Жер шарындағы ең ірі тұзды көл, бірақ көлеміне, даму тарихына, физикалық-геологиялық процестерінің сипатына қарай теңіз қатарына жатады. Каспий теңізіне Кавказдың шығыс жағалауын мекендеген байырғы тайпа аты қойылған. Ежелгі тарихи аттары: Гирхан, Хазар, Хвалын (Хвали).
Каспий теңізі солтүстіктен оңтүстікке қарай созылып жатыр. Ұзындығы 1200км, орташа ені 320км, жағасының ұзындығы 7000км, оның 6000км-ден астамы Қазақстанның, Ресейдің, Әзербайжанның үлесіне тиесілі. Ауданы 371 км². Су деңгейі мұхит деңгейінен 28,5 м төмен. Ең терең жері 1025м. Ірі шығанақтары: солтүстігінде Кизляр, Комсомол; шығысында Маңғыстау, Кендірлі, Қазақ, Қара Бұғаз Гол, Красноводск; батысында; Аграхан, Баку қойнауы. Оңтүстігінде таяз лагуналар көп. 50-ге жуық аралдары бар. Олардың ірілері; Құлалы, Түлен, Шешен, Артем, Жылай, Булла.
Каспий теңізіне солтүстіктен Терек, Еділ, Жайық, Жем (жылдықағын жиынтығы Каспий теңізіне құятын өзен ағындарының жылдық нормасының 88%-і); Батыстан Сулақ, Самур, Кура ( су балансындағы кірістің 7 % ) оңтүстігіндегі Иран жағалауынан Горган , Сераз, Сифидруд өзендері ( жылдық өзен ағындарының 5 %-і) құяды. Шығыс жағалауында тұрақты ағынды өзендер жоқ.
Жағалауы. Солтүстік жағалауы ойпатты, жатық. Мұнда теңіз суының шалқып шегінуі әсерінен кең алапты қайран қалыптасқан. Өзен сағаларында ( Еділ , Жайық , Терек ) атыраулық жаға ұлғаюда. Батысы мен шығысындағы Маңқыстау жағалауы жарқабақты абразиялық жаға , батыс жағасының кейбір жерлері , Қара – Бұғаз –Көл қайраңдары, Красноводск түбелінен бастап оңтүстікке аккумляциялық жаға болып бөлінеді.
Рельефі. Каспий теңізі рельефі мен гидрологиялық ерекшеліктеріне қарай Солтүстік Каспий және Оңтүстік Каспийге бөлінеді. Солтүстік бөлігінің ауданы 80 мың км ², тереңдігі 4 – 8 м. Теңіз түбінің рельефі белесті келген аккумуляциялық жазық қайырлар және аралдар тізбегінен қалыптасқан. Солтүстік Каспий орталық бөлігінен Маңқыстау шоңғалы арқылы бөлінген.Орталық Каспийдің ауданы 138 мың км ² , мұнда теңіздің түптік шұңғымасы ( Дербеит шұңғымасының ең терең жері 788 м ) шельфі және құрлықтың беткейі айқын байқалады. Құрлықтың беткейінде су астылық жылжымалар , каньондар және ежелгі аңғарлар көп. Оңтүстік Каспий орталық бөлігінен Пашерон шоңғалы арқылы бөлінген.Оңтүстік Каспий табаны абиссальды жазық ( ені 30 км.) болып келетін шұңғыма (тереңдігі 1025 м ) мен шельфтен тұрады.
Геологиялық құрылысы мен пайдалы қазындылары. Каспий теңізінің солтүстік Шығыс – Европа платформасы құрамына кіретін Каспий маңы синеклизасының оңтүстік шетін қамтиды, ал Маңқыстау шоңғалы теңіздің батысындағы су астына шөккен Карпинск бұйраты ( герциндік құрылым ) мен шығысындағы Маңқыстау сілемдерінің жалғасы болып табылады. Орталық бөлігінің түбі гетерогенді құрылымнан тұрады. ....