Дене тазалығы дегеніміз — алдымен тері күтімі. Терінің дұрыс күтімі ағзаның қалыпты қызмет атқаруына әсер етеді. Тері алуан түрлі физиогиялық-биологиялық функцияны орындайды. Терінің құрылысы өте күрделі.
Жұмыс жасап, күнделікті тұрмыста шаруамен айналысқан шақта адам терісін кір шалады. Адам терлесе кір теріге жабысып қалып, терінің тыныс алуын қиындатады. Өйткені тері бездері бітеліп қалады. Осыдан барып теріде өтетін физиолотаялық-биохимиялық үрдістердің қызметі мүлдем бұзылады. Бітелген май бездеріне жұқпалы ауру тарататын микробтардың енуі фолдикулитті туындатады. Микробтар әсерінен терінің бетіндегі органикалық заттар ыдырап, жағымсыз иісті май қышқылы бөлінеді және тері қабынуы-дерматит дерті дамиды. Басқадай іріңді тері аурулары пайда болады. Тәуліктік тері гигиснасы үшін неше түрлі тәсілдер қолданады. Олардың ішінде теріні тазалықта ұстау үшін денені иісі жақсы сабынмен сабыңдап жуу керек. Оны дағдыға айналдырған жөн. Аптасына бір рет моншаға барып жуыну, душқа шайыну керек. Ал жиірек кір шалатын бет, қол, мойын қосымша күтім жасауды қажет етеді. Қол кірлегенде оның терісінде неше түрлі жұқпалы ауру тарататын микробтар көбейеді. Ішек-қарын инфекциясы күрт инвазиясы, гепатит вирустары жиналады. Жұқпалы дерттердің таралуында қол кірінің қаншалықты роль атқаратыны көптеген адамдарға белгілі.
Қолдағы барлық бактериялардың 90 % тырнақ астында жиналады және оларды тек арнаулы щеткамен ғана тазартуға болады. Қол жуатын жерде кішкентай щетка тұруу пайдалы. Бет пен мойынды таңертең және ұйықтар алдында тазартып жуып отырған үлкен нәтиже беретінін айтпа кетуге болмайды. Адамның терісі құрғақ немесе майлы, ылғалды болып келеді. Ал егер терің құрғақ болса, онда балалар сабыны деп алатын сабынды, лонолині бар сабындарды пайдаланған да тері онша құрғамай қалыпты жағдайда тұрады. Аяқты аптасына кемінде бір рет, әсіресе жаз айларында, күнде жуып тұруды дәрігерлер ұсынады. Аяқ терлейтін болса, түнге қарай терден құтылу үшін суық сумен аяқты жуып табанды, саусақ арасын аптасына екі рет 5 % формалин ерітіндісі сіңген мақтамен сүрту керек. Қол, қолтық асты және дененің басқа бір бөліктері терлесе, дезодарант қолдану керек. Орыс буламысы, фин саунасы, жапон офуросы, сэнтосы ағзаға өте пайдалы. Моншаға түскеннен кейін адам өте жақсы дем алып сергіп қалады, жақсы ұйықтайды. Жұмысқа деген ынта-жігері арта түседі. Монша гигиенаны жақсы өткізеді. Денені сауықтырады. Әсіресе Сібірде тұратын орыс халқының моншасы. Олар ыстық моншаға түсіп, буланып қайың, емен жапырақ-тарынан жасалған сыпыртқылар мен сабаланып, содан кейін моншадан жүгіріп шығып қалың қарға аунап, кейннен моншаға қайтадан түседі. Дене жақсы шынығады. Денсаулық артады. ....

Дені сау адамның қалыпты дене температурасы тақ-ертеңгілж және кешкілік сәл ғана езгеріп отырады және 37°С артпайтын тұрақты болады. Температураның мұн-дай тұрақтылығы организмдегі жылу белу және жылу беру процесіне байланысты болады. Балалардың темпе-ратурасы сәл жоғары, ал қария адамдардың температу-расы сәл төмендеу болады. Дене температурасының тәу-ліктік езгеруі организмдегі тәулік бойында болатын қышқылдық процестермен байланысты, сондықтан таң-ертең температура градустың бірнеше ондық бөлігіне жоғары, кешке төмен болады. Тік ішек пен қынапта тем-пература, қолтық пен шаптың тұсындағы тері темпера-турасынан 1°С жоғары болады.

