Пән: Қазақ тілі
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Денсаулық - зор байлық.
Сабақтың тақырыбы: Салауатты өмір салты. Спорт және тағам
Сабақта іске асатын оқу мақсаты: (оқу бағдараламасынан сілтеме) Ж2. Эссе жазу
7. Ж2. Эссе тақырыбының желісінен шықпай, абзац түрлерін жүйелі құрастырып қажетті мазмұнын ашып жазу;
Сабақтың мақсаты: Бірінші сөйлем «Менің ойымша,...... »
Екінші сөйлем «Себебі, мен оны былай түсіндіремін …»
Үшінші сөйлем «Оны мен мына фактілермен, мысалдармен дәлелдей аламын … »
Соңғы сөйлем «Осыған байланысты мен мынадай қорытынды шешімге келдім .... »....

Кішкене ақ шыныда екі түрлі су.
Жұмыртқа

Бір құдықтың екі алуан суы бар-ды,
Қайнатса оның суы мұз болады.
Жұмыртқа

Әуеден айнала ұшқан бөдене екен,
Бөденені біреу атып жеген екен,
Еті арам, сорпасы адал немене екен?
Шай

Тәуліктік тағам құрамында қоректік заттар теңестірілген түрде болуы тиіс. Тағам құрамында белоктардың, майлардың және көмірсулардың арақатынасы болуы керек. Айырбасталмайтын амин қышқылдарының витаминдердің арақатынасы теңестірілгені жөн. Тағам ішінде компоненттердің ағзаларға сіңірілуі, тамақ ішу режиміне байланысты болуы керек. Ішілетін тамақтың мөлшері адамның бойына және массасына сай келуі керек.
Егер біз дұрыс тамақтансақ, онда еске ұстау қабілетіміз артып, деніміз сауығып, көңіл күйіміз көтеріле түсетіні сөзсіз. Қандай да аурулар болмасын, біз олардың алдын алар едік. Дұрыс түрде тамақтанған адамзат баласы 150-200 жыл жасар еді, деп жазды Дж. Гласс өзінің әлемге әйгілі еңбектерінде.
Тағамдардың құрамында орасан көп күн сәулесі жиналады. Ұлы ғалым К.А. Тимирязовтың сөзімен айтқанда консервіленеді. Тағамдардағы байланысқан химиялық энергия зат алмасудың негізгі құрамды бөлігі. Сонымен біоге тағамдарда бірнеше қосылыстар бар. Олар: белоктар , майлар, көмірсулар, витаминдер, су және минералды қосылыстар. Осылардың барлығы жасушаның құрылысын құрауға қажетті заттар. Тіршілік тірегі белоктар, майлар , көмірсулар ыдырағанда ондағы жиналған химиялық энергия бөлініп шығады. Олэнергия ағзаларға өте қажет. Биохимиялық тағамдар дегеніміз осы.
Тағамдардың химиялық құрамының әртүрлілігі адам денсаулығының ең басты кепілі. ....

Тамақ өнеркәсібінде, аспаздықта, тамақты үй жағдайында даярлағанда өте ертеден тамаққа тәтті дәм беретін қосылыстар қолданылған. Ең бірінші қолданылған бал, өсімдіктер шырыны, жемісі. Біздің күнделікті жағдайда негізінен қолданатынымыз – қант.
Соңғы кезде ғылымның тамақтануға қойған талабымен байланысты, төмен колориялы азық-түліктің өндірісін кеңейту, сол сияқты кейбір аурулармен ауыратын, әсіресе диабет ауруымен ауыратын адамдар үшін арнайы тағам қажет екеніне байланысты, табибғи және жасанды қанттарды ауыстыратын заттардың өндірісін кеңейту қажет болды. Осымен байланысты, тамақ өнеркәсібінде тәтті дәм беретін өнімдерді крахмалдан алу кең өріс алды, олар: сірне (төмен қантты, карамелді, глюкозды), глюко-фруктоза шырыны, глюкоза. Енді осы топқа жататындардың ішінен кеңінен қолданылатындары:
Бал – құрамында балы бар гүлдерді аралардың өңдеуімен алынған өнім. Жағымды дәмі, иісі бар зат. Құрамы: түсі және хош иісі араның өңдеп алған өсімдіктерінің табиғатымен байланысты. Құрамында 7,5 пайыз моно және дисахарид бар, оның ішінде 40 пайыз фруктоза, 35 пайыз глюкоза және 2 пайыз сахароза, 5,5 пайыз крахмалдан тұрады. Құрамындағы витаминдер: С-2, В6- 0, 10, фолатцин 15,00 мкг, аз мөлшерде В2 , В1 микроэлементтерден: темір – 800, йод – 2, фтор – 100, қалғандары өте аз мөлшерде. Органикалық қышқылдар 1,2 пайыз.
Бал тамақтанғанда және дәрі ретінде, сол сияқты тәтті тағам және нан пісіру өндірісінде, сусындар даиярлағанда қолданылады.
Солод экстракциясы - арпа солодының сулы сығындысы – моно және олигосахаридттердің (глюкоза, фруктоза, малтоза, сахароза), белоктардың, минералды заттардың, ферменттердің қоспасы. Құрамындағы сахарозаның мөлшері - 5 пайыз. Тәтті тағам өндірісінде, балалар үшін даярланған тағамдар да қолданылады.
Лактоза сүт қанты. Балалар тағамына және арнайы тәтті тағамдар өнімін даярлағанда қолданылады.
Көп атомды спирттер (полиолдар)....

