Ұлы жазушы Мұхтар Әуезовтің «Қилы заман» хикаяты көпке жақсы таныс. Кітаптың бас кейіпкерлері – Ұзақ батыр мен Жәмеңке бастаған патшалық Ресейдің отаршылдық саясатына қарсы көтерілген 1916 жылғы Қарқара көтерілісі шығарманың негізгі арқауы болғанын оқырман жақсы біледі. Ұлы қаламгер оқиғаның қасиетті ошағы Қабан-Қарағайдан басталғанын, осында Ұзақтың ақ бозы азаттықтың алғашқы құрбаны болып, ант қабылдағанынан.....

Саржан Қасымұлы - қазақ халқының 1825–1836 жылдардағы ұлт-азаттық көтерлістің басшысының бірі болған. Абылай ханның немересі. Қарқаралы округіне қарасты Қарпық болыстығын басқарған. Орта жүзде хандық биліктің жойылуына (1822ж) тақ мұрагері Ғұбайдолла Уәлиұлы және әкесі Қасымсұлтанмен бірге қарсылық танытып, Ресей өкіметі тарапынан ашылған округтерді жойып, хандық билікті қалпына.....

Айғаным Сарғалдаққызы — 1783 жылы Солтүстік Қазақстанда, Сырымбет жерінде дүниеге келген.1853 жылы 19 қараша айында дүниден өтеді.

Бүгінгі таңда әйелдің қоғамдағы орны, ой-таным шеңбері ұлғайып отырған шақта әйел тақырыбы қуатты арна ретінде осы ғасырдың аяғына таман жан-жақты танылып отыр. Қазақ әдебиеті тарихындағы әйелдер бейнесінің эволюциясы ерекше көрініс берген. Қазақ әдебиетінің қайнар көзі ауыз әдебиеті екенін ескерсек.......

Бір жан жоқ болыстыққа талас емес,
Бір-бірінен көңілі аласа емес.
Бір Құдайдан басқаға исінбеген,
Біздің қожа үш жүздің баласы емес.
Бастан бұлт кетпейді күн жайланып,
Сақау озды шешеннен.....

Уа, Шыңғыс, Зейнеп ханым, көтер басты,
Қай қазақ ой ойлаған сенен асты.
Баласы Жетімомын келіп тұрмыз,
Күңіреніп босағаңа төгіп жасты.
Тарихтан талай адам білген едік,
Қызықты нелер дәурен.....

Ассалаумағалейкүм, батыр Ерден,
Кетіп тұр бақ-дәулетің тағы керден.
Ішінде көп қарғаның бір бүркіттей
Көзіме көріндің-ау келген жерден.
Сұңқардың екі мұртың жебесіндей,
Ақылың Оман.....

Өлген соң бай мен жарлы мал демейді,
Мынаны бер, мынаны ал демейді.
Басына бай кісі өлсе, жастық тастап,
Астына қалың көрпе сал демейді.
Жарлыны, кәне, байдан.....

Баласы Қожағұлдың Біржан салмын,
Адамға зияным жоқ жұрген жанмын.
Қасыңа мені сендер неге алмайсың,
Өзім сұңқар, өзім.....

Атымның қақ тұрады сауырына,
Қос тепкі салып келем бауырына.
Қолынан шай құйдырып ішейік деп,
Келеміз Айтпай....

Ал, дүние, өтеріңді біліп едім,
Білдірмей серілік пен жүріп едім.
Бұл күнде арық қойдан бағам кейін,
Үш жүзді сайран қылған Біржан едім.
Қара су есік алды ылайланды,
Бай қылмақ, кедей қылмақ құдайдан-ды.
Қамзалдай қысқа пішкен....