Шығармалар

«Адамзат баласының алдында үш айғақты зор міндет тұр: бірі – бейбітшілікті, екіншісі – руханиятты, үшіншісі – табиғатты қорғау hәм сақтап қалу. Бұлардың қай – қайсы да біздің тіршілігіміздің басты бағдары. Бір-бірін толықтыратын ұғымдар. Осы үш бастауға Қазақстанның ғана емес, бүкіл әлемнің болашағы байлаулы» деп елбасымыз Н.Ә.Назарбаев айтпақшы адамзат баласының өмір сүруіне қажет деп танитын осы үш фактор. Мұның ішінде, әсіресе «руханият» ең маңыздысы. Себебі адам баласы рухани азықсыз өмір сүре алмайды. Жалпы әлемдегі кез-келген алыпты алып қарасақ та ең алдымен тәлім-тәрбиеге, білімге, адамгершілікке үндейді, болашақ ұрпақтың өн бойына рухани азық сіңіруге тырысады. Өйткені тәлім-тәрбиенің, адамгершілік қасиеттердің адам өмірінде алар орны ерекше. Атақты ғұлама ғалым, әлемнің екінші ұстазы Әл-Фарабидің де «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың қас жауы» деген аталы сөз бар. Осыдан – ақ тәрбиенің адам өміріндегі маңызын көруге болады. Осы тұрғыдан келгенде қазақ халқының ұлыақыны Абай Құнанбайұлының өлеңдері мен қара сөздері халыққа ерекше тәрбие береді, адамгершілікке үндейді. Оңайдан қиынға қарай, жақыннан жыраққа қарай, қызықты, күлкілі жайдан үлкен толғаулы қорытындыға қарай біртіндеп жетектейді. Мұның барлығы адамзатты адамгершілікке жетелеу мақсатында еді. Енді ақынның бірнеше қара сөздеріне көңіл аударып көрелік. Абайдың қара сөздерінің кім үшін болса да, тәрбиелік мәні зор. Әйтсе де білімге ұмтылушы жастар үшін адамның қолын бақытқа жеткізетін ілім – білімді игеру де жастардың ғана қолынан келетін іс. Қартайған адамға қанша ұмтылса да, өндірері аз болмақ. Сондықтан білімге ұмтылған жастар ұлы ақынның бұл айтқандарын берік есте сақтау қажет. .....

Қазіргі таңда қатты дамып кеткен жайттардың бірі, ол- әлеуметтік желі. Күнделікті өмірдің жартысын, кейде одан да көп бөлігін алып кетіп жатады. Бесіктегі балаға да, еңкейген кәрімізге де әлеуметтік желі қызық. Бейне бір өмірдің мәні секілді. Ал біз бұл әлеуметтік желі арқылы қанша уақытымызды зая кетіріп жатырмыз.Тіпті ешбір бала далаға шығып бір- бірімен ойнамайды, үлкендеріміз немерелеріне ертегі айтудан қалды. Ал оқушылар мен студенттер көп кітап оқудың орнына осы әлеуметтік желіде бос уақыттарын өткізеді. Адам әрбір минутын бағалау керек. Өмірді бос әлеуметтік желіге үнілумен өткізбеу керек. Өзіне керекті, пайдалы іспен айналысу керек. Себебі «Уақыттың бос өткені - өмірдің бос кеткені». Сондықтан адам әрбір уақытын тиімді жұмсау керек.

Адамдар әлеуметтік желіге не үшін кіреді? Барлығы неге тәуелді? - деген сұрақтар туындайды. Қазіргі кезде әлеуметтік желілердің дамығаны соншалық түрлі сайттар пайда болып жатыр. Олардың ішінде көп адамдар қолданатыны: Instagram, Вконтакте, Facebook, You Tube, Однокласники және басқалары. Бұл программалар несімен қызық? Біріншіден, жұлдыздар мен танымал тұлғалардың өміріне қарап, жастарда танымалдылыққа қызығушылық пайда болады. .....