ДЕНЕ ТЕМПЕРАТУРАСЫН ӨЛШЕУ МЕН ОНЫ БАҚЫЛАУ
Дененің температурасын өлшеу мен оны бақылау — мейіркештің күнделікті әрі маңызды міндеті. Дене тем-пературасын дәрігерлік термометрмен елшейді.
Алғаш дәрігерлік термометрді 1723 жылы ұсынған Фаренгейт еді. Еліміз Цельский термометрін қолданып жүр, ол капиллярі бар шыны түтікшеден тұрады, онда сынап толтырылған резервуар бар. Бұл түтік шкалаға бекітілген, оған 34-тен 42°С дейін бөлімдер жасалынған. Температураны елшегенде көтерілген сынап суыса да төмен түспейді. Сынап түсуі үшін термометрді бірнеше рет сілку керек. Термометрді жерге түсіріп немесе жа-қын тұрған затқа ұрып алмас үшін оны еппен сілку ке-рек.
Дәрігерлік термометрді түбіне бір қабат мақта салып, дизенфекцияланатын ерітінді, мысалы 0,5% хлорамин ерітіндісін құйған банкіге немесе стақанға салып сақтау қажет.
Температураны өлшеу алдында термометрді мұхият сүртіп, 35°С дейінгі белгіден темендегенше сілкіп, содан кейін сырқатқа береді. Қолтық астын алдын ала құрғақ сүлгімен сүрту қажет, себебі дымқылдық сынапты суы-тады да, термометр неғұрлым төмен температураны көрсетеді. Қолтық астына термометрді барлық өлшеу уақыты барысында оның сынаптық резервуары барлық жағынан денеге тиіп тұратындай етіп қою керек. Термо-метр мен дене арасына іш киім қалмауы тиіс. Әлсіз сыр-қаттың қолын мейіркеш сүйеп түрады. Өлшеу ұзақтығы кем дегенде 10 минут.
Өте жүдеген және ауыр науқастар температурасы тік ішек арқылы өлшенеді. Дәреті жүрмеген немесе іші өт-кен кездерде, тік ішек аурулы болса, мүндай әдіспен өл-шеуге болмайды. Тік ішекке термометр салмастан бүрын вазелинмен немесе кез келген маймен оны майлап, содан кейін сырқатты қырынан жатқызып, термометрді жар-тысына дейін кіргізу керек. Қос қүйымшақ бірінің үстіне бірі тығыз жатуы тиіс. Тік ішек арқылы өлшеген сайын термометрді жылы сумен мұқият жуып, спиртке немесе қолда бар дизенфекциялайтын ерітіндінің біреуіне салып залалсыздау керек.
Балалардың температурасын шап қыртысынан өл-шейді. Ол үшін баланың аяғын ұршық буынынан термо-метр тері қыртысында болатын етіп біршама бүгеді.....

Басқа: “чепец” таңғышы ыңғайлы және берік болып саналады, ол бинт жолағы арқылы төменгі жақ астына бекітіледі. Бинтті әрбір ораған сайын тік ленталардан асыра тастау арқылы (ұзындығы шамамен–1м ) оны біртіндеп барған сайын тік ете отырып, басты толық жапқанша орайды. Осындан кейін бинтті тік лентаға бекітіледі. Лента ұштарын иек астына бант түрінде байлайды, бұл бүкіл таңғыштың беріктігін қаматамасыз етеді.
