Қазақстанда Республикасының Коммерциялық банктері қазіргі уақытта жеке және заңды тұлғалардың уақытша бос ақшалай қаражатын банк жүйесінде депозит түрінде тарту мақсатында қыруар жұмыстар атқарып жатыр
Банктердің экономикадағы маңызын олардың атқаратын операциялары негізінен мына топқа бөлінген: пассив (қаражат тарту); актив (қаражатты орналастыру); комиссиялық делдалы (клиенттің тапсырысы бойынша комиссиялық ақылы) және сенімді операциялар.
Қазіргі банктік тәжірибеде салымдардың, депозиттердің және депозиттік емес ресурстардың шоттарының әр түрлері кездеседі. Бұл банктердің жоғарғы бәсекелестік нарықта банк қызметтеріне деген клиенттер топтарының сұранысын қанағаттандыруға және олардың қаражаттары мен уақытша бос қаражаттарын банктік қаражаттарын банктік шоттарға тартуға ұмтылуына жағдай жасайды.
Нарықтық қатынастардың дамуына байланысты, сондай- ақ ескі банктік жүйе үшін уақытша бос ақшалай қаражаттарды тартудың дәстүрлі емес тәсілдерінің болуы, тартылатын қаражаттар құрылымын толығымен өзгертті десе де болады. ....

Банктерге және банк жүйесіне сипаттама.
Банктер туралы түрлі-түрлі пікірлер айтылып жүр. Кейбір мамандар банкті кәсіпорны, мекеме, дейді; екіншілері - экономикалық басқару орны, -дейді; үшіншілері - делдалдық үйым,- дейді. Төртіншілері — несиелік кәсіпорны деп сипаттайды. Ал, күнделікті тұрмыста банкті ақша қоймасы деп түсінеді. Бірақ осы келтірілген пікірлердің бәрі де банктің не істейтіндігін, оның қандай операциялар жүргізетіндігін ғана анықтайды. Негізінде, банктің мазмүнын түсіну үшін, алдымен оның халық шаруашылығының басқа бөлімшелерінен елеулі оқшауланушылығын көрсететін қандай қасиеттері бар деген сауалға жауап беру керек.
Жоғарыда келтірілген пікірлердің бәрін және банк жүйесінің атқаратын қызметтерін жан-жақты талдау негізінде, осы заманның белгілі экономисі, Ресей Академигі О.И. Лаврушин банк жөнінде былай деп жазыпты: "Банк ақшалай, несиелік жоне қолма-қол немесе қолма-қол ақшасыз, есеп айырысу операцияларының жиынтығын бір орталыққа шоғырландырған ақша шаруашылығының даму сатысы. Банк, басқа материалдық өндірістің өнімдерінен өзгеше өнім шығаратын айрықша кәсіпорын. Ол тек тауар емес, ерекше тауар - ақша және есеп айырысудың құралдарың шығарады".
Қорытындылай келіп О.И. Лаврушин: "Сонымен, банк — ақша, несие институты, барлық қолма-қол және қолма-қол ақшасыз нысанда жүзеге асырылатын төлем айналымының реттеушісі - дейді. Біз осы анықтамамен келісеміз.
Үлкейтілген ауқымда банктер - эмиссиялық және коммерциялық банктер болып бөлінеді. Ақшаны айналымға шығарып және оны қайтарып алуға дара қүқығы бар, елдің Орталық (Ұлттық) банкі эмиссиялық банк болып табылады. Басқа банктердің бөрі, Қазақстан жағдайыңда, екінші дәрежелі банктер болып есептеледі, негізінде олардың бәрі де коммерциялық банктер.
Өз кезегінде, екінші дәрежелі банктер мамандандырылған және әмбебап банктері болып бөлінеді.
Халық шаруашылығының тек белгілі бір саласының өкілдеріне, несме және есеп айырысу қызметтерін көрсететін банк мамандандырынған банк болады, ал егер банк, мүндай қызметтердің түрлі-түрлісін кез келген саланың өкілдеріне көрсете алатын болса, ондай банк әмбебап банкі деп аталады. ....

