Көк кітап әдебиет


Ежелгі дәуір әдебиеті

Ежелгі дәуір әдебиеті бес кезеңнен тұрады:

1.Біздің заманымызға дейінгі жазу- сызулар мен аңыз- жырлар. ( Сақ,ғұн, үйсін дәуірі б.з.б VII ғ. – б.з. IV ғ.) Бұл дәуірлерден бізге келіп жеткен Есік жазуы , Тарғытай, Алып Ер Тұңға (Тоңа), Тұмар патшайым,Ширақ батыр , Зарина сұлу, Мөде батыр т.б. жайындағы аңыз- жырлар бар. Сақтардың 26 әріптен тұратын жазуы болған. Сактар көне туркі тілінде сөйлеген.

2.Түркі қағанаты дәуіріндегі әдебиет. (V-VIII ғ.ғ.) Орхон ескерткіштері -«Білге», «Күлтегін», «Тоңұқұқ» жырлары, жазған кісі- Йоллығ тегін.

3.Оғыз дәуіріндегі әдебиет. (ІХ- Х ғ.ғ.) «Қорқыт ата кітабы» , «Оғыз қаған» жыры ( VIII-ІХғ.ғ)

4.Ислам дәуіріндегі әдебиет . (Х- ХІІ ғ.ғ) Бұл дәуір әдебиеті шығарма иесінің шыққан ортасына қарай екіге бөлінеді.

а)Сыр бойы әдебиеті: Әл- Фараби, Ахмет Йасауи, Ахмет Йүгінеки , Сүлеймен Бақырғани.

ә)Қарахан әдебиеті: Жүсіп Баласағұн, Махмұт Қашқари.

5.Алтын Орда дәуіріндегі әдебиет: (ХІІІ- ХІV ғ.ғ) Рабғузи , Хорезми, Сәйф Сараи.

Алып Ер Тоңа- өте көне замандарда өмір сүрген түркілердің көсемі, Иран ақыны Фирдоусидің «Шаһнама» (ХІ ғ.) кітабының кейіпкері (Афрасияп деп аталған) болған .Төрт ұлы болған: Барысхан , Қарахан, Шиде, Алақ, Алып Ер Тоңаны жоқтау жыры М.Қашқаридің «Түркі сөздерінің жинағына» енген.

Қорқыт (VІІІ ғ.)- тарихи тұлға аңыз кейіпкері. Туып- өскен жері- Сыр бойындағы Жанкент (Жаңакент) қаласы. Қобыз аспабын ойлап тапқан, ұрпақтарға «Желмая», «Аққу», «Елім ай» , «Қорқыт күйі», т.б. күйлерді қалдырған.

«Қорқыт ата кітабының» (ХV ғасырда жазылған) бізге жеткен екі нұсқасы бар. Дрезден қаласында 12 жырдан тұратын қолжазбасы және Италияда (Ватикан) 6 жырдан тұратын қолжазбасы. Алғаш рет ХХ ғасырда хатқа түсірілген.

«Қорқыт ата кітапбы» -VIII ғасырларда және одан бұрын туған аңыз -дардың жинағы. Кітаптағы жырлар: « Қазанбектің ауылын жау шапқалы туралы жыр», «Дерсе хан ұлы Бұқаш туралы жыр» , «Төбекөз дәуді жеңген Бисат батыр» ,т.б. «Бамсы Бейрек жыры» оқиғасы, құрылысы жағынан «Алпа- мыс батыр» жырына жақын келеді.Кітапта нақыл сөздер көптеп кездеседі.

«Оғыз қаған» жырының ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы Париж кітапханасында сақталып келген. 40- тан астам хикаядан тұрады. (Жыр кейіпкерлері:Оғыз, анасы - Айқаған, ақылшы кеңесшісі- Ұлық Түрік ұлдары- Күн Ай , Жұлдыз ,Көк , Тау, Теңіз ,Ормандағы ғажап аң-Қат ,жол көрсетуші- Көк бөрі)

Жыр ІХ ғасырда жинақталып,ХІV ғасырда хатқа түскен.Жырдың басты идеясы бүкіл түркі елін бірлікке шақыру, достық пен адамгершілікке үндеу, сыртқы жауға қарсы күресу. Қыпшақ, қаңлы,қардұқ, қалаш рутайпаларының шығу тегін жеке кісілердің оқиғасымен байланыстырады. Жырда оғыздардың Көк Тәңіріне табынып, өздерін Көк Бөріден тарататыны аңғарылады.

Әбунасыр әл - Фараби ( 870-950 ж. ж) ақын, ойшыл, ғұлама. Музыка, математика,логика, философия, астрономия, әдебиеттану ғылымдарымен айналысқан. Шығыс ғалымдары Аристотельден кейінгі «Екінші ұстаз» деген атақ берген.

Ғылымның көптеген салаларын меңгергеріп, 150-ге тарта ғылыми еңбектер (трактаттар) жазған. Еңбектері: «Музыканың үлкен кітабы» , «Қайырлы қала тұрғындарының көзқарасы», «Өлең өнерінің қағидалары», «Риторика» , «Китаб аш шеер» ( «Өлең кітабы»), «Философияны оқу үшін не білу керек?», «Ақылдың мәні туралы» т.б.

«Музыканың үлкен кітабында» түркілердің музыкалық аспабы болған тоғыз ішекті домбыраның құрылысын сипаттаған.Платон, Аристотель, Пифагор, Евклид ,Птоломей еңбектерін меңгеріп, оған араб тілінде түсініктеме жазған.

Ахмет Йасауи (ХІІ ғ. Туған жылы белгісіз 1166 жылы қайтыс болған). Еңбектері: «Диуани хикмет» («Даналық кітабы»), түркі тілінде араб әліпбиімен жазылған,149 хикметтен тұрады. «Диуан»- жинақ, «хикмет»- «Алланың ақ жолы» деген ұғымды білдіреді.

Жүсіп Баласағұн (ХІ ғ. 1015-1016 жылдары туған,қайтыс болған жылы белгісіз).

Еңбектері: «Құдатғу біліг» («Құтты білік»). 85 тараудан 6500- ден аса бәйіттен тұрады (13040 жол) және 3 қосымшасы бар.Кемел мемлекет- тің сипаты баяндалады. Кітапты Шығыс патшалары көшіртіп алып оқитын болған, Фирдоусидің «Шаһнамасымен» қатар қойып, «Түркі шаһнамасы» деген атақ берген.

Кітапта төрт кейіпкер бар: Күнтуды бек- әділет бейнесі,Айтолды уәзір –бақыт бейнесі,Өгдүлміш- уәзірдің баласы, ақыл- сана бейнесі,Одғұрмыш- уәзірдің бауыры, қанағат бейнесінде алынған.

Махмұт Қашқари (ХІ ғ. 1029-1039 жылдар аралығында туған,қайтыс болған жылы белгісіз) білімпаз тілші, ғалым,әдебиет үлгілерін жинақтаушы. «Диуани лұғати- т -түрік» («Түркі сөздерінің жинағы»). 1070 жылдары жазылған, 3 кітап- тан тұрады. 6,5 мыңға жуық түркі сөзіне арапша түсінік берілген. 260-тан астам мақалдың 60-ы қазіргі күнде тілімізде ешбір өзгеріссіз қолданылады.

Рабғузи (ХІVғ) Еңбектері: «Қисас- ул -әнбиа» («Әулие -әнбиелер туралы қиссалар»),1370 жылы жазылған ,ежелгі шығыс мифтері мен аңыздары, өлең- әңгімелерінің жинағы.

Сәйф Сараи (1320-1396 ж.ж.) Еңбектері: «Гүлстан бит- түрки»(Түркіше Гүлстан»), 8 тарау, кіріспе , қорытындыдан тұрады, Сағдидің «Гүлстан кітабынан» ( 1258) түркі тіліндегі аударма нұсқасы. Төл туындысы «Суһаил мен Күлдірсін».

Хорезми «Мұхаббатнама», 1353 жылдары жазған , 473 бәйіттен тұрады;Хусам Кәтиб «Жұмжұма сұлтан»; Құтып (Құтб) «Хұсрау- Шырын» ,1341-1342 жыл дары Әзірбайжанның ұлы ақыны Низамидің осы аттас поэмасы негізінде түркі тілінде жазған, Сүлеймен Бақырғани «Дүниенің ақыры»; Ахмет Йүгнеки «Хибатул- хақайқ» («Ақиқат сыйы») 14 тарау , 235 өлеңнен тұрады;Мұхаммед Хайдар Дулати (1499-1551ж.ж) «Тарихи Рашиди» кітабы, «Жаһаннама» дастаны.

  • Ежелгі дәуір әдебиеті: (5 кезеңге бөлінеді)
  • Қазақстанның қазіргі аумағында өмір сүрген сақ ,ғұн,үйсіндердің «түркілер »атанған ғасыры -: (Заманымыздың V ғасыры ).
  • «Аға, саған бұл ошақ! Ошағынан безгендер, тізеңді бүк! Халықта азық-түлік мол болғай!»-деген сөз жазылған шығарма: (Есік қаласынан табылған Алтын Бекзаданың жанындағы күміс тостағанда)
  • 3.Сақ, ғұн дәуірінен келіп жеткен шығарма: («Алып Ер Тұңғаны(Тоңаны) жоқтау»).
  • «Бөрідей жұрт ұлысынп,

Айқаймен жаға жыртысып.

Өкірген үнін өшіртіп,

Жылаған көзден жас өрер,»- деген үзінді алынған жыр: («Алып Ер Тұңғаны жоқтау»).

  • Алып Ер Тұңғаның өз заманындағы мәртебесі:( Түркілердің көсемі»)
  • Иранның ұлы ақыны Фирдоусидің «Шаһнама»кітабының кейіпкері болғантүркі көсемі : («Алып Ер Тұңға).
  • «Алып Ер Тұңғаны жоқтау» жырын қазақ тіліне аударды: ( Асқар Егеубай)
  • *.... Ерлікті қаза сынады,
  • Бектерім жасын бұлады.
  • Бөрідей ұлып жылады,
  • Жоқтады жыртып жағасын,- деген жолдарарналған жоқтау: («Алып Ер Тоңа)
  • Ғалымдардың түркі жазуларына берген атауы: (Руна жазуы)
  • «Руна жазуы» деген ұғым: «Скандинавия халықтарының сөзі»
  • «Күлтегін»жырын тапқандар: (Швед Иогани, орыс ғалымы Н.М.Ядриницев `(ХVІІІ-ХІХ).
  • Көне түркі жазуын алғаш рет оқыған ғалым:( Вильгельм Томсен – дат ғалымы)
  • Орхон жазуының сырын алғаш рет ....ашты: :( В. Томсен1893 жылы)
  • Тасқа қашалған көне жәдігерлердің ішінде бізге жеткендердің ең ірілері:( «Күлтегін»,« Тоныкөк», «Білге қаған» ескерткіштері
  • «Күлтегін»,« Тоныкөк» - қай ғасырдың туындысы ? (VІ- VІІІ ғ.ғ)
  • «Күлтегін»,« Тоныкөк» дастандарының тастағы жазуы табылған жер( Орхон- Енисей өзендері аңғарлары)
  • Орхон жырларының негізгі ойы мен мұраты: ( Ел тәуелсіздігін аңсау)
  • «Күлтегін» жырының негізгі тақырыбы: ( Ерлік, ел қорғау)
  • **«Күлтегін» жырында суреттелетін түркілердің қасиетті мекені :(Өтүкен аймағы)
  • **«Күлтегін» жырында баяндалатын оқиға ( Түркі қағанатының жорықтары)
  • *«Күлтегін»,« Тоныкөк» жырларын жазған: (Йоллығ Тегін)
  • *«Күлтегін» жырындағы жырау ( Тоныкөк ( Тонұқұқ)
  • Тоныкөк кім болған? ( Қағанның кеңесшісі)
  • *Күлтегін батырдың ақылшысы, кеңесшісі( Тоныкөк)
  • *«Күлтегін» жырындағы Елтеріс, Қатаған, Білге қағандардың ақылшысы болған кейіпкер ; ( Тоныкөк)
  • *«Күлтегін» жырындағы Күлтегін мен Білгенің әкесінің аты: (Елтеріс қаған)
  • *Елтеріс хан өмірден өткенде артында қалған ұлы: (Білге)
  • *Әкелері Елтеріс қайтыс болғанда балалары Күлтегін мен Білгенің жастары: ( Білге 7 жаста, Күлтегін 5 жаста)
  • P.S....Әкем қаған өлгенде
  • Інім Күлтегін жеті жаста қалды.
  • Он жаста Ұмай текті шешемнің бағына
  • Інім Күлтегін ер атанды.- деген ( «Күлтегін » жырынан)( 9 сынып «Қазақ әдебиеті» хрестоматиясы)
  • *«Күлтегін» жырындағы «тауғаштар» деп аталатын тайпа . ( Қытайға қараған түркі тайпалары)
  • *«Күлтегін» жырында түркілер 50жыл бойы қай халықтың бодандығында болған : «Тауғаштардың»
  • *«Күлтегін» ескерткішінің көшірмесі қойылған жоғарғы оқу орны: ( Л.Н. Гумилев атындағы Евразия ұлттық университеті)
  • *«Күлтегін» ескерткішінің көшірмесі Астана қаласына қай жылы әкелінген: (2001)
  • ***«Күлтегін» жырына сәйкес мәліметтер : ( Түркі қағанатының жорықтарын суреттейді.* Алғаш тапқан швед офицері Иогани; «Руна» жазуымен жазылған)
  • *** Орхон- Енисей жырлары кімге арналған? : (Күлтегін, Тоныкөкке)

Орхон- Енисей ескерткіші кейіпкерлері: Білге қаған ,Тоңұқұқ, Күлтегін)

  • VІІІ ғасырда Сыр бойында өмір сүрген батыр, атақты ақын,күйші аңыз кейіпкері: ( Қорқыт)
  • «Қорқыт ата » кітабының жыр саны: (12) ( Кітаптың сақталған екі нұсқасы бар)
  • «Қорқыт ата » кітабында нақыл, мақал-мәтел : ( Жиі ұшырайды)
  • «Баба атын шығармаған жігерсіз ұл баба тілін бүгілткенше, бүгілтпегені игі» нақыл сөздің авторы : (Қорқыт)
  • «Қыз анадан көрмейінше, өнеге алмас,
  • Ұл атадан көрмейінше, сапар шекпес.»-деген нақыл сөздің иесі : (Қорқыт)
  • 12 жырдан тұратын «Қорқыт ата» кітабындағы қай жыр оқиғасы, құрылысы жағынанэпостық жырдың қайсысына жақын келетіні: («Бамсы Бейрек» жыры, «Алпамыс батыр»жырына жақын келеді)
  • «Қорқыт ата» кітабына енген жыр:( « Байбөрі баласы Алып Бамсы» жыры)
  • «Дерсеханұлы Бұқаш туралы жыр» : ( «Қорқыт ата» кітабындағы жыр)
  • «Қорқыт ата» кітабындағы «Дерсеханұлы Бұқаш туралы жырда» сөз болатын тақырып: ( Анаға деген түркі халықтарының құрметі)
  • «Қорқыт ата» кітабындағы кездесетін кейіпкер : ( Қазан бек)
  • Аңыз бойынша ажал Қорқытқа келеді:( Жылан болып)
  • Қорқыт бабаның қобызшылар сақтап қалған күйі : («Желмая» )
  • ***«Қорқыт ата» кітабына сәйкес мәліметтер : ( *Алғаш ретХХғасырда хатқа түскен; * Қарасөзбен жазылған 12 жырдан тұрады;* Қазан бектің ел қорғаған ерлігін жырлайды)
  • ***Қорқыттың нақыл сөздері(* Ескі қамыс біз болмас, Ежелгі дұшпандос болмас; * Алла демейінше іс түзелмес,Тәңірі бермейінше, ер байымас;* Тәкаппарлықты Тәңірі сүймес)
  • • Түркі халықтарына ортақ көркем шығарма: ("Оғызнама")
  • • "Оғызнаманың" ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер:(Париждің кітапханасы)
  • "Огызнамадағы" хикая саны: (Қырықтан астам )
  • "Огызнаманың" басты идеясы: (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,
  • достық пен адамгершілікке үндеу, сыртқы жауға карсы күресу)
  • "Огызнамада" мол кездеседі: (Мифологиялық суреттер)
  • "Оғыз Қаған" жырындағы Оғыздың ақылшысы: (Ұлық Түрк)
  • • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер: (Оғыз қаған)
  • • Жырдағы Оғыз қағанның анасы: (Айқаған)
  • • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді: (Көкбөрі)
  • • Оғыздар киелі санаған түс: (Көк)
  • • "Мұзтау" деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады?("Оғызнама")
  • • Ислам дәуіріндегі әдебиетке жататындар: (Әл-Фараби, А. Яссауи,Ж. Баласағұн, М. Қашқари)
  • *** Орта ғасырлық ойшылдар: (*Әл-Фараби; *Ахмет Йасауи; *АхметЙүгнеки)
  • *** Орта ғасырлардағы түркі әдебиетіне жататын шығармалар: (***Құтты
  • білік" кітабы; **"Даналық кітабы" еңбегі; ***Түркі сөздерінің жинағы"кітабы)
  • • Әбу Насыр әл-Фараби: (Ғалым, ақын, әдебиетші)
  • • Әл-Фарабидің толық аты-жөні: (Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн узлағ Тархани)
  • • Әл-Фарабидің шығармалары жататын ежелгі дәуір әдебиеті кезеңі: (Ислам дәуіріндегі әдебиет)
  • • Ескендір Зұлқарнайынның тәрбиешісі болған ұлы ғалым: (Аристотель)

• Түркі халықтарына ортақ көркем шығарма: ("Оғызнама")

  • • "Оғызнаманың" ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер:
  • (Париждің кітапханасы)
  • "Огызнамадағы" хикая саны: (Қырықтан астам )
  • "Огызнаманың" басты идеясы: (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,
  • достық пен адамгершілікке үндеу, сыртқы жауға карсы күресу)
  • "Огызнамада" мол кездеседі: (Мифологиялық суреттер)
  • "Оғыз Қаған" жырындағы Оғыздың ақылшысы: (Ұлық Түрк)
  • • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер: (Оғыз қаған)
  • • Жырдағы Оғыз қағанның анасы: (Айқаған)
  • • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді: (Көк
  • бөрі)
  • • Оғыздар киелі санаған түс: (Көк)
  • • "Мұзтау" деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады?
  • ("Оғызнама")
  • • Ислам дәуіріндегі әдебиетке жататындар: (Әл-Фараби, А. Яссауи,
  • Ж. Баласағұн, М. Қашқари)
  • *** Орта ғасырлық ойшылдар: (*Әл-Фараби; *Ахмет Йасауи; *Ахмет
  • Йүгнеки)
  • *** Орта ғасырлардағы түркі әдебиетіне жататын шығармалар: (***Құтты
  • білік" кітабы; **"Даналық кітабы" еңбегі; ***Түркі сөздерінің жинағы"
  • кітабы)
  • • Әбу Насыр әл-Фараби: (Ғалым, ақын, әдебиетші)
  • • Әл-Фарабидің толық аты-жөні: (Мұхаммед ибн Мұхаммед ибн узлағ
  • Тархани)
  • • Әл-Фарабидің шығармалары жататын ежелгі дәуір әдебиеті кезеңі: (Ислам
  • дәуіріндегі әдебиет)
  • • Ескендір Зұлқарнайынның тәрбиешісі болған ұлы ғалым: (Аристотель)

Әбу Насыр әл- Фараби еңбегі:(«Өлең өнердінің қағидалары»)

Әбу Насыр әл- Фараби «Өлең өнердінің қағидалары» кітабында ақындарды неше топқа бөледі: 3

«Кімде-кім хикмет(философия)білімін оқып үйренуге кіріспек болса,ол ең алдымен жас болуы,ниеті дұрыс,әдепті,қайырымды адам болуы керек»,-деген пікірді айтқан ғұлама ғалым: (Әбу Насыр әл-Фараби)

Мұхтар Шахановтың «Арман»,Әнуар Әлімжановтың «Ұстаздың оралуы»атты тарихи туындылары арналған: (Әбу Насыр әл-Фараби бабамызға)

Мұхтар Шахановтың «Арман»өлеңінде бала Әбу өзінің мақсатын дана қария қалай түсіндірген:(Ғылым мен өнердің шамын жағу)

Мұхтар Шахановтың «Арман»өлеңінің оқиғасы өтетін жер: (Отырар)

Мұхтар Шахановтың Әбу Насыр әл- Фараби өмірінен алынған өлеңі: («Арман»)

Ахмет Йасауидің өмір сүрген уақыты:(ХІІ ғасыр)

Қожа Ахмет Йасауи: (Дін ағартушы)

Сопылық әдебиеттің негізгі өкілі: (Қожа Ахмет Йасауи)

Қожа Ахмет Йасауидің ұстазы: (Арыстан баб)

Қожа Ахмет Йасауидің өміріне тән дерек(7 жасында Арыстанбабты іздеп табады)

«Диуани хикмет» еңбегінің авторы(Қожа Ахмет Йасауи)

Қожа Ахмет Йасауидің кітабы: («Диуани хикмет»)

«Диуани хикмет» кітабының қазақша атауы: («Даналық кітабы»)

Қожа Ахмет Йасауидің «Даналық кітабын» тақырып жағынан бөлуге болады:

(2 топқа);(1.Сопылық ілім туралы.2.Дәуір,қоғамды жырлаған шығармалары)

«Жеті жаста Арыстанбабқа қылдым сәлем,

Осы халде мың зікірін қылдым тәмам...»-тармақтарының иесі: (Қожа Ахмет Йасауи)

Қожа Ахмет Йасауидің хикметтерінде неше жасқа дейінгі өмірі суреттеледі: (63)

63 жасқа келген Мұхаммед пайғамбардың жасынан артық өмір сүруді қажетсінбей,қылуетке түскен ортағасырлық ойшыл: (Қожа Ахмет Йасауи)

(Қылует-арабша «оңашалану» деген сөз,жер астындағы үй)

Ахмет Йүгінекидің еңбегінің аты:(«Ақиқат сыйы»)

Ахмет Йүгінекидің «Ақиқат сыйы» атты кітабы неше өлең жолынан тұрады: (466)

«Ақиқат сыйы» кітабының қолжазбасы қайда сақталған:(Стамбұлдағы Тоқпалы сарайы)

Жүсіп Баласағұн мен Махмұд Қашқари өмір сүрген ғасыры:(ХІ ғ.)

«Түрік шаһнамасы» атанған орта ғасырдағы түркі әдебиетінің үлгісі(Ж.Баласағұн «Құтты білік»)

Жүсіп Баласағұн кітабының аты: («Құтадғу біліг»)

«Құтты білік» дастанының басты идеясы неше принципке негізделіп жазылған: (4)

Әділет,дәулет,ақыл мен қанағат жайлы кітап: («Құтадғу біліг»)

Әділет,дәулет,ақыл мен қанағат жайлы кітап жазған ғұлама: (Ж.Баласағұн)

«Құтадғу біліг» дастанындағы ақыл-парасат бейнесі:(Өгдүлміш)

Әділдік бейнесі: (Күнтуды бек («Құтты білік»)

Уәзір аты: (Айтолды)

Күнтуды бек: әділет бейнесі

Айтолды уәзір-бақыт бейнесі

Өгдүлміш-уәзірдің баласы,ақыл –сана бейнесі

Одғұрмыш-уәзірдің бауыры,қанағат бейнесі

Ж.Баласағұнның «Құтты білік» дастанында мемлекетті дұрыс басқару үшін ең алдымен керек нәрсе: (Әділдік)

«Құтадғу білік» дастанындағы Өгдүлміш айтқан пайдасыз үш нәрсені табыңыз: (Өтірік айту, сараңдық,жауыздық)

Жазған кітабын Табғаш Қара Боғра ханға тарту еткен ақын:(Ж.Баласағұн)

Ж.Баласағұнға берілген «хас хажиб» атағының мағынасы:(Сарай министрі)

«Көп сөйлеме-азбан келтір иінін.

Бір сөзбен шеш,түмен сөздің түйінін,»-деп айтқан: :(Ж.Баласағұн)

Махмұт Қашқаридің өмір сүрген мезгілі: (ХІ ғ.)