2. Қолға: саусаққа орама таңғыш салу білезік аумағында біркелкі айнала жүрістен басталады (1), содан кейін бинтті қолдың сырты арқылы қиғаштап бас бармаққа әкеледі (2). Осы жерде сипральды айналыммен саусақ түрінне дейін бинттеледі (3,4,5,6,7). Қолдың сырты арқылы (8) бинт білезікке апарылып осы жерде бекітіледі (9). Осындай таңғыш барлық саусаққа салынуы мүмкін, ол қолғапқа ұқсайды. Қол басына әдепті сегіздік түріндегі таңғыш салынады. Білек пен бүгілген шынтаққа таңғыш орамал иілме түрінде салады, тік бұрышта бүгілген шынтаққа (шынтақ буынының ауруы немесе зауымдануы) “тасбақа” типті (ұштасатын немесе алшақтайтын) таңғыш салады, ол тізе аумағына салынатын таңғыш сияқты.
3. Кеудеге: Орама таңғыш салынады. Бинттен 1,5м бөлік кесіп алып, бір ұшы арқада, ал бір ұшы кеудеге салбырап тұратындай етіп сау білеккке қояды, семестр түріндегі ұшынан әжептәуір төмен айнала жүріспен бинтті бекітеді, осыдан кейін төменнен жоғарыға орамалы айнала жүріс арқылы барлық кеуде клеткасын қолтық астына дейін орайды және осы жерде айнала жүріспен бекітеді. Бинттің бос салбырап тұрған бөлігін (1) оң иықтан ары тастап, арқада салбырап тұрған ұшымен байлайды.
4. Ішке: іштің жоғарғы бөлігі үшін жоғарғы жақтан бинттің кәдімгі орама таңғышы қолданады. Іштің орамалы таңғышының жамбас таңғышымен біріктіруден тұрады.....

Сонымен, денсаулық көп факторларға: мәсіл-тұқым, әлеуметтік-экономикалық, табиғи орта жағдайлары, денсаулық жүйесінің даму деңгейі, әсіресе адамның өз денсаулығына деген көзқарасына байланысты болады.
Адамзат баласы ұзақ жылдар бойы өзiнiң денесiн сауықтыру үшiн және ғұмырын ұзарту үшiн, өте күштi бальзамды пайдаланды, жастық шақты қайтаратын эликсирдi де iштi, скипидар қосылған және сүттен жасалған ванналарға да түстi. Новокаинды да денесiне ине (шприц) арқылы жiбердi, жануарлардың жыныс мүшелерiн қоздыратын бездерi де денелерiне таратты, дененiң сыртында (терiде) пайда болатын электр зарядтарын кетiру үшiн суға түсiп шомылған, магниттiк өрiстi да пайдаланған. Мұның бәрiн қазiргi заманның адамдары да паидаланып келедi. Бiрақ адамдардың денсаулықтары жақсарып, ғұмыры ұзарып кеткенi байқалмады. Аадамдардың денсаулығын жақсартып, ғұмырын ұзартатын бiр ғана фактор бар. Ол белсендi түрде жүргiзiлген физикалық жаттығулар. Физикалық жаттығулар мен ешқандай дәрiдәрмектердi салыстыруға болмайды. Дәрi-дәрмектердi iшудiң қажетi болмай қалады. Белсендi түрде қимыл жасаған адамдардың денсаулығы артып, ғумырыұзара түсетiнi ғылыми тұрғыдан да және практика жүзiнде де дәлелдендi. ....

Қазіргі күнге дейін денсаулық деген түсініктің біркелкі алынған дәлелді анықтамасы болмағандықтан, адамдардың денсаулығына дұрыс баға беру біршама қиындық туғызады. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының жарғысы бойынша, денсаулық деп «аурушандық пен дене бітімінде кемшіліктердің бар не жоғы ғана емес, сонымен қатар адамдардың толық физикалық, әулеметтік және рухани қолайлы жағдайларын» түсінеміз. Академик В.П.Казначеевтің жеке бас денсаулығы туралы анықтамасы бұдан да толығырақ:» денсаулық дегеніміз, организмнің ұзақ өмір сүру барысында биологиялық және психикалық әрекеттері мен тиімді жұмыскерлігінің, әлеуметтік белсенділігінің, сондай-ақ жас етекщеліктеріне сәйкес дені сау ұрпақ жалғастыру қабілетінің сақталуы мен дамуы».
