1916 жылғы патшаның "июнь жарлығынан” кейін жер-жерде басталған толқулар Қазақстанның көп өңірлерін қамтыды, ең ірі қозғалыстар Жетісу, Торғай – Ырғыз өлкелерінде болды. Мыңдаған қазақ сарбаздары патша әскерлерімен шайқасты, жүздеп оққа ұшты. Көп қазақтар елін, жерін тастап Қытайға, Ауғанстанға қашты. .....

Торғай, Семей, Орал және Сырдария облыстары өкілдерінің кеңесі - қазақ өкілдерінің 1916 жылы 7 тамызда Орынбор қаласында еткен кеңесі. Ол Орынбор генерал-губернаторы Эверсманның рұқсат етуімен өтті. Оған Торғай, Семей, Орал және Сырдария облыстарының қазақ өкілдерімен бірге Алаш қозғалысы қайраткерлері де қатысты. Кеңесте 1916 жылғы 25 маусымдагы патша жарлығына сәйкес соғыс майданының тыл жұмыстарына қазақтардан адам алу мәселесі қарастырылды. Кеңеске жиналғандар төрағалыққа Ә.Бөкейхановты, хатшылыққа М.Дулатов .....

Ал, санаңдар, санаңдар

Ал, санаңдар, санаңдар,
Бізде қанша адам бар?
Алдымда:
Атам, өжем бар,
Алдымда:
Әкем, анам бар.
Білмесеңдер біліңдер,
Тағы саусаң бүгіңдер.
Алдымда:
Әпкем, көкем бар,
«Аман жүрсін інім» бар.
Өзім бармын,
Інім бар,
Кіп-кішкентай күнім бар.
Қанша болдық бәріміз,
Қанша болдық?...
Біліп ал!
Бізде қанша мысық бар?
Бізде қанша күшік бар?...

Бiр күнi бiр торғай жерге жақын ұшып келе жатса бiр машина қағып кетiптi (терезесiне соғылыпты). Содан көлiк жүргiзушiсi аяғаннан үйiне әкелiп, торға салып қояды. Бiр уақытта.....

Қорықпайтын жау шапса да дұшпаннан,
Сол мекенді бір көруге құштар жан.
"Торғай" дейтін құтты жерден боламыз
Үкіметтің назарынан тыс қалған.
Көпшілікке жетсе деймін қайрауым,
Күнə болар қызыл.....

Балалбақша ойындар тізімі: Арқан тарту, Шеңберге түсір, Пойыз, Допты қуып жет, Жалғыз аяқ жолмен, Ойын: кім баяу, Таяқшадан аттап өт, Мені қуып жетіңдер, Торғайлар мен автомобиль, Маған қарай жүгіріңдер, Белбеу тастау, Кетті-кетті, Орамал тастау, Ойын: доп кімде?, Тракторшылар, Кім заттарды көбірек жинайды?, Ойын бастаушылар (тура шын ойлану), Қалпақ және кішкене таяқша, Айгөлек, Ормандағы ақ тиіндер, Табан балық және шортан

Бозторғай өзінің туысы қараторғаймен көрші тұрады. Ертелі-кеш ән салып, көңілін көтеретін-ді. Торғайдың да шықылдап бірсыдырғы ыңылдайтын «әндері» болатын. Бозторғайдың әнінен кейін.....

Қыс ортасы. Қар қалың.
Кей күні боран ақырып,
Түк көрсетпес, кей күні
Ақша қарын сапырып.
Жүні үрпиген торғайлар
Бүрісіп үн шығармай,
Қораларға......

Тіршілікте айнымасқа тағдыр қосқан,
Құс едің ғой, кең далаға бауыр басқан.
Аяздардан тоңбайсың....

Көлторғай адыра қалғыр - көрген жерім,
Бұлағай, ойран - әлек салған жерім.
Көк найза, қара санай атылса да,
Қайтармай қайтқаным жоқ аттың терін.