  • Түркі халықтарының ортақ мұрасы (Оғызнама)
  • Оғызнаманың ұйғыр әрпімен жазылған нұсқасы сақталған жер (Париждің кітапханасы)
  • Оғызнамадағы хикая саны (қырықтан астам)
  • Оғызнаманың басты идеясы (Бүкіл түркі елін бірлікке шақыру,достық пен адамгершілікке үндеу,сыртқы жауға қарсы күресуі)
  • «Оғызнамада» мол кездеседі (мифологиялық суреттер)
  • «Оғыз қаған» жырындағы оғыздың ақылшысы (Ұлық түрік)
  • Үрім қаған елін бағындырған кейіпкер (Оғыз қаған)
  • Жырдағы Оғыз қағанның анасы (Айқаған)
  • Оғыз батырдың жер қайысқан қолын жеңістен-жеңіске бастап жүреді (Көкбөрі)
  • Оғыздар киелі санаған түс (Көк)
  • «Мұзтау» деген тау атауы көне әдеби ескерткіштің қайсысында аталады?(Оғызнама)

1 АХМЕТ ЙУГІНЕКИДІҢ «АҚИҚАТ СЫЙЫ» АТТЫ КІТАБЫ НЕШЕ ӨЛЕҢ ЖОЛЫНАН ТУРАДЫ: 466

2 «АҚИҚАТ СЫЙЫ» КІТАБЫНЫҢ ҚОЛ ЖАЗБАСЫ ҚАЙДА САҚТАЛҒАН.CТАМБУЛДАҒЫ ТӘПҚАЛЫ САРАЙЫ

3 ЖҮСІП БАЛАСАҒУН МЕН МАХМҰТ ҚАШҚАРИДІҢ ӨМІР СҮРГЕН ҒАСЫРЫ.11 ҒАСЫР

4 «ТҮРКІ ШАҺНАМАСЫ» АТАНҒАН ОРТА ҒАСЫРДАҒЫ ТҮРКІ ӘДЕБИЕТІНІҢ УЛГІСІ.ЖҮСІП БАЛАСАҒҰН «ҚҰТТЫ БІЛІК»

5 ЖҮСІП БАЛАСАҒҰННЫҢ «ҚҰТТЫ БІЛІГІ» ҚАЗАҚ ТІЛІНДЕ ТҰҢҒЫШ РЕТ ҚАШАН ЖАРЫҚ КӨРДІ?1986Ж АУДАРҒАН АСҚАР ЕГЕУБАЕВ

6 ВАЛИДОВ ҚАЙСЫ ӘДЕБИ ЖӘДІГЕРДІҢ НҰСҚАСЫН ТАПТЫ?ҚҰТТЫ БІЛІК

7 КЕМЕЛ МЕМЛЕКЕТТІҢ СИПАТЫН БАЯНДАЙТЫН ЕҢБЕК ҚҰТТЫ БІЛІК КІТАБЫ

8 КҰТТЫ БІЛІК ДАСТАНЫНЫҢ БАСТЫ ИДЕЯСЫ НЕШЕ ПРИНЦИПКЕ НЕГІЗДЕЛІП ЖАЗЫЛҒАН 4

9 ӘДІЛЕТ, ДӘУЛЕТ , АҚЫЛ МЕН ҚАНАҒАТ ЖАЙЛЫ КІТАП ҚҰТТАУДАҒЫ БІЛІК ЖАЗҒАН ЖУСІП БАЛАСАҒҰН

10 КҮНТУДЫБЕК – ӘДІЛЕТ БЕЙНЕСІ

11 АЙТОЛДЫ УӘЗІР – БАҚЫТ БЕЙНЕСІ

12 ӨГДҮЛМІШ – УӘЗІРДІҢ БАЛАСЫ АҚЫЛ-САНА БЕЙНЕСІ

13 ОДҒҰРМЫШ – УӘЗІРДІҢ БАУЫРЫ ҚАНАҒАТ БЕЙНЕСІ

14 ЖҮСІП БАЛАСАҒҰННЫҢ «ҚҰТТЫ БІЛІК» ДАСТАНЫНДА МЕМЛЕКЕТТІ ДҰРЫС БАСҚАРУ УШІН ЕҢ АЛДЫМЕН КЕРЕК НӘРСЕ ӘДІЛДІК

15 ҚҰТАДҒУ БІЛІК ДАСТАНЫНДАҒЫ ӨҒДУЛМІШ АЙТҚАН ПАЙДАСЫЗ УШ НӘРСЕ ӨТІРІК АЙТПАУ САРАҢДЫҚ ЖАУЫЗДЫҚ

16 ЖАЗҒАН КІТАБЫН ТАБҒАШ ҚАРА БОҒРА ХАНҒА ТАРТУ ЕТКЕН АҚЫН ЖҮСІП БАЛАСАҒҰН

17 ЖҮСІП БАЛАСАҒҰНҒА БЕРІЛГЕН « ХАС ХАЖИБ» АТАҒЫНЫҢ МАҒЫНАСЫ САРАЙ МИНИСТРІ

18 «КӨП СӨЙЛЕМЕ –АЗБЕН КЕЛТІР ИІНІН

БІР СӨЗБЕН ШЕШ ТҮМЕН СӨЗДІҢ ТҮЙІНІН»- ДЕП АЙТҚАН ЖҮСІП БАЛАСАҒҰН

19 ӘР ЖЕРДІҢ СӨЙЛЕУ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕП МАҚАЛ МӘТЕЛ ЖЫРЛАРЫН ЖИНАҒАН ҚАЗАҚ ЖЕРІНІҢ ДӨҢГЕЛЕК КАРТАСЫН ЖАСАҒАН ОЙШЫЛ МАХМҰТ ҚАШҚАРИ

20 МАХМҰТ ҚАШҚАРИДІҢ ҒЫЛЫМИ ЕҢБЕГІ «ДИУАНИ ЛҰҒАТ АТ-ТҮРІК» - 11 ҒАСЫРДА ЖАРЫҚ КӨРГЕН

21 МАХМҰТ ҚАШҚАРИДІҢ «ТҮРІК СӨЗДЕРІНІҢ ЖИНАҒЫ» КІТАБЫ НЕШЕ КІТАПТАН ТҰРАДЫ 3 КІТАПТАН ТҰРАДЫ

22 КӨНЕ ДӘУІРДЕГІ ТІЛ БІЛІМІНІҢ БАСТЫ САЛАЛАРЫ БОЙЫНША ТЕОРИЯЛЫҚ ТҰРҒЫДАН ҚҰНДЫ ТҮЙІНДЕР ЖАСАҒАН ҒЫЛЫМИ ЕҢБЕК «ДИУНИ ЛҰҒАН АТ-ТҮРІК»

23 ЕДІЛ МАҢҒЫСТАУ ІЛЕ САЙРАМ Т Б ЖЕР СУ АТТАРЫНА БАЙЛАНЫСТЫ МАҢЫЗДЫ ДЕРЕКТЕР АЙТЫЛҒАН ЕҢБЕК МАХМҰТ ҚАШҚАРИ « ТҮРІК СӨЗДЕРІНІҢ ЖИНАҒЫ»

24 ТҮРКІЛЕР ТУРАЛЫ ЖАЗЫЛҒАН «ҰЛЫ ТӘҢІР АЙТАДЫ: « МЕНІҢ БІР ТАЙПА ҚОСЫНЫМ БАР ОЛАРДЫ “ТҮРІК” ДЕП АТАП ЖҮЗДЕРІ МЕЙІРІМДІ ӘДЕПТІ ҮЛКЕНДЕРДІ ҚҰРМЕТТЕЙ БІЛЕТІН КІШІПЕЙІЛ УӘДЕЛЕРІНЕ БЕРІК ТҰРАТЫН МӘРТ….» ДЕГЕН СӨЗДЕРДІҢ АВТОРЫ МАХМҰТ ҚАШҚАРИ

25 ҚҰТЫПТЫҢ НИЗАМИДЕН АУДАРҒАН ДАСТАНЫН: ХҰСЫРАУ-ШЫРЫН

26 «ХҰСЫРАУ-ШЫРЫН» ДАСТАНЫН БАСТЫ КЕЙІПКЕРІ: (ШЫРЫН) БИСАТ ТЕМІРУЛ ДЕРСЕХАН БАМСЫ БАЙРАҚ-«ҚОРҚЫТ АТА КІТАБЫНАН»

ЕКЕНДІГІ (АРАБ ПАРСЫ СӨЗДЕРІ АРАЛАСҚАН ТҮРКІ РУ-ТАЙПАЛАРЫНЫҢ КІТАБИ ТІЛІ)

28 ҰЛЫ МОҒОЛ ИМПЕРИЯСЫНЫҢ НЕГІЗІН ҚАЛАҒАН МҰХАММЕД БАБЫР

29 «ЖАМИҒАТ-ТАУАРХИ» (ЖЫЛНАМАЛАР ЖИНАҒЫ)ЕҢБЕГІНІҢ АВТОР: ҚАДЫРҒАЛИ ЖАЛАЙРИ

*ФИРДОУСИДІҢ КІТАБЫ: ШАХНАМА

* ФИРДОУСИДІҢ «ШАХНАМАСЫН» ЖАТҚА АЙТЫП ЖЫРШЫ БАЛА АТАНҒАН СӘБИТ БІРТЕ-БІРТЕ САУАТ АШАДЫ» БҰЛ ПІКІРДІҢ ИЕСІ Т.ӘЛІМҚҰЛОВ

*ЕЖЕЛГІ ТҮРКІЛЕР ӘЙЕЛ ТӘҢІРІ ДЕП САНАҒАН : ҰМАЙ АНАНЫ

*ЕЖЕЛГІ ТҮРКІЛЕР ТАБЫНҒАН ҚҰДІРЕТТІ КҮШ ИЕСІ: КӨК ТӘҢІРІ

* АРАБ ТІЛІНДЕ БАЯНДАУ, ӘҢГІМЕЛЕУ МАҒЫНАСЫН БІЛДІРЕТІН ЕЖЕЛГІ ӘДЕБИЕТ ЖАНРЫ: ҚИССА

*М. ҚАШҚАРИДІҢ «ДИУАНИ-ЛҰҒАТ-АТ ТҮРІК» КІТАБЫНДА АТАЛАТЫН ТАЙПА САНЫ: 29

*«ДИУАНИ-ЛҰҒАТ-АТ ТҮРІК» ЕҢБЕГІ: ТҮРІК ХАЛЫҚТАРЫНА ОРТАҚ МҰРА

*М. ҚАШҚАРИДІҢ «ТҮРКІ СӨЗДЕРІНІҢ ЖИНАҒЫ» ЕҢБЕГІНЕ ЖАТПАЙТЫН ҚАТАР: ТҮРКІЛЕРДІҢ МУЗЫКАЛЫҚ АСПАБЫ БОЛҒАН ТОҒЫЗ ІШЕКТІ ДОМБЫРАНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ СИПАТТАЛҒАН.

*М. ҚАШҚАРИДІҢ «ТҮРКІ СӨЗДЕР ЖИНАҒЫНА» ЕНГЕН МАҚАЛДЫҢ ТАҚЫРЫБЫ: БІРЛІК

*АЛТЫН ОРДА ДӘУІРІ ӘДЕБИЕТІНІҢ ӨКІЛДЕРІ СӘЙФ САРАИ РАБҒУЗ

*13-14 ҒАСЫРЛАРДА АЛТЫН ОРДА МЕМЛЕКЕТІ КЕЗІНДЕ ЖАЗЫЛҒАН ҚИСАС-УЛ-ӘНБИА КІТАБЫНЫҢ АВТОРЫ РАБҒУЗИ

*ЛҰҚМАН ХАКІМ ТУРАЛЫ ҚЫЗЫҚТЫ ӘҢГІМЕЛЕР КЕЗДЕСЕТІН ШЫҒАРМА ҚИСАС-УЛ-ӘНБИА

*ЕЖЕЛГІ ШЫҒЫС МИФТЕРІ МЕН АҢЫЗДАРЫ ӨЛЕҢ-ӘНГІМЕЛЕРІНІҢ ЖИНАҒЫ ҚИСАС-УЛ-ӘНБИА

* «ҚАРЛЫҒАШТЫҢ АДАМҒА ДОСТЫҒЫ» ЕРТЕГІСІ КЕЗДЕСЕТІН ЕҢБЕК; ҚИСАС-УЛ-ӘНБИА

*РАБҒУЗИДІҢ «ҚИСАС-УЛ-ӘНБИА» КІТАБЫНЫҢ МАЗМҰНЫ: ДІНИ ҚАЙРАТКЕРЛЕР ТУРАЛЫ, ТАБИҒАТ ЖАРАТЫЛЫСЫНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫ, ӘУЛИЕ-ӘНБИЕЛЕР ТУРАЛЫ, ПАЙҒАМБАРЛАР ТУРАЛЫ

* САЙФ САРАИ-ҚАЙ ДӘУІРДІҢ ӨКІЛІ: АЛТЫН ОРДА

* ПАРСЫ АҚЫНЫ САҒДИДІҢ «ГҮЛСТАН « КІТАБЫНЫҢ ТҮРКІ ТІЛІНДЕГІ АУДАРМАСЫН ЖАСАҒАН АҚЫН: САЙФ САРАИ

*САЙФ САРАИДІҢ НАЗИРАЛЫҚ ҮЛГІДЕ ЖАЗЫЛҒАН ДАСТАНЫ: «ГҮЛСТАН-БИТ-ТУРКИ»

* «ГҮЛСТАН-БИТ-ТУРКИ» НЕШЕ ТАРАУ: 8

*ХІІІ-ХІҮ ҒАСЫРДА ЕЖЕЛГІ ДӘУІР ӘДЕБИЕТІНДЕГІ ҚЫПШАҚ ТІЛІНДЕ ЖАЗЫЛҒАН ҚИССА, ДАСТАН, ШЕЖІРЕ: «ГҮЛСТАН-БИТ-ТУРКИ»

*САЙФ САРАИДІҢ ТӨЛ ТУЫНДЫСЫ: «СУХАЙЛ МЕН КҮЛДІРСІН»

**САЙФ САРАИДІҢ ТҮРІКШЕ «ГҮЛСТА» КІТАБЫНЫҢ ТАРАУЛАРЫ: МАХАББАТ ПЕН ЖАСТЫҚ, КӘРІЛІК ПЕН ӘЛСІЗДІК, ТӘРБИЕНІҢ ЫҚПАЛЫ

  • «МҰХАББАТ-НАМЕ» ДАСТАНЫНЫҢ АВТОРЫ: ХОРЕЗМИ

*«МҰХАББАТ-НАМЕ» ДАСТАНЫНА ЖАТАТЫН ӘДЕБИЕТ КЕЗЕҢІ: АЛТЫН ОРДА ДӘУІРІ ӘДЕБИЕТІ

*«МҰХАББАТ-НАМЕ» ДАСТАНЫ ҚАЙ ЖЫЛДАРЫ ЖАЗЫЛҒАН:1353-1354

* САРАЙ ҚАЛАСЫНАН ШЫҚҚАН ҚҰТБ АҚЫННЫҢ ӨМІР СҮРГЕН ҒАСЫРЫ: ХІҮ ҒАС

• Көне заман ескерткіштерінің жазылу тілінің бірі шағатай тілі делінеді,оның қандай тіл екендігі: (Араб, парсы сөздері араласқан түркі ру-тайпаларының кітаби тілі); (ол сол кездегі барлық түркі тектес халықтарға

түсінікті тіл болған)

• Ұлы Моғол империясының негізін қалаған: (Мұхаммед Бабыр)

• "Жамиғат-тауарих" ("Жылнамалар жинағы") еңбегінің авторы:(Қадырғали Жалайри)

• Фирдоусидің кітабы: ("Шаһнама")

• "Фирдоусидің "Шаһнама сын" жатқа айтып, "жыршы бала" атанған Сәбит бірте-бірте сауат ашады. " Бұл пікірдің иесі: (Т. Әлімқұлов)

• Ежелгі түркілер әйел тәңірі деп санаған: (Май ананы (аңыз бойынша)

• Ежелгі түркілер табынған құдіретті күш иесі: (Көк Тәңірі)

• Араб тілінде "баяндау, әңгімелеу" мағынасын білдіретін ежелгі әдебиет жанры: (Қисса)

Халық ауыз әдебиеті

1.Қазақтың ауыз әдебиеті материалдың молдығы ,мазмұндылығы және түр көркемдігі жағынан қай халықтың ауыз әдебиетінен де кем түспейді.../ Қ.Жұмалиев/

2.Халқымыздың игі салт-дәстүрлері – біздің ең асыл мұрамыз. /Б.Момышұлы/

3.Қазақ халық ауыз әдебиетін зерттеген батыр – жазушы: / М.Ғабдуллин/

4.Қазақ фольклоры саласында еңбектер жазған: / С.Сейфуллин/

5.Ауыз әдебиетін 5 топқа бөліп жіктеген ғалым:- / А.Байтұрсынұлы/

6.Халық ауыз әдебиетінен байқалатын негізгі сарын: /Қиыншылықты жеңіп,жақсы өмір сүруге үндейді./

Тұрмыс –салт жырлары

Тұрмыс-салт жырлары мазмұны жағынан 5 түрге бөлінеді:

1/ Төрт түлік малға ,еңбекке ,аңшылыққа байланысты туған шығармалар және Наурыз жырлары;

2/ Баланың дүниеге келуіне ,есейіп ер жетуіне байланысты туған шығармалар /шілдехана өлеңдері,бесік жыры,тұсау кесу жыры,атқа мінгізу тойы/;

3/ Үйлену салтына байланысты өлең жырлар /тойбастар,жар-жар,беташар,сыңсу/;

4/ Көңіл-күйді білдіретін өлең- жырлар / қоштасу,естірту,көңіл айту,жоқтау/

5/ Бата-тілектер.

Қойдың пірі- Шопан ата, төлі -қозы, шақыруы -пұшайт-пұшайт

Ешкінің пірі – шекшек ата,төлі – лақ, шақыруы – шөре –шөре.

Жылқының пірі – Қамбар ата, төлі –құлын, шақыруы – құрау –құрау.

Сиырдың пірі - Зеңгібаба , төлі – ұзау, шақыруы – ауқау –ауқау.

Түйенің пірі – ойсылқара , төлі – бота, шақыруы – көс- көс.

*Тұрмыс- салт жырларының басы түрлері / Еңбек пен шаруашылық кәсібіне байланысты туған және әдет- ғұрыпқа байланысты туған өлең жырлар /

*Әдет –ғұрыпқа байланысты туған өлең : / Лирикалық жанр/

* «Бақыт іздеп,ғасырлар бойына сахараны шарлап шарқ ұрған мұңдар жолаушы – қазақ халқы,»- деген пікірдің иесі : / М.Әуезов/

* Еңбек пен шаруашылық кәсібіне байланысты туған өлең жырларға жататындар: / наурыз жыры, төрт түлік мал мен жануарлар және аңшылық туралы өлең жырлар/

*Қазақтың ертедегі күнкөріс кәсібі: / Төрт түлік мал/

* Халықтың өзіне тән тұрмыс-тіршілігі, күнкөрісі жайлы шығарылған өлең түрі: /төрт түлік малға, еңбекке байланысты туған жырлар /

* «Бақташының сөзі» деген халық өлеңінің негізгі тақырыбы: / әр түлікті бағып –қағудың қиындығы,өзіндік ерекшелігі/.

* «Малдың баласын сүюі» не үшін айтылған? / Адамның малды бағалауы үшін/

* «Ай мүйізі шақпақтай,

Шүйделері тоқпақтай.

Тегене құйрық қошқарлы,

Малды берсең, қойды бер! / Шопан ата/ - деген шумақтағы,буын, бунақ сандары: / 7-8 буынды,

2 бунақты/

* «Қой сүйеді баласын «қоңырым» деп,

Ештеңені білмеген момыны деп,»-деген жыр: /Малдың баласын сүюі/

*Керекті сөзді қойып ,толықтырыңыз: «Ешкі сүйеді баласын ......» /лағым деп,тастан-тасқа секірген шұнағым» деп /

*Ауыз әдебиетінде аз тоқталады: /Сиырға /

* Сиыр туралы жыр: / Зеңгі бабаға/

* Тұрмыс-салт жырлары бойынша төлін «қараңғыға баспаған қорқағым»деп сүйетін түлік /Сиыр/

* «Шөк!» деп айтылатын мал: / Түйе/

* Түйені шақыру: /«Көс- көс» /

* «Шудаларын шаң басқан,

Төрт аяғын тең басқан,

Екі өркешті қом басқан, - деген жолдар арналған мал түрі: / Түйе/

*Керекті сөзді қойып, толықтырыңыз.:

Түйе сүйеді баласын .......

Жаудыраған көзіңнен поташым деп: / Боташым деп/

  • Жылқы жылы жыл санауда нешінші ретте? / Жетінші /
  • Аңшылық туралы өлең-жырлардағы сұлулықтың,әдеміліктің символы: / Аққу мен ақбөкен /
  • Еңбек және шаруашылық кәсібіне байланысты туған өлең –жырлар: /Аңшылық туралы өлең – жырлар/
  • Қазақ арасында аса дәріптелетін аңшылық түрі: / Мергеншілік/
  • Қазақ халқының ерте заманнан бері тойлап келе жатқан мейрамы: / Наурыз мерекесі/
  • Төрт түлік ақты болсын,

Ұлыс береке берсін!-деген өлең жолдары айтылатын уақыт: / Наурыз мерекесінде/

  • «Ала биең құлындап,
  • Алатауға сыймасын,
  • Қара биең құлындап,
  • Қаратауға сыймасын» Салт өлеңінің қай түрі? / Наурыз батасы/
  • «Наурыз жырының» ауыз әдебиетінде жататын жанры: / Тұрмыс –салт жырлары/
  • «Наурыз жыры» тұрмыс-сат жырларының қай түрі? /Еңбек және шаруашылық кәсібіне байланысты туған жырлар/
  • «Құшақтасып көріскен,жаңа ағытқан қозыдай жамырасып өбіскен» деп басталатын жыр түрі: /Наурыз жыры/
  • Әдет-ғұрыпқа байланысты туған өлең- жырлар лирикалық жанрға жақын.
  • Тұрмыс –салт жырларының қатары: /Бата –тілек,жоқтау/
  • Бала дүниеге келгенде айтылатын салт өлең: / Шілдехана/
  • ...Айналайын шырағым,

Көлге біткен құрағым.

Жағамдағы құндызым,

Аспандағы жұлдызым,- деген жолдар айтылатын өлең үлгісі : /бесік жыры/

  • Қаз-қаз балам,қаз балам:
  • Тақымыңды жаз балам. / Тұсаукесер жыры/
  • Этнограф- фольклорист ғалым А.В.Васильев тұрмыс –салт жырларының қай түріне қатысты пікір айтқан? / Бата/
  • Бата –қазақ поэзиясының ерекше түрі,онда бата беруші адамның үй иесіне деген шын жүректі жарып шыққан ықылас,пейілі,ақ ниеті, Алладан тілер тілегі поэзия түрінде ақтарыла айтылады,- деген пікір иесі: / А.Васильев/
  • Алшынбай Ұлжан отырған үйдің есігін аштырып,тысқа семіз асау құнантайды көлденең ұстап тұрып,қонақтардан не күтті? ( Бата «Абай жолы»)
  • Ас бергенге бас берсін,
  • Өмірі ұзақ жас берсін -деген : / Ас қайыру батасы/
  • Жамбылдың бата түріндегі туындысы: «Аттандыру»
  • «Елдестірмек елшіден,жауластырмақ жаушыдан.

Құсқа салған аңшымын.

Сізде қыз бар,бізде ұл бар,

  • Қызыңа келген жаушымын...» деген жолдар айтылатын жағдай: /Қыз айттыру/
  • «Құтты болсын айтамыз тойыңызға,
  • Той иесі тойыңыз тойға ұлассын!-деген: /Тойбастар жыры/
  • Тойбастар аяқталады: /Бата беріп,жақсы тілекпен/
  • Қазақтың үйлену салтынан туған айтыс өлең: /Жар-жар/
  • Ұзатылатын қыздың тойында айтылатын өлең түрі /Жар-жар/
  • Жар- жар: /Қыз тобы,жігіт тобы болып екіге бөлініп айтылады/
  • Жар-жардың көркемдік ерекшелігі құрылған: /Психологиялық параллелизмге/
  • Ұзатылатын қыздың ел-жұртымен қоштасарда элегиялық сарындағы өлең жыры: /Сыңсу/
  • «Алтын да менің босағам,
  • Аттап бір шығам ба деп едім?!-тармақтары қай жырдан /Сыңсу/
  • Сыңсу -/ Элегиялық өлеңге жатады/
  • «Жат жұрттық болып кеткен соң
  • Кетер –ау бастан сәулетім –деген үзінді алынған салт өлеңі: /Сыңсу/
  • Жаңа түскен келінді елмен таныстырып,тәрбие беретін жыр: /Беташар/
  • Әдет-ғұрып жанрының түрі:

Келін,келін келіп тұр,иіліп сәлем беріп тұр -/Беташар/

  • Айт, келін-ау,айт,келін!
  • Сауысқандай сақ келін! –деген үзінді: /Беташар жырынан алынған/
  • Беташардың «Айт,келін» бөлімінің мазмұны мен мәні: /жас келіннің отбасы мүшелері мен үлкендерді,жора – жолдастар мен қонақтарды сыйлау ғұрпы/
  • «Балталы,Бағаналы ел аман бол,
  • Бақалы,балдырғанды көл,аман бол,»-деген Қозы Көрпеш –Баян сұлу» жырындағы Ай мен Таңсықтың сөздері салт жырларының ішіндегі қоштасуға жатады.
  • Жамбылдың «Аттандыру» өлеңі /Қоштасу/
  • Басқа жаққа қоныс аударғанда айтылатын салт өлеңі : «Қоштасу»
  • Жоқтау,сыңсу- лирикалық жырлар.
  • Қаралы жыр - /Жоқтау/
  • Салт жырларының ішіндегі ең молырақ сақталғандарынығ бірі: /Жоқтау/
  • Жоқтау қандай өлең? / Ауыр қазалы адамның дүниеден өткен адамға деген қадыр-құрметін білдіретін өлеңдер/
  • «Бөрідей жұрт ұласып,
  • Айқаймен жаға жыртысып,
  • Өкірген үнін өшіртіп,
  • Жылаған көзден жас өрер»-деген үзінді: - «Алып –Ер Тұңғаны жоқтау» жыры/
  • Абайдың баласы Әбдірахманға арналған өлеңдері: /Жоқтау өлеңдер/
  • «Абай жолы» романында Тәкежанның баласы Мақұлбай қайтыс болғанда Абай жоқтау айтқызған адамның есімі: /Әйгерім/
  • Бөжейді жоқтайтын: /Сары апа / «Абай жолы» /
  • Уа,алатаудай Ақшадан
  • Асып тудың Бөгенбай – деп жоқтау айтқан жырау: /Үмбетей/
  • Алғадай деген баласына жоқтау жыр арнаған ақын: /Жамбыл/
  • «Алла ісіне шара шара жоқ-ау!
  • Жетпесті қуып алқынба!
  • Қайырлы ғұмыр бере көр –ау,
  • Қозыжанға артында» Тұрмыс –салт жырларының ішіндегі жататыны /Жұбату/
  • Жәнібек ханның Жиреншеге әйелінің өлгенін хабарлауын тұрмыс-салт жырында естіртуге жатқызамыз.
  • «Аққу ұшып көлге кетті,
  • Ақсұңқар ұшып шөлге кетті-деп Сарыбайдың бұл дүниеден өткендігін жұмбақтап естірткен: /Тазша/ / «Қозы Көрпеш- Баян сұлу/
  • «Сол ерлікпен хан болдың,
  • Әлем асқан жан болдың... –деген өлең жолдары:/ Үмбетейдің Бөгенбай өлімін Абылай ханға естіртуі/
  • Көңіл айту- жақын жаны қайтыс болған адамның қайғысына ортақ болу.
  • Қанаты бүтін сұңқар жоқ,

Тұяғы бүтін тұлпар жоқ.

Өлгеннің соңынан өлмек жоқ.