- Таудағы қызды көрдің бе? Таудағы қызды танисың ба? Таудағы қыз бар емес пе...-деген кішкентай Көркемнің таусыз ауылдағы қайдағы тауды айтып, қайдағы тау қызын айтатынын ешқайсымыз түсінбесек те, қайта-қайта қайталанып мезі еткен сұрағына "иə,жоқ" деп жауап бере салушы едік. Көркем көкек айында төртке келгенмен, ойы тым жүйрік айтқанды бірден ұғып алатын, һəм өзі де көп нəрсені ойлай алатын пысық қыз. Өзінен екі-үш жастай үлкен екі ағасының қасында жүріп, əрі солармен ілесіп, ұлдардың арасында жалғыз қыз болып, ұлдарша ойнап үйреніп кеткендікткен болар өзін кейде ұлдарға ұқсатып, солардың істеген қылығын қайталауға əуес. Топыраққа аунап дала ойынына тойып, кеш бата үйге кірісімен, үйдегі қос ағасына ұрынуға көшеді. Қашан көрсең де, үшеуінің бірін-бірі қуалап, бір-бірімен алысып-жұлысып ойнап жүргені. Осыдан бір айдай бұрын салынып біткелі ұзақ тұрып қалған үйге жаңа көршілеріміз көшіп келді. Жаңа көршілермен танысуды үлгертпей қайғылы хабар қара бұлттай үйіріле қалды. Көршіміздің жеті жасар ұлы қаза болғанын естігенде жағамызды ұстадық. Расында да,адам шошырық жағдай, оның үстіне, балаға не болғаны да белгісіз. Бұл бір жұмбақ, əрі тылсым оқиға... Арада өткен біраз күндерден кейін ойнап жүрген балалардың аузынан "қайтыс болған бала..." деп айтылып жүрген сөзді естіп, не дерімді білмедім. Ауыл балалары ойнайтын, жаңа үйдің дəл жанында улкен үйулі тұрған саз бар болатын. .....

Адам мəңгі жасамайды,мəңгі жасайтын оның ісі.
Н.Ə.Назарбаев

Қазақстан-Тəуелсіздіктің жемісі.Дəл осы кең байтақ қазақ жерінде,қазақ ұлтында дүниеге келгеніме шүкіршілік етемін,əрі мақтан тұтамын.Біздің ел өз алдына бірлігі жарасқан,тəуелсіз тату ел.Осы тəуелсіздік үшін күресте батырларымыз,аға-əпкелеріміз,біз үшін қандарын төгіп ерлік етсе де,тəуелсіздік ала алмады.Біз тəуелсіздікті көп күттік,армандадық. Көп жылдар бойы аңсаған арманымыз,1991 жылы 1 желтоқсанда орындалды.Осы күні біздің тұңғыш елбасымыз Н.Ə.Назарбаев сайланды. Осылайша,16 желтоқсан күні өз тəуелсіздігімізге ие болдық.Бұл күн тəуелсіздікті жылдар бойы көптен күткен,қазақ елі үшін,үлкен қуаныш,бақыт болды.Міне,содан бері еліміз біршама жылды артқа тастап,Қазақстанымыз əлемге танылды.

Еліміз күнен-күнге дамып келеді.Бұның барлығы елбасымыздын салихалы саясатының арқасы деп білемін.Менің ойымша,Қазақстанның қазіргі деңгейге жеткені елбасымыздың еңбегінің жемісі.Тəуелсіздік жылдарында Астана қаласы қалай бой көтерді?Қазақстан дамыған елдер қатарына қосылу үшін қаңдай жолдардан өтті?Осы сұрақтарға жауап бере отырып,өз көзқарасымды дəлелдейін......

Адам баласы өмірге армандау үшін келеді десем қателеспеймін."Мәңгі лаулап жану үшін ғаламда үлкен арман керек екен адамға"деп Мұхтар Шаханов атамыз айтқан.Адам баласында арман деген көп қой .Армансыз адам-ормансыз бұлбыл деген керемет сөз бар емес пе? Әр адам әр түрлі армандайды.Кейбір адамдар жәй ғана армандап , еш әрекетсіз армандар орындалмайды дейді.Бұл қате! Армандар орындалады, ол үшін адамға ең бірінші сенім керек.Одан кейін адам алдыдына айқын мақсат қойа білуі керек.Мен армандар орындалатына бала кезімнен сенемін , қазір де сенемін,қазір де армандаймын.Мен армандарым орындалу үшін алдыма үлкен мақсат қойдым және оған жету үшін қазір ден бастап қадам жасап келемін.

Біреу айтты" бұл арманың бекер" деп,

Біреу айтты "қиялдама жетер!"деп.

Көп ойланып мен өзіме серт бердім,

Арманыма өз күшіммен жетем деп......

Жастар-кез келген мемлекеттің ең белсенді бөлігі, қоғамның қозғаушы күші, мәңгілік елдің болашағы. Елдің кемел болашағы жастардың қолымен жасалады. Біз өз тарапымыздан еліміздің, мемлекетіміздің дамуына үлес қосуға міндеттіміз. «100 нақты қадам», Рухани «Ұлы даланың жеті қыры» бағдарламасы да жастардың ісіне, дамуына негізделіп жолданған. Сондықтан бүгінгі басты талап та, қолдау да жастар үшін болып тұр.