Ішіп-жеген асымыз ағзамызда «қалдық» қалдырады. Ал ағзамызды тазартпасақ, түрлі ауруға әкеліп соқтырады. Олай болса, ағза тазалауға таптырмас 11 дәмге көз жүгіртелік.

1. Миндаль
Оның құрамында қандағы қант мөлшерін қалыпты ұстауға көмектесетін кальций, магний, ақуыз көп. Ал миндаль құрамындағы май ағзадан холестеринді шығарып, ішек жолдарының жұмысын жақсартуға көмек болады.

2. Авокадо
Ол холестерин мөлшерін азайтып, қан тамырларын кеңейтеді. Құрамындағы глютатион 30 түрлі канцрогендердің (организмде қатерлі ісік ауруларын және қатерлі-қатерсіз ісіктерді туғызушы химиялық қосылыстар) жолын кеседі. ......

Миыңыз ағзадағы ең қымбат «жылжымайтын мүлік» екенін білесіз бе? Жинақталған калориялардың 20% - 30% дейін миды қуаттандыруға жұмсалады екен. Сондықтан, зиянды тағамдар фигураңызға қаншалықты әсер етсе, ми жұмысына да соншалықты әсері береді.

Диета сүйер қауымға жақсы жаңалық: семіздік ойлау функциясына жағымсыз әсер етеді. Егер сіз сұлулық, мықты денсаулық пен жоғары интеллектті өзіңіз үшін маңызды деп санасаңыз, миыңызды «тамақтандыруда» абай болыңыз. Өйткені, ешбір дене жаттығуы және интеллектуалды жаттығу зиянды тағамдардың әсеріне төтеп бере алмайды. ......

1. Сүзбе

Сүзбе бұлшықет жинауға көмектеседі. Небары 150 грамм сүзбе сізге 22 грамм ақуыз береді.

2. Албырт (еті нәзік қызғылт түсті ірі қызыл балық)

Албыртта ақуыз бен омега-3 қышқылы мол. Ал бұл екеуі сіздің бұлшықетіңізді өсіруге көмектеседі. Албырт ағзадағы зат алмасуды да жеделдетеді.

3. Сұлы

Сұлыда дәрумендер, минералдар, ақуыздар, көмірсулар, жасұнықтар көптеп кездеседі. Ал бұл элементтер біздің денсаулығымызға өте пайдалы. Сұлы қандағы қант мөлшерін де қалпына келтіреді. ......

1. "Тархун" сусыны - қауіпті краситель Е102;
2. MilkyWay шоколады - қауіпті краситель Е129;
3. Schweppes алкогольсіз сусыны (компания Кока-Кола) - қауіпті краситель Е129;
4. "С вкусом лайма" алкогольсіз сусын - қауіпті краситель Е102;
5. Мармелад «Апельсиновые и лимонные дольки» - қауіпті краситель Е102 және Е110;
6. Көпке танымал M&Ms (компания "Марс") - 5 қауіпті краситель бар;
7. Конфет «Барбарис» -қауіпті краситель Е122;
8. "Морские камешки" - қауіпті краситель Е102 және Е122;
9. Конфет «Дюшес» - қауіпті краситель Е102; ......

Кіріспе
Бұл жұмыста қазақтың ұлттық тағамы – баурсақтар негіз болғандықтан, қазақтың басқа да ұлттық тағамдары мен салт дәстүрлері жөнінде айта кеткен жөн.
Қазақ халқы асты өте жоғары бағалаған әрі кастерлей білген. Ел-жұрт жадында мәңгі жатталып калған "ас — адамның арқауы" деген қағида осындай терең үғымның калтқысыз түсінігі болып қалыптасқан. Халқымыз адам өмірінде тамақтың орнын тіршілікке қажетті қүндылықтардың бәрінен де жоғары қойған. Бұған "астан үлкен емессің" немесе "арпа, бидай ас екен, алтьн, күміс тас екен" , "асты қорлама құстырар" деген сөз, ескертпелер мен мақал-мәтелдер де куә бола алады. Калай айтылса да, кай заманда айтса да халық асты қүрметтеу мен бағалаудың жолын да, жөн-жосығын да, оны дәмді етіп әзірлеудің де көзін, кезін, ретін таба білген. Ел мен ерді татуластыру да, жақсылар мен жайсандарды құрметтеу де, өздерінің мырзалық, мәрттік үлгілі, өнегелі қасиеттері мен артықшылықгарын білдіру де, ел дәулеті мен қарым-қабілетін, түсінігін танытуды да, казақ кең дастарқан арқылы яғни ас, қонақасы арқылы көрсеткен. Осы жолда жағымды сөз айтып, дәмді тағам берумен бірге оның таза, бүтін ыдыстарына дейін ерекше назарда болған.....

Аяғы ауыр әйелдің дұрыс тамақтануы өте маңызды. Себебі құрсақтағы балаңыз тоғыз ай, 10 күн бойы сіздің ішіп-жеген ас-суыңыздан нәр алады. Егер дұрыс тамақтанбай, нәрестеге қажетті дәруменді қабылдамасаңыз перзентіңіздің денсаулығы діңкес болуы бек мүмкін. Мұндай олқылыққа жол бермеу үшін дәрігерлер жүкті әйел тұтынуға тиіс үш азық-түлікті анықтап отыр.

Ресейлік ақ халатты абзал жандар аяғы ауыр келіншектер үшін ең бірінші орынға ақуызды шығарып отыр. Олардың дәлелдеулерінше, ақуыз қоянның етінде мол. Ақуыз адамның ішкі органдарының қызметін жақсартатындықтан дәрігерлер болашақ аналарға күніне 100 грам қоянның етін жеуге кеңес береді. ......