Мұхтар Шаханов (Қарағайға қарсы біткен бұтақ)
Дәуір үнсіз томсарады, ар-намысын қар басқан,
Зиялысы жағымпаз боп, ділін сатып алжасқан.....
Әр түрллі факторлардың әсеріне сезімтал онтогенездің кезендері қауыпты , ал зиян келтіретін факторлардын теротонды факторлар деп атайды .
Адамда эмбрмогенездің 3 қаупты кезеңдерін ажыратылады:
а) имплантация –эмбрионның жатырдың кілегей қабатына енуі.
б) плацентация –плацентаың түзілуі
в)туылу
Эмбрион дамуындағы қауіпті кезеңдерінің маңызды сол, сипаты бойынша әр түрлі патогенді факторлар бірдей патологиялық өзгерістер тудыруы мүнкін , бұл олардың әсерінің уақытына тәуелді блоакды . Бір жағынан эмбиронға дамуының әр түрлі мерзімде әсер еткен бір типті әсерлер бірдей емес эфект бірдей.Мысалы ,бірдей дозалы рентген жүкті егеуқұйрықты сәулелендіргенде , жүктіліктің 10-шы күнінде ұрықта анэнцефалия ,11 тәулігінде микро-анофтальмия ,14 тәулікте –аяқтарының даму аноамалялары байқалады.
Теротогендік факторлардың әсерлері дамудың 1-ші қауыпты кезенінде имплантацияның кеш өтуіне, ұрпақтың ерте оліміне әкеледі . Екінші қауыпты кезендегі зиянды әсерлер туа біткен кемтарлықтарға әкеледі.
Даму сатыларына тәелді прентальдағы антогенездегі барлық ақаулықтарын гаметопатиялар, бластопатиялар, эмбриоптиялар және фенопатияларға бөлуге болады.
Гаметопатиялар- бұл ұрықтануға деиінгі гаметалардағы өзгерістер.Бұл өзгерістер спантанды түсікке және тұқым қуалайтын ауруларға әкеледі.
Ұрпақтың алғашқы 2-ші аптадағы зиготаның зақымдалуы. Осы кезенде зақымдалған факторының әсеріне ұрықтың жауап беру ”барлығы немесе ештеңе” принціпімен, яғни ұрық тіршілігін жояды және репаративтік қабілеті жоғары болса әсері еткен факторларды ” сезбей” ары қарай дамиды . Бір қатар жағдайларда осы кезендегі ұықтарда келесі бластопатиялар деп аталатын бластопатиялар деп аталатын паталогиялық өзгерістер кездеседі.....