  • Өлген қайтып келмек жоқ... / Бұл –көңіл айту жыры/
  • Түңлігімнің төрт бауы мақта,ата,
  • Мен кеткен соң балаңды жоқта ,ата.
  • Жыл айналып сағынып мен келермін,
  • Боз інгеннің ботасын сақта,ата.» /Қайым айту/-өлең тармақтарының буын саны : / 11 буынды/
  • Ауыз әдебиетінің түрлері:/эпикалық жырлар,жұмбақ,шешендік сөздер,ертегі,тұрмыс-салт жырлары,мақал-мәтелдер/
  • Тұрмыс-салт жырларының түрлері: /бата-тілек,тойбастар,беташар/
  • Үйлену салтына байланысты туған өлең -жырлар: /Беташар,тойбастар,жар-жар/
  • Көңіл күйді білдіретін өлең-жырлар: /Естірту,жоқтау,қоштасу/
  • Халықтың тұрмыс-салтына байланысты туған шығармалар: / Бата –тілектер,көңіл-күйді білдіретін өлең жырлар,наурыз жырлары/
  • Ананың жас сәбиіне деген арман –тілегі айтылған бесік жырлары:/Құрығыңды майырып,түнде жылқы қайырып,жаудан жылқы айырып,жігіт болар ма екенсің?!/
  • Берілген жыр қай қатарға тән?

Ата-анам еді дәулетім,

Мен жұртыма жау ма едім?

Жат жұртық болып кеткен соң,

Кетер –ау бастан сәулетім / Сыңсу/

Мақал-мәтелдер, жұмбақтар

Мақал-өмірлік тәжірибеден туындаған түйінді пікір, тұжырымды сөз өрнегі немесе тоқсан ауыз сөздің тобықтыай түйіні.

Мәтел-белгілі бір ойға, ұғымғы ишара жасайтын, астарлап, жұмбақтап айту мәні басымдау болатын халық мұрасы.

Мақал мен мәтелдің айырмашылығы:

1)Мақал құрылысы екі, үш бөлімді болып, көбінесе құрмалас сөйлем түрінде келеді, ал мәтел бір бөлімді болып, жай сөйлем түрінде қолданылады.

2)Мақалда себебі мен салдары қатар айтылады, ал мәтелде салдары айтылады да, себебі айтылмайды.

3)Мақалда ой нақты айтылады, ал мәтелде ишара, тұспал түрінде айтылады.

4)Мақал ақыл-кеңес, өнеге түрінде айтылады, ал мәтелде эмоциялық мағына басым болады.

Мақал-мәтелдер дыбыс үндестігіне негізделеді. Көп қолданылатын көркем өрнек-снтаксистік параллелизм, әсірелеу, теңеу, т.б.

Мәтелдер: Көппен көрген ұлы той. Қызым саған айтам, келінім, сен тыңда. Байтал түгіл бас қайғы. Ауырдың үстімен, жеңілдің астымен. Сиырдың сүті тілінде. Айдағаның бес ешкі, ысқырығың жер жарады. Әлін білмеген әлек. Баяғы жартас, бір жартас. Сөзіңді біреу сөйлесе, аузың қышып бара ма? Қалауын тапса қар жанар. Үй менікі демеңіз, үй артында кісі бар. Біреу тоңып секіреді, біреу тойып секіреді. Сыныққа сылтау. Сұлуынан жылуы. Тазы ашуын тырнадан алады. Кемедегінің жаны бір.

  • Мақалдың ең басты ерекшелігі: (Аз сөзбен көп мағына беруі)
  • Өмір құбылыстарын аз сөзбен шебер кестелеуі жағынан шешендік сөздерге төркіндес келетін ауыз әдебиетінің түрі: (Мақал-мәтел)
  • Мақал-мәтелдің авторы: (Халық)
  • Мақал-мәтелде көп қолданылатын көркемдік өрнекті табыңыз. Мысалы: «Су кірді тазартса, Ақыл миды тазартады.» (Синтаксистік параллелизм)
  • Мақал-мәтелдегі көркемдік өрнек:

«Терін төксе жеріне, жер тілеуін береді.

Елін сүйген еріне, ел тілеуін береді.» (Синтаксистік параллелизм)

  • Мақал-мәтелдегі көркемдік әдіс: «Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді.» (Шендестіру)
  • Мақалдағы көркем сөз айшығы: «Туған жердей жер болмас, Туған елдей ел болмас.» (Теңеу)
  • Астарлы, ауыспалалы мағынада қолданылған мақал-мәтел: (Сабасына қарай піспегі, мұртына қарай іскегі)
  • Ойы тұспалсыз, ашық айтылған мақал-мәтел: (Оқусыз білім жоқ, білімсіз күнің жоқ)
  • Кең болсаң, кем болмайсың. Ақыл-жастан, асыл-тастан. Тәуекел кемесі суға батпайды. Жігітті жолдасынан таны. Ерге жаттың тізесі батса, ағайыншыл болады. Атаның баласы болма, адамның баласы бол. Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей. Өнер алды-қызыл тіл. (Мақалдар)
  • Мақалды белгілеңіз: (Бірлік болмай, тірлік болмас)
  • «Өжет адам...» нені жеңеді? (Өлімді жеңеді)
  • «Жіігітке жетпіс өнер де аз» деген мақал-мәтелдің тақырыбы: (Үлгі-өнеге, тәлім-тәрбие туралы)
  • «Ақ жүрген азбас» мақалының тақырыбы: (Адамгершілік, жақсы-жаман мінез туралы)
  • Адамгершілікке байланысты мақал: (Жақсының ашуы шәйі орамал кекенше, Жаманның ашуы басы жерге жеткенше)
  • «Асырауын тапса, адам болар» мақалының тақырыбы: (Тәлім-тәрбие туралы)
  • «Алтау ала болса, ауыздағы кетеді.

Төртеу түгел болса, төбедегі келеді» мақалының тақырыбы: (Ынтымақ, бірлік тақрыбы)

  • «Жаздың бір күні қыстың мың күнін асырар» мақалының тақырыбы: (Еңбек туралы)
  • Мақалдың тақырыбы: «Қасықтап жинағанды, Шөміштеп төкпе» (Үнемшілік туралы)
  • «Ер жігіт ел үшін туады, ел үшін өледі» мақалының тақырыбы: (Батырлық, ерлік тақырыбы)
  • Туған жер, Отан тақырыбына жазылған мақал: («Отан оттан да ыстық»)
  • Еңбек тақырыбындағы мақал: («Жан қиналмай жұмыс бітпес»);

(«Бейнетің қатты болса, Тапқаның тәтті болар»)

  • «Бейнет, бейнет түбі зейнет» мақакалының тақырыбы: (Еңбек)
  • «Ерлік тәрбиеден туады» мақалының тақырыбы: (Отанды сүю тақырыбы)
  • «Жылай-жылай арық қазсаң,

Күле-күле су ішесің.» мақалдың тақырыбы: (Еңбек туралы)

  • Ынтымақ, бірлік тақырыбына жазылған мақал: («Кеңесіп пішкен тон келте болмас»)
  • Еңбек еткен емеді,

Еңбексіз ер өледі. Мақалдың тақырыбы: (Еңбек туралы)

  • Әке көрген-оқ жонар,

Ана көрген-тон пішер. Мақалының тақырыбы: (Тәрбие-тәлім туралы)

  • «Болған адам болдым демес,

Болдым десе, болғаны емес,»-өлең шумағындағы тақырып: (Ақылдылық)

  • Мақалдың алғашқы жолы: «..., тірлік болмас.» (Бірлік болмай)
  • Мақалдың екінші жартысы: «Батыр туса-ел ырысы, ...» (Жаңбыр жауса-жер ырысы)
  • Мақалдың екінші жартысы: «Қатардан ассаң да ...» (Халықтан аспақ жоқ)
  • Жақсы адам қартайса,

Жазып қойған хаттай,

Жаман адам қартайса, ..Мақалдың дұрыс аяқталуы: (Бықсып жанған оттай)

  • Мақалдың жалғасы: «Ер бір рет өледі, ...» (Қорқақ мың рет өледі)
  • «Өнер алды-қызыл тіл» мақал қандай мағынада қолданған? (Тура мағынада)
  • Абай өзінің 29-қара сөзінде «Ата-анадан мал тәтті», «Періштьте алтын көрсе жолдан таяды», «Атың шықпаса жер өрте» деген мақалдың дұрыс еместігін дәлелдеген.
  • ***Отбасы, туыстық қатынас туралы мақал-мәтел(дер): (*Туысы бірге кепейді, түбі бірге түтпейді; *Ағайынды жігіттің отарында малы бар; *Ерге жаттың тізесі батса, ағайыншыл болады )
  • ***Мақал-мәтелдің құрылымдық ерекшеліктері: (*Ой дәлдігі; *Мазмұндылық; *Ықшамдылық)
  • ***Мәтелдер: (*Сыныққа сылтау керек; *Сабақты ине сәтімен; *Қорыққанға қос көрінеді)
  • «Қара бүркіт томағасын түсірді,

Оны мен томағаламай,

Кім томағалайды?» Ауыз әдебиетінің қай түрі? (Жаңылтпаш)

  • «Қазақтың халық жұмбақтары» деген кітабында М.Әуезов жұмбақтың 20 тақырыбына тоқталады.
  • Тапқырлық, аңғарымпаздықты қажет ететін ауыз әдебиетінің түрі: (Жұмбақ)
  • Аяғы жоқ жүреді,

Сылқ-сылқ күледі. Жұмбақтың шешуі мен көркемдік тәсіл: (Бұлақ, кейіптеу)

  • «Өзі тоқ, көлеңкесі жоқ.» Жұмбақтың шешуі: (Су немесе құдық)
  • «Белін бекем байлаған,

Қоқысты қоймай айдаған.» Жұмбақтың шешуі: (Сыпырғыш)

  • «Қашсам-құтылмадым,

Ұстасам-қолыма түспеді.» Жұмбақтың шешуі: (Көлеңке)

  • «Үш қазық, екі желі, тоғыз ноқта,

Теңселіп тербеледі, адам соқса,

Шешен тіл, сөзге жүйрік болғанымен,

Не пайда, үнемдемей адам жоқта». Жұмбақтың шешуі: (Домбыра) (Үш қазық-екі құлағы, бір тиегі; екі желі-екі ішегі; Тоғыз ноқта-тоғыз пернесі)

  • «Жұмбақ-адамның дүниетану жолындағы ойынның, қиялының шамасын білдіреді»-дегенқанатты сөздің авторы: (М.Әуезов)

Ертегілер

Ертегі – қара сөзбен айтылатын(кейде өлеңтүрінде), көбіне өмірде сирек кездесетін немесе ойдан шығарылған оқиғаларды баяндайтын шығармалар:

Ертегі үшке бөлінеді:

  • Қиял -ғажайып ертегілер («Ер Төстік», «Күн астындағы күнекей қыз», «Ұшқыш кілем», «Сырттандар» т.б.)
  • Хайуанаттар туралы ертегілер(«Түлкі,қойшы, аю», «Түлкі мен бөдене», «Боз інген»)
  • Тұрмыс– салт немесе шыншыл ертегілер («Аяз би», «Атымтай Жомарт», «Дүмше молда»т.б.)

Қазақ ертегілерін академик М.Әуезовнеше жікке(жанрға)бөлген:(3–ке)

Өмірде сирек кездесетін немесе мүлде кездеспейтін, ойдан шығарылған оқиғалар баяндалатын ауыз әдебиетінің ең көне жанры: (Ертегілер)

Ертегі не себепті үнемі жақсылықпен аяқталады? (Адам жаны жақсылықты аңсағандықтан, арман –қияында үнемі жақсылық жеңгендіктен)

Ертегілердің кіріспесінде кездесетін нұсқа:(Ерте– ерте ертеде...)

«ЖиһанкезСиндбадтың жеті сапары» ертегісі қай халықтың туындысы? (Араб)

Қиял ғажайып ертегілер:(«Керқұла атты Кендебай», «Ер Төстік», «Алтын сақа»), (Үш өнерпаз)

Шыншыл ертегілер(«Аяз би», «Қырық өтірік»)

Қазақ ертегілерінің түрлере:(«Хайуанаттар жайлы ертегі, Қиял -ғажайып ертегі»)

Шыншыл ертегі:( «Атымтай Жомарт»,) («Аяз би», «Қырық өтірік»)

Жаман, Меңді сұлу, Ақша хан қай ертегінің кейіпкерлері? («Аяз би»),

«Аяз би»: (Шыншыл бейне)

Асқан ақылымен ел билеп, хан тағына отырып, кедей кезіндегі киімдерін төрге іліп қойған кейіпкері бар ертегі: («Аяз би»),

(«Аяз би») ертегісінде Мадан ханның құдасы («Ақша хан»)

(«Аяз би») ертегісінде Мадан ханның шыққан тегі:(Наубай)

(«Аяз би») ертегісінде Мадан ханның уәзірлерінің саны: (Қырық)

(«Аяз би») ертегісінің бас кейіпкері: (Жаман)

Аяз бидің бұрынғы есімі: (Жаман)

Жаманға Аяз би деген атты қойған:(Бес ханның елі)

Аяз бидің әйелінің аты (Меңді)

(«Аяз би») ертегісіндегі Жаманның пікірінше шөптің, құстың жаманы: (Қара қоға мен сауысқан); (Уәзірлердің пікірінше жантақ пен дуадақ)

«Шөптің жаманы – қара қоға, құстың жаманы –сауысқан еді,» – дейтін ертегі кейіпкері:(Жаман)

«Бұл күндерде хан оны өзіне жақын дос қылды.Бұлекеуін араздастырайық», деп ақылдасып,хан мен Жаманның арасына от жаққан кейіпкерлер: (40 уәзір)

Аяз бидің басына бақ әкелген басты үш қасиет:(Өмірлік тәжірибесінің молдығы, зеректік, уәдеге беріктігі)

«Жаман – көптің бірі және айласыз жалқы адам», – деп М.Әуезов айтқан кейіпкер: (Аяз би)

Адам бойындағы жақсы – жаман қасиеттерді бейнелі,тұспалды түрде сипаттайтын ертегінің түрі: Хайуанаттар жайлы ертегілер: («Тышқан мен жылан», «Аю, түлкі және қойшы)

Зорлықшыл, қиянатшыл,жауыз,озбыр, қатал адам бейнесінде суреттелетін аң: (Арыстан)

Қу, айлакер адам бейнесінде суреттелетін аң:(Түлкі)

Қорқақ адам бейнесінде суреттелетін аң: (Қоян)

Ананың балаға деген шексіз махаббатын ғажап бейнелеген ертегі: («Боз інген»)

Табиғаттың сырын түсінсем,жеті қат жер асты құпиясын білсем деген халық арманынан туған ең көне ертегінің түрі: (Қиял – ғжайып ертегілер)

Ертегіде кездесетін жауыздық бейнесі: (Жалмауыз кемпір)

Қиял –ғажайып ертегілерінің кейіпкерлері:(Мыстан кемпір, дию, пері, жезтырнақ)

Қиял –ғажайып ертегілер:(«Ер Төстік», «Күн астындағы Күнекей қыз», «Керқұла атты Кендебай»)

«Жерден шыққан Желім батыр» ертегесі ертегілердің қай түрі: («Қиял –ғажайып»)

«Сырттандар» ертегісінде бала шошып оянады? (Қасқырдан)

«Сырттандар» ертегісінде баланы қасқырдан аман алып қалған адам:(Жігіттің сырттаны)

«Ер Төстік» ертегісі

Ер Төстік-негізгі кейіпкер: Ерназар- Ер Төстіктің әкесі.Кенжекей – Ер Төстіктің жары. Шалқұйрық –Ер Төстіктің тұлпары. Құба інген –түйесі.

Аңыз-әңгімелер

Аңыз-фольклорлық проза жанры. Онда елдің, тайпа , рудың шыққан тегі, кешкен жолы хақындағы немесе тарихта болған әйгілі адамдар-хан, батырлар, би-шешендер жайындағы , сондай-ақ нақтылы бір жер –су, сол жерде өткен оқиғалар турасындағы шындыққа негізделген, халықтың тарихи жадында сақталған, әйтсе де уақыт өте келе өңделіп, көркемдік сипат алған оқиғалар баяндалады. Қазақ аңыздарына алғаш назар аударғандар – Ш.Уәлиханов пен Г.Потанин. Дербес жанр ретінде М.Әуезовтің еңбектерінде ғана қарастырыла бастады. Кейіпкерлері: Алдар көсе,

Қожанасыр, Қорқыт, Асан қайғы, Жиренше шешен мен Қарашаш т.б

Аңыздың өзіндік ерекшеліктері:

1) Тарихи шындықтан туады;

2) Аңыздың мазмұнын растайтын дерек ретінде айтылатын жердің аты, белгілі қайраткердің есімі, оқиғаның болған кезеңі, өмірде бар деректер болады;

3)Аңызда да ойдан қосылған күшеткіш қоспалар болады, біріақ ертегідегідей қиял емес

Аңыз әңгіміенің өзіне тән еркешелігі: Аңызда тарихи шындық пен қиял араласып жүреді

Белгігі бір адамның атына , іс –әрекетәне байланысты туатын, шындық оқиға мен қиял ғажайын араласып келетін ауыз әдебиетінің түрі: Аңыз әңгімелер

Аңыз әңгіменің қай түріне жатады: Мифтік әңгімелер

Қазақ аңызында кездесетіндер: Асан қайғы, Жиренше шешен мен Қарашаш Алдар көсе, Қожанасыр, Қорқыт

Даналықты, шешендік пен тапқырлықты танытатын аңыз кейіпкері: Жиренше шешен

Қазақ аңыздарындағы қарапайым адамдар бейнесіндегі кейіпкер: Жиренше шешен

Жәнібек ханның «Бұл дүниеде не өлмейді ? » деген сұрағына жауап берген шешен адам?: Жиренше шешен

Жиренше шешеннің ссүйген жары әрі ақылшы серігі: Қарашаш

Жиреншеге Қарашаштың қазасы жайлы естірту айтатын хан: Әз Жәнібек хан

Жиреншеге қандай жаманат хабар туралы естірте айтылды?- Қарашаш дүниеден өткенде

«Жиренше шешенге Қарашаш сұлудың өлгенін Жәнібек ханның естіртуі» -естіртудің қай түріне жатады?: қарасөз түріндегі естірту

Жәнібектің –Інісі өлген қандай екен?-деген сұрағына Жиренше : Сол қанатың қайырылғаны

-Ағасы өлген қандай екен? -деген сұрағына Жиренше : Оң қанатың қайырылғаны деп жауап берген.

«Қатының өлді , қамышының сабы сынды,»- деген сөз ел аузында кімге байланысты айтылған?: Жиреншеге

Аңыздағы «Сұратқан хан ақымақ па , сұраған сен ақымақ па?» - деген сөзді ненің атынан айтты?: Қаңбақтың атынан

Қаңғырған қаңбақпен сөйлесіп , ханның қателігін бетіне басқан аңыз кейіпкері : Жиренше

«Қайран менің өз үйім, кең сарайым боз үйім» деген аңыз кейіпкері: Жиренше

Аңыз әңгіме: «Жиреншенің хан сынағына түскені»

Еркек қойды қоздатып , хан сынағынан мүдірмей өткен аңыз кейіпкері:Жиренше

Жиренше туралы аңызда аты аталатын ақылды әйелдің есімі: Қарашаш

«Қорықпа! Сиырларды ащы құдықтың басына айдап барып, жалғыздап суар да айналдырып қуа бер, әуелі ішінің қармауы кетер, онан кейін жын аралас су кетер»(«Жиреншенің хан сынағына түскені») -деп айтқан Қарашаш

Алдар көсе қай жанрдың кейіпкері : Аңыз әңгімелер

Халықтың әділетсіз байларды масқаралау, келеке ету тілегенен туған ұнамды, күлдіргі образ: Алдар көсе

Алдар көсе қандай образ: Күлдіргі

Аңыз әңгіме: «Алдар мен шайтан»

«Алдар көсенің шайтанды алдауы» деген аңыздағы шайтанның аттары: Құлан мен Түлен

Алдар көсенің шайтанды алдауына арналған аңыздарды сюжеті мен құрылымы жағынан күлдіргі әңгімеге жатқызуға болады.

Алдар көсенің алдаудағы мақсатын белгілеңіз: қарны тоқ, ақылы жоқтарға тұсау

Шығайбай, бізбикеш деген кейіпкерлерқай аңызға қатысты: Алдар көсе

«Алдар көсе» аңызындағы байдың қызы: Бізбикеш

«Алдар көсе» аңызында : «Отырайын он ай ,»- деп төрге шығатын кейіпкер: Алдар көсе

«Алдар көсе» аңызында:-Естіген өтірік , көрген шындық ,- деп айтатын : Бай

«Өтірік болса , сақалым жұлынсын,

Қыз астындағы тырнадай.

Бәрін де осының көріп келдім,

Асыңды асшы ұрламай,»- деген жолды айтқан: Алдар көсе

Сараңдықтың жиынтығын беретін аңыз әңгіме кейіпкері: Шығайбай

«Алдар көсе» аңызында: «Шық, әй!»- деп үйіне адам қондырмас кейіпкерді табыңыз: Шығайбай

«Алдар көсе» аңызында Алдар көсе майдың орнына тезек салады

«Алдар көсе» аңызында Алдар қазанға еттің орнына не салады?: тулақ

«Ұрының әйелі өзіне лайық,»- деген сөздің авторы: халық

Алдар көсенің мінген аты: Қасқа ат

«Алдар көсе» аңызында байдың өлтірген аты: Өзінің аты

Аңыз кейіпкерлері: Жошы хан, Жиренше

«Баламды өлді деп естірткен адамның құлағына қорғасын құямын,»- деп жар қылған аңыз кейіпкері: Жошы хан

Жошы ханға бала өлімін қандай күй арқылы естірткен?: «Ақсақ құлан»

Аңыз кейіпкеріне айналған жырау: Асан қайғы

Желмаясымен «жер жанатын» іздеген жырау: Асан қайғы

Мерке жеріндегі Аспараны көргенде : «Ей Аспара көршіңмен тату бол, шөбіңе суың жетер!»- деген аңыз кейіпкері: Асан қайғы

Жетісуды көргенде; «Мынау жетісудың әр бұтағы жеміс екен, шаруаға жақсы қоныс екен,»- деген аңыз кейіпкері: Асан қайғы

Асан қайғының «тау тасы кеш болғанда қой болып, ыңыранып жатады екен , тоқты қысыр қалмайтын жер екен,»- деген сыны қай жерге қатысты айтылған: Қызылтауға

Түркі тілдес халықтарға ортақ аңыз кейіпкері: Қожанасыр

Ы.Алтынсариннің «Қазақ хрестоматиясына» енген аңыз әңгіме : «Лұқпан хакім»

Батырлар жыры

1.Ең көне замандағы эпостар: «Құламерген,Жоямерген,Досан батыр ,Құбығұл ,Атилла, Ергенекон»

2.Қазақ хандығы кезіндегі эпостар: Қобыланды,Алпамыс,Ер тарғын ,Қамбар,Едіге т.б

3.Жаңа дәуірдегі эпостар :Өтеген батыр,Сұраншы батыр,Еспенбет,Нарқыз, т.б.

4.Батырлар жыры жақын жанр түрі: Эпостық жырлар.

5.Эпостық жырларда батырларға серік болған арулар: Ақжүніс- Ер тарғын,Назым-Қамбар батыр,Құртқа –Қобыланды.

«Қобыланды батыр»

«Қобыланды батыр» жырын жинап, хатқа түсіру XIX ғасырда қолға алынды. Жырдың бізге жеткен 29 нұсқасы бар.Қобыланды жөніндегі аңыз-әңгімені алғаш баспа бетіне түсірген – В.Радлов. 1860 жылы Ы.Алтынсарин Марабай жыраудан жазып алған «Тайбурылдың шабысы» деген тармағын «Қазақ хрестоматиясына» енгізді. Жырдың Марабай нұсқасын 1922 жылы Ә.Диваев Ташкентте жеке кітап етіп бастырды. Академик М.Әуезов бұл жырға «эпопея дерлік жыр» деп баға берді. Ғалым М.Ғабдуллин жырдың түрлі нұсқасын жариялады.

Қарақыпшақ Қобыландының әкесі –Тоқтарбай, анасы – Аналық, қарындасы –Қарлығаш, сүйген жары-Құртқа (Көктім Аймақ ханның қызы), тұлпары –Тайбурыл,жайлауы – Көздікөл, қыстауы –Қараспан. Естеміс-Тоқтарбайдың тоқсан құлының бастығы, Қобыландыны баулыған ер, Сейілдің ұлы Қараман-Қобыландының жолдасы, Қазанға қарсы шыққан батыр. Орақ -Қобыландыға көмекке келген жас батыр, Қамқа- Орақтың анасы;

Көбікті –хан; Қобыландыға ғашық болған қыз Көбіктінің қызы - Қарлыға, оның мінген аты - Ақмоншақ, Алшағыр- қалмақ ханы, Көктім Аймақ хан – Қызылбас елінің ханы, Қызыл ер, Қазан- Қызылбас елінің батырлары. Қара қасқа ат - Қазанның тұлпары;

Қазанның тартып алғаны - Ноғайлының жері, Қырлы қала ( оған бектерін орналастырған) және Сырлы қала (оған жендеттерін орналастырған). М.Әуезов «Қарақыпшақ Қобыланды» пьесасын жазған .

Таным дерек

Қарақыпшақ Қобыланды (шамамен XY. Ғ) –батыр, тарихи қайраткер.Қазақ, өзбек мемлекетінің негізін қалаушы Әбілхайыр ханның бас батыры болған. Қазақ шежіресінде Қобыландыны Қарақыпшақтан тарайтын Тоқтарбайдан туғызады. Қобыландыдан Беркімбай. Беркімбайдан бес таңбалы Қыпшақ ұрпақтары өрбиді. Қобыланды батыр ру аралық қақтығыстардың бірінде Арғын тайпасының билеушісі Қотан бидің ұлы Дайырқожа батырды (Ақжол) өлтірген. Қазақ ауыз әдебиетінің осы оқиға жөнінде Қотан бидің «Қарақыпшақ Қобыландыда нең бар еді, құлыным» деген жоқтауы сақталып қалған. Қазақ халқы арасында Қобыланды батырды қызылбастар мен қалмақтарға қарсы соғыстарын баяндайтын «Қобыланды» батыр эпосы кең тараған.(«Қазақстан» ұлттық энциклопедия,5-том, 695-бет).

