" деген дұшпанның басты мақсаты орындалмады. Елі үшін аянып қалуды ерлігіне сын, жұрты үшін аянуды жігіттігіне сын деп ұғынар ерлер барда қай дұшпанның болмасын пиғылы орындалмақ та емес еді.

Тумысынан ерлік білекте емес, жүректе екенін ұғынып өскен қазағымның ұл-қыздары да Отан қорғау жолында жан алып, жан берісті. Ықылым заманнан бері ата-бабасының үкілі найзасының ұшымен, жүректен шыққан ерлік ісімен аман сақтап келген туған жерін жау табанына таптатуға олардың намысы жібермеді.Тағдырдың өзі Ұлы Отан соғысының қаһармандарын біздің елімізде туғызып,олардың атағын өзімізде ғана емес, өзге елдерге де шығарғаны - ерлік қазақтың қанына сіңген асыл қасиет екенінің тағы бір дәлелі.Ерлік пен елдікті жырлаған батырлық дастандарды естіп өскен аға буын қазақтың қасиетті ұғымы намысты ту етіп, жауға қарсы тайсалмай ұрыс салды......

Құт берекең- атаң қымбат,
Аймалайтын анаң қымбат.
Мейірімді апаң қымбат.
Асқар тауың- әкең қымбат.
Қазыбек би

Əке дегенде жүрегін елжірейді. Əкенің мейір махаббатына бөленіп өскен ғана адам түсінеді. Осы біз балалар əкенің қадіріне жетіп жүрміз бе?! Қартайып қалған əкелерді қарттар үйіне өткізіпті дегенді теледидардан, газет, журналдан оқып естіп жүрміз. Теледидар, əлеуметік желіден түрлі-түрлі адам шошитын қатыгез жаңалықты естігенде қоғам емес адам өзгергенің сезесін. Өз баласын əкесі, атасы зорлап өлтіріп кетіп дегенде ақыры заман таяп қалдыма деп ойлап қаласыз. Əр адамның өмірі тағдыры болғандықтан əкелерде өзінің ата-анасынан тəрбие алғанға байланысты мінездері əртүрлі. Тағдырдың қаталдығынан қоғамда өз баласын тастап кеткен тасбауыр əкелер де бар, кейбір обасылардағы айрылусуға байланысты əкелер өз қанынан жаралған баласын бір көруге зар болып көрсем деп сағынып армандап жүргендер қаншама. Түн ұйқысын аналар сияқты баласын бағып-қағып өсірген жалғызбасты əкелер де бар. Балам жақсы адам болсын ештеңеден қиналмасын деп үй көрмей отбасын асырап жүрген əкелер баршылық.

Мұхтар Əуезовтің « Абай жолы» романда анадан бұрын əкеге деген силастық болсын деген: “ Бала көп ішінен, ең алдымен өзінің шешесін көріп, соған қарай жүре беріп еді, шешесі анадай жерде тұрып:

– Əй , шырағым балам, əуелі ар жағында əкең тұр... Сəлем бер! – деді......

1917жыл 21 шілде қазақ халқы үшін тарихи күн болды себебі дәл сол күні қазақ мәселесін тұңғыш рет заманауи саяси деңгейде қаралса , екіншіден “Алаш” партиясын құру туралы шешім қабылданады.

1906жылы 10 маысымда Семей қаласында Мемлекеттік Думаға қазақтардан депутат сайлау үшін өкілдер жиналысы өтті. Жалпы сол жиналыста Әлихан Бөкейханов “Халық еркіндігі ”атты бағдарламасымен таныстырады. Қазақ кадеттерінің бағдарламасында қойылған талаптар мынадай болды . Қазақ жерін бүтіндей қазақ елінің меншігі етіпп жариялайтын Заң қабылдау,Ресейден көшіп келушілердің легіне тежеу қою,қазақ жұмысшыларына еркіндік ,теңдік беру ,олардың мүддесін қорғайтын заңдар шығару,қазақ балалары үшін мектеп ,медресе ашу,(“Фикер ”,1905,25 желтоқсан).1905 ж жазда өмірге келген Қарқаралы құзырхатының да талаптары осы мазмұндас болады делінген.

Алаш партиясының да ұстанымы да осы іспеттес болды . Оларды қазақстанда тәуелсіздік орнағанын , елде теңдік болғанын қалады. Халықты қандай жағыдай болса да қорғап қалуды көздеді . Ресей империясының Қазақстанға жүргізген саясатына көңілі толмады. Қазақстанды эконмикалық болсын рухани болсын жағыдай жасайтын партия құру керек болды сол заманда ,соның нәтижесінде алаш партиясының негізі қаланған болатын .

Жоғарыда айтып өткендей сьезде Алаш партиясын құру туралы шешім қабылдансада , сол кездегі құжаттар жайлы еш дерек жоқ екен . Оны тарихшы , алаштанушы ғалым Мәмбет Қойгелді жалпықазақ сьезінің құжаттары сақталмағанын айтады. Бірақ Алаш партиясының жер мәселесі жайлы көтерген мәселелері әлі де күшін жойған жоқ. Себебі қазіргі таңда жер мәселесіне байланысты көптеген шешімін таппай келе жатқан жайттар өте көп десем өтірік болмас........