Өз елімізді әлемге таныту үшін аянбай еңбек ету керекпіз. «Менің қолымнан не келеді?», «Мен нені жақсы жасай аламын?» -деп ойлануымыз керек кезеңге келген сияқтымыз. Себебі, біз мәңгілік елдің-тәуелсіз ұрпақтарымыз!

Жастар жылы-Қазақстан жастары үшін алғаш рет бастау алған қуанышты оқиға болды. Мұның өзінен-ақ бізге берілген көптеген мүмкіндіктерді байқауға болады. Бұл мүмкіндіктер өз болашағымыз бен ел болашағына тікелей байланысты. Жеке болашағымызды жоспарлай отырып, ел болашағын қалыптастырамыз. Болашақ деген сөзді естігенде ең бірінші ойға келетіні - армандар, мақсаттар, жоспарлар. Біздер үшін жұмбақ, қуанышты сәттер, романтика десем болатын шығар. Алдымызға қандай істерді әкелсе де сапалы жасаймыз, жасай аламыз деген ойлар.

Елбасымыз Жастар жылының салтанатты ашылуында былай деген болатын: «Бұл-мемлекет тарапынан өскелең ұрпақты қолдауға бағытталған маңызды қадам. Тәуелсіздік рухымен өсіп келе жатқан бүгінгі жас буын-біздің ертеңгі үмітіміз, сенімді тірегіміз» .....

«2019 жыл- Жастар жылы» деп елбасымыз Нұрсұлтан Назарбаев «Қазақстандықтардың әл -ауқатының өсуі табысымен тұрмыс сапасын арттыру» атты жолдауында жариялаған болатын.

Жалпы жас келсе іске дейтін дана қазақ жастардың мүмкіндіктерін бағалай білген. «Он үш жаста отау иесі» деп жастарға үлкен үміт артқан. Қазақ жазушысы Ілияс Жансүгіров «Жас мұраты білім, тәлім -талабы, өнер оқу- жастықтың қару жарағы» деп жырлағандай , жастардың талапты, білімді, негізгі мақсаты оқу екендігін анық айтқан. Жастарға үлкен сенім артып «Болашақ» бағдарламасы, «Дипломмен ауылға» «Жүз жаңа есім» сияқты түрлі жобалар ,бағдарламалар жастарды қолдау мақсатында жүзеге асырылып жатыр.

Бізге ,яғни жастарға үлкен сенім арттып , болашақ біздің қолымызда болғандықтан әрбір жас жауапкершілікті сезінсе екен. Себебі ұлы ағартушы Ахмет Байтұрсынұлы ұлағатты сөзінде «жастардың оқу - тәрбие жұмысы түзелмей, жұрт ісі түзелмейді»деген. Яғни, жастар ел болашағы , тәлім -тәрбие алу ғана емес , соны дәріптеу өскелең ұрпаққа жеткізу қажет. Балаларды оқуға шықырған, білімді азамат болуларын қалаған Ыбырай Алтынсарин «Тәрбиесіз берілген білім адамзаттың қас жауы»деген. Ең бірінші жас ұрпақты тәрбиелеуде білімді болу керек. Сапалы білім- саналы ұрпақ кепілі, тәрбиенің негізгі бастауы ол білім. Білімсіз істің реті болмайды. Болашағымыз жарқын болу үшін жастар талмай еңбек етуіміз қажет. Әрбір жас елдің тірегі, елдің , жердің дамуына үлес қосу тиіс деп санаймын. Заман талабына сай құзырлы болу үшін үш тілді еркін меңгеру, инновациялық технологияларды қолдана білу, бәсекеге сай зайырлы қоғамда өз ойын ашық жеткізе алатын, өмірге деген көзқарасы айқын , жетістіктерге қолжеткізе алатындай еркін өмір сүруі керек. Өзге елге еліктемей, өз елінің тарихын, шежіресін құрметтеп, дәстүрін сыйлап, насихаттауы қажет. .....

Еліміз тәуелсіздік тәжін кигеннен бері көптеген қазақ тілшілері латын әліпбиіне көшу мәселесін көтеріп келеді. Латын әліпбиіне көшу туралы ой-пікірлер 1926-1929 жылдардан бастап бастау алғаны баршамызға тайға таңба басқандай белгілі. Ағартушы-педагог ғалым Ахмет Байтұрсынұлы айтып кеткендей, «Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі» деген.

Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев 12 сәуірдегі Болашаққа бағдар: Рухани жаңғыру мақаласында еліміздің әлемдегі дамыған 30 елдің қатарына қосылу мақсатында нақты атқаратын мақсат-міндеттерді айқындап, бірнеше жоба ұсынды. Солардың бірі қазақ тілін біртіндеп латын әліпбиіне көшіру жұмыстары болып табылады. Бұл мәселе жөнінде Елбасы 2012 жылғы желтоқсан айында жария еткен «Қазақстан-2050» стратегиясында «2025 жылдан бастап латын әліпбиіне көшуге кірісуіміз қажет деген болатын.