-Қобыланды батырдың әкесі: (Тоқтарбай)

-Қобыландының анасы: (Аналық)

-Аналық пен Тоқтарбай – қай батырдың ата-анасы: (Қобыланды)

-«Қобыланды батыр» жырының кейіпкерлер тізбегі: (Тоқтарбай, Естеміс, Аймақ хан)

-Арыстан туған Қобыландының неше жаста қазынадан қамқа кигендігі: (6 жасында)

-«Ай астына аспанға

Құрды бақан қақтырып,

Алтын теңге аттырып,

Теңгені атып түсірген...» - батыр қай сұлуды алады: (Құртқаны сұлу сөз алар)

-Қобыланды батырдың тұлпары: (Тайбурыл)

-Сөздердің бірігуінен жасалған, Құртқа баптаған тұлпар: (Тайбурыл)

-Қобыланды батырға лайық тұлпардың келген жолы: (Құртқаның көрегендігімен қалап алды)

- «Қобыланды батыр» жырындағы Тайбурылды ерекше күтімге алған ару қыз, батырдың жары (Құртқа)

«Қобыланды батыр» жырындағы Бурылдың тұяғын жерге тигізбей, алтын тонға орап баптаған адам: (Құртқа)

-Тоқтарбайдың жылқыда,

Тоқсан құлы бар еді.

Тоқсанының бастығы...» кім: (Естеміс)

-Қобыландыны Қызылбастың еліне, Құртқа қызға жібергісі келмей, тоқтау салған адам: (Естеміс)

-Тоқсан құлдың бастығы,Қобыланды батырды баулыған ер: (Естеміс)

-«Қобыланды батыр» жырындағы айтылатын Қызылбас елі: (Иран елі)

- Қызылбасты елінен шыққан Қазан ер қай батырлар жырының кейіпкері: («Қобыланды батыр» жыры)

-Қақырғаны қан татып,

Түкіргені жын татып,

Қақырғанда қан ішті,

Түкіргенде жын ішті...»-деген үзінді қай жырдан: («Қобыланды батыр»)

-«Қазақтың ері келді», - деп, Қобыландының айбатынан сескеніп, кезек берген хан: (Көктім Аймақ)

-«Қобыланды батыр» жырынан алынған:

«Ерлер жаннан түңілді,

Аш күзендей бүгілді.

Екеуінің ақ сауыт

Шығыршықтан сөгілді.

Сол уақыттар болғанда

Артық туған Қобыланды,

Найзасын ырғап ендірді...»- деген үзіндідегі шайқасып жатқан екі батыр: (Қобыланды мен Қазан)

-Қазаннан Сырлы қаланы Қобыланды неше күнде алған? (12 күнде)

-«Қобыланды батыр» жырында Қазан деген ердің Ноғайлы жерінен басып алған екі қаласы: (Қырлы , Сырлы қала), (Қырлы қала-онда бектер орналасқан, Сырлы қала – онда жендеттер орналасқан)

-«Қобыланды батыр» жырындағы Ноғайлының жерін,Сырлы,Қырлы қалаларын тартып алған батыр: (Қазан)

-Қобыландыны алғаш жекпе-жекке шақырған батыр: (Қызыл ер)

-Бір аяқпен күреске түспекші болған батырсымақ: (Қызыл ер)

-Ай, Қобыланды, құрдасжан,

Қайратыңды көп көрдім»,- деп сөз арнаған кейіпкер: (Қараман)

-Тайбурылдың қырық үш күндік кемдігі байқалатын жер: (Қырлы қала мен Сырлы қалаға жетерде)

-«Тайбурыл атты құтыртып,

Оған келді сыдыртып...»-деген жолдар алынған жыр: («Қобыланды батыр» жыры)

-«...Қобыланды гулеп жөнелді,

Көп қиятқа қарамай.

Қалың қият – көп қосын,

Бәрі қалды артында,

Бірі еруге жарамай»,- деген жыр жолдарындағы «көп қият, қалың қияттың» кімдер екені: (Қараман мен оның қосыны)

-«Қобыланды батыр» жырында Қобыландының:

Сейілдің ұлы Қараман

Көмек берер демеймін.

Әйел де болсаң, қатар ең,

Мұңымды саған саламын.

Қош,Қарлыға, аман бол,

Қалмақ алған халқыма

Көмегім жоқ артымда

Жалғыз кетіп барамын,- деуінің себебі: (Қараманның еліне қашып кетуі)

-«Қобыланды батыр» жырындағы Қараман бейнесіне төмендегі мақалдардың қайсысы сәйкес келетіні: (Ер сасқанда белгілі)

-Қобыландыны қапыда, қулықпен ұсатап алатын кейіпкер: (Көбікті)

-«Қобыланды батыр» жырында Қараман мен Қобыландыны қолға түсіріп, аяқ-қолына кісен салған батырдың аты: (Көбікті)

--«Қобыланды батыр» жырында Көбікті киген сауыттың осал жерін айтып,Қобыландыға көмектескен адам: (Қарлыға)

-«Қобыланды батыр» жырында:

Қобыландыдай батырға

Ғашық болып сұлуың,

Жата алмайды үйінде»,-деген үзіндіде Қобыландыға ғашық болған қыз: (Қарлыға)

-«Өшті болған әкеңнен өшімді алмай мен қашпан», - деген сөз айтылды: (Қарлыға)

-Байлаулы жатқан қос батыр,

Есермісің,сермісің?

Бекер жатқан ермісің?!»- деп -«Қобыланды батыр» жырында Қарлыға кімдерге қаратып айтқан: (Қараман мен Қобыландыға)

--«Қобыланды батыр» жырында Қобыландыға қалмақ ханы Алшағырдың қорлығынан құтылуға көмектескен батырлар: (Қараман, Қарлыға, Орақ)

-«Сонда Бурыл гуледі,

Табаны жерге тимеді,

Көлденең жатқан көк тасты,

Тіктеп тиген тұяғы

Саз балшықтай иледі...» Үзіндідегі көркемдік тәсіл: (Әсірелеу ( гипербола ))

-«Кешке таман Тайбурыл

Жын қаққанға ұқсады,

Құлан менен құлжаның

Ұзатпай алдын тосады» - деген өлең тармақтарындағы буын саны: (7-8 буынды)

-Құбылып Бурыл гуледі,

Табаны жерге тимеді,

Тау мен тасты өрледі,

Төрт аяқты сермеді,

Құлақтың түбі терледі»,- деген жыр жолдарының буын,бунақ,шумақ түрлері: (7-8 буынды, 2 бунақты жыр түріндегі шұбырпалы ұйқас)

-«Қарақыпшақ Қобыланды» драмасын жазған: (М.Әуезов)

-Тарихта болған адам екені дәлелденіп, Ақтөбе облысында ескерткіш қойылған батыр: (Қобыланды батыр)

Алпамыс батыр

«Алпамыс батыр»Жырдың 11-12 нұсқасы бар. Батырлар жырының ішіндегі ең көне жыр. Жырда ауыз әдебиетінің басқа түрлері де көп кездеседі. 1899жылы Жүсіпбек ШайқыисламұлыҚазанда «Қисса Алпамыс» деп аталатын жырды басып шығарған. 1896 жылы Ә. Диваев жырдың толығырақ бір нұсқасынжазып алып, жариялаған.

Алпамыстың әкесі-Байбөрі (Жиделі Байсын жеріндегі Қоңырат елінің байы), анасы-Аналық, қарындасы-Қарлығаш, сүйген жары-Гүлбаршын(Сарыбайдың қызы), тұлпары – Шұбар ат, Алпамысқа ғашық болған Тайшық ханның қызы-Қаракөзайым, Алпамыстың баласы-Жәдігер. Байбөрінің туысқаны –Құлтай, оның баласы-Тортай, тезекші қара күңінен туғанұл-Ұлтан, Ұлтанның сақау әйелі-Бадамша. Сарыбай-Шекті елінің байы(Гүлбаршынның әкесі), Гүлбаршынның шешесі-Алтыншаш, Гүлбаршынды зорлықпен алмақ болған қалмақ батыры –Қараман. Алпамысты алдап қолға түсірген- Мыстан кемпір, Алпамысты құтқарушы өнерлі, қойшы жігіт-Кейқуат, Байбөрінің жылқысын алып кеткен хан-Тайшық хан.

  • Өте ертеде пайда болған көне жыр: («Алпамыс батыр»).
  • Қазақ халқының батырлар жыры ішіндегі ең көнесі: («Алпамыс батыр»).
  • Алпамыс батырдың әкесінің аты: (Байбөрі)
  • Байбөрі байға ұл мен қыз сүйетіндігін айтқан:(Шашты Әзіз)
  • Қарындасы: (Қарлығаш).
  • Алпамыстың баласы: (Жәдігер).
  • Алпамыс неше жасқа толғанда Жиделі Байсын жерінде,Қалың Қоңырат еліне бек болып, басқара бастайтынын табыңыз: (10)
  • «Далада мен отырмын құрып өрмек,

Жалғызды қасымдағы қылыпи ермек.

Баламда жалғыз менің өлтіргенше,

Алсайшы Гүлбаршынды, қу жүгермек...» Үзінді алынған жыр(«Алпамыс батыр»).

  • «Бекерге жұрт баласын қырып жүрсің,

Ойыңа келгеніңді қылып жүрсің.

Сарыбай қызын бермей кетіп қалды,

Несіне ойын ойнап, күліп жүрсің?!»- деген жолдарды кімнің, не себептіАлпамысқа айтқаны: (Баласын өлтіріп қойғаны үшін кемпірдіңАлпамысқа ызаланып айтқаны)

  • Алпамыс батырдың жарының аты: (Гүлбаршын)
  • «Алпмыс батыр» жырындағы әйел образы: (Гүлбаршын)
  • Гүлбаршын сұлудың Алпамысты жар етіп таңдаған себебі: (Бір жағы батыр,екінші жағы қазақ жігіті болғаны үшін)
  • Гүлбаршынныңәке-шешесі: (Сарыбай-Алтыншаш)
  • «Алпамыс батыр» жырындағыБайбөрімен құда болуды армандайтын, Шекті елінен шыққан батырдың есімі:(Сарыбай)
  • «Біреумізден ұл, біреуімізден қыз туса, екеуіміз құда болсақ, қыз бен баланы кемеліне келтіріп, екеуін қосып, бұл дүниеден өтсек, арманымыз қалмас еді-ау!»-деп армандайтын» «Алпамыс батыр» жырының кейіпкерлері: (Сарыбай, Байбөрі)
  • Алпамыстың тұлпарының аты: (Байшұбар)
  • Алпамыс батыр Байшұбар атты қалай таңдады: (Өзі таңдап, құйрығынан тартып тұрғызады)
  • «Адамнан есті жануар» деп ардақталатын, мыстанның арам пиғылын батырдан бұрын сезетін тұлпар: (Шұбар ат)
  • «Алпамыс батыр»жырындағы кейіпкер: (Құлтай)
  • Тортай, Құлтай, Байбөрі қай батырлар жырында кездеседі: («Алпамыс батыр»)
  • Мыстан кемпір қатысатын эпостық жыр: («Алпамыс батыр»)
  • Алпамыстың жау қолына түсуіне себеп болған жағдай: (Мыстан кемпірдің айласы)
  • Тайшық хан, Қаракөзайым, Кейқуат, Қараман атты кейіпкерлер кездесетін жыр: («Алпамыс батыр»)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы көрген түсін айтып жоруын сұраған ханның есімі: (Тайшық)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы қалмақ ханы: (Тайшық хан)
  • Тайшық хан алдап, қолға түсіретін батыр: (Алпамыс)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы қалмақ батыры Қараманның мінген аты: (Қара ат)
  • Алпамыстың батырлығының бірінші айқындалатын жері: (Қараманмен кездесуі)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы қалмақ батыры: (Қараман)
  • Алпамыс батырға көмек беріп, дос болатын қалмақ батыры: (Қараман)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы Гүлбаршынды зорлық етіп алмақшы болған: (Қараман)
  • «Сансыз тұрған қалмаққа

Қылышын суырып алады.

Жолбарыстай ышқынып,

Шұбарға қамшы салады,

Тура келген қалмақты

Қақ маңдайдан шабады»,- деген үзінді: («Алпамыс батыр»)

  • Ұлтан құл қай жырдың кейіпкері: («Алпамыс батыр»)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы «күрек тісі кетпендей», «аузы ошақтай», «азу тісі пышақтай» деп суреттелетін кейіпкер: (Ұлтан құл)
  • «Алпамыс батыр» жырында әкім болып жұртты жеп жүрген «азамат»: (Ұлтан құл)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы Ұлтан көкпарға кімді тарттырмақшы: (Жәдігерді)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы:

«Аш бүгіліп жарағыр,

Жетім қалып жасыңнан

Мендей болып жылағыр,

Тарта бер, жұртым, тарта бер!»деген жолдардың иесі: (Жәдігер)

  • «Алпамыс батыр» жырындағы сақау әйелдер: (Бадамша, Мапия)
  • «Алпамыс батыр» жырында «Ұлтан бегіме лайық өлеңді өзім айтамын» деген: (Бадамша)
  • Алпамыс еліне қайтқанда жылқыны бағып жүрген: (Тортай)
  • Алпамыс батыр өз елінеұзақ жылдан соң қандай бейнеде келеді: (Диуана)
  • ...Атса мылтық өтпеді,

Шапса қылыш кеспеді,

Суға салса батпады... Үзіндіде айтылып отырған батыр: (Алпамыс батыр)

  • Алпамыс батырды зынданнан Қаракөзайымның шығаруы себеп болған жағдай: (Қаракөзайымның ғашық болуы)
  • Алпамыс батырдың зынданнан шығуына көмектескен кейіпкер: (Қаракөзайым)
  • «Көрінеді осы адам,

От жалын боп көзіме.

Айналайын, құдай-ау,

Осы тұрған диуана

Жалғызымның өзі ме?!»- деген жолдарды кімнің кіммен тілдескенде айтқаны: (Гүлбаршынның Алпамыспен тілдескенде айтқаны)

  • «Алпамыс батыр» жырында Байшұбарды босатып алып шыққан: (Қаракөзайым)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы эпизодтық кейіпкер: (Кейқуат)
  • «Алпамыс батыр» жырындағы сиқырлы сыбызғышы, өнерлі бала: (Кейқуат)

«Ер Тарғын»

Жырды алғаш Марабай ақыннан жазып алып бастырған-Н.Ильмински (1862ж Қазанда)1870 ж В.Радлов,1904ж Н.Саркин,1922ж Ә.Диваевтың жинақтарында жарияланған.8 түрлі нұсқасы сақтаулы.

Ер Тарғынның жары-Ақжүніс,ұлдары-Ардаби,оның екі баласы-Әжігерей мырза,Айғожа (кейін хан болды),тұлпары Тарлан ат.ЕрТарғынның үш жолдасы-Қарасайұлы Көбен,Алшағырұлы Теген,Өмірұлы Себен(Ханзада ханның батырлары,Ер тАрғынның батыр жолдастары)

Ақшахан-Қырымның қырық ханының үлкені(Ақжүністің әкесі), Қартқожақ-Ақшаханның батыры,Қанатты қара-Ақшаханның жорғасы,Ханзада хан-Бұлғыр тауын мекендеген ноғайдың ханы,Сыпыра жырау-дана,ақылшы қария(Тоқтамыс хан тұсында өмір сүрген XVғ қыпшақ тайпасынан шыққан тарихи тұлға), Домбауыл-қалмақ батыры.

Жыр негізінде Е.Брусиловский «Ер Тарғын»операсын 1937 ж жазды.

  • «Ер Тарғын»жыры алғаш басылып шыққан қала (Қазан 1862ж)
  • «Ер Тарғын»жырын алғаш рет жырлап,халық арасына таратқан ақын»(Марабай)
  • Ер Тарғынның әке-шешесі жоқ қайтыс болып кеткен.
  • Ер Тарғынның жары ,әрі серігі- Ақжүніс
  • Ақжүністен туылған ұлдың есімі –Ардаби
  • Ақжүністің жырдан көрінетін сипатына лайық жауап ( Сұлу да батыл,намысқой да ақылды,өз дегеніне жетпей қоймайтынбірбеткей айлалы қыз.)
  • «Сенің қайғыңнан өлемін,»-батырды сүйетінін алғашқы болып өзі мойындаған ару қыз- Ақжүніс
  • «Қолаң шашты,қой көзді алшаңдаған аруым»деп айтқан(Ер Тарғын-Ақжүніске)
  • «Мен Қырымның ішінде,Ақшаханның қызы едім,-деп »өзінің тектілігін көрсететін ару қыз (Ақжүніс)
  • Қара жерге қар жауар

Қарды көр де етім көр.

Қар үстіне қан тамар,

Қанды көр де бетім көр-деген Ақжүністі суреттеуі (Антитеза)

«Бет ажарын қарасаң,

Жазғы түскен сағымдай

Ет ажарын қарасаң

Терісінен айырған

Арпа –бидай ақ ұндай

Кірпігі оқтай тізілген»-деген үзінді алынған батырлар жыры (Ер Тарғын ,Ақжүністің бейнесі)

  • Ақжүністің мінген аты -Боз жорға
  • Ер Тарғынның тұлпары – Тарлан ат
  • Тарлан ат қай эпостық кейіпкердікі (Ер тарғынның және Көбіктінің)
  • Астына мінген атына «Айналайын»деп үн қататын батыр- Ер Тарғын
  • «Құйрығыңа байлайын,

Қынаптан шыққан қанжардай»-деген жолдар Тарлан аттың сипаты

  • Хандардың опасыздығын баса көрсететін жыр- Ер Тарғын
  • Ақшахан Тарғын батырды тағайындады (Әскербасы етіп)
  • Қырымның қырық ханының ең үлкені Ақшахан еліне баратын батыр-Ер Тарғын
  • «Қадірін білмес сен итке,

Қараша болып не етемін»-деп ханның иттігін бетіне басатын батыр –Ер Тарғын

  • Тарғынның ерен ерлігі байқалған кез- Домбауыл бастаған ұрыста.
  • Қарасайұлы Көбенді,Алшағырұлы Тебенді,Өмірұлы Себенді қай батырдың сұрайтынын белгілеңіз (Тарғын)
  • «Ер Тарғын» жырында

-Аттанбадым олжа үшін,

Сыңсып жатқан мал үшін

Аттанғаным кәуірге

Атамның ежелгі кегі үшін,-деген сөзді айтатын кейіпкер (Ер Тарғын)

  • Ер Тарғын Ақжүністі алып қашқандаартынан қуып шығып жетіп алған (Қартқожақ)
  • 5 жастан 65 жасқа дейінгі ерлік істері суреттелетін кейіпкері бар жыр (Ер Тарғын)
  • Ер Тарғын жырының кейіпкері (Қартқожақ)
  • «Ер Тарғын»жырындағы бес жасында ақ «жас шыбықтай жай тартып,жалғыз шиден оқ атқан»кейіпкер (Қартқожақ)
  • Бір жалғыз оқпен салып қалғанда ,Тарғынның қорамсақтағы жүз алпыс оғын күлпара қылып уатқан ердің аты (Қартқожақ)
  • «Мен алпыс беске келген,сақалы қуарған,бір қарт шалмын,бұл ғой,жас болса да,қасындағы Ақжүністей сұлуды қиып әм өзінің жанын қиып,маған қарсы тұрды»-деген кейіпкер (Қартқожақ)
  • «Ер Тарғын »жырындағы Қартқожақ(Үлкен адамгершілік иесі)
  • «Ер Тарғын»жырында Ақжүніс ару қай батырдың бес жасынан алпыс бес жасқа дейінгі өмірін шеберлікпен айтып береді. (Қартқожақтың)
  • «Ер Тарғын»жырында

«Ай,Қартқожақ, Қартқожақ,

Атыңның басын тарт Қожақ»-деп айтқан (Ақжүніс)

  • «Ер Тарғын»жырындағы Қартқожақты райынан қайтарған ару (Ақжүніс)
  • Ақжүністің мінезінің көп қыры байқалатын сәт(Қартқожаққа айтқан монологында)
  • «Ер Тарғын» жырында батырды екі рет алдаған хан. (Ханзада)
  • «Ер Тарғын»жырындағы Ханзада ханның елі мекендеген тау аты (Бұлғы тау)
  • «Ер Тарғын»жырында кемеңгерлік тұлғасымен көрінген жырау .(Сыпыра жырау)
  • «Өз өмірінде қолынан тоғыз ханды өткізіп,тоғыз ханды түзеткен кісі еді» (Сыпыра жырау)
  • Ер Тарғын батырды райынан қайтарған данагөй жырау (Сыпыра жырау)

«Есен барып ,сау қайтсам,

Домалатып басыңды алармын»-депХанзада ханға бітпес жаулығын айтқан Ер Тарғынның райынан қайту себебі (елін қырғынға үшыратпауды ойлады)

  • «Аруақты туған ер болсаң,

Не қыласың бір қызды,»-деген пікірді айтатын (Сыпыра жырау)

  • Атам қалды дейтұғын

Атам менен анам жоқ

Балам қалды дейтұғын,

Өзімнен туған балам жоқ,

Бауырым қалды дейтұғын

Ағам менен інім жоқ.

Үзінді қай жырдан алынған («Ер Тарғын» жыры)

  • «Үстіме киер кебін жоқ

Еңіреп жүрген ер едім

Қаптаған қара борандай,

Өткені ме дүние боқ»-деп жаны күйзелген батыр.(Ер ТАрғын)

  • «Ажалым аштан болды ма

Ауызға жерге жемім жоқ

Егер өлсем бүл жерде,

Сүйегімді ұстар теңім жоқ»-деп қиналатын батыр. .(Ер ТАрғын

  • «Етектейін еріннен,

Екі елісі қалыпты»,-деген шумақта жыршы қолданған тәсіл .(Литота)

  • Ай,Қартқожақ,Қартқожақ !

Атыңның басын тарт,Қожақ!

Алғанымнан айырма,

Мені өзіңе қайырма- деген өлең жолдарының буын,бунақ,ұйқас түрлері ( 7-8 буынды,2 бунақты ,егіз ұйқас)

  • Т.Әлімқұлұлы «Қараойға ертеде ат шалдыртыпты-мыс»-деп Махамбеттен басқа кімге айтады.(Ер Тарғынды)

Қамбар батыр

1.«Қамбар батыр» жырының 19 нұсқасы белгілі

2.1903ж Қазанда жырдың алғашқы нұсқасы «Тоқсан үйлі тобыр» деген атпен жарық көрді

3.«Қамбар батыр» жырының басты тақырыбы- жер мен ел намысын қорғау.

4. «Қамбар батыр» жырының мазмұны- қалмақ басқыншыларына қарсы күрес.

5. «Қамбар батыр» жырының идеясы- елдіктің, бірліктің туын жоғары ұстау, ноғайлы елін қалмақ басқыншыларынан азат ету арманы.

6. Қамбар- елін сүйген батыр, жалғыз атты кедей жігіт.

7.Әлімбай – Қамбар батырдың әкесі.

8. Назым- Қамбарға ғашық жан, Әзімбайдың жалғыз қызы.

9.Әзімбай-Назымның әкесі, атағы жер жарған бай.

10.Қайыршақ, Қарымсақ, Сарымсақ, Қораз, Дараз, Алшыораз- Назымның ағалары

11.Жәдігер-Әзімбайдың Қамбарға жіберген хабаршысы

12.Қара қасқа ат- Қамбардың тұлпары

13. Керейұлы Келмембет- Қараманның елшісі

14.Күлбадам- Қараманның тұлпары

15.Жырдың басында батыр туралы айтылмай, бір байдың қисапсыз молбайлығы, алты ұлы мен сұлу қызының көркі, сән салтанаты туралы жырланатын батырлар жыры- «Қамбар батыр»

16.Жырда тоқсан үйлі тобырын( қара халқын) аң аулап асыраған батыр - Қамбар батыр

17. Қамбар батырдың тойға келмей қалуы арқылы жыраудың аңғартқысы келген ойын табыңыз – Қамбардың қатардағы қарапайым кісі еместігін аңғартады.

18. Қамбар батырдың ғашығы, әрі сүйген жары – Назым

19. Қыз Назым шықты бұраңдап,

Он сегіз толған жасына,

Камшат бөрік келісіп,

Бриллиант қойды басына, - деген үзінді қай жырдан алынған? «Қамбар батыр» жыры

20. Тарлан ат- қандай эпостық кейіпкерлердікі ( Ер Тарғын, Көбікті)

21. А.Байтұрсынов бастырған эпостық жыр- «Ер Сайын»

22.Эпостық жанр (Тарихи жыр)

Лиро –эпостық(ғашықтық)жырлар

Ғашықтық жырлардың батырлық эпостан айырмашылығы:

1.Батырлық эпоста батырдың халық мүддесі жолындағы күресі негізгі тақырып болса,ғашықтық дастандардың негізгі тақырыбы-екі жастың бақытқа жету жолындағы тартысы,қасірет-зары,махаббаты.

2. Батырлық дастандарда шешуші рөл атқара бермейтін рулық қарым-қатынастар,тұрмыс-салт,әдет-ғұрып ғашықтық жырлардың фабуласына заңды түрде қабысады.

2.Батырлар жырында образдар шындықтан шалғай,шартты түрде алынса,ғашықтық жырларда образдар реалистік түрде сипатталады.

  • Ғашықтық жырлардың батырлар жырынан үш айырмашылығын атап көрсеткен қаламгер (М.Әуезов)

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу»жыры-қазақ лиро-эпостарының ішіндегі ең көнесі,оның 15 шақты нұсқасы бар.Алғашқы башқұрт тіліндегі нұсқасын 1812 жылы Т.Беляев жазып алып,Қазанда жариялаған.Ең танымалы- Жанақ ақын жырлаған нұсқа.Ш.Уалиханов жырды Атығай Арыстанбай ақынның аузынан жазып алған.1833 жылы А.С.Пушкин де әңгімесін жазып алған.В.В.Радлов неміс тіліне аударып бастырған.Абай Құнанбаев 1884 жылы Жанақ ақыннан жырдың бір нұсқасын жазып алып, Г.Н.Потанинге сыйға тартқан. Радлов,Бейсенбай,Шөже нұсқаларында Қозы өлмей,аман қалады.Г.Н.Потанин: «Бұл жер жүзіндегі ең қымбат әдебиет мұраларына жататын шығарма,»-деп бағалаған.