Қаржы есеп – қисаптармен және есеп айырысу жүйесімен өте тығыз байланысты, өйткені іс- әрекет етуі жекелеген шаруашылық жүргізуші субъектілер арасындағы өзара есеп айырысуға негізделген. Есеп – қисаптар экономикалық категориялар емес, олар- аталған категорияларды іске асырудың құралы. Бұл жерде ақшаның айналыс құралы және төлем құралы ретіндегі функциясы пайдаланылалды. Қаржылық операциялардың уақытылы жасалуы, мақсатты қорлардың қалыптасуы, қаржы ресурстарының қажетті бағыттары бойынша кедергісіз қозғалуы есеп-қисаптардың айқындығына, жолға қойылғандығына байланысты болып келеді. Ақшалай есеп-қисаптар коммерциялық есеп пен өзін-өзі қаржыландыруды жүзеге асырудың маңызды буыны болып табылады. Олардың қалыпты жұмыс істеуі ұдайы өндіріспен құнның экономикалық категорияларының – бағаның, қаржының, кредиттің, еңбек ақы төлеудің, іс-қимылының өте қажетті шарты болып табылады. Экономикалық категориялар өзара іс-қимылы туралы қаралған негізгі қағидалары оларды ұдайы өндірісті басқарудың практикасында, оны жүзеге асырудың тиімділігін ынталандыруда пайдалануға келісілген, өзара үйлесілген тәсілдемені қажет етеді. Қаржылық есепті жүргізетін Navision Financials басқа қосымша программалардың бөліктерімен біріктірілген. Мұнда қаржылық операциялар құрылады, деректер өңделеді және есептемелер жасалады. Қаржылық есеп модулінде: аудит үшін қажетті ақпаратты тіркеуді; кез келген кезең, күн, апта, ай, тоқсан немесе жылдық әрбір шот бойынша бөлім немесе бюджет құруды, фирма балансын, пайда мен шығын есептемесін, ақша қаражатының қозғалысы туралы есептемені қамтитын ішкі және сыртқы талдауға арналған баланстардың түрін және басқа да қаржылық есеп беруді құру; шоғырландырылған балансты және басқа есептемелерді даярлаумен отандық немесе шетелдік филиалдардың деректерін шоғырландыруды істей аласыз.....

КІРІСПЕ
Елiмiздiң өз егемендiгiн алғаннан берi нарықтық қатынастар күннен-күнге дамып келедi. Бiрақ экономикада қанша нарықтық қатынастар орнағанымен , оның өзiн-өзi басқаруы мүмкiн емес. Оған белгiлi бiр дәрежеде мемлекет өзiнiң саясаттары арқылы әсер етiп отыруы керек. Мұндай саясаттарға мемлекеттiң ақша – несие саясаты және қаржы (бюджеттiк) саясат жатады.
Экономиканы ақша-неиселi реттеудi қаржы саласының басты секторы банк жүйесi iске асырады.
Банк жүйесi қазiргi заманғы экономикада екi деңгейлi болып келедi, яғни мемлекеттiң эмиссия саясатын iске асырушы Орталық банк (бiздiң елде Ұлттық банк) және екiншi деңгейдегi банктер.
Орталық банк ұлттық валютаны айналымға шығарады, мемлекеттiң алтын резервтерiн сақтайды, коммерциялық бактердiң мiндеттi резервтерi банктер арасындағы шот айыру ретiнде пайдаланылады. Орталық банк ақша-несие саясаты құралдары арқылы ақша-несие саясатының мақсаттарын жүзеге асырады.
Қазақстан Ұлттық банкi мемлекеттiк ақша-несие саясатын анықтайтын және жүзеге асыратын орган болып табылады. Қазақстан Ұлттық банкi ақша-несие саясатының басты мақсаты: ұлттық валютаның тұрақтылығын, яғни оның төлемқабiлеттiлiгi мен басқа шетел валюталарына қатысты тұрақтылығын, бiр сөзбен айтқанда экономикалық жағымсыз құбылыс болып табылатын инфляцияға қарсы саясатты қамтамасыз етудi көздейдi.....