Н.Ә.Назарбаев өз мақаласында:

латыншаға көшудің тиімділігі қазіргі заманғы технологиялық орта­ның, ком­муникацияның, сондай-ақ, ХХІ ғасыр­дағы ғылы­ми және білім беру процесінің ерекше­лік­теріне байланысты сонымен қатар, мектеп қабырғасында балаларымыз ағылшын тілін оқып, латын әріптерін онсыз да үйреніп жатыр. Сондықтан, жас буын үшін ешқандай қиындық, кедергілер болмақ емес.
2017 жылдың аяғына дейін ғалымдардың көмегімен, барша қоғам өкілдерімен ақылдаса отырып, қазақ әліпбиінің жаңа графикадағы бірыңғай стандартты нұсқасын қабылдау керек .....

Тіл тағдырына қамқорлық – әр адамның міндеті. «Ана тілі халық болып жасалғаннан бері жан дүниесінің айнасы, өсіп-өніп, түрлене беретін мәңгі құламайтын бәйтерегі» дейді Ж. Аймауытов. Иә, бүгінгі таңда күн тәртібінен түспейтін мәселе – ана тілдің бүгіні мен ертеңі. Өйткені ол – ана тіліміз, ұлттық тіл, тәуелсіз Қазақстанның мәртебелі мемлекеттік тілі. Оның бүгінін тұғырлы, ертеңін тағдырлы жасау – біздің жауапкершілігіміз.

Қазақ тілі – қоғамда заңмен бекітілген мемлекеттік тіл. Алайда барлық салада кеңінен қолданылады десек, онда кемшіліктерге көз жұмғанымыз. Егер қоғам азаматтары тілдің мәнін, рөлін бағалап, түсінсе, онда мемлекеттік тілді жиындарда пайдалану, құжат толтырудан бастап, қызмет көрсету терминалдарын қазақ тілінде сөйлету кезінде кемшіліктер орын алмас еді. Бұл – араздық тудыратын арзан айқай емес, тіл тарихы мен тіл мәртебесіне құрметті талап ету.

Тілдің ертеңі туралы ойымызды жинақтасақ, «Егер мемлекеттік тіл кеңінен қолданыс таппай қағажу көрсе, оның болашағы қандай болмақ?», «Өз ана тілінің қадірін сезінбеген жан ұлт тілінің сол ұлттың төлқұжаты екенін қалай түсінбек?» деген сұрақтар бой көтереді. Менің ойымша, қоғамдағы жауапкершілік әр адамның сындарлы ой қорытып, салауатты пікір тұжырымдауымен, яғни саналылығымен өлшенеді. «Өз тілімен сөйлескен, өз тілімен жазған жұрттың ұлттығы еш уақытта адамы құрымай жоғалмайды. Ұлттың сақталуына да, жоғалуына да себеп болатын нәрсенің ең қуаттысы – тілі» (А. Байтұрсынұлы). Бұған дәлел – XXI ғасыр басында 29 адам қажетсінбеген, тек бір адам ана тілім деп қолданып келген лив тілі. Жалғыздың жүрек соғысы тоқтағанда бұл тіл де ресми түрде өлді. Бұл – қасірет... Осыған жол бермей, тілді сақтау – әр ұлт перзентінің борышы......

Жастықтың оты, қайдасың,
Жүректі түртіп қозғамай?

Ұрпақ және оның алдағы өмірі - қашан да халықты мазалайтын мәңгілік тақырып. Себебі елдің ертеңі сол ұрпақтың қолында болады. Мен елімнің ертеңімін. Мен жаспын.

Жастықтың оты жалындап,

Тас жүректе жанған шақ.

Талаптың аты арындап,

Әр қиынға салған шақ, -

деп ұлы Абай айтқандай, бойымда күш-қуатым тасып тұрған шақтамын. Қиял қанатында қалықтап жүрген шағым. Бұл кезеңді Абай адам өмірінің ең маңызды шағы деп түсіндіреді. Жастардан осы сәтте албырттық та, құштарлық та, даналық та шығады.

Жастықтың оты, қайдасың,

Жүректі түртіп қозғамай?

Ғылымның біліп пайдасын,

Дүниенің көркін болжамай?-

деп тағы бір өлеңінде жас кезіңде білімнің соңына түсу керектігін айтып өтеді. Ендеше, ерекше талпыныспен жас шағымызды дұрыс өткізгеніміз абзал емес пе?!......