Денсаулық – физикалық, психикалық, рухани және әлеуметтік болып бөлінеді.
Физикалық саулық дегеніміз адам организмінде функциялардың өздігінен реттелуі, функциялық үрдістердің келісімді өтуі, сыртқы орта әсерлеріне бейімделу қасиеттерінің жоғары дәрежелі жағдайда болуы.
Психикалық саулық - ауруды болдырмау, қайтсе де одан арылу «адам өмірінң мақсаты» болуын болжайды.
Әлеуметтік саулық - адамның әлеуметтік белсенділігінің, яғни жеке адамның айналадағы өмірмен біте қайнау дәрежесі.
Денсаулық, қалып (норма) деген ұғымдар бір- біріне ұқсас. Қалып- дені сау адам баласының бәріне бірдей тұрақты мақсат ететін үлгі болатындай денсаулықтың көрсеткіштері. Денсаулық жағдайын бағалау үшін жасқа байланысты жеке адамдардың қалып көрсеткіштері пайдалынылады. Жасқа байланысты қалып көрсеткішін анықтау үшін белгілі көрсеткіштің әрбір жастағы адам топтарының орташа көрсеткіші есептеліп шығарылады. Әрбір топта табылған орташа көрсеткішті қалып стандарт етіп алады. Бірнақ та бір топқа кірген адамдардың көрсеткіштерінің бір- бірінен айырмашылығы әжептеуір болуы мүмкін. Өйткені, олардың жыныстық, кәсіптік, тұрған жерінің, өмір салтының т. б. Айырмашылықтары болады. Орташа көрсеткіштерді анықтағанда, айтылған айырмашылықтарды да еске алған жөн. Осыған орай «қалып» деген ұғым «денсаулық» деген ұғым тәрізді әр адамның жеке басына ғана тән көрсеткіштері болмақ.....

Қалыпты толыққанды өмірге тек жақсы денсаулықпен қол жеткізуге болады. Денсаулық -адам өміріндегі ең басты құндылық. Денсаулық адамға қуатты сақтауға, қозғалыс жасауға және жоғары сергектікпен өмір сүруге мүмкіндік береді.
Денсаулықтың күйі көптеген биологиялық және әлеуметтік факторларға байланысты болады. Егер адам органнзміндегі барлық физиологиялық процестер (тамақтану, тыныс алу, зат алмасу және т.б. қалыпты жүрсе, онда адамның денсаулығы жақсы болады. Денсаулығы дұрыс адамның организмінде барлық компоненттер үйлесімді әсер етеді. Бұлар - денсаулықтың физикалық (организм — тірі ағза ретінде), психикалық (адам - әлеуметтік тұлға ретінде), адамгершілік (адам - қоғамның өкілі ретінде) компоненттері.
Денсаулыққа әсер ететін факторлардың ішінде ең жетекші орынды физикалық рухани және әлеуметтік факторлар алады. Дүниежүзілік денсуалық сақтау ұйымының зерттеулеріне қарағанда адам денсаулығының 50-55%-ы өмір сүру салтына, яғнн адамның өз денсаулығына қалай қарайтындығына байланысты, Бұл - салауатты өмір салтының шарты. Адамдарды салауатты өмір сүруге үйрету - күрделі процесс. Барлығы да бұл істің өте маңызды екенін біле тұрса да, оны ұстанбайды.
Қоршаған ортаның организмге әсеріне де үлкен көңіл бөлінеді. Ауаның және судың ластануы организмде әртүрлі аурулардың пайда болуына себепкер болады. Адам денсаулығының 17-20%-ы экологиялық факторларға байланысты, яғни қоршаған орта әсеріне тәуелді болады. Мысалы, қоршаған ортаның ластануының организмге әсерінің нәтижесінде организмнің улануы (интоксикация) мүмкін.
Денсаулық деген не?