Қозы Көрпештің әкесі-Сарыбай (75 жаста),сүйген жары –Баян.Қарабай-бай (83 жаста),Баянның әкесі; Ай мен Таңсық-Қарабайдың қыздары,Баянның әпкелері;Тайлақ-Сарыбайдың құрдасы,Сарыбайдың өлімін түсынде көріп,әйеліне жеткізеді;Айбас-Тайлақтың кенже інісі;Сасан би-Қарабай көшіп барған елдің биі;Көсемсары-сері;Қодар-қара күш иесі,батыр;Танаш-Қарабайға құда болып барған кісі. Қарабайдың мінген аты-Аққайың.

Жырдың негізінде Ғ.Мүсірепов «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»(1939ж.) трагедиясын жазды.

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры-адал достықты жырлайтын дастан.Мұнда халықтың дұрыстыққа деген тілеулестігі жырланады.Ұнамды мінездер,ұнамды кейіпкер арқылы жоғары бағаланады».(М.Әуезов)

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры-махаббат тақырыбына арналған дүние жүзіндегі ауыз әдебиетінің (фолкьклор) төрінен орын алады» (С.Мұқанов)

  • Ш.Уалиханов «Ромео-Джульетта»жырына теңеген жыр: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырын Шоқан жазып алған ақындар (Арыстанбай,Жанақ)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырын Шоқан жазып алған ақын: (Жанақ)
  • Ш.Уалихановтың Жанақ ақынның айтуымен ең алғаш қағазға түсірген жыры:

( «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)

  • Ш.Уалихановтың ең алғашқы жазып алған ауыз әдебиеті нұсқасы: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • Шоқанның ел ішіндегі аңыз-әңгімелерден,халық жырлары дастандарынан алғашқы жазып алған шығармасының аты(Қозы Көрпеш-Баян сұлу)жыры
  • Шоқан өзі жинаған қазақтың ауыз әдебиеті нұсқаларын «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»жырын берген прфессор: (Березин)
  • «Қозы Көрпеш-Бян сұлу»жыры орыс тілінде аударылыпсол тілде жарыққа шыққан жыл:(1853 ж)
  • 1833 жылы А.С.Пушкиннің кіші жүз қазақтарынан жазып алған жыр «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырын жазып алып,сол тақырыпқа поэма жазуды ойлаған орыс ақыны: (А.С.Пушкин)
  • В.В.Радлов неміс тіліне аударып бастырған жыр; («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»жырында басым суреттелген кәсіп (Мал бағу)
  • Түйемойнақ,Жылытау,Сауыр,Сойқал деген жер атаулары қай жырда кездеседі.:

( «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)

  • Балталы,Бағаналы деген жер аттары кездесетін жыр: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы тарихи шындықпен сәкес келетін жер-су аттары: (Бетпақдала,Аягөз)
  • Сасан би,Қарабай,Қодар атты есімдер кездесетін жыр аты: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • Айбас,Қарабай,Қодар қай жырдың кейіпкерлер: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырының кейіпкерлер тізбесі(Ай,Таңсық,Қодар)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырының негізгі тақырыбы: (Жастардың бас бостандығы)
  • Қозының мінген аты: (Күрең бесті)
  • Бір ағаштағы қос шынар сияқты көрінетін ғашықтар(Қозы мен Баян)
  • «Іздеп едім,қайнаға-ау,кез келесіз,

Айпарадай ақ жүзім сіз көресіз.

Қайнаға-ау,көріпсіз бір перзентті,

Сүйіншіге,қайнаға-ау,не бересіз?»-деген үзінді: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)

  • Сарыбай мен Қарабайдың кездескен жері: (Балталы жерінде)
  • Жыр басында ұшырасатын кейіпкерлер : (Сарыбай мен Қарабай)
  • Қозының әкесі: (Сарыбай)
  • Сарыбай қанша жаста: (75 жаста)
  • Қозыны Баянмен табыстырған адамды табыңыз: (Айбас)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы Айбас қандай кейпкер:(Әділдік жолында күресуші)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы кейіпкер: (Айбас)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы Қозының намысын қорғау үшін шыққан: (Айбас)
  • Сәлем де ініңізге,іздеп келсін,

Келмесе,сорлы Баян дегені өлсін,-деп Баян кімге айтқан : (Айбасқа)

  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырында Қозы мен Баянға тілеулес боп, көмектесетін жандар: (Ай мен Таңсық,Айбас,Көсемсары)
  • «Тал бойының міні жоқ,қолаң шашты,

Шашының ұзындығы тізін басты.

Гүл төгілер аузынан меруерт тісті,

Ондай жан дүниеде жаралмас-ты,»-деген қай кейіпкердің сипаты: (Баянның)

  • «Аппақ керік маңдайлы қылығы наз,

Малың түгіл басыңды берсең-дағы аз,»-деген: (Баянның бейнесі)

  • Лиро-эпостық кейіпкерлерінің ішінде тоқсан сері жігіт қай қыз үшін елінен безеді: (Баян сұлу)
  • .....ғашық болып тоқсан бағылан,

Бәрі де іздеп шықты жапан түзге.

Бәрі де ғашықтықпен жапан кезген,

Баршасы ғашық болып елден безген.

Үзіндідегі көп нүктенің орнына лайықты кейіпкер: (Баян сұлу)

  • Баянның әкесі: (Қарабай)
  • Қызынан малын артық көретін әке: (Қарабай)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы Қарабайдың жылқысының санын табыңыз:( 90 мың)
  • Баянды Қозыдан алып қашқан Қарабай Қодарға қай жерде кездеседі: (Бетпақта)
  • Бетпақтан алып өткен Қодарға Қарабай қандай уәде берген: (Баянды бермек болады)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы алты құлаш ала бедеу кімнің астына мінген аты екенін табыңыз: (Қодардың)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырының басты кейіпкерлері кімдердің қастандығы мен қиянатынан азап шегетіні: (Қарабай,Қодар)
  • Қарабай мен Қодардың Қозы Көрпешке жасаған жамандығы: (У береді)
  • «Қара көзін қан басып қарағанда,

Маңына жоламайды,Қодар үркіп,»-деген «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырынан алынған жолдарда кім туралы сөз болып отыр: (Қозы Көрпеш)

  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы:

«Тіршілікте,тазшеке-ау,ұмытпайын,

Қоя берші ,көштегі жеңгең көрер,»-деген жалынышты сөздерді айтатын кейіпкер: (Қодар)

  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» дастанындағы Сарыбай маралды не себептен өлтіргені: (Қарабай өтінішіне орай)
  • Қарабай жарып жібергенде маралдың ішінен не шығады: (Егіз қодық)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырында Қарабайдың үйіне құдалық туралы сөйлесуге он бір кісі қосып,кімді жібереді: (Танаш)
  • «Балталы,Бағаналы,ел аман бол,

Бақалы,балдырғанды көл,аман бол,»- деген «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырындағы Ай мен Таңсықтың сөздері салт жырларының ішіндегі қоштасуға жатады.

  • «Балталы,Бағаналы,ел аман бол,

Бақалы,балдырғанды көл,аман бол,»- деген қоштасу өлең алынған жыр:

(«Қозы Көрпеш-Баян сұлу» )

  • «Балталы,Бағаналы,ел аман бол,»-деп,туған жерімен қимай қоштасатын лиро-эпос жырындағы қыздардың аты: (Ай,Таңсық)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырында қоштасу жырын айтқан кейіпкерлер:(Ай мен Таңсық)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырында қандай тұрмыс-салт жырлары қолданылған: (Қоштасу,жар-жар,естірту,жоқтау)
  • «....Аққу ұшып көлге кетті,

Ақсұңқар ұшып шөлге кетті,

Олар адасып кеткен жоқ,

Әркім баратын жерге кетті.» Жыршының жұмбағының шешуі:(Сарыбайдың өлгенін естіртіп отыр)

  • Сарыбайдың бұл дүниеден өткендігін естірткен: (Тазша)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры қандай өлең түрімен жырланған: (11 буынды қара өлең түрімен)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры-адал достықты жырлайтын дастан. Мұнда халықтың дұрыстыққа деген тілеулестігі жырланады. Ұнамды мінездер,ұнамды кейпкерлер арқылы жоғары бағаланады,»-деген пікірдің иесі: (М.Әуезов)
  • «Қодар-Қарабайдың қара шоқпары,қараңғы күші есебіндегі сұмырай серігі,»- деген пікірдің иесі. (М.Әуезов)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырының тілі-нағыз халық тілі,»-деген пікірдің авторы: (М.Әуезов)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» дастаны-қазақ әдебиетінің зор мұрасының бірі,»-деген пікірдің авторы: (М.Әуезов)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» трагедиясын жазған: (Ғ.Мүсірепов)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры мен Ғ.Мүсіреповтың осы аттасы трагедиясының айырмашылығы: (Көп айырмашылығы бар)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасындағы Қарабай : (Баянның әкесі)
  • Қазақ театрында ұзақ жылдар бойы Қарабайды ойнаған әртіс: (Серке Қожамқұлов)
  • Қозы мен Баянға арналған ескерткіш тұрғызылған жер: (Аягөз)
  • *** «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры (*Көп нұсқалы жыр; *Ғашықтық жыр)
  • ***«Қозы Көрпеш-Баян сұлу»жырындағы Қарабай бейнесі: (*Сараң,дүниеқоңыз;)*Қатыгез,өзімшіл)
  • «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырында Сарыбайдың өлімін естірткен: (*Тазша)
  • ***Ай,Таңсық,Айбас,Тайлақ деген кейіпкерлер кездесетін жыр: (* «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»)

«Айман-Шолпан» жыры

«Айман-Шолпан» жырын ең алғаш жазып алып, баспаға ұсынған – Жүсіпбек Шайқыисламұлы. Поэманың тууына негіз болған – ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы оқиғалар. Эпостық элементтермен қатар тарихи поэмаларға тән элементтер де анағұрлым басым.

Маман- Тама елінің байы, Айман, Шолпан-Маманның қыздары, Көтібар-Шекті елінің батыры, қара күштің иесі, Теңге - Көтібардың ерке де долы тоқалы, Есет- Көтібардың ұлы, тарихи тұлға, Арыстан- Көтібардың інісі, Шолпанның сүйген жігіті, Әлібек – Айманның сүйген жігіті.

Жыр негізінде М.Әуезов «Айман-Шолпан» (1934ж.) комедиясын жазды.

Таным дерек

Көтібар Бәсендеұлы (т.ж.б.-1823)-батыр. Кіші жүз құрамындағы шекті руынан шыққан. Сырым Датұлы бастаған ұлт-азаттық қозғалысы кезінде сарбаз жинап, Ресей үкіметінің отарлау саясатына қарсы күрескен. Жайық бойындағы бекіністерге бірнеше рет шабуыл жасаған. Көтібардың жеті баласы болған, үлкені-атақты Есет батыр тарихи тұлға(«Қазақстан» ұлттық энциклопедия, бес том, елу төрт бет)

  • Ел тұтқасын ұстау әйелдердің де қолынан к елетіндігін дәлелдеген жыр: («Айман-Шолпан» жыры)
  • «Айман-Шолпан» жырының негізгі тақырыбы : (Ескі мен жаңаның арасындағы күрес)
  • Айман мен Шолпанның әкесінің аты : (Маман)
  • Маманның шыққан тегі, руы : (Шекті)
  • Арыстан, Есет, Әлібек атты кейіпкерлер кездесетін жыр : («Айман - Шолпан»)
  • Қазақ ауыз әдебиетіндегі жаңа әйел , саналы қыз образы : (Айман)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы Айманның өзге жырлардағы қыздардан айырмашылығы : (Әлеуметтікіске араласуында)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы Айманның ақылы байқалады : ( Баланы баурап алуынан)
  • «...Мен ажалым жетпей өлмеспін, ешкімнің қырсығына көнбеспін»-деген сөз иесі : (Айман)
  • Айманның Шолпанды елге қайтаруының себебі : (От жағып, күң болып кетеді деп ойлағандықтан)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы Айманның есік алдындағы Қызылқұмға жасырған байлығының саны : (500 ат, 80 інген, 40 алтын, 15 күміс табақ)
  • «Қараңыз, мына сөздің сарасына,

Көз жетті елді шаппақ расына.

«Шайтан сөз топ ішінде не керек ? » деп ... – деген жолдың жалғасы :(Арыстан түсе берді арасына)

  • «Айман-Шолпан» жырындағы «Шайтан сөз топ ішінде неге керек?» - деп, бітімге шақырған сөздердің иесі : (Арыстан)
  • «Айман-Шолпан» жырында Айманның атты сұрап алуына да , Шолпанды еліне қайтаруына да , Есеттің Айманға 60 күнге дейін неке қимауын қалап алуына да себепкер болған адам : ( Арыстан)
  • Әлібек бейнесіне тән сипат : (Жау іздеуге , пәле іздеуге құмар емес)
  • Маман байдың ауылын кім шабады ? : (Көтібар)
  • «Айман-Шолпан» жыры аяқталар тұста Көтібар : (Өкіл әке болады)
  • Маман мен Көтібарды бейнелеудегі ерекшелік : (Сарказм мен ирония)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы қазақ феодалдарының тән сипаттары : (Тоғышар , Топас , ұсақ тіршілік адамдары)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы Көтібардың баласы: (Есет)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы кейіпкер : (Теңге-Көтібардың бәйбішесі)
  • Берілген үзінді қай жырдан алынған?

«Базарда теңге болсаң, пұл боларсың,

Қолыңа құрық алсаң, құл боларсың.

Батырдың айтқан сөзі рас болса,

Қолыма су құятын күң боларсың» : («Айман-Шолпан»,Теңгеге айтқан)

  • «Айманның ақ мамықтай білегі бар, майысқан жез қармақтай сүйегі бар,»-деген жолдардағы көркемегіш құрал : (Теңеу)
  • «Айман-Шолпан» жыры : ( Лиро-эпостық жыр, Тарихи жыр)
  • «Айман-Шолпан» жырындағы тарихи тұлғалар : ( Есет , Көтібар)

«Қыз Жібек» жыры

«Қыз Жібек» жыры 1905-1909, 1911 жылдары Қазан қаласында Құсайыновтар баспасында басылған. Осы нұсқа 1925 жылы Ә.Дибаев редакциясымен Ташкентте жарияланған. «Қыз Жібек» жыры – идеясы, мазмұны, сюжеті, композициясы, көркемдік айшықтары жағынан лиро-эпостық дастандардың ішіндегі үздік туындылардың бірі.

 Төлегеннің әкесі Базарбай, сүйген жары Қыз Жібек, туған інісі – Сансызбай, ақын досы – Шеге. Сырлыбай – хан, Жібектің әкесі, Қаршыға – оның ақылшысы, уәзірі, Бекежан – ғашық батыр. Хорен – қалмақ ханы.

Жыр негізінде Ғ.Мүсірепов «Қыз Жібек» пьесасын (музыкалық драма) жазды.

Таным дерек.

 Бекежан Айбекұлы (1667-1730)- батыр. «Қыз Жібек» жырындағы Бекежанның прототипі Сұрмерген садақшы. «қылыштың перісі» атанған. Ел арасында оның ерлігін баяндайтын көптеген жырлар сақталған. Алғашқы әйелі – башқұрт мырзасы Құрамыстың қызы Салиха. Одан туған Қайрақ, Байрақ, Тайлақ деген үш ұлы- батырлар. Тайлақ Аңырақай шайқасында Кіші жүз жасағын бастаса, Қайрақ, Байрақ мыңбасы болған. Бекежан батырдың дүниеден озуы жайлы екі түрлі дерек бар: бірінде 45 жасында соғысты алған жарақаттан қайтыс болды десе, екіншісінде түркімендермен болған соғыста мерт болды делінеді. Қабірі – Батыс Қазақстан олбысы, Сырым ауданы, Шідерті өзені бойындағы Тайлақ қорымында. («Қазақстан» ұлт-қ энци. 2-том,254-бет.)

 Қазақтың көшпелі өмірі, әдет-ғұрпы, мінез-құлқы, киім киісі, жүріс-тұрысы, қыздардың әсем сұлулығы суреттелген жыр.

Әмеңгерлік салт кездесетін жырды табыңыз: («Қыз Жібек» жыры)

Төлегенді Сырлыбай ханның еліне ертіп апарған адам: (Қаршыға)

«Қыз Жібек» жырындағы Қаршыға: (Сырлыбай ханның ақылшысы)

«Қыз Жібек» жырынында жағымды, ақылды, ақындық қасиеттерімен көрінетін кейіпкерлер: (Қаршыға, Шеге)

«Қыз Жібек» жырындағы Сырлыбай ханның ақылшысы, уәзірі әрі от ауызды, орақ тілді шешен ақын: (Қаршыға)

Төлегенді Ақ Жайықтың сұлуларына ынтық еткен адам: (Саудагер шал)

Төлеген бейнесіне сай тіркес: («Падишадан кем емес»)

«Қыз Жібек» жырында:

«Мен бір сұлу табайын,

Патшалардың жалғызы.

Аты- Жібек сұрасаң,

Кереметін көр,»- деп айтқан: (Қаршыға)

Жібекті жолықтыру үшін Төлегенмен Сырлыбай еліне жол тартқан кейіпкер: (Шеге)

Төлеген Ақ Жайыққа қанша жорға алып кеткенін белгілеңіз. (Жиырма бес мың)

«Қыз Жібек» жырында Төлеген Жібекті тапқанша қанша көшке жолықты: (11)

«Қыз Жібектің ақтығы,

Наурыздың ақша қарындай»: деген үзінді («Қыз Жібек» жырынан)

Ләйлі-Мәжнүн болмаса,

Өзгеден артық келбеті...

... тің дидары –

Қоғалы көлдің құрағы,- деген жыр жолдарындағы кімнің сипаты: (Жібектің)

«Қыз Жібек» жырындағы жастардың арман-тілегіне қарсы топ: (Базаралы тобы)

«Қыз Жібек» жырында ғашықтарға қастандық етуші: (Бекежан)

«Өзім батыр болған соң, кімді аяйын...»-деп Жібекке шімірікпей жауап берген: (Бекежан)

«Аспандап ұшқан алты қаз,

Сіздер тірі, мен өлі,»-деп өлім алдында алты қазбен қоштасатын лиро-эплстық жыр кейіпкері: (Төлеген)

«Ай мүйізді қошқардың

Бөрі тартар қоңынан,»-деген «Қыз Жібек» жырынан алынған жолдардағы көркемдегіш құрал: (Астарлау)

«Төлеген сынды ағаның жұмақтан жазсын тұрағын,»- деген жоқтау сөз айтқан: (Шеге)

Төлегеннің қазасынан кейін Сансызбайға ағалық қамқорлық көрсететін: (Шеге)

Төлеген өлімінен кейін Жағалбайлы еліне Жібек кімдермен бірге жол тартқан: (Сансызбай, Шеге)

Төлегеннің қазасынан кейін Жібек әмеңгерлік салты бойынша кімнің жары аталған: (Сансызбайдың)

Сансызбайды жұбататын, Жібек пен Сансызбайды елге әкелетін, Төлегеннің ата-анасын қуантып, Жібекті Сансызбайға қосатын кісі: (Шеге ақын)

Сырлыбай еліне келіп, Жібекті қалыңдық ретінде беруін талап ететін қалмақ батыры: (Хорен)

Қыз Жібек ебін тауып алып кеткен қалмақ батыры Хореннің тұлпары қалай аталады: (Сандалкөк)

«Қыз Жібектің ақтығы,

Наурыздың ақша қарындай.

Ақ бетінің қызылы,

Ақ тауықтың қанындай.» -деген суреттеудегі көркемдегіш құрал: (Теңеу)

Ғ.Мүсірепов пьесасы: («Қыз Жібек» ж.)

Ғ.Мүсіреповтың «Қыз Жібегі»: (Музыкалық дарама)

Айтыс

  • «Айтыс – сөз барымтасы,»-деп баға берген зерттеуші : (М. Әуезов)
  • Ақындар айтысының ерекшелігі – онда «халық театрының анық,дәл ұрығы бар,»-деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)
  • Ақындар айтысы- өнер жарысы, сөз сайысы,-деп кім айтты: (М. Әуезов)
  • Театр өнерінің үлгісі байқалатын ауыз әдебиеті түрі: (Айтыс)
  • Айтысқа түскен ақынның бірден бастырмалап, қарсыласып апшысын қуыра, сескендіре сөйлейтінінің себебі : (Қарсыласын жеңіп кетудің амалы)
  • Айтыс ақынға тән негізгі қасиеттер тізбегі :(Суырыпсалмалық, тапқырлық)
  • Айтыскер ақын бойынан табылуға міндетті емес қасиеттер тізбегі: (Сазгерлік, жазба ақындық өнер)
  • Адамның табиғаттың жұмбақ сырына түсінбеген кезінде туындаған айтыс түрі: (Бәдік айтыс)
  • Айтыстың ең көне түрі: (Бәдік)
  • Салт айтысы бөлінеді:(2- ге; қыз бен жігіт айтысы;ақындар айтысы)
  • Ақындар айтысының даярлығы болып табылатын салт айтысы :(Қыз бен жігіт айтысы)
  • Қыз бен жігіт айтысының мазмұндық- тақырыптық ерекшелігі : (Елдің тұрмыс- салтының басқ жақтарын қамтуында)
  • «Біржан мен Сара» айтысының негізінде композитор М.Төлебаев «Біржан – Сара » операсын жазды
  • «Біржан-Сара айтысы» түр жағынан да, мазмұны жағынан да өзге айтыстардан оқшау тұрған әлеуметтік және көркемдік маңызы бар айтыс деген : ( С.Мұханов)
  • Сара Тастанбекқызы (1853-1907)қазіргі Алматы облысы Ақсу ауданында тһдүниеге келген.Көптеген өлеңдері мен «Тұзақ» атты дастаны бар.1895 ж. Біржан салмен, 18.. ж.Әсет Найманбайұлымен , 1890ж. Төребай Есқожаұлымен айтысқан.
  • Сара Тастанбекқызының туған жері : (Алматы облысы, Ақсу ауданы)
  • Құрылысы мен түрі жағынан салт айтысының ең биігі болып табылатын айтыс түрі: (Біржан мен Сара айтысы)
  • Қыз бен жігіт әрі ақындар айтысына жататын айтыс түрі: (Біржан мен Сара айтысы)
  • Әйел теңдіді мәселесін көтерген айтыс: («Біржан –Сара»)
  • «Біржан –Сара» айтысының негізгі түйіні: (Әйелдің бас бостандығы)
  • «Біржан – Сара» айтысы : (Ақындар айтысы)
  • «Біржан -Сара» айтысындағы Сараның әкесінің аты: (Тастанбек)
  • «Біржан-Сара» айтысында Сараға теңдік, бостандық әперуге ықпал жасаған: (Біржан)
  • Қызы едім Тастанбектің, атым- Сара,

Ішінен ер Қаптағай шықтым дара.

Он үште домбыра алып, сөз сөйлеп ем,

келемін бір сүрінбей жеке дара....Үзінді қай айтыстан алынған (Біржан мен Сара айтысы)

  • ОН үште домбыра алып, сөз сөйлеп ем, келемін бір сүрінбей жеке –дара деген ақын : (Сара )
  • Сара Біржанмен айтысқанда болғн үй: (Тұрсынбек)
  • «Біржан – Сара» айтысында Біржан қай ақынды дара тұлға етіп бейнелейді: (А.Құнанбайұлын)
  • «Біржан-Сара» айтысында:

«Тәттімбет-ардагерім Арғын асқан,

Қырық түрлі күй арналған бармағынан...»- деген сөзді айтқан: (Біржан сал)

  • «Ақиық, мұзбалақпын жерге түспес,

Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес,»-деген жолдарды айтқан: (Біржан сал)

  • Біржан салдың Сара ақынға айтқан сөзі: ( «Жолықпай сөзі өктемге, жүрген шығар,Аулында Тұрысбектің олер жері»)
  • «Кемітер қай жеріңді дұшпан шіркін

Адамзат озар емес өз басыңнан,»- деген сөздерді қай айтыс ақыны кімге арнап айтқан: (Біржан Сараға)

  • «Асылым құдай берген өз басыма,

Тең келмес жеті Біржан тыпнағына,»-деген жолдарда Сара ақын айтып отырған адам: (Жиенқұл)

  • Сараның « Арғынға жол бермеген есіл тілі» Жиенқұлға келгенде мүдірген себебі: (Жиенқұлдың ақымақ, өнерсіз әрі дене кемістіге барлығынан)
  • «Арғынға ұялғаннан үндемеуші ем,

Есекке қосақтаулы өтті- ау күнім,» - деген сөз қай ақын қыздың өкініші: (Сараның)

  • «Жоқ екен жүйрік иттей өлсем құным,

«Ажал да кісі таңдап алады екен,

Сол итті неге қойған алып кетпей?»-деген ашынған сөздердің иесі: ( Ақын Сара)

  • «Біржан –Сара» айтысында Біржан сал Сара тағдырына ара түспегеніне өкпе айттын елі: (Найман елі)
  • «Тұрмыстан туысымнан таяқ жедім...»деген жолдар қай йтыскер ақынның өлең жолдарынан алынған: ( Сара)
  • « Біржан – Сара « айтысындағы:

«Сараны Жиенқұлға бере көрме,

Қыз түгіл ер құнына келер шамаң.

