Пән: Биология
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қоректену
Сабақтың тақырыбы: Дәрумендер 2-сабақ
Осы сабақ арқылы жүзеге асырылатын оқу мақсаттары: 8.1.2.5 адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттау
8.1.2.6 құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-түліктер тізімін жасау
Сабақтың мақсаты: Дәрумендерге сипаттама беру;
Авитоминоз, гипервитаминоз болған жағдайдағы ауру түрлерін атау;......

Пән: Биология
Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: Қоректену
Сабақтың тақырыбы: Дәрумендер 1-сабақ
Осы сабақ арқылы жүзеге асырылатын оқу мақсаттары: 8.1.2.5 адам ағзасындағы дәрумендердің маңыздылығын сипаттау
8.1.2.6 құрамында дәрумендердің маңызды мөлшері бар азық-түліктер тізімін жасау
Сабақтың мақсаты: Дәрумендерге сипаттама беру;
Дәрумендердің мөлшеріне байланысты түрлерін атау......

Дәрумендер және олардың маңызы. Дәрумендер — ерекше органикалык, заттар. Адам олардың өте аз мөлшерін ғана пайдаланады. Бірақ дәруменсіз біздің денеміздегі мүшелердің қалыпты жұмыс істеуі мүмкін емес. Дәрумендер ағзаның тіршілік қабілеті үшін қажетті зат, ол адамның дене және ой еңбегін арттырады, оның өсуі мен дамуын, ауруға қарсы тұруын қамтамасыз етеді. Тағам құрамында дәрумендер жеткіліксіз болса, ағзаның жұмысы нашарлап, қатты ауруға шалдықтырады.
Дәрумендер өсімдік пен мал өнімдерінен алынатын азық -түліктерде болады. Адам әр түрлі тағам ішу арқылы өзіне қажетті дәрумендерді алып отырады.
Дәрумендер латын алфавиті А, В, С, Д және т. б. әріп термен белгіленеді.
А дәрумені ағзаның өсуіне және дамып жетілуіне әсерін тигізеді. Ол дененің қорғаныш қасиетін арттырады, көздің көргіштігін жаңсартады, теріде зат алмасуды реттеуге қатысады. А дәрумені треска балығының бауырында, теңіз ала-бүғасында, сары майда, сәбізде, қызанда кездеседі.
В дәруменінің түрлері өте көп, В1, В2, В6, В12, В15 . Сондың-
тан оларды В дәрумендер тобы деп атайды. Олар нанда,
жемістерде және әсіресе ашытңыда болады. В дәрумендерінің'
тобы бұлшықет пен жүйке жүйесінің жұмысына әсер етеді.
Бүл дәрумен жеткіліксіз болғанда адам тез шаршап-шалдыға-
ды, жүйкесі тозады және ашуланшақтық байқалады. Ві2
дәрумені жілік майында ңызыл қан түйіршіктерінің жетіліп,
қанға түсіп, оттегін тасымалдауға әсер етеді. Бүл дәрумен
жетіспесе, ңан аздық ауруының тууына себеп болады. ВІБ
дәрумені жүрек қан тамырларының жүмысына және бауыр-
дың серрозит ауруына әсер етеді.
С дәрумені ағзаның түрлі жүңпалы ауруларға қарсы тұ-руыи арттырады, сүйек пен тістердің мықтылығын жақсар-тады. Ол ағзаға қыста және көктемде көбірек қажет. Бүл дәрумен ағзада жеткілікті болу үшін көкөністер мен жемістер-ді, ашыған орамжапыраңты тағамға көбірек пайдаланған жөн.....

«Тырнақ сынып, шаш түссе, дәрумен ішу керек» деген сөзді барлығымыз айтамыз. Бірақ қандай дәрумен ішу керек екенін білесіз бе? Тырнағымыздың сұлулығы туралы ойлана бастасақ, ең бірінші дәрумендер еске түседі. Бірақ дәл қай дәруменнің пайдасы болатынын білесіз бе? Олардың қайсысын пайланаған дұрыс? Ол үшін алдымен тырнағымызды қандай мәселе мазалайтынын анықтау керек! Өйткені, проблемалардың түріне байланысты оларға әртүрлі дәрумендер қажет болады.

Ал «ТЫРНАҚ КҮТІМІ ҮШІН...» деген жазуы бар барлық затқа сене беруге болмайды. Мысалы сіздің тырнағыңыз сынғыш болса, С және Д дәрумендері жеткіліксіз деген сөз. Тырнақтың жұқа болуына B дәрумені және йод пен темір жетіспеуі себеп. Ал тым әлсіз болса, ақуыз жетіспейді деп түсіне беріңіз. Тырнаққа ақ сызықтардың пайда болуы ағзадағы темірдің аз екенінен хабар береді. Қандай дәрумендер қажет? Әрине, дәрумендердің басым бөлігін біз өзіміз тұтынатын тағамдардан ала аламыз. Бірақ ол үшін тамақтану роционының дұрыс болғаны маңызды. А және Е дәрумені жастықты сақтауға көмектеседі. Оны тағамдардан бөлек, арнайы таблеткаларды ішіп арттыруға болады. ......

Миға қандай дәрумендер пайдалы? Сөзсіз, барлығы. Бірақ, кейбірі — ерекше пайдалы. Нақты бір дәрумендердің жетіспеушілігі біздің ой-қабілетімізге теріс әсер етеді. Ол қандай дәрумендер?

Заманауи медицина бекітеді: ағзада әрдайым кейбір дәрумендер және микроэлементтер қоры болса, егде жас кезінде де ой-қабілеті күшті, ақыл-есі жақсы болады. Бұл, соншалықты таңғаларлық емес.

Біріншіден, мидың қалыпты жұмыс жасауы үшін оттегі қажет, бұл дегеніміз, оттегін тасымалдауда және тканьдік тыныс алуға белсенді қатысатын дәрумендер де қажет. Бұл бірінші кезекте цианкобаламин (В12) және фолий қышқылы (В9). ......

Жүкті әйел өзінің ғана емес бала денсаулығы үшін де жауапты. Алдын алу, күтіну, сақтану, дәрігерге қаралу. Сонымен қатар, ауқаттануының өзі бала денсаулығының кепіліне айналуы қажет. Ол үшін қандай ас ішіп, қалай тамақтану керек?

Дәрумен (Витамин)– адам мен жануарлардың тіршілігіне, олардың организміндегі зат алмасудың бірқалыпты болуы үшін аз мөлшерде өте қажетті биологиялық активті органикалық қоспалар. Витамин (латынша vіta – тіршілік) туралы ілімнің негізін 1880 жылы орыс дәрігері Николай Лунин салды. 1912 жылы поляк дәрігері Казимеж Функ сол....