Үлкен медициналық энциклопедиядағы анықтама бойынша: денсаулық - адам организмінің оарлық мүшелері мен жүйелері қызметінің қоршаған ортамен теңестірілуі және қандай да бір ауытқудың болмауы. Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының анықтамасы бойынша "денсаулық - тек аурудың немесе физикалық кемістіктің болмауы ғана емес, ол адамның толық физикаллық, психикалық және әлеуметтік саулық күйің. Берілген анықтамалардан (толық тізімі емес) денсаулық түсінігі организмнің сыртқы орта жағдайларына бейімделу сапасын және адам мен тіршілік ортасының өзара әсерін айқындайтынын көреміз. Денсаулық сыртқы (биологиялық және әлеуметтік) және ішкі (тұқым қуалаушылық жынысы, жасы) факторлардың өзара әсерлесуі нәтижесінде қалыптасады....

Терапевтік маңызды шаралардың бірі — дәрі-дәр-мекпен емдеу. Мейіркеш сол бөлімшенің жұмысы үшін қажетті дәрі-дәрмектерді дұрыс жаздырып алып, олар-ды сақтауды дәрілерді дер кезінде сырқатқа үлестіруі және олармен емдеу әдістерін білуі тиіс. Дәріні тек ме-йіркеш таратады және сырқат адамдар тек мейіркеш кө-зінше ішуі тиіс. Бұл жұмысты кіші медициналық қызмет-керлерге немесе сырқаттың өзіне сеніп тапсыруға үзілді* кесілді тиым салынады.

ДӘРІ-ДӘРМЕК ЖАЗДЫРЫП АЛУ
.Дәріханадан дәрілерді жаздырып алып, оларды бел-меде сақтау тым маңызды да жауапты іс. Рецепті жазу кезіндегі зейін қоймаушылық әсіресе қатты әсер ететін және улы заттарды жазып беруде қате жіберу, сырқатқа орны толмасзиян келтіруі мүмкін. Мейіркеш дәрі-дәрмек заттарын дүрыс ұстап тұтынудың ережелерін барынша игеруі тиіс.
Дәрілерді күнделікті жазып алдыру қажет. Дәрігер-лік аралап шығу кезінде қатысқан мейіркеш дәрігердің барлық белгілеулерін мұқият жазып алуы тиіс. Аралап шыққаннан кейін мейіркеш ауру тарихынан барлық бел-гіленген дәрі-дәрмектерді арнайы қағазға және рецеп-туралық дәптерге жазып алады, ол дәптер немесе қағаз екіге белінген: оның біреуін дәріханаға дәрі-дәрмек да-ярлауға жібереді, ал екіншісін белімшеде бақылау үшін алып қалады. Қатты әсер ететін және улы дәрі-дәрмек-тер белек дәптерге жазылады, онда сырқаттың аты-жө-ні, ауру тарихының нөмірі, күні, ампула саны жазылып, мейіркеш қолын қояды. Бөлімшенің барлық рецептурасы аға мейіркешке келіп туседі. Ол өз кезегінде рецептің дұрыс жазылғандығын тексереді де, оны белім меңгеру-шісіне апарып тексертеді, қол койғызады, міне, содан кейін барып дәріхана оны даярлауға кіріседі. Ірі ауру-ханаларда дәрі-дәрмекті белімшелсрге апаратын арна-йы көлік бөлінген.
Мейіркеш дәріханадан дәрі-дормск қабылдау кезінде дәріхана тізіміндегі жазуларды рецептуралық дәптерде-гі жазылғандармен салыстырып, дәрі-дәрмектін, мөлше-рін, сыртқы түрін текссреді де содан соң барлық дәрі-лерді арнайы шкафқа жабады. Мөлшерінде қандай да бір ауытқу немесе дәріпі даярлауда кемшілік кездессе, мейіркеш бұл жөніиде бөлімше бастығына жедел хабар-лап, ол препаратты дәріханаға қайтарады.