Бар болса сүйегінде ойларсыңдар,

Өлі тілін тірі алмас деген заман...» -деген жолдарды айтқан (Біржан)

  • «Біржан – Сара» айтысындағы Жиенқұл сипаттамасы көркемдік тәсілдің қай түрі:

Кісі емес ел намысын ұққандай –ақ,

Ербиіп елсіз тауға шыққандай – ақ

Жиенқұл күжірейіп келер ме екен,

Он мата арқасына тыққандай- ақ :(Сарказм)

  • «Біржан -Сара» айтысының Жиенқұлға байланысты жері қндайбейнелі сөз қолданған: (Ирония, сарказм)
  • Біржан Сараны нені тілге тиек ете жеңетіндігі : (Күйеуінің нашарлығын)
  • Айтыста Сараның Біржаннан жеңілу себебі:(Теңсіздік шырмауы)
  • «Жалынмын жанып тұрған нөсерге өтпес,

Болаттың екі жүзді алмас кеспес,»- деген жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Метафора)

  • Мына өлең жолдарындағы асты сызылған сөздер қандай көркемдеу құралы:

«Ақ иық, мұзбалақпын жерге түспес,

Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес»: ( Метафора)

  • «Қырандай желді күнге аспандаймын»-деген жолда қандай бейнелі сөз бар: (Теңеу)
  • Сара Тастанбек қызы туралы жазылған еңбек : ( «Тордағы тоты»)
  • Табиғат құбылысын білсем деген арман-тілегінің иесі табылғн айтыс түрі : (Жұмбқ айтыс)
  • Жұмбақ айтыстың ең жақсы үлгісі : ( «Сапарғали мен Нұржан»)
  • Нұржан мен Сапарғали айтысы айтыстың қай түріне жатады: ( Жұмбақ айтысы)
  • Жұмбақ айтысындағы айтыскер ақын: (Нұржан)
  • «Омарқұл мен Табия» айтысында сөз болтын мәселе: (Қыз бен жігіт арасындағы көңіл)
  • Құнанбай «Өзіңе келетін сөзді білмейсің!»-деп , Балтны қуып шығуы қай айтысқа байланысты екенін тбыңыз: («Балта мен Шөже» айтысы)
  • Айтысқа түскен ақындар Шөжеге қандай мін айтқан : ( Соқырлығы)
  • Алшынбай мен Құнанбайды өлтіре сынп, оларды қорғй сөйлеген Балтаны жеңген ақын (Шөже)
  • Осы күнгі айтыскер ақындардың тізбесі: (Ринат,Дәулеткерей, Балғынбек)

Шешендік сөздер

  • .Шешендік сөздердің жанрлық түрлері: шешендік арнау, шешендік толғау, шешендік дау.
  • Шешендік өнердің кеңінен дамып биіктеген кезеңі: /15-18ғ/
  • Екі адамның белгілі бір талас мәселесін,даудың шешімін шығарушылар: билер,шешендер
  • Елге белгілі адамдардың қайсыбіроқиғаға байланысты айтқан тапқыр сөздері: шешендік сөздер
  • Шешендік сөздердің басты ерекшелігі: халқымыздың даналық ойының үлгісі
  • Шешендік толғаудың ерекше түрі:қанатты сөздер
  • Нақыл сөздердің белгілері: Ғибратты, тәлім берерлік мәні бар терме жырлар,өлеңдер.
  • «Қазақтар ... мүдірмей ,кідірмей ерекше екпінмен сөйлейді.Ойын дәл айқын ұғындырады,ауызекі сөйлеп отырғанның
  • өзіңде ...бейне бір өлең екен деп таңғаласың»-деп шешендікке баға берген ғалым: В:В.Радлов
  • Қазақтыың шешендік өнерінің тарихы басталады: Майқы би мен Аяз биден
  • «Түгел сөздің түбі бір,түп атасы....»-деген халық сөзің толықтыратын бидің аты: Майқы би
  • «Тіл-қылыш,тиімсіз жерде тый,Тиімді жерде жи,»-деген қанатты сөздің мағынасы: « Тіл тәрбие құралы»
  • «Би бол,би болмасаң би түсетін үй бол»дегенге түсінік: Әйелің жақсы болсын дегені
  • Айтушының табиғат құбылыстары мен әлеуметтік өзгерістерге өзінің қөзқарасын білдіретін шешендік сөздің түрі: Шешендік толғау
  • «Бұл дүниеде не өлмейді?»деген Жәнібек ханға Жиреншенің қайтарған жауабы шешендіктің қай түрі: шешендік толғау
  • Сөздері аңыз әңгімеге айналып кеткен шешен: Жиренше шешен
  • Шешендік арнаудың негізгі мазмұнын құрайтын тілектер: Қуанышқа бата беру,ауыр қайғыны жеңілдету үшін тоқтау айту ,елін жерін қастерлеуге ,қорғауға үндеу.
  • «Сөзден тәтті нәрсе жоқ. Сөзден ащы нәрсе жоқ.Сөзіңді тіліңе билетпе ақылыңа билет...» деген сөздің авторы: Бөлтірік шешен
  • Бөлтіріктің шешендік сөздерінің көпшілігі неге негізделген: Өз ұлтының қасиетті ұғымдарына сипаттама беруге
  • Үлкен алдында иіліп сөйле,
  • Кіші алдында сызылып сөйле
  • Иіліп сөйлегеннен белің бүгілмейді,
  • Сызылып сөйлегеннен сөзің үзілмейді./Бөлтірік шешен/Шешендік сөздің жанрлық түрі: Шешендік арнау
  • Малайсары би Сырыммен қоштасарында: «Есіңе салар үш сөзім бар: обал,сауап,борыш».Осы үш сөз есіңде болса,елің жаныңнан кетпес, елің барда дұшпаның басыңа теппес»-деген екен.Үзінді: Шешендік өсиет
  • Әрі батыр,әрі шешендігімен танылған: Сырым
  • Малайсары: «Есіңе сақтайтын 3 сөз бар: обал,сауап, борыш»-деп кімге айтқан: Сырымға
  • «Кеудең толы бауыр болсын,арқаң қара жауыр болсын. Бірақ жасың жетпіске жетпесін»-деген батаны Сырымға кім берген: Малайсары
  • Тарихта Сырым Датұлына бата берген би: Малайсары
  • «Дау мұраты-біту,Қыз мұраты-кету,Сауда мұраты –ұту, Жол мұраты –жету»-деп айтқан: Сырым
  • Ақсауыт би: «Баланың екі түрі болады: біреуі үй баласы,біреуі ел баласы.Ел бүтіндігін сақтайын деп тұрған бала екенсің...»-деп айтты: Сырымға
  • «Ел баласы» деген сөздің мағынасы: Көптің қамын ойлайтын бала
  • Кісі болар баланың кісіменен ісі бар,Кісі болмас баланың кісіменен несі бар?»-деген малайсарының нақыл сөзі : Шешендік нақыл
  • «Байдалы шешеннің Уәлидің ханымы Айғанымға айтқаны» атты шешендік сөзі: Шешендік арнауға жатады
  • Соқыр Абыздың Жәнібек батырға айтқан батасы шешендіктің қай түріне жатады: Шешендік арнауға
  • Шешендік дау түрлері: Жер дауы ,жесір дауы,құн дауы , ар дауы
  • Мұса Шормановтың бес ауыз жұмбағын шешкен шешен:Қанжығалы Саққұлақ /Жұмбағы :Ағат деген немене?Сағат,Қанат,Жанат,Ханым деген немене?/
  • Төле би, Қазыбек би,Әйтеке би өмір сүрген кезең: 18ғ
  • «Қарлығаш би» «Қарлығаш әулие» атанғанби: Төле би
  • «Жаңбыр жаумаса жер жетім,Басшысы болмаса ел жетім,Ұқпасқа айтқан сөз жетім...» деген сөздің авторы: Төле би
  • Әйелің жақсы болса, Бірінші-иманың,Екінші –жиғаның,Үшінші-ырысыңның тұрағы...деген: Төле би
  • «Атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі,Өзіне келер ұятын Өзі біліп тұрса игі,» деген би: Төле би
  • Тәуке ханның атақты «Жеті жарғы »жасасқан би : Төле би
  • Төле бидің: «Ағайын ала болғанда , Ауыздағы ас кетер.Аңдыған дұшпан көбейіп, Жау қолында бас кетер,»-деген сөзінің мағынасы: Ел бірлігі
  • Төле бидің баласына келіні Данагүлдің өзі таңдап әперу себебі : Ердің бақытын келтіретін де, кетіретін де әйел екенін білгендіктен.
  • «Құлдық ұрсаң дұшпанға, арылмайтын сорың бар» - деген сөздерді Төле би Күлтөбенің басында үлкен жиында айтқан .
  • Жоңғар мен қазақты бітістіру мақсатында дипломатиялық қызмет атқарған шешен : Қаз дауысты Қазыбек би .
  • Қалмақ ханына Қоңтажыға елшілікке барғанда Қазыбектің жасы 14-те
  • «Біз қазақ деген мал баққан елміз.Ешкімге соқтықпай ,жай жатқан елміз…»- деген сөздің авторы : Қазыбек би .
  • Он үш жасында қалмақ ханы Қоңтажыға: «Қазақ – қалмақ баласы , Табысқалы келгенмін .Табысуға көнбесең ,Түрысатын жеріңді айт!»-деген би :Қазыбек би
  • Қартайған шағында Қазыбек биге бірден онға дейін санының мағынасын айтып беруді сұраған жырау: Бұқар жырау
  • Қаз дауысты Қазыбек бидің: «...сен қабылын болсаң, мен-арыстан,алысқалы келгенбіз ; жаңа үйреткен жас тұлпар – жарысқалы келгенбіз, тұттқыр сары желіммін, жабысқалы келгенбіз» шешендік
  • Сөзіндегі қолданылған көркемдік тәсіл: Метофора
  • Өркенім өссін десең,кекшіл болма – кесапаты тиер еліңе.елім өссін десең,өршіл болма-өскеніңді өшіресің. Үзінді қай бидің толғауынан? Қазыбек би
  • Әйтеке бидің шын есімі: Айтық
  • «Қасқакөл дауында» ел мүддесін көздеп сөйлеудің асқан үлгісін көрсеткен би: Әйтеке би
  • «Дұрыс сөзге тоқтай білген, басқаны сөзіне тоқтата білген жігітт-жақсы жігіт,» - деп атқан : Әйтеке би
  • Төле би,Ер Қазыбек, тілді Әйтеке, Асқар тау-Қазығұрттай білімді еді.Бірі – күн, бірі туған айдай болып,заманға сәйкесімен келіп еді, - деп, үш биге бата берген хан: Тәуке хан
  • *** Шешендік толғауға жататындар: *Нақыл сөздер; *көркем бейнелі сөздер; *Шешендік жұмбақтар
  • ***Шешендік сөздердің мазмұнына қарай түрлері: *шешендік толғау;*Шешендік дау; *Шешендік дау; *Шешендік арнау
  • *** «Сырым мен Малайсапры» шешендік әңгімесінде кездесетін мәтелдер: * «Қырықтың бірі – Қыдыр»; * «Асыл тастан, ақыл жастан»
  • ***Байдалы шешеннің Айғаным ханымға көңіл айтуға келгенде айтқан сөздері: *Ер қартайды , Мал тайды, Екеуледі ей, ханым...*Жылау деген азап бар , қуартып отқа жандырар. Мен
  • қайғыңды қозғағалы келген жоқ, қайратыңды қолдағалы келдім
  • ***Қазыбек пен Бұқар жыраудың шешендік сөздерінде кездеспейтін сөздері:*Бес дегеніміз-бірлесе білмеген халық жаман; *Үш дегеніңіз – үш жүзіміз біріге алмаса , сол жаман; *жеті дегеніміз –
  • Жылай беретін балаң жаман;(Дұрыс және толық нұсқасы: бір дегеніңіз – бірлігі кеткен ел жаман, екі дегеніңіз – егісіп өткен ер жаман; Үш дегеніңіз-үш бұтақты шідерден шошыған ат жаман, Төрт дегеніңіз-төскейге шыға алмаған кәрілік жаман,Бес дегеніңіз –білікті адамнан белгілі бала тумаған жаман, Жеті дегеніңіз-жетем деген мақсатына жете алмаған жаман,Сегіз дегеніңіз-серкесіз бастаған қой жаман, тоғыз дегеніңіз-толлғаныңыз,Он дегеніңіз
  • Шешендік туралы жазған Аристотельдің кітабы: Риторика

XV-XVIII ҒАСЫРЛАРДАҒЫ ҚАЗАҚ ӘДЕБИЕТІ

/Хандық дәуір әдебиеті/

Жыраулар поэзиясы

Қазтуған жырау Сүйінішұлы (ХҮ ғасыр)

Туған жері: Еділ бойында(қазіргі Астрахань облысының красный Яр қаласының маңы)

Толғаулары: «Мадақ жыры» , «Еділ», «Алаң да алаң, алаң жұрт», «Салп-салпыншақ анау үш өзен», «Белгілі биік көк сеңгір» , т.б

*Аңыз жырлардағы асан қайғымен және оның баласы Абатпен пікірлес болған жырау: (Қазтуған)

*Асан қайғы, Шерқұтты би, Ер Абат атты есімдер кездеседі: (Қазтуғанның шығармаларында)

*Қазтуғанның шыққан тегі: (Шонжар)

* Қазтуғанның әкесінің аты: (Сүйініш)

*Қазтуғанның шешесінің аты: (Бозтуған)

*Қазтуған жырларының арқауы: (Туған елі)

*Қазтуған жырау ру басы, көсем әрі әскербасы және батыры болған тайпа (Түркі тайпалары)

*Тайпалар көсемі, әскер басы, отты биі болған ХҮ ғ. жырауы: (Қазтуған жырау)

*Тайпалар көсемі, отты биі болған Еділіне деген перзенттік қалтқысыз сезімін емірене өрнектеген шешен: (Қазтуған)

* Өзін «сөйлегенде қызыл тілдің шешені», «буыршынның бұта шайнар азуы» деп таныстыратын жырау: (Қазтуған)

*Өзін «буыршынның бұта шайнар азуы», «бидайықтың көп жайқаған жалғызы» деп таныстырған жырау: (Қазтуған)

* «Бұдырайған екі шекелі

Мұздай үлкен көбелі» - деген үзінді алынған өлең аты: («Мадақ жыры») өлең тармақтарының авторы: (Қазтуған)

*Қазтуған жыраудың өзін таныстыратын жыры: («Мадақ жыры»)

* Қазтуғанның атын шығарған жыр: («Мадақ жыры»)

*Қазтуғанның («Мадақ жыры») арналды: («Өзіне»)

*Атамыз біздің бұл Сүйінші

Күйеу блып барған жұрт

Анамыз біздің Бозтуған

Келіншек болып түскен жұрт . Қай жыраудың өмірінен: («Қазтуған»)

*Алаң да алаң, алаң жұрт,

Ақ ала ордам қонған жұрт

Атамыз біздің бұ Сүйініш

Күйеу болып барған жұрт. («Қазтуған»)

*«Алаң да алаң, алаң жұрт» деп, туған елін тебірене жырға қосқан жырау: («Қазтуған»)

* Қазтуған туып-өскен жер аттары: («Еділ, Жайық, Ойыл»)

* Қазтуғанның жыры: («Еділ»)

* «Қайран менің Еділім» деп еңіреп өткен жырау: («Қазтуған»)

* « Боташығы бұзаудай,

Боз сазаны тоқтыдай» -деп Қазтуған жырау мадақтаған өзен атауы: («Еділ»)

* «Бұлт болған айды ашқан,

Мұнар болған күнді ашқан» - деген үзіндіде Қазтуған айтып отыр: («Өзі туралы»)

* «Қарағайдан садақ будырып,

Қылшанымды сары жүн оққа толтырып,

Жанға сақтау болған жұрт,» - деген өлен шумағында Қазтуған жыраудың айтқан мәселесі («Туған жер»)

*Қазтуған:

«Азамат ердің баласы,

Жабыққанын білдірмес.

Жамандар мазақ қылар деп» - деген өлен шумағындағы қозғаған мәселесі: («Ерлік, елдік»)

* Арғымақтың баласы,

Арыған сайын тың жортар.

Арқамнан қосым қалар деп,

Ақ дария толқын күшейтер» - деген үзінді алынған өлен: («Белгілі биік көк сеңгір»)

* «Салп-салпыншақ анау үш өзен» толғауының авторы: («Қазтуған»)

* «Жарлысы мен байы тең,

Жабысы мен тайы тең,

Жары менен сайы тең...»-деген үзіндіде айтылған өзен немесе өлеңнің аты:

(Қазтуған жырау) («Салп-салпыншақ анау үш өзен»)

* «Жабағылы жас тайлақ

Жардай атан болған жер.

Жатып қалып бір тоқты

Жайылып мың қой болған жер...» деген өлен : («Қазтуғанның «Салп-салпыншақ» толғауы)

*Қазтуған туралы толғауда:

«Жауды көрсе жайнаған,

Жай тасындай қайнаған.

Еділде тұрып оқ атса,

Жайыққа түсіп жоғалған» - деп қозғаған мәселесі: («Ерлік»)

Шалкиіз жырау Тленшіұлы (1465-1560)

Туғун жері: Жайықтың шығыс беті.

Толғаулары:

«Би Темірге бірінші толғау» «Жел, жел есер, жел есер»

 «Ағынды сулар, аймақ көл» «Жауынды күні көп жүрме»

 «Қоғалы көлдер, қом сулар» «Алаштан байтақ озбаса»

 «Шығармақ бұлт жай тастар» «Балпаң, балпаң басқан күн»

 «Асқар ,асқар, асқар тау» «Жебелей жебе жүгірген»

 «Жалп-жалп ұшқан жапалақ» «Ер шобан» т.б

 «Ор,ор қоян, ор қоян...»

 Осы толғаулар енген жинақ: («Алдаспан», «Жазушы баспасы»)

*Шалкиіздің өмір сүрген уақыты: (1465-1560 ж.ж)

* Шалкиіз жырау өмірге келген жер: (Жайық)

* Шалкиіз жыраудың өмір сүрген ғасыры (ХҮ – ХҮІ ғ)

* Жиһангез атанған жырау: (Шалкиіз)

* Шалкиіз жырларының басты тақырыбы (Ел бірлігі)

* «Ғабіл төре ел бастар

Батыр жігіт жау бастар

Аға жігіт қол бастар

Шешен адам сөз бастар» - деген өлең шумақтың иесі: (Шалкиіз)

*«Ғаділ төре ел бастар» деп ел тағдыры, болашағы, әділ басшыға байланысты деп ой түйген жырау: (Шалкиіз)

* «Батыр жігіт қол бастар» - деп ерлікті, батырлықты жырына ту еткен жырау: (Шалкиіз)

*Би Темірге жыр арналған жырау : (Шалкиіз)

* «Сен - алтынсың, мен - пұлмын,

Сен – жібексің, мен – жүнмін» - деген жолдарды Шалкиіз арнады: (Би Темірге)

*Шалкиіз толғау шығарды: (Темірге)

* Темір бидің көмекшісі болған жырау: (Шалкиіз)

*Шалкиіз арнап толғау шығарған батыр: (Ер Шобан), «Ер Шобан» шығармасының авторы: (Шалкиіз)

* «Есендікте малыңды бер де, батыр жи

Басыңа қыстау іс түссе

Дұспанның қолы жете алмас!» - деп Шалкиіз жырау көтеріп отырған мәселе : (Бірлік - ынтымақ)

*«Жағаға дұспан қолы тимеске,

Артында туысқанның көбі игі,

«Асау тулап жықпасқа,

Арты айылдың беркі игі» - деген үзінді алынған шығарма: («Жауынды күні көп жүрме»)

*«Жаманға жақыным деп сөз айтпа,

Күндердің күні болғанда

Сол жаман өз басыңа айғақ-ты!» - қай шығармадан алынған : ( «Жауынды күні көп жүрме»)

*«Ағайынның ішінде

Бір жақсысы бар болса,

Қолқалаған көп жаман

Сол жақсыны көре алмас» - деген шумақ авторы: (Шалкиіз)

«Жалп – жалп еткен жапалақ

Жазы да кімге жолдас болмаған?»

«Саздауға біткен қара ағаш,

Кімдерге сайғақ болмаған?»

«Жағы түкті жылқы айуан,

Иесін қайда жаяу салмаған?»

«Жағаңа жалаң жібек байлаған,

Арулар кімнен қалмаған?» - деген үзінділер алынған шығарма : («Қоғалы көлдер, қом сулар»)

*Шалкиіз жыраудың «қоғалы көлдер, қом сулар» толғауының не жайында: (Өмірдің өткінші екендігі)

* «Қоғалы көлдер, қом сулар» толғауында дүниенің үнемі бір қалыпты тұрмайтындығын айтып, болашақ ұрпаққа өмірден аларыңды алып, береріңді беріп қал деген ой айтқан жырау: (Шалкиіз)

*Шалкиіз жыраудың:

«Бір жақсымен дос болсаң,

Азбас-тозбас мүлкі етер

Бір жаманмен дос болсаң,

Күндердің күні болғанда

Жімле ғаламға күлкі етер» - деп көтерген мәселесі: (Достық, жолдастық жайлы)

*«Жел астына қарасам,

Қоға менен тал өсер

Ораздының ұлы өсер»

«Кенелемін деген жігіттің

Сүбеде алтау-жетеу ағайыны тез өсер»

«Сүйейін деген жігіттің

Жылқы ішінде екі арғымағы тең өсер» - деген үзінділер алынған: ( «Жел, жел есер, жел есер» шығармасынан)

*«Толарсақтан саз келсе

Қажымай оған жүретін.

Қабырғадан қан келсе

Қажымай оған күлетін » Осы үзіндіде айтылады: (Батырлық жайында)

*«Ағайынның ішінде

Бір жақсысы бар болса,

Қоңқалаған көп жаман

Сол жақсыны көре алмас» - деген шумақ: ( «Шалкиіздікі»)

*«Дулығаның төбесі туған айдай болмаса, батыршылық сүрмен-ді» - деп батырлықты жоғары бағалаған жырау: (Шалкиіз)

*Шалкиіз шығармашылығына жатпайтын қатар: («Еңсегей бойлы Ер Есім», Жиембетттікі)

Доспамбет жырау (ХVІ ғ.)

  • Доспамбет жыраудың туған жері: (Азау)
  • Доспамбет жырау өмір сүрген ғасыр: (XV-XVI ғ.ғ.)
  • Доспамбеттің жерленген жері: (Астрахань)
  • Доспамбеттің ақындық шығармашылығын зерттеуші: (М.Мағауин)
  • Доспамбет өз толғауларында өзін қалай таныстырып отыратындығы: (Ер Доспамбет)
  • Доспамбеттің өміріне қатысты сипат: (Мамай бидің тұсында қол бастаған жырау)
  • «Айналайын, Ақ Жайық» деген өлеңінде туған Жайығын, бетегелі Сарыарқасын жырға қосқан жырау: (Доспамбет)
  • «Азаулының Ыстамбұлдан несі кем?» - деп жырлаған жырау: (Доспамбет)
  • Азау, Азау дегенің

Әл-Ғұсман – патша жұрты екен.

Азаудың ер Доспамбет ағасы

Дін ісләмнің кірті екен.

Азаудың ер Доспамбет ағасы

Азаудың бір бұрышындай жарты екен! – деген үзінді қай жыраудың өлеңінен алынған: (Доспамбет)

  • «...Аймадетке оқ тиді,

Отыз екі омыртқаның буынынан.

Зырлап аққан қара нан,

Тыйылмайтын жанның уақ тамырынан...» - деген үзінді: (Доспамбеттікі)

  • «Арғымаққа оқ тиді,

Қыл майқанның ...,

Аймадетке оқ тиді,

Отыз екі омыртқаның буынынан», - өлеңнің тармағының жалғасы: (түбінен)

  • «Қарағайлы кәдік бойында,

Қамшым қалды ойында:

Бүлдіргесі бұлан терісі,

Өрімі құнан білдің терісі,

Өрімі құнан білдің қайысы,

Шырмауығы – алтын, сабағы – жез...» - депқамшыны сипаттағанжырау: (Доспамбет жырау)

  • «Алғаным Әли ағаның қызы еді,

Қас арудыңөзі еді.

Маңдайы күнге тимеген,

Желге шашын үрмеген», - деген жолдардың авторы: (Доспамбет)

  • «Арыстандай екі бұтын алшайтып,

Арғымақ мінген өкінбес...» Осы үзіндінің авторы: (Доспамбет)

  • «Екі арыстан жау шапса,

Оң қылқандай шаншылса,

Бетегелі Сарыарқаның бойында,

Соғысып өлген өкінбес!» - деген шумақ кімнің өлеңінен алынған? (Доспамбет жырау)

  • «Бетегелі Сарыарқаның бойында,

Соғысып өлген өкінбес!» - деп, туған жеріне деген сүйіспеншілігін жырға қосқан жырау: (Доспамбет)

  • «Алаштан байтақ озбаса», «Күн қайда толғауларының авторы кім? (Доспамбет)
  • «Доспамбет жыраудың өлеңі: («Айналайын, Ақ Жайық»)
  • Доспамбет жыраудың толғауы: («Күн қайда?»)
  • «Айналайын, Ақ Жайық» өлеңінің авторы: (Доспамбет)
  • «Айналайын, Ақ Жайық,

Ат салмай өтер күн қайда?

Еңсесі биік боз орда,

Еңкейе кірер күн қайда?

Толғамалы ақ балта

Толғап ұстар күн қайда?» - деген шумақтың авторы: (Доспамбет)

  • Зерттеушілердің пікірінше, Доспамбет жырау «Айнала бұлақ басы тең» толғауын шығарған мезгілі: (Өмірінен қоштасар сәтте)
  • «Тәңірінің өзі берген күнінде

Хан ұлынан артық еді менің несібем!

Азаулыда аға болған ерлер көп еді,

Әйтсе де алмаға ат байлағаны жоқ еді!» - деген шумақ қай жыраудың шығармасынан алынған? (Доспамбет)

  • Доспамбет жырау мен Шалкиіз жыраудың аттас шығармасы: («Қоғалы көлдер, қом сулар»)
  • «Еділдің бойынан ен жайлап, шалғынға бие біз байлап...» деп, еліне тыныштық, бейбіт күн іздеген жырау: (Доспамбет)
  • «Озушылар, озбаңыз,

Озсаңыз, бізім бетке бармаңыз.

Бізім бетке барсаңыз,

Есақай, Қосай екі ұл,

Алдыңызға жыр құнақтай,

Жылай шықса не айтарсыз?» Қай жыраудың өлең жолдарынан алынған? (Доспамбет жыраудың соңғы сөзі)

  • *** Талай жорықтарға қатысқан жауынгер жыраулар: (Шалкиіз, Доспамбет, Ақтамберді)
  • *** Доспамбеттің толғаулары: («Айналайын, Ақ Жайық», «Айнала басы бұлақ тең», «Қоғалы көлдер, қом сулар»)
  • *** Доспамбет жырау толғауынан алынған үзіндідегі көркемдік тәсіл(дер):

«Тоғай, тоғай, тоғай су,

Тоғай қондым, өкінбен.

Толғамалы ала балта қолға алып,

Топ бастадым, өкінбен...» (Аллитерация, Қайталау)

Жиембет жырау Бортағашұлы (ХVІІ ғ.)

  • XVII ғасырда Есім ханның тұсында өмір сүрген әрі әскер басы, әрі ақын болған жырау: (Жиембет)
  • Есім ханның жанында ұзақ уақыт кеңесші, жырау, ықпалды бидің бірі болған жырау: (Жиембет)
  • Жиембет жырау Бортоғашұлының атқарған қызметі: (Қолбасшы, әскербасы)
  • Жиембет жырау кім болған? (Әскербасы әрі әйгілі ақын)
  • Жиембет жыраудың қыс жайлауы қай жерде? (Жем – Сағыз бойында)
  • «Беріктігімді сұрасаң,

Қарағай мен қайындай», - деп өзі жайлы жырлаған ХVІІ ғасыр жырауы әрі әскербасы: (Жиембет)

  • Жиембет жырау қай ханның тұсында өмір сүрген? (Есім ханның) Есім ханның есімі Жиембет жыраудың шығармаларында көп кездеседі.
  • Қай ханның тұсында Жиембет айдауға жіберілген? (Есім ханның)
  • Ханға қарсы тұрғаны үшін елінен айдалған ХVІІ ғасыр жырауы: (Жиембет)
  • Жиембет жырау:

«Хан ие, ісің жол емес,

Жолбарыстай Жиембет,

Құрбандыққа қол емес», - деген жолдарды айтқан өлеңі: («Әмірің қатты Есім хан»)

  • «Еңсегей бойлы Ер Есім,

Есімі сені есірткен

Есіл менің кеңесім,

Ес білгеннен Есім хан,

Қолыңа болдым сүйесін», - деген жолдардың авторы: (Жиембет)

  • «Білік салып бұйырдың,

Қанын ішіп қаңбаққа,

Жанын отқа салмаққа...

Хан ие, ісің жол емес», - деп Жиембет жырау айтқан: (Есім ханға)

  • «Қалмақтың Бөрі ханы келгенде,

Соқыр бурыл байталға жайдақ мінгенсің», - деп Жиембет әшкереледі: (Есім ханды)

  • «Бас кессе де басылмай,

Ақ ісімді жасырмай,

Атқа мінген ер едік», - деген жолдарды хан, әкімдерге бас имеген Жиембет жырау қай ханға арнаған? (Есімге)

  • «Қайратым қанша қайтса да,

Мұныңа, ханым, шыдаман!» - деген жолдарды Жиембет кімге арнаған? (Есім ханға)

  • «Арқаға қарай көшермін,

Алашыма ұран десермін,

Ат құйрығын кесермін», - деген өлең шумағындағы ақын ойы: (Опасыз хан қылығына қарсы үн қату)

«Арқаға қарай көшермін,

Алашыма ұран десермін», - деген жолдарды Жиембет жырау қай ханға арнаған? (Есімге)

  • Жиембет жырау:

«Мен өлсем құнсыз кетер деме сен,

Кешегі өзің ұрып өлтірген Тілеуберді құлыңдай ...» - деген өлең шумағын айтқан: (Есім ханға)

Ақтамберді жырау Сарықлы (1675-1768)

  • 1675-1768 жылдары өмір сүрген, әйгілі Бөгенбай батырға жыр арнаған жырау: (Ақтамберді жырау)
  • Ақтамберді жырау қай батырдың ерлігін жырға қосқан: (Бөгенбай)
  • Ақтамберді жырау қай соғыста өзінің ерлігімен, жалынды жырымен көзге түскен: (Ойраттармен соғыста)
  • «Күмбір-күмбір кісінетіп» толғауының авторы: (Ақтамберді)
  • Күлдір-күлдір кісінетіп,

Күреңді мінер ме екенбіз?! – деген жолдардың авторы: (Ақтамберді)

  • Ақтамбердінің «От басар орны отаудай» өлеңі: (Жылқы малының қадір-қасиеті туралы)
  • «Әділ туған жақсыға,

Екі даугер жүгінер.

Тізесін қисық бұрмаса,

Әділдігі білінер», - деген жолдар қай жыраудың шығармасынан алынған: (Ақтамберді)

  • «Жапанға біткен терекпін,

Еңсемнен жел соқса да теңселмен», - деп басталатын Ақтамберді жыраудың өлеңінде не туралы баяндайтын: (Батырлық қасиеттерін, қайсар мінезін)

  • «Балаларыма өсиет» өлеңінің авторы: (Ақтамберді жырау)
  • Ақтамберді жыраудың кейінгі ұрпақты бірлікке, татулыққа шақырған өлеңі: («Балаларыма өсиет»)
  • «Балаларыма өсиет:

Қылмаңыздар кепиет,

Бірлігіңнен айрылма,

Бірлікте бар қасиет», - деген толғаудың авторы: (Ақтамберді)

  • «Ел шетіне жау келсе,

Алдына, сірә, дау келсе.

Батырсынған жігіттің

Күшін сонда сынаса!» - деп, Ақтамберді жырау көтерген мәселе: (Ерлік, батырлық жайлы)

  • «Жауға шаптым ту байлап,

Шепті бұздым айғайлап...» - деп жырлаған жырау: (Ақтамберді)

  • «Ел-жұртты қорғайлап,

Өлімге жүрміз бас байлап...» - деген жолдар қай жыраудың өлеңінен алынған? (Ақтамберді)

  • «Ел-жұртты қорғалап,

Өлімге жүрміз бас байлап», - деп өз толғауларында ерлік, батырлықты жырлаған Ақтамберді жырау қай батырға жыр арнаған? (Бөгенбай батырға)

  • «Ағайын көп болса,

Ұлы шерік қолмен тең.

Білімді туған жақсылар

Аз да болса көппен тең», - деп Ақтамберді жырау қандай мәселені айтқан? (Елдік, бірлік)

Бұқар жырау

  • Бұқар жырау Қалқаманұлы, туған жері – Павлодар облысы Баянауыл ауданы
  • Бұқар жырау Қалқаманұлының сүйегі Баянауылда Далба тауында
  • Бұқар жырау Қалқаманұлының өлеңдерін қағаз бетіне түсірген ЖМәшһүр Жүсіп Көпейұлы
  • Бұқар жырау Қалқаманұлының Абылай туралы екі өлеңін орыс тіліне Ш.Уәлиханов қағаз бетіне түсірген.
  • Бұқар жырау Қалқаманұлының біраз өлеңдерін Потанин жинасған.
  • Бұқар жырау Қалқаманұлы толғаулары: «Тілек», «Айналасын жер тұтқан», «Биік тауға жарасар», «Керей, Қайда барасың?», «Бұқарекең, біз келдік», «Жал-құйрығы қаба деп», «Асқар таудың өлгені», «Атам болған жиырма бес», «Жиырма деген жасыңыз», «Ей, Абылай, Абылай», «Ал тілімді алмасаң», «Қазақтың ханы Абылай», «Батырың өтті, Бөгенбай», т.б.
  • Бұқар жырау 1668-1781 жылдар
  • Бұқар жырау Тәуке, Абылайханға кеңесші болған.
  • Бұқар жырау «Сен он бір жасыңда» деген өлеңі Абылай туралы.
  • Бұқар жырау толғауларында жас Абылай қызмет еткен төре – Әбілмәмбет
  • Бұқар жырау хан Абылайға «Абылайшам, Абылайша» деп сөйлеген.
  • Бұқар жырау Абылайдың қалмақ батыры Қалдан серені жеңгені туралы жырлаған.
  • Бұқар жырауға 1-10 санның мағынасын ашып берген шешен – Қазыбек би.
  • Бұқар жыраудың «Тілек» өлеңіндегі ой қорытындысы – ел бірлігі.
  • Бұқар жыраудың батырлық, ерлік туралы шығармасы – «Батырың өтті, Бөгенбай»
  • Бұқар жырау жоңғар қалмақтарымен күресте ерлік көрсеткен қай батырды жырға қосқан? – Бөгенбай.
  • Бұқар жырау жырға қосқан батырлар – Қабанбай, Бөгенбай, Жәнібек.
  • Бұқар жыраудың жастық пен кәрілікті қарама-қарсы қойып суреттеген толғауы – «Жиырма деген жасыңыз»
  • Айнала алмай ат өлсін,

Айыра алмай жат өлсін.

Жат бойынан түңілсін.

Бәріңіз де бір енеден туғандай болыңыз. - Бұқар жыраудың өлең жолындағы тақырыбы – ел бірлігі.

  • Өлмегенде не өлмейді,

Жақсының аты өлмейді.

Әкімнің хаты өлмейді, - деген шешендік сөздің авторы - Бұқар жырау

  • Ел бастау қиын емес,

Қонатын жерден көл табылады.

Қол бастау қиын емес,

Шабатын жерден ел табылады,

Шаршы топта сөз бастау қиын - деген шумақтың иесі - Бұқар жырау

  • Бұқар жыраудың ел бірлігі тақырыбына арналған толғауы: «Керей, қайда барасың?», «Садыр, қайда барасың?»
  • Бұқар жырау шығармаларының өзекті тақырыбы: елбірлігі, Абылай бейнесін сомдау.
  • Өз тұсында «Орыспен соғыспа» деп үн қататын жырау - Бұқар жырау.
  • «Өкпеңменен қабынба,

Өтіңменен жырлама.

Орысиенен соғысып,

Басыңа мұнша көтерген.

Жұртыңа жаулық сағынба», - деген өлең жолдарының авторы - Бұқар жырау «Абылай ханға айтқаны».

  • «Ағайынның аразы,

Елдің сәнін кетірер.

Абысынның аразы,

Ауыл сәнін кетірер», - деген сөздің авторы - Бұқар жырау.

  • Ханның жақсы болмағы –

Қарашаның елдігі.

Қараша халық сыйласа,

Алтыннан болар белдігі, - деген өлең шщумағы - Бұқар жырау.

  • Жаманмен жолдас болсаңыз,

Көрінгенге күлкі етер

Жақсымен жолдас болсаңыз,

Айырылмасқа серт етер, - деген үзіндінің авторы - Бұқар жырау

  • Бұқар жыраудың шығармасы – «Айналасын жер тұтқан»
  • Айналасын жер тұтқан,

Айды батпас демеңіз.

Айнала ішсе таусылмас,

Көл суалмас демеңіз, - шумағының иесі - Бұқар жырау.

  • Отының болсын жантақтан,

Қатының болсын қалмақтан.

Қосының болсын қазақтан, - деген жолдардың авторы - Бұқар жырау.

  • Бәрін айт та, бірін айт,

Халық толқыса тұра алмайды хан тағында, - деген өлең жолдарының автры - Бұқар жырау.

  • Найза бойы жар екен,

Түсіп кетсең түбіне.

Түбі терең көл екен,

Ел қонбайтын шөл екен, - деген Бұқар жыраудың айтқан мәселесі – Кәрілік .

  • Жақын жерде шөп жесе,

Жердің сәнін кетірер.

Ағайынның аразы,

Елдің сәнін кетірер.

Абысынның аразы,

Ауыл сәнін кетірер, - Бұқар жыраудың өлеңіндегі ұйқас түрі мен буын саны – 7-8 буынды, шалыс ұйқас.

  • Бұқар жыраудың

«Қиядан қиқу төгілсе,

Аттың басын тартпаған» - тармақтардағы «аттың басын тартпау» тіркесінің мағынасы – жаудан қаймықпаған, қайтпаған деген ұғым.

  • Бұқар жыраудың «Мен – өгіз терісі талыспын» деген өлең жолындағы «талыс» сөзінің мәні – шеберлік аспаптарын салатын сірі-көн ыдыс.
  • Бұқар жыраудың «сен - бұзаудың терісі шөншіксің» деп, керейлерге айтқан сөзіндегі «шөншік» сөзінің мағынасы – Жарғақ қалта.
  • Бұқар жыраудың шығармаларын жинап, қағаз бетіне түсірген(Мәшһүр Жүсіп Көпеев)
  • Бұқар жыраудың шығармаларына жоғары баға берген белгілі ғұлама, фольклорист әрі дінмар (Мәшһүр Жүсіп Көпеев)
  • Бұқар жыраудың ел бірлігі тақырыбындағы толғаулар (« Керей қайда барасын»?; «Бірінші тілек тілеңіз»; «Ей, Абылай ,Абылай»)
  • Бұқардың толғаулары: («Жал-құйрығы қаба деп»; «Айналасын жар тұтқан»)
  • Бұқардың қай толғауынан?

Мен- Арғын деген арыспын,

Азуы кере қарыспын...(«Керей,қайда барасың?»)

  • Өз басынан тоғыз ханның билігін өткізіп, ақылшы, кемеңгер би болған жырау:( Бұқар жырау)
  • Өткіздің тоғыз ханды толғауменен,

Шештің талай түйінді болжауменен.

Іс болса қиын – қыстау сен сөйлеттің,

Қылыштай қып- қызыл қорғауменен,- деп Үмбетей жырау сипаттаған:(Бұқар жырауды)

  • Бұқардың Абылай туралы екі өлеңін орысшалап хатқа түсірген ғалым (Ш. Уәлиханов)
  • « Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» заманынан қалған өлең: (« Елім – ай»)
  • Қазақ халқы « Ақтабан шұбырынды, Алқакөл сұлама» оқиғасына тап болған жыл:(1723 жыл)
  • Жоңғар қалмақтарының ханы Қалдан – Серен қазақтың атақты ханының тұсында өмір сүрген:( Абылай )
  • « Қаратаудың басынан көш келеді» әні қандай оқиғаға байланысты шығарылған?( Жоңғар шапқыншылығы)
  • Үмбетей жырау
  • Бөгенбайдың, Қаракерей Қабанбайдың, Қаз дауысты Қазыбектің батыр Жәнібектің Баянның ерліктерін жырға қосқан «Бәкеге», «Жауқашарға» өлеңдерінде жаман қылықтарын сақтандырып жақсы қылыққа-адамгершілікке адалдыққа үндейді.
  • Үмбетей жыраудың қайтыс болған жері: Қазіргі Ақмола облысы Ерейментау ауданы.
  • Толғаулары: «Бәкеге», «Жауқашарға», «Бөгенбай өліміне», «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту».
  • Дидактикалық поэзияның әйгілі шеберлерінің бірі ретінде танылған, 1706-1778 жылдары өмір сүрген жырау [Үмбетей]
  • Үмбетей жыраудың әкесі – Тілеу
  • Жыраулық өнер жолындағы Үмбетей жыраудың алғашқы .ұстазы – Әкесі
  • Үмбетей өнерден де, өмірден де дәрісті кімнен алған? (Әкесінен)
  • Қайтыс болған жері - Ерейментау ауданы.
  • Абылай хан тұсындағы қолбасы батырлар Қаракерей Қабанбай, Қанжығалы Бөгенбай, Қаз дауысты Қазыбек, Жәнібек, Баян , Сары
  • Сағымбайдың ерліктерін өлеңге қосқан жырау - Үмбетей
  • Баласын мақтар бас жаман,

Қатынын мақтар қас жаман

Алыстағы дұшпаннан

Аңдып жүрген дос жаман - деген жолдарды айтқан - Үмбетей

  • Үмбетей жырау жырға қосқан би - Қазыбек би
  • Үмбетейдің елін жаудан қорғаған қайсар батырдың тарихи нақты бейнесін жасаған толғауы - Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту
  • «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту толғауының авторы - Үмбетей
  • Үмбетей жыраудың арнау өлеңдерінің тізбесі: «Бөгенбайға», «Қабанбайға»
  • Үмбетей жырау қай батырдың өлімін естірткен? (Бөгенбайдың)
  • Үмбетей жыраудың толғауы – «Бөгенбай өліміне»
  • Қалмақты қуып қашырдың ,

Қара Ертістен өткізіп,

Алтай тауға асырдың –деп Үмбетей жырау қай батырдың ерлігін айтқан? (Бөгенбайдың)

  • Сол ерлікпен хан болдың ,

Әлем асқан жан болдың - деген өлең жолдары «Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту».

  • Болмашыдай анадан

Болат тудың Бөгенбай, - деп өз жырында Бөгенбайды қастерлейтін жырау (Үмбетей жырау)

  • Мына өлең жолдары Үмбетейдің қай өлеңінен алынған?

«Уа, Алатаудай ақшадан, асып тудың Бөгенбай», «Бөгенбай өліміне»

  • Кісіні көрсең есікке

Жүгіре шық, кешікпе,

Қарсы алмасаң, мейманды,

Кесір болар несіпке, - деген жыр жолдарының авторы: (Үмбетей, «Бәкеге»)

  • Үмбетейдің елін жаудан қорғаған қайсар батырдың тарихи нақты бейнесі жасалған толғаукы: («Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту»)
  • Үмбетей толғаулары («Бөгенбай өлімін Абылай ханға естірту», «Бөгенбай өліміне»)
  • Үмбетейдің сүйсіне жырлаған батырлары: (Жәнібек, Баян, Бөгенбай, Қабанбай)
  • Үмбетей жыраудың адамдықты ардақ тұтуға үндеген өлеңдері: «Бәкекеге», «Жауқашарға»
  • Ұл он беске келгенше,

Қолға ұстаған қобызың,... – деген өлең жолдары Үмбетейдің қай өлеңінен? («Бәкекеге»)

Шал ақын (Тілеуке Құлекеұлы) (1748-1819)

Туған жері: Көкшетау өңірі.

Тұңғыш өлеңі - "Өлеңге тоқтамайды Шал дегенің".

"Ата-ананың қадірін", "Жігіт туралы", "Жігіттің өзін білем дегені", "Жігітті

жау алмайды ақылдассаң". "Әйел сыны"Қыздар туралы","Кәрілік тур

"Кедейлік туралы". "Жастықты көксегені"Он бес деген жасым-ай", "Ету

әнсасы екен", "Жаманға дәулет бітсе ауа айналар", "Екі арыстан жабылса

өлтірер", "Айтайын бір аз кеңес" "Буд дүниенің мысалы". "Пасыл да пасыл,

пасылман", "Арғымақ ат кімде жоқ", "Саясы жоқ бәйтерек", т. б.

Бізге жеткен өлеңдері 1600 жолдан асады. Шал ақын - көркем поэзияның басы

Оның өлеңдері жай баяндау емес - нақты өмірден алған ақиқат.

Айтыстары: "Шал ақынның қызбен айтысы", "Бәйбіше мен Шал ақынның

айтысы", "Шал ақын мен жігіттің айтысы" т. б.

Шал ақынның шын есімі: (Тілеуке)

• Жгіттер, гибадат қыл маған нансаң,

Намаз оқы Алланы ойыңа алсаң

Қырық жыл қашқан ажалдан Қорқыт та өлген,

Түбінде сөз сенікі өлмей қалсаң, - деген жолдардың авторы: (Шал ақын)

Жаманға дәулет бітсе, ауа айналар,

Жақсыға дәулет бітсе, бақ айналар, - деп адамгершілікті дәріптеген ақын:

(Тілеуке Құлекеұлы)

Бұл дүниеден өткен соң,

Шын дүниеге жеткен соң.

Кімнің жақсы-жаманын

Бір жаратқан Хақ білер, - деген жолдардың авторы: (Шал ақын)

• Шал ақынның ойынша, білім алған адамның парызы: (Халқына пайдалы

қызмет ету)

• "Кедейлік туралы" өлеңіндегі кедейлікті болғызбау жолдары: (1.

Қайсарлық. 2. Талаптанып тұратын елгезектік. 3. Жалыаулықтан жирену)

*** Шал ақынның толғаулары: (*"Бұл дүниенің мысалы"; *"Пасыл да

пасыл, пасылман»); (*«Саясы жоқ бәйтерек»; *«Арғымақ ат кімде

жок»)

Шал ақынның өлеңі: (*"1 Бұл дүниенің мысалы")

*** Шал ақынның әкесі: (*Белсенді рубасы; *Абылай ханның жақын

cepiri)

#Ақылы жоқ надандар,

ic бітірмес жамандар», Шал ақынның толғауы: (*"Бұл дүниенің

Мысалы")

XIX ғасырдың бірінші жартысындағы қазақ әдебиеті

Абыл Тілеуұлы (1777-1864)

Абыл Тілеуұлы Өтембетов Маңғыстау түбегінің Бозащы мекенінде дүниеге келген.

Өлеңдері: «Сүйінқара батырға», «Құлбарақ батырға», «Естірту», «Қайпалдыға айтқандары», «Кәрілік», «Арғымақ атта сын болмас», «Сексеннің біз де келдік жетеуіне» т.б.

Айтыстары: «Балдай қызбен айтысы», «Сушы қызбен сөз жарыстыруы» ,»Нұрымды сынауы», «Шерниязбен кездесуі»

Шығармаларының негізгі арқауы- адамгершілік пен елдік, ерлікті дәріптеу, кейінгі ұрпаққа үлгі көрсету.

«Қырымның қырық батыры», жырын»Аңшыбай батыр» және оның ұрпақтары , «Қарадөң батыр және оның ұрпақтар», «Жеке батырлар» деген үш салаға бөліп жырлаған .40 батырдың ерліктері суреттелген бұл жырды кейде «Ноғайлы жырлары» деп те атайды. Жырдың кейбір үлгілерін В.В. Радлов, Г.Н. Потанин, Ш.Уәлиханов жариялаған. Көптеген шығармаларын 40-жылдары Сәттіғұл Жанғабылұлы қағазға түсіріп, ҚР Ғылым академиясының қолжазбалары қорына өткізген.

  • Абыл Тілеуұлының алғаш баспа бетін көрген толғауы: («Арғымақ атта сын болмас», 1924ж Ташкентте «Сана» журналы №2,3)

Сүйінбай Аронұлы (1815-1898)

Туған жері: Алматыға жақын жердегі қара қыстақ ауылының Бұлақ деген жері ;

Өлеңдері: «Түс», «Бөрілі менің байрағым», «Әділетті к орнаса», «Ту алып жауға шапсаң сен», «Төрелерге», «Датқалар», «Болыстарға баға», «Үмбетәліге», «Бала Жамбылға бата», «Құсмұрын тастың үстінде», «Жақсы мен жаман адам қасиеттері», т.б.

Айтыстары: Қарғамен айтысы, Тезек төремен, қырғыз ақыны Қатағанмен.

  • Батыры Қарасайдай, ханы Абылайдай болған заманды көркем тілмен кестелеген ақын (Сүйінбай Аронұлы)
  • Сүйінбай Аронұлының 12-13 жасында шығарған өлеңі («Түс»)
  • Түсінде Қыдыр атаның батасын алған ақын(Сүйінбай)
  • Сүйінбайдың ақындық жолға түскен кезі:( 13-15 жасынан )
  • Сүйінбайдың ерлік пен елдіктің гимні іспетті өлеңі:(« Бөрілі менің байрағым»)
  • «Бөрілі менің байрағым

Бөрілі байрақ астында

Бөгеліп көрген жан емен».Үзіндінің авторы (Сүйінбай)

  • «Жақсы мен жаман адам қасиеттері» жырының авторы: (Сүйінбай Аронұлы)
  • Үзіндіден Сүйінбай өлеңінің негізгі тхүйінін анықтаңыз:

Жаманның көкірегі көр, көз – соқыр,

Жүрелік жолда тал түсте адасып –ай

Жақсы адам қай жерден ажырайды,

Жамандар- өтірікші , өсегі көп,

Жалған сөзбен бықсытар ел арасын

Жанбай қалған ағаштың шаласындай (Адамгершілік асыл қасиеттер)

  • Сүйінбайдың төрелердің парақорлығы, арсыздығы жайлы өлеңдері(Төрелерге, Үмбетәліге)
  • «Бала Жамбылға бата» өлеңінің авторы: (Сүйінбай)
  • Тезек төремен айтысқан ақын: (Сүйінбай)

«Қырғимен ойнаған

Ажалы жеткен торғайсың» -деп Сүйінбай ақын кімге айтқан? (Қатағанға)

  • «Сүйінбай-айтыс өнерінің алтын діңгегі» деген сөздің авторы (М.Әуезов)

Майлықожа Сұлтанқожаұлы (1835-1898)

Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Сарыағаш ауданы;

Өлеңдері: «Райымқұлға», «Қасқыр», «Ноғай мырзаға», «Үш жігіт», «Аңқау мен қу» , «Бұлбұл», «Жылдың төрт мезгілі», т.б.

Жырлары: «Зархұм» үлгісінде «Абдолла бала» жыры, «Тотынамның» мазмұны

  • Майлықожа Сұлтанқожаұлының өмір сүрген кезеңі: (1835-1898)
  • Майлықожаның «Қырғыз хрестоматиясына» енген өлеңі: («Ноғай мырзаға»)
  • Майлықожаның бірнеше толғаулары енген «Қырғыз хрестоматиясы» қай жылы жарық көрген? (1883ж Ташкентте)
  • Майлықожа шығармаларының негізгі идеясы: (Адамгершілікті дәріптеу)
  • «Абдолла бала» жырының авторы: (Майлықожа «Зархұм» үлгісінде )
  • Майлықожа Сұлтанқожаұлының толғауы: («Ілімге толса көкірек»)
  • «Жақсы адам қартайса» толъғауын жазған ақын: (Майлықожа)
  • М. Сұлтанқожаұлының дастан –мысалдары: («Үш жігіт», «Аңқау мен қу», «Қасқыр», «Тотынама», «Шора батыр»)
  • Майлықожаның өлеңі: («Райымқұлға»);(«Ноғай мырзаға»)

«Ақ тұйғын келіп ілінер

Алдын жайып тарласа

Арғымақ атта жығылар

Алдын қағып торласа,»-деген Майлықожаның өлең үзіндісіндегі көркемдік ерекшелік: (Ассонанс)

Зар заман ақындары

Дулат Бабатайұлы (1802-1871)

«Дулат –жыраулық мектептен шығып,ақындық мектепті күшейткен ақын.»

«Дулат-қазақтың ұлы ақыны,ұлылықтың бастауы.» (Р.Сыздықова)

Туған жері : Семей (қазіргі Шығыс Қазақстан) облысы Аягөз ауданы.