КІРІСПЕ
Елдегі шағын кәсіпкерліктің дамуынсыз Қазақстанда жоғарғы әсерлі ұлттық экономиканы қалыптастыру мүмкін емес. Әлемдегі дамыған елдерде шағын бизнес көбіне экономикалық өсім ырғағын, ұлттық жалпы өнімнің 40-50 пайызын, ал кейбір салаларда – 70 – 80 пайызға дейін құрай отырып, оның құрылымын және сапасын анықтайды. Шағын кәсіпкерлік қоғамдағы орта топтың қалыптасуының негізгі іргетасы болып табылады және оның қызмет ету саласының ұлғаюы республикамызда айқын көрініп тұрған әлеуметтік жіктелудің әлсіреуіне әкелуі мүмкін.
Елбасы Н.Ә.Назарбаев Қазақстан халқына Жолдауында шағын және орта бизнес туралы тоқталып, оны дамыту бүгінгі күннің маңызды мәселелерінің бірі екендігін атап өтті: «... біздің шағын және орта кәсіпкерлікті дамытудың түбірінен жаңа идеологиясын түзуіміз қажет. Біз кәсіпкерлік ортаның бастамашылығын іске асыру үшін қолайлы жағдай туғызуымыз керек»[1]. Отандық тауар өндірушілерді қолдау мақсатында қабылданған бірнеше мемлекеттік бағдарламалар болса да, елімізде шағын бизнес экономиканың ерекше секторы ретінде әлі құралмады. Оның дамуына «тежегіш» болып тұрған себептер бірнеше.Соның негізгілерінің бірі болып жетілмеген несиелеу жүйесі табылады.....

Кіріспе
Курстық жұмыс өзектілігі. Кез-келегн жанұя өзнің жеке үйін немесе пәтерін қалайды. Совет Үкіметі кезінде қалыптасқан дәстүрлі схема Қазақстанда ұзақ жылдар бойы жүргізіліп келді. Біз білетіндей Совет Үкіметі кезінде барлық қаржы бір орталықтан басқарылатын болғандықтан, тұрғын үй құрылысына қаржы мемлекет тарапынан бөлініп, кейін кезекте тұрған халыққа тегін таратылып берілетін. Қазақстан өз егемендігін алғаннан кейін және нарықтық экономикаға өткенннен кейін бұл жүйенің тиімсіз екенін біле бастады. Нарықтық экономикаға өткеннен соң мемлекет тарапынан тұрғын үй құрлысына және халықты үймен қамсыздандыруға қаржы өте аз мөлшерде бөліне бастады, сол себептен нарықтық экономикасы дамыған елдердегі сияқты енді тұрғын үйге қажет қаржы ресурстары халықтың өз қалтасынан немесе банк несиесі арқылы алына бастады. Мұндай қалыптасқан жағдайда тұрғын үй құрлысына ұзақ мерзімді несие қажет болды. Бұл несиеге инфляция қарқыны минималды әсер ету керек және оның уақытылы қайтарымдылығы максималды түрде қамтамасыз етілу керек еді. ....

Менің курстық жұмысымның тақырыбы ҚР-ғы банктердің банктік тәуекелін басқаруы . Ол үш бөлімнен тұрады . Бірінші бөлім банктік тәуе-кел жайлы . Банктік тәуекел – жоспарланған қаржылық операцияларды жүзеге асыру нәтижесінде қосымша шығындардың пайда болуы , табыс-тардың толығымен алмауы немесе банктің өз ақша – қаражаттарын жо-ғалту мүмкіндігі . Тәуекел әрқашанда адам қызметінің кез келген аясын-да бірге болады . Тіпті барлық банктік операциялар олардың жүргізілу тәуекелдігімен байланысты , банктік қызметті реттеу және қадағалаудың барлық процесінде коммерциялық банктер тәуекелін қарастыру және оны басқару ең қажетті мәселе болып келеді . Сондықтан тәуекелді қалай бас-қарса қауіп аз болады және тәуекелдің түрлеріне , топтарына қарай жік-телуі деген сияқты сұрақтар осы бөлімде қарастырылады .
Екінші бөлімге банктің ең негізгі тәуекелдерінің бірі несиелік тәуе-келді мысал ретінде алдым . Барлық тәуекелдердің ішінен несиелік тәуе-келді таңдаған себебім , қазіргі кезде банктен несиені алынуын күнделік-ті кездестірудеміз . Сол себепті тәуекелдің осы түрі маған қызықты бо-лып көрінді .
Негізінен несиелік тәуекел деген не?
Несиелік тәуекел дегеніміз - бұл қарызгердің несиелік келісімдегі мерзім мен жағдайларға сай кредиторға деген өзінің міндеттемелерін орын-дамаудың ықтималдығы.
Үшінші бөлімге шетел мемлекеттерінің тәжірибесіндегі банктік тәуекел-ді алдым .....

Несиелік жүйе – нарықтық экономиканың ажырамас бір бөлігі. Несиелік жүйенің дамуы қашанда тауарлы өндірістің дамуымен тығыз байланысты келеді.
Бүгінде несие жүйесінің құрылымы барған сайын күрделене түсуде, яғни оның құрамына жаңа қаржы-несие мекемелері пайда болып, клиенттерге жаңаша қызмет көрсетуде жаңа әдістерді несиемен қамтамасыз етудің жаңа әдісі пайдалануылын талап етеді. Осыған байланысты Қазақстан банкілері шетел банкілерімен тәжірибе алмасуда өзінің мүдделерін арттыра түсуде, сондай-ақ банк ісіндегі әлемдік тәжірибелік жаңалықтар, Қазақстандағы қазіргі банк өнімдерінің дамуына өз ықпалын тигізуі тиіс.
Осындай жоспарда банктердің арасында орын алып отырған бәсекелестік әрекеті, олардың жаңа клиенттер тартудағы күресін шыңдай түсіп, нәтижесінде клиенттерге көрсететін қызмет түрлерінің сапасын арттыруға және олардың санын көбейтуге итермелейді
Қазіргі несиелік жүйенің тұрақты икемді, тиімді инфрақұрылымын жасау – қазіргі кезеңнің негізгі мәселесі болып табылады.
Курстық жұмыстың басты мақсаты –Қазақстан Республикасындағы несиелік жүйенің қалыптасуы мен даму тарихын және құрылымын қарастыру болып табылады ....

Қазақстан банктерінің депозиттік операциялары пассивтік операциялардың ең басты және негізгі бағыты болғандықтан банктің ресурстарының көп бөлігі осы депозиттік агенттер есебін қамтиды. Сондықтан Қазақстан банктері депозиттермен айналыспас бұрын депозиттік саясат құрып қалыптсатырып отыруы керек. Депозиттік саясат дегеніміз- коммерциялық банктердің нарықтық ортада сырттан қаржат тарту мақсатында және өзінің қалыптасқан депозиттік портфелін тиімді басқару үшін ұйымдастырылған іс-әрекеттердің жиынтығы.
Бнк жүйесінің капиталдануы дамып отырса да, әлі де көптеген кемшіліктердің бар екндігін атап айтуға болады. Бұл жіберіліп отырған кемшіліктер Қазақстан Республикасының Нарықтық экономика жолына түскеніне онша көп бола қоймағандығымен түсіндіріледі.
Осы тақырыптың ең бір өзекті проблемалы мәселенің бірі - ол банктік жүйенің халық пен кәсіпорындар алдындағы міндеттемелерін, яғни депозиттік салымдарын қайтарып беру бойынша кейбір жағдайларда өз міндеттемелерін мезгілінде орындай алмай қалып отыруында болып тұр.
Негізінен депозиттік саясаттың мақсаты - олардың активтері мен пассивтерінің үйлесімділігі мен тиімділігін қолдану үшін жеке және заңды тұлғалардың ақшалай қаражаттарын тартуды оңтайлы басқару болып табылады.
Коммерциялық банктердің негізгі қызметі – салымдарды тартумен байланысты салым операциялар болғандықтан, осы операцияларды жүргізуде банктер өз кәсіби шеберліктерін, заңдық, әдістемелік, техникалық негіздерін және тағы басқа тұстарды әр уақытта жетілдіріп отыруы қажет.
Егер банк жүйесінде салым ретінде салынған 1000 теңгенің мультипликациялануы нәтижесінде 20000 теңгеге дейін артатынын ескерсек , онда халық қолындағы экономикаға тартылмай отырған қаражаттардың біз үшін қаншалықты маңызының бар екенін көруге болады. Бұл қаражат иелерінің өз қолдарындағы ақша қорларын тиімсіз сақтап отыруы ол банк жүйесінің 90-жылдардың басындағы экономика дағдарысына байланысты халық сенімінен шығып қалуының салдарынан болып отыр.
Қалай болған жағдайда банк жүйесіне деген ел сенімін арттырып, олардың мүдделерін жан-жақты қорғап, экономикаға қызмет етпей бос жатқан ақшалай қаражаттарын әрбір атқан күннің басты мәселесі болып қала береді.....

Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаев өзінің «Қазақстан–2030» атты халыққа жолдауында үшінші ұзақ мерзімді басымдық ретінде шетел инвестицияларының деңгейі жоғары, дамыған нарықтық экономикаға негізделген экономикалық өсуді көрсетеді. Бұл басымдықты жүзеге асыру үшін инфляцияны қолайлы деңгейге түсіре отырып, стра-тегиялық күшті ілгерілуге бағытталу көрсетіледі. Бұл орайда, таяудағы жылдарда біз назарымызды экономиканың нақты секторына, оны сауықтыруға, фискальды және монетарлық қатаң шектеулер жағдайындағы өсу мен күшті әлеуметтік саясатқа аударамыз деп көрсетілген.
Қазақстанның алдыңғы қатарлы коммерциялық банктері өзінің табыс базасын кеңейту үшін, табыстылықты және бәсекелік қабілеттілігін жоғарлату үшін өзінің клиенттеріне кең ауқымды операциялар мен қызметтер көрсетуге ұмтылатыны белгілі. Бұл жерде есте ұстайтын жағдай, банк қызметінің дамуы клиенттер және банктің өзі үшін минималды шығындармен банк қызметтерін көрсетуді, клиенттерге қажетті қызметтерге қолайлы бағаларды пайдалануды білдіреді.
Коммерциялық банктер өз клиенттерінің ақшаларын сақтауға қолайлы әртүрлі депозиттерді ұсынады, бұл бір жағынан өтімділікке деген клиенттерінің қажеттілігін қанағаттандырады. Көптеген клиенттер үшін облигациялар немесе акциялар жұмсағанға қарағанда, мұндай ақшаны сақтау формасы тиімді болып табылады.
Банк операцияларының тиімді, икемді жүйесі кең ауқымды клиенттерімен ішкі жинақтарды шоғырландыруға жағдай жасау керек. Осыған байланысты өзгермелі экономиканың қалыптасып келе жатқан қажеттілігіне жауап бере алатын икемді банктік қызмет көрсету мәселесі ерекше мәнге ие болып отыр.
Қазіргі дамып жатқан ақпараттық технологиялар заманында өз шаруашылығын жалғастыру үшін, қызмет ауқымын кеңейтіп, жоғары пайдаға қол жеткізу үшін көптеген кәсіпорындар тауардың жаңа түрін шығаруға, жаңа қызметтерді ұсынуға ұмтылуда. Осыған орай банктер де жаңа қызметтерді ендіруге және бұрынғы қызметтерді жетілдіруге үлкен назарын аударып отыр.
Жаңа қызметтерге пластикалық карточкалар, банкаралық электрондық есеп-айырысулар, элемдік Интернет байланыс жүйесіндегі қаржы нарығының құрылуы жатады.
Біздің еліміздегі қазіргі банктік институттар аталған жаңа қызметтерді атқара бастады. Клиенттің заказы бойынша маркеингтік зерттеуді, валюталық операцияларды, басқа да қызметтерді, соның ішінде, трасталық, ақпараттық-анықтамалық консультациялық, қор және т.б. жүргізеді. ....