Дәріханадан дәрі-дәрмек заттары қолдануға дайын күйінде келіп түседі. Дәрінің сыртқы орауын ауыстыру-ға, сұйық дәріні бір шыпыдан екіншісіне құюға, ұнтақ дәрілерді немесе түймедақты бір пакетке қосуға, ұнтақ дәріден ерітінді жасауға мейіркештің құхы жоқ, сыртын-да жазуы жоқ дәріні сақтауға рүқсат етілмейді. Дәрі-дәрмекпен шұғылданғанда мейіряеш аса үқыпты және абай болуы тиіс. Сырқатты дәрімен емдемес бұрын, дәрі оралған сыртқы қағазын мұқият оқып шығуы тиіс. ....

Стерильділік деп тіршілікке қабілетті микроағзалардың жоқтығын түсінеді. Стерильділікке сынаудан өткізу стерильділіктің кепілі бола алмайды, ол өндірістік валидациялау үрдісімен тиісті түрде қамтамасыз етілуі тиіс. Стерильдеудің таңдалған процедурасының өнімге әсерін зерттегенде (контейнерлер мен тығындайтын заттарды қоса алғанда), оның тиімділігі дәлелденуі, сондай-ақ тұтастығының сақталуы маңызды.
Стерильдеу әдістері:
 Соңғы стерильдеу
 Бумен стерильдеу (автоклавирлеу)
 Құрғақ қыздырумен стерильдеу
 Радиациялық стерильдеу
 Газбен стерильдеу
 Сүзу

Дайын дәрі-дәрмектер стерильділігін сақтау үшін өндіру үрдісі барысында мыналарға ерекше көңіл бөлінуі тиіс:
• Қоршаған орта күйіне;
• Қызметкерлерге;
• Кризистік беттерге;
• Контейнерлер/тығындайтын заттардың стерильділігіне және жүргізілген процедураларға;
• Контейнерді толтырғанға дейінгі дәрі-дәрмекті сақтаудың шекті уақытына;
Көзбен қарағанда микроағзалар өсіндісі байқалмаса, дәрі-дәрмек стерильділікке сынаудан өтті деп есептеледі. Егер сынау нәтижесінің шынайы еместігі зерттелетін дәрі-дәрмекпен байланыссыз себептерден туындағаны дәлелденбесе, микроағзалар өсіндісінің болуынан дәрі-дәрмек стерильділікке сынаудан өтпеді деп есептеледі. Егер төменде келтірілген жағдайлардың біреуі немесе бірнешеуі орындалса, сынау нәтижесі шынайы емес деп есептелуі мүмкін.
А) стерилділікке сынау жүргізу барысында қоршаған ортаны микробиологиялық бақылағанда қанағаттанарлықсыз нәтижелер алынса;
Б) сынау жүргізу барысында кеткен қателіктер анықталса;
В) теріс бақылауда микроағзалардың өсуі байқалса;
Г) дәрі-дәрмектерден бөлініп алынған микроағзаларды идентификациялағаннан кейін осы түрдің немесе түрлердің өсінді беру себебі стерильділікке пайдаланылған материалдар немесе техникалық амалдар екені толық дәлелденбесе.
Егер сынау нәтижелері қанағаттанарлықсыз деп танылса, оны үлгілердің бастапқыдай мөлшерімен қайталайды.
Егер қайта сынау нәтижесінде микроағзалар өсуі байқалмаса, дәрі-дәрмек стерильділікке сынаудан өтті деп есептеледі. Егер қайта сынау нәтижесінде микроағзалар өсіндісі байқалса, дәрі-дәрмек стерильділікке сынаудан өтпеді деп есептейді. ....

Дәрілік заттардың қасиеттері көп дәрежеде,олардың химиялық құрылыстарына ,функционалдық белсенді топтастардың бар болуына ,олардың молекуласының қалыбына және өлшеміне байланысты болады. Зат рецептормен өзара тиімді әсерлесу үшін оның рецептормен тығыз жанасуын көбірек қамтамасыз ететін,дәрілік заттардың құрылымы қажет. Заттың рецептормен жақындасу дәрежесінен ,молекула аралық байланыстың беріктігі тәуелді болады.Сонымен ,иондық айланыс кезінде ,2 әртүрлі аттас зарядтардың электростатикалық тартылыс күштері,олардың арасындағы аралықтардың квадратына кері пропорционал,ал ван-дер-ваалисьтік күштер аралықтың 6-7 дәрежесіне кері пропорционалды болатын белгі.
Зат рецептормен өзара әсерлесу үшін,олардың әсіресе кеңістікте сәйкес келуі ,яғни комплементарлығы өте маңызыды.Осылайша,и D+ адреналин артериялық қысымға әсер етуі бойынша L- адреналинге қарағанда елсенділігі жағынан анағұрлым төмен.Бұл қосылыстар молекуланың құрылымдық элементтерінің кеңістікте орналасуымен ерекшеленеді,олардың адренорецепторлармен өзара байланасуына шешуші маңызы бар.
Егер заттың ірнеше функционалды топтастары бар болса ,онда олардың арасындағы аралықты ескерген жөн.
Заттың химиялық құрылысы және олардың биологиялық белсенділігі арасындағы тәуелділікті анықтау жаңа препараттарды алуда аса маңызды бағыттардың бірі болып табылады . Сонымен қатар ,бірдей типті әсерлі әртүрлі топтың қосылыстары үшін оптималдық құрылысын сәйкес келтіру берілген дәрілік заттар өзара әсерлесетін рецепторлардың құрылысы жөнінде белгілі бір мәлімет алуға мүмкіндік береді
Заттар әсерінің көптеген сандық және сапалық сипаттамалары физико-химиялық және физикалық қасиеттеріне,суда,липидтерде ерігіштігіне ,ұнтақ тәрізді қосылыстар үшін-олардың еру дәрежесіне ,ұшқыш заттар үшін –ұшу дәрежесіне де тәуелді болады. Диссоцияциялану дәрежесінің маңызы зор .....

Жануарлар клеткасы плазмалық мембранамен шектелген ядро мен цитоплазмадан тұрады. Цитоплазма негізгі заттан (гиалоплазмадан), органоидтардан және кірінділерден түзіліді. Кірінділер немесе параплазмалық құрылымдар дегеніміз клеткалық метаболизмге қатыспайтын, клеткалардың көпшілігінде байқалатын алмасу өнімдерінің жиынтығы. Бұған жататындар: майдың тамшылары, гликогеннің түйіршіктері, белоктардың кристалдары және пигменттік кірінділер. Органоидтар клеткалардың барлығына дерлігінде кездеседі және заттар алмасуында маңызды функция атқарады. Бұларға эндоплазмалық тор, Гольджи аппараты, митокондриялар тағы басқалар жатады. Итальян ғалымы К. Гольджи 1898 жылы ауыр металдардың ерітінділерімен (осий немесе күміс) нерв клеткаларын бояғанда оның цитоплазмасында тор тәрізді қара материялдың барын бірінші болып тапты. Оны «ішкі тор тәрізді аппарат» деп атады. Кейін бояу әдістерін жетілдіру арқылы Гольжди аппаратыныңбарлық эукариотты клеткаларда болатыны толық анықталады. Жарық микроскопы арқылы оның анық көрінуі Гольджи аппаратының мембранасының осмий ерітіндісін өзіне жақсы сіңіретіндігінен екен. Егер осмий ерітіндісімен бояса, кейбір клеткаларда бұл аппарат тор-тор түрінде кездеседі де олардың құыстары бір-бірімен байланысып жатады, ол кейде жеке (диктисома), кейде түйір денешіктер немесе орақ тәрізді болып келеді. сонымен Гольджи аппараты клеткаларда тор тәрізді немесе диффузды түрінде кездесуі мүмкін. Әр түрлі жаңа әдістерді (электорнды микроскопия, афторадиография, цитохимия, биохимия) қолдана отырып, Гольджи аппаратының құрылысы жан-жақты зерттелді. Негізінде бұл аппараттың құрамына цитоплазманың негізгі бөлімдері-цитозольа (глиалоплпзма зонасы), түтікшелері мен көпіршіктерінен тұратын мембрана бөлігі және мембраналардың ішіндегі қосындылар жатады. ....