Ойыннан от шығар.

Ой түбі - алтын, ойын түбі - от.

Орынсыз ойын - сындырар мойын.

Ойыншының тамағы тоқ.

Баяғы жартас - бір жартас.

Сұм қартайса, сопы болады.

Сұм сипап отырып шымшиды.

Сұм байыса, үйі тар,
Қатыны қар болып көрінеді.

Бір оқты бұлан көтереді,
Екі оқты ұлан көтереді.

Оқ-дәріңді отқа жақ.

Атқан жерде оқ қалар.

Аспанға қарай оқ атпа,
Өзіңнің түсер басыңа.

Батырға оқ дарымайды,
Батылға жау жоламайды.

Жалғыздың жағы жоғалса да табылмас,
Көптің оғы жоғалса да табылар.

Бір оқпен екеуді сұлатты.

Жайдың оғы – жоғары ұшпас.

Оғы шалыс ұшпайтын аңшы болмас,
Жаңылыспайтын емші болмас.

Сол көзіңе, оң көзің қарауыл босын.

Алысқан жауға арқанды көрсетпе.

Сақтықта қорлық жоқ.

Оң көзіңе
Сол көзің қарауыл болсын.

Үй менікі демеңіз,
Үй артында кісі бар.

Кезенген жаудың көзінен сақтан,
Сойқанды сұмның сөзінен сақтан.

Алпыс күн аспанға қарағанша,
Алты көште айдынға құла.

Аспаннан киіз жауса да,
Құлға ұлтарақ тимейді.

Аспанға қарай оқ атпа,
Өзіңнің түсер басыңа.

Жер – төсек,
Аспан – көрпе.

Бірі аспан десе,
Екіншісі арқан дейді.

Надан «ғалыммен» жақын болсаң басың қатады,
Ақымақ әкіммен жақын болсаң басың кетеді,
Ұстамен жақын болсаң ісің бітеді.

Әкімменен араз болсаң күнің жаман,
Молдаменен араз болсаң дінің жаман.

Әкім адал болмаса жұрт бұзылар,
Сауда адал болмаса нарық бұзалар.

Құтырған әкім
Құдыққа түкіреді.

Әркім өз қаласына әкім.

Мақал-мәтелдер – халық даналығының қазына байлығы. Олар ғасырлар бойы қалыптасып, сол халықпен мәңгі бақи бірге жасап, біте қайнасып кеткен дүние. Сондықтан да оны жұртшылық жадына сақтап, өзінің күнделікті өмірінде, өзара қарым-қатынасында пайдаланады. Мақал мен мәтелге бай халықтың бірі – қазақ халқы. Қазақ халқының мақал-мәтелдерінің шығу тегі жөнінде айтар болсақ, А.Байтұрсынұлы: «Мақал да тақпаққа жақын салт-санасына сәйкес айтылған пікірлер. Тақпақтан гөрі мақал маңызы шын келеді. Мәтел дегеніміз кесегімен айтылатын белгілі-белгілі сөздер. Мәтел мақалға жақын болады. Бірақ мақал тәжірибеден шыққан ақиқат түрінде айтылады. Мәтел....

Балаға пышақ бермесең бір жылар, берсең — екі жылар.

Балажанды биелер құлындарын теппейді,
Балажанды адамды бала айналып кетпейді.

Тіл тас жарады,
Тас жармаса, бас жарады.

Шебердің қолы — ортақ,
Шешеннің тілі ортақ.

Тіл — буынсыз,
Ой - түпсіз.

Ханның ісі қараға түседі,
Бидің ісі параға түседі.

Басыңа іс түссе:
Бекке барма, көпке бар,
Бек беліңді сындырады,
Көп ісіңді тындырады.

Хан халықтан үлкен емес.