Шығармашылығы: «Бірінші сөз», «Бараққа», «Ақтанға», «Сүлейменге», «Айтқызбасымды айтқыздың», «Алладан сұрап иманды», «атаны бала алдады», «тегімді менің сұрасаң», «Ата қоныс арқадан», «Ақжайлау мен Сандықтас», «Сауыр жерден айрылып»(Аягөз қайда барасың?), «О,Сарыарқа , Сарыарқа»,т,б өлеңдері , «Еспембет» поэмасы .

Дулат Бабатайұлы –қоғамдағы әлеуметтік теңсіздікті өткір сынаған реалистік бағыттағы ақын. Өлеңдері ,негізінен, саяси әлеуметтік лирикаға жатады.

Өлеңдерінде ақыл-нақылдық сарын көптеп кездеседі, шыншылдық,сыншылдық , өткір сатира астасып жатады.

Д.Бабатайұлы қазақ әдебиеті тарихында алғаш мысал жазған ақын: «Бір патшаның бір кезде», «Шымшық пен бөдене», «Сары шымшық », «Қара қарға » т.б.

Д.Бабатайұлы өлеңдері «Өсиетнама » деген атпен Қазанда 1880 ж басылыпшыққан. Дулаттың бүгінге жеткен жыр мұрасы шамамен 1500 жолдай делінеді.

  • ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы әдебиет өкілі, ұлттық тәуелсіздікті жырлаған ақын: (Дулат)
  • Абай өзіне дейінгі қазақ ақындарының ең таланттысы кім деп көрсеткен?

(Дулат Бабатайұлы)

  • Дулат Бабатайұлының өмір сүрген уақыты: (1802-1871(кей деректе 1874); ( 10 сынып .Қазақ әдебиеті.ЖМБ. 1871;ҚГБ.1874)
  • Дулат ақынның әкесі (Бабатай )
  • Семей облысы Аягөз ауданында туған, орыс отаршылардың зымияндық счаясатын әшкерелеген ақын: (Дулат)
  • Д.Бабатайұлының өлеңдері ,негізінен, қай лирикаға жатады? ( Саяси-әлеуметтік лирикаға )
  • Дулат поэзиясының алтын өзегі : (Отарлық езгіге қарсы күрес)
  • Дулаттың автомінездемесі берілген өлеңі: (Айтқызбасымды айтқыздың); Дулат ақынның автопортретін берген өлеңі: (Айтқызбасымды айтқыздың);
  • Д.Бабатайұлының туған жерге деген сүйіспеншілігі мен қимас сезімін шабыттана жырлаған өлеңі: («Бірінші сөз»)
  • «Ел бүлдірген бегіңді ,

Улы тілмен улаттым,»-деп жырға қосқан зар заман ақыны: (Дулат)

  • Бытырап ,азып-тозған ел,

Бөдене емей немене?-деп береке-бірлікті сақтауға шақырған ақын: (Дулат Бабатайұлы)

  • Д.Бабатайұлының ел әкімдерін уытты тілмен өлтіре сынаған өлеңі: («Тегімді менің сұрасаң»)
  • «Менің атым-Байғыз қарт,

Көзге түсер сиқым жоқ»,- деп жырлаған ақын: (Дулат Бабатайұлы

Айтқызбасымды айтқыздың);

  • Барақ,Кеңесбай ,Сүлеймен сияқты ел әкімдеріне арнап өлең жазған ақын : (Дулат)
  • О,Барақ жас, Барақ жас,

Жегенге тоқ, ішсең мас.

Жақсы болса ұлығы-

Өз елін жаудай таламас...Үзінді авторы: (Дулат)

  • Дулат Бабатайұлының би болыстарға ,әкімдерге арналған өлеңдер тізбесі :

( «Кеңесбайға», «Сүлейменге»)

  • Д.Бабатайұлының ел әкімдерін өлтіре сынайтын өлеңі: («Сүлейменге»)
  • «Жыршының аты жыршы ма,

Әркімнің өлең жаттаса,

Сөз -жібек жіп,жыр –кесте,

Айшығы айқын көрінбес,

Өрнексіз тігіп, баттаса...» Осы үзіндінің авторы: (Дулат , «Сүлейменге» өлеңінде)

  • Дулат Бабатайұлының қожа-молдаларды сынаған өлеңі: («Ешенге»)
  • «Жер кімдікі?»дегенде

Аға сұлтан, қазылар

Не деп жауап береді?- деген жолдардағы Дулаттың ойы: (Орыс пересендеріне қазақ жерін беруге қарсылығын көрсеткен)

  • «Датыңды айтсаң майырға,

Сібірге кеттің айдалып.» Дулаттың осы өлең жолдарындағы дат,майыр деген сөздердің анықтамасы : (Майор және өтініш)

  • «Еркін жатқан қайран ел,

Дәулетің бейне шалқар көл...

Енді келіп қамалдың

Орыс салған қамалға...»- деген өлең шумағының авторы: (Дулат)

  • «Жерге қарай мал бітіп,

Малға қарай құт болмақ.

Қонысынан мал тайса,

Құты кетіп жұт болмақ.»-деген шумақтарының авторы: (Дулат)

  • Д.Бабатайұлының Ресейдің қазақ даласын отарлау саясатын әшкерелеген өлеңі : («Аягөз,қайда барасың ?»)
  • «Аягөз, сенің бойыңда

Несібе ырыс тегіс қой.

Сай-салаң толған жеміс қой.

Қырың –малдың кіндігі,

Ойың-өнім жеміс қой,»-деп жырлаған ақын : (Дулат)

  • Тауды екіге жарасың

Тастың қашап арасын.

Кесіп өтіп кезеңді,

...,қайда барасың?»- деп Дулат жырлаған өзен аты : (Аягөз)

  • «Тауды екіге жарасың,

Тастың қашап арасын,»-деген жолдар Д.Бабатайұлының қай өлеңінде кездеседі? («Аягөз»)

  • «Тарбағатай тауынан

Тоқсан сала қосылып,

Тоғыз өзен түісіп,

Ақтың төмен жосылып...» - деген үзінді алынған өлең : («Аягөз, қайда барасың?»)

  • Дулат Бабатайұлының «Аягөз, қайда барасың?» өлеңіндегі «сауыр» сөзінің мағынасы : ( Шөбі мол,шұрайлы жер)
  • Дулаттың өлеңі: ( Ақжайлау мен Сандықтас)
  • «Қаларсың бір күн,Сандықтас,

Құлан жортпас бел болып.» Осы үзіндінің авторы: (Дулат)

  • «Аққан бұлақ сай-салаң,

Шытырман тоғай айналаң,

Жоның жайлау ,кең алаң,

Атам қонған кең далам!» -деген үзінді алынған Дулаттың шығармасы :

( Ақжайлау мен Сандықтас)

  • Дулат Бабатайұлының «Ата қоныс арқада» толғауында қандай тарихи тұлғалар кездесетіні : (Ақсак Темір, Әбілпейіз, Абылай)
  • Дулат Бабатайұлының Ақсак Темір, Әбілпейіз, Абылай есімдері кездесетін туындысы: («Ата қоныс Арқада»)
  • Дулат Бабатайұлының өлеңі : («О,Ақтан жас, Ақтан жас» )
  • Жетім бала Ақтанның болашағын қатты толғанып,оның қатарға қосылатынынына ,жетілетініне сенім артып,ел қорғаны болуын аңсайтын өлеңі: («Ақтанға»)
  • «Сен де жетер ме екенсің?

Жетімдіктің белінен

Асып өтер ме екенсің?

Жарық сәуле көре алмай ...»- деген үзінді авторы мен өлең жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Дулат , риторикалық сұрау)

  • Ел қорғаны болар ер туса деген идеяны ел зердесіне құю үшін жазылған дастанның авторы : ( Дулат Бабатайұлы «Еспембет»)
  • Дулат Бабатайұлының жетім бала туралы дастаны: («Еспембет»)
  • Еспенбет батыр жас кезінен жетім қалып, кімнің қолында тірбиеленген?

(Нағашысы Қосай)

  • Д.Бабатайұлы жырға қосқан Еспенбет батырдың тұлпары : (Ақбөрте)
  • Ақбөрте қай жарыста оза шауып, бас бәйгені алды? (Сәтімқұл бидің ас берген тойында )
  • «Ер Еспенбет кешегі

Ерекше ер деседі

Тіл біткеннің шешені,

  • Топта бермес есені,» -деген үзінді қай ақынның поэмасынан алынған?

( Дулат Бабатайұлы «Еспембет»)

  • «Ер Қабанбай ту байлап,

Ерекше ер деседі.

Тіл біткеннің шешені,

Топта бермес есені,»- деген үзінді қай ақынның поэмасынан алынған?

( Дулат Бабатайұлы «Еспембет»)

  • «Ер Қабанбай ту байлап,

Арқартаң атты борбайлап,

Қалмақтарға лап қойды.» Үзінді алынған шығарма: ( Дулат Бабатайұлы «Еспенбет»)

  • Қабанбай батыр, Ақтанберді Дулат ақынның қай шығармасында кездеседі? («Еспенбет» поэмасында )
  • Дулаттың «Еспенбет » дастанындағы Еспенбет бейнесі : (Елінің жауын жеңуді мақсат етеді; Опасыз дүние-мүлікке қызықпайды)
  • Д.Бабатайұлының «Еспенбет» дастаны кейіпкеріне жатпайтын қатар: (Қарасай) : (Жататын кейіпкерлер : Ер Қосай, Ақтамберді, Қабанбай , Еспенбет)
  • Дулаттың тұңғыш өлеңдер жинағы қай жылы жарық көрді?

( «Өсиетнама» 1880 ж. Қазанда)

  • Жетім баланың бойынан ел тілегін ақтайтын батырды көргісі келетін ақын(дар): (Д.Бабатайұлы «О,Ақтан жас, Ақтан жас» өлеңінде)
  • Дулаттың арнау өлеңдері: ( «Бараққа» , «Ешенге », «Кеңесбайға», «Бараққа»
  • Д.Бабатайұлының шаршы топ алдында атқамінерлердің теріс қылықтарын бетіне басатын өлеңдері: («Ешенге», «Кеңесбайға», «Бараққа»
  • Д.Бабатайұлының өлеңдері : ( Ақжайлау мен Сандықтас, «О,Ақтан жас, Ақтан жас» , «Тегімді менің сұрасаң »)
  • Д.Бабатайұлының туған жер тақырыбындағы өлеңдері: ( «Ақжайлау мен Сандықтас», «Аягөз, қайда барасың?», «О. Сарыарқа ,Сарыарқа»
  • Дулаттың өлеңдері : («Аягөз», «Тегімді менің сұрасаң », «Бірінші сөз»)
  • Дулаттың өзін таныстыратын өлеңі : («Тегімді менің сұрасаң »)
  • Дулаттың атақонысты жырлаған өлеңдері: («Ақжайлау мен Сандықтас», «Ата қоныс Арқада»)
  • Д.Бабатайұлы поэзиясындағы эпитеттер : («Тұнық жырмен жуынам», «Улы тілмен улаттым»)

Шортанбай Қанайұлы (1818-1881)

Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданы,Қаратау-Қарнақ жері.

Қайтыс болған жері: Қарағанды облысы, Шет ауданы.

Шығармалары: «Зар заман», «Тар заман», «Бала зары», «Опасыз жалған», «Заман қайтіп оңалсын?», «Замана» , «Келер заман сипаты », «Осынша азды ел неден?», «Байды құдай атқаны», «Қалықтаған сұңқар ем», «Атамыз адам пайғамбар», «Жарлының жаны берік-ті», «Насихат»,т.б.

  • Шортанбай Қанайұлының өмір сүрген жылдары: (1818-1881)

Шортанбай Қанайұлының туған жері : (Оңтүстік Қазақстан облысы, Түркістан ауданы,Қаратау-Қарнақ жері).

  • Шортанбай Қанайұлының өлеңдеріндегі сарын: (Қазақ даласына келген сауданы айыптау,елдің ақшаға құнығуын сынау)
  • Шортанбай Қанайұлы қазақ халқын тәуелсіздіктен айыра келген қай саясатқа қарсылық білдірген? (Отаршылдыққа )
  • Шортанбай Қанайұлының шығармаларында қатты сынға ұшырайтындар: (Орыс патшасы,жандарлар,майырлар)
  • Шортанбай Қанайұлының билікке таласқан ағайындас адамдарды теңеген: (Бірін-бері талаған ұялас қасқырға)
  • «Атамыз адам Пайғамбар» толғауының авторы: (Ш.Қанайұлы)
  • «Опасыз жалған» өлеңінің авторы : : (Ш.Қанайұлы)
  • Ш.Қанайұлының өлеңі: («Жарлының жаны берік-ті»)
  • «Келер заман сипаты» толғауының авторы: (Ш.Қанайұлы)
  • Ш.Қанайұлының ең танымал туындысы: («Келер заман сипаты»)
  • «Зар заман», «Бала зары», «Насихат» шығармаларының авторы: (Шортанбай)
  • «Бір насихат айтайын» өлеңінің авторы: (Шортанбай)
  • «Арқадан дәурен кеткен соң

Қуғындап орыс жеткен соң

Тіпті амал жоқ қазақтар,

Енді сенің торыңа...

Байлар ұрлық қылады,»- деген тармақтар алынған Ш.Қанайұлының шығармасы: («Зар заман)

  • Шортанбай Қанайұлының «Зар заман» өлеңі неше түйдектен тұрады?

(14 түйдектен)

  • «Мына заман ,қай заман?

Азулыға – бар заман,

Азусызға – тар заман.» Үзінді авторы: ( Шортанбай «Зар заман » өлеңі)

  • «Сауып ішер сүті жоқ,
  • Мініп көрер күші жоқ,

Ақша деген мал шықты »Үзінді авторы: ( Шортанбай «Зар заман » өлеңі)

  • «Асылық азған заманда,

Алуан-алуан жан шықты.

Сауып ішер сүті жоқ,

Мініп көрер күші жоқ,

Ақша деген мал шықты,»- деген өлең жолдарындағы айтылған ой: («Қазақ даласына келген сауда»)

  • «Шолақ аттай діңкілдеп,

Бір-біріне жетем деп,

  • Аласұрып өліп жүр,» деп саудагрелерді сынаған ақын: (Шортанбай)
  • «Еділ ,Жайық екі су,

Алтын,күміс тас болар.

Арпа,бидай ас болар,

Бірігіп жан тусаң да,

Қарап та жүріп қас болар,» -деген үзінді алынған Шортанбайдың өлеңі: («Замана»)

  • «Бай кедейді көрмейді ,

Кедей байға ермейді.

Қызметін бір күн қылмаса,

Майлы сорпа бермейді,»- деген үзіндіде Ш.Қанайұлының айтатын ойы: (Қазақ ауылындағы тап жігінің ашылғандығы)

  • «Көшейін десең, жерің тар,

Қамалып қазақ сандалды.» Үзінді алынғын Шортанбайдың өлеңі: ( «Заман қайтіп оңалсын»)

  • Шортанбайдың кедейлердің отырықшылыққа көше бастағанын, жермен кәсіп ете бастағанын суреттеген өлеңі: («Байды құдай атқаны»)
  • Мына заман қай заман?

Азулыға бар заман,

Азусызға тар заман...Үзінді авторы : (Ш.Қанайұлы)

  • Кәпірді көрдің тіріңдей,

Тілмашты көрдің жеңгеңдей.

Дуанды көрдің үйіңдей,

Абақты тұр қасыңда

Қазылған қара көріңдей!...Үзінді авторы мен өлең жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Ш.Қанайұлы, теңеу)

  • «Әркімнен қалады екен дүние шіркін,

Өтіңіз тәубе қылып аз жалғанда,»-деген үзіндіні қай ақынның шығармасынан алынған? (Шортанбай)

  • Ш.Қанайұлының «Қалықтаған сұқар ем» өлеңі не жайында? ( Оғаш мінез-құлықты мінеп,сынайды)
  • Шортанбай Қанайұлы өмірінің соңында қай бидің қолында болған?

(Жанғұтты бидің)

  • Шортанбай өлеңдері : («Тар заман», «Осынша азды ел неден?»

«Байды құдай атқаны», «Опасыз жалған»)

  • Шортанбай өлеңдері : («Тар заман», «Зар заман»)
  • «Тар заман», «Зар заман», «Бар заманды» сипаттаған жырау: (Ш.Қанайұлы)
  • Ш.Қанайұлының өлеңдерңндегі сарындар: (*Елдің ақшаға құнығуын сынау; *Қазақ даласына келген сауданы айыптау; *Патша әкімдерінің озбырлығын сынау)
  • Шортанбай өлеңдеріндегі азған заман сипаты : (*Адамдар қарым-қатынасының өзгеруі; *Ақша сауда кпиталының келуі;* Құныққан байлардың құлқыны)

Мұрат Мөңкеұлы (1843-1906)

Туған жері: Атырау облысы, Қызылқоға өңірі.

Шығармалары: «Үш қиян», «Сарыарқа», «Әттең , бір қапы дүние –ай!», «Өлім» , «Оқудан қайтқан жігітке хат», «Еліне жазғаны » , «Бір досқа », «Топқа түскендегі толғауы », «Мұраттың жалпыға айтқаны » , «Қыз », т.б. өлеңдері:

Арнау өлеңдері : «Айжарыққа », «Қарақожа болысқа », «Естемір Тұрабай болысқа », т.б.

Толғау –дастандары : «Қарасай –Қази », «Қазтуған », «Шәлгез» ,

Айтыстары : Жылқышымен (17 жасында ) , Бала Оразбен (20жасында ) , Жантолымен , Қаниязбен ,Тыныштықпен , Жаскелеңмен (25 жасында).

Жас шағында Есет би мен Абылай ақыннан өнеге алады .мұрын жырау Сеңгірбайұлына ұстаздық еткен. «Қырымның қырық батыры »жырын ,Сыпыра жырау , Асан қайғы , Шалкиіз ,Қазтуған ,Жиембет ,т.б.шығармаларын жеткізуші . «Мұраттың Жантолы қызбен айтысы »-оның ақындық қабілет-қарымын жаңаша қырынан танытқан айтыс.

Мұрат Мөңкеұлының өмір сүрген жылдары: (1843-1906)

Атақты Есет шешеннен өнеге алған ақын: (Мұрат Мөңкеұлы )

М.Мөңкеұлының 17жасында айтысып жеңген ақыны: (Жылқышы)

М.Мөңкеұлының айтысқы түскен ақындарына жатпайтын ақын :(Сүйінбай )

Беріште Есет , Айтуар ,

Анайы туған Қарқуар –

Солардан қалған бұ дүния ,

Өлімнің сондай жайты бар, -деген шумақ алынған Мұраттың өлеңі: (Өлім)

Киім кисе ,жеңі жоқ ,

Етегі бар да , белі жоқ ...

Ел биледі бір сымпыс

Екі бұты таралған ,- деген өлеі шумағы алынған ақын :(М.Мөңкеұлын)

Болашақ ұрпақтың қамын ойлап зар толғаған үзіндінің авторы

Мен қауіп еткеннен айтамын :

Кейінгі туған баланың

Ұстай ма деп білегін ,

Шая ма деп жүрегін,

Ащы суға тойдырып,

Бұза ма деп реңін:( М.Мөңкеұлы)

М.Мөңкеұлының өлеңдері : (Үш қиян ,Өлім , Әттең , бір қапы дүние –ай!)

«Әттең , бір қапы дүние –ай!» өлеңінің авторы :(М.Мөңкеұлы)

Еділді тартып алғаны –

Етекке қолды салғаны .

Жайықты тартып алғаны –

Жағаға қолды салғаны ,-деген үзінді кімнің өлеңінен алынған: (М.Мөңкеұлының)

М.Мөңкеұлының шоқтығы биік толғауы:(Үш қиян)

Асан қайғы , Қазтуған ,

Орақ , Мамай , Телағыс –

Шораның шұбап кеткен жер ,-деген тармақтар алынған шығарма: (Үш қиян)

Заманы қайтіп түзелсін –

Ақшасына сүйеніп

Қоңсыдан туған би болды .

Айтқан сөзі пұл болды .

Ақылсыздың баласы

Заманың мұндай сұм болды !..Үзінді авторы :( М.Мөңкеұлы «Үш қиян»)

М.Мөңкеұлының әдемілік пен сұлулықты суреттеген өлеңі :(Жалғаншы пәни жалғанда).

М.Мөңкеұлының жер ,құтты қоныс жайлы толғаулары : («Сарыарқы»,«Қазтуған »)

ХV ғасырда өмір сүрген атақты жырау Қазтуған жайында толғау –дастан жазаған ақын :(М.Мөңкеұлы)

М.Мөңкеұлының хат үлгісінде жазған үш туындысы: («Оқудан қайтқан жігітке хат» , «Еліне жазғаны » , «Бір досқа »)

М.Мөңкеұлының эпостық поэма деуге болатын , ең көлемді эпикалық шығармасы: (Қарасай -Қази)

М.Мөңкеұлының ноғайлы жұртының аңыздарын баяндайтын жыры: (Қарасай –Қази)

Орақ батыр , Ақмырза , Кәрібоз , М.Мөңкеұлының қай шығармасынан кездеседі ?: (Қарасай -Қази)

М.Мөңкеұлының жырында жастай жетім қалған батыр –ұландар :( Қарасай мен Қази ) ( Елге жау шапқан кезде Қарасай 17 , Қази 15 –те болған).

М.Мөңкеұлына қатысы жоқ қатар :(«Қырымның қырық батыры »жырының авторы Абыл Тілеуұлы ).

«Түре айтыс» , «Сүре айтыс » түрін шебер меңгерген зар заман ақыны:

( Мұрат Мөңкеұлы ).

Түре айтыс –бір –бір ауыз өлеңмен қысқа да шапшаң жауаптасып отыратын ,көбінесе ақындармен қатар , жалпы көпшілік қолданатын қатар .Сүре айтыс- тек суырыпсалма өлеңге әбден төселген,нағыз ақындардың ,ұзақ сөйлеп ,көсіліп жырлайтын түрі.

Мұрын жырау Сеңгірбайұлына ұстаз болған ақын :( Мұрат Мөңкеұлы ).

Мұрын жырауға 14 батырдың жырын үйреткен.

Мұрат ақынның үзіндісіндегі көркем сөздер:

Жылы қылып сөйлейін ,

Жазғы желдің лебіндей :( Эпитете , теңеу.)

Мұрат Мөңкеұлының отарлаушыларды батыл әшкерелеген өлеңі :(«Үш қиян» , «Сарыарқа», «Әттең , бір қапы дүние –ай!»)

М.Мөңкеұлының «Үш қиян » толғауында сөз болған жер –су атаулары: (Батыс Қазақстан өлесі , Атырау аңғары , Ойыл , Қиыл ,Жем , Сағыз.)

М.Мөңкеұлының толғау –дастандары :(«Қарасай –Қази », «Қазтуған », «Шәлгез»).

М.Мөңкеұлының өз заманының әр түрлі адамдарының бейнесін жасаған арану өлеңдері :(«Айжарыққа », «Қарақожа болысқа » , «Естемір Тұрабай болысқа ») .

М.Мөңкеұлының айтыстарының ерекшелігі :(Түре айтыста да , сүре айтста да үздік шығуы,Халық атынан сөйлеуі.)

Махамбет Өтемісұлы

Махамбет Өтемісұлы (1803-1846) -ақын ,күйші , сазгер , отаршылдыққа қарсы И.Тайманов бастаған көтерілісті (1836-1838)ұйымдастырушылардың бірі ,осы көтерілістің алынды жыршысы .Алғаш 1908жылы Қазанда 100жолдан астам 2толғауы , 1911жыылы Орынборда өлеңдерінің үзінділері басылды.1939 жылы Қ .Жұмалиев ақын өлеңдерінің жинағын шығарды.

2003 жылы 200 жылдық мерейтойы ЮНЕСКО көлемінде аталып өтілді . 11 күйі ( «Өкініш », «Қайран , Нарын », «Жұмыр қылыш », «Терезе» т.б.)

«Шашақты найза , шалқар күй » (1982) деген атпен жарық көрді .

Туған жері : Батыс Қазақстан обл ,Жәнібек ауданы Бекетай құмы.

Қаза болды : Қараой өңірі (Атырау облысы , Махамбет ауданы )

Махамбеттің әкесі :( Өтеміс)

Махамбеттің туған жері :( Батыс Қазақстан облысы )

Махамбет дүниеге келген жер :( Нарын құм )

Нарын деген жерді ел құлағына сіңісті қылған батыр аты: ( Махамбет )

Адыра қалған Нарынның

Теңіз деген суы бар ,

Жыңғылы мен тауы бар,

Еңіреген ерлердің

Жібектей желбіретіп ұстар туы бар ,- деп туған жері туралы жырлаған ақын: ( Махамбет )

Арабша , орысша хат білген ақын: ( Махамбет )

М.Өтемісұлының ағасы , Жәңгір ханның 12 биінің бірі : ( Бекмағамбет )

Махамбет жас кезінде қайда болған ? :( Хан ордасында )

Махамбет жас кезінде Орынбор қаласында кімнің қасында болды ?(Зұлқарнайынның )

Жыраулардың ой толғанысын жалғастырған ереуіл ақыны :( Махамбет )

« Қара қазан , сары бала қамы үшін қылыш сермеген » жауынгер жыршы :

( М. Өтемісұлы )

Махамбет қай ханның тұсында өмір сүрген ? ( Жәңгір хан)

Жәңгір хан старшындыққа тағайындаған адам :( Махамбет )

Махамбеттің :

« Хан емессің, қасқырсың ,

Қас албасты басқырсың.

Достарың келіп табалап ,

Дұшпаның сені басқа ұрсын ! » - деп айтқан адамы :( Жәңгір хан )

Жәңгір ханның сарай ақыны атанған адам : ( Байтоқ )

Махамбет зілді сөздерін арнаған сұлтан: ( Баймағанбет)

« Өтемістен туған он едік .

Онымыз атқа мінгенде ,

Жер қайысқан қол едік ...» - деген үзінді алынған Махамбеттің өлеңі:

( « Махамбеттің Баймағанбет сұлтанға айтқаны »)

« Жақсыларға еп едім ,

Жамандарға көп едім.

Ерегіскен дұшпанның ,

Екі талай болғанда ,

Азыққа етін жеп едім , » - деген жолдар алынған Махамбеттің өлеңі:

( « Махамбеттің Баймағанбет сұлтанға айтқаны » )

« Мен ақ сұңқар құстың сойы едім ,

Шамырқансам тағы кