Ұлы жазушы Мұхтар Әуезовтің «Қилы заман» хикаяты көпке жақсы таныс. Кітаптың бас кейіпкерлері – Ұзақ батыр мен Жәмеңке бастаған патшалық Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы көтерілген 1916 жылғы Қарқара көтерілісі шығарманың негізгі арқауы болғанын оқырман жақсы біледі. Ұлы қаламгер оқиғаның қасиетті ошағы Қабан-Қарағайдан басталғанын, осында Ұзақтың ақ бозы азаттықтың алғашқы құрбаны болып, ант қабылдағанынан.....

Саржан Қасымұлы - қазақ халқының 1825–1836 жылдардағы ұлт-азаттық көтерлістің басшысының бірі болған. Абылай ханның немересі. Қарқаралы округіне қарасты Қарпық болыстығын басқарған. Орта жүзде хандық биліктің жойылуына (1822ж) тақ мұрагері Ғұбайдолла Уәлиұлы және әкесі Қасымсұлтанмен бірге қарсылық танытып, Ресей өкіметі тарапынан ашылған округтерді жойып, хандық билікті қалпына.....

Айғаным Сарғалдаққызы — 1783 жылы Солтүстік Қазақстанда, Сырымбет жерінде дүниеге келген.1853 жылы 19 қараша айында дүниден өтеді.

Бүгінгі таңда әйелдің қоғамдағы орны, ой-таным шеңбері ұлғайып отырған шақта әйел тақырыбы қуатты арна ретінде осы ғасырдың аяғына таман жан-жақты танылып отыр. Қазақ әдебиеті тарихындағы әйелдер бейнесінің эволюциясы ерекше көрініс берген. Қазақ әдебиетінің қайнар көзі ауыз әдебиеті екенін ескерсек.......

Ақ сиса, қызыл сиса, сиса, сиса,
Жарасар қамзол сұлу, белін қиса.
Шорманның Мұстапасы атымды алып,
Атандым сол себептен Жаяу Мұса.
Ақ сиса, қызыл сиса, сиса, сиса,
Жүрмейді кімдер жаяу.....

«Көгершін» ән еркесі, баппен айтса,
Ержігіт не болады серттен тайса.
Ән болмас «Көгершіндай» қайда барсаң,
Ән білем деген адам шынын айтса.
Ал, «Көгершін» көңіліме.....

Ей, Мұса, мен не қылдым саған, жарқын,
Күшпенен тоздырдың ғой ауыл халқын.
Бұзауын ауылымның қырып салдың.
Көрерсің не болғанын.....

Жатырмысың, ей, Сапар,
Топырақпен барабар.
Қара шымды жамылып,
Қалғаныңба, қайран жар!!
Қазір келдім.....

Ақ көйлек, асыл бешпент белін қысқан,
Бір қыздың даусы шықты Күншығыстан.
Қоян жон, құмырсқа.....

Неше жыл жүрсем дағы мен айдауда,
Шыдаймын, қажымаймын денім сауда,
Дәм жазып осы жолдан аман қайтсам,
Сұрша қыз, көрісерміз.....

Барады үркер ауып жазға таман,
Жүгірдім мылтық алып қазға таман.
Буылып қол-аяғым жатсам дағы,
Домалап бара жатам қызға таман.
Қаршыға қыран болса, тырна алады,
Жел соқса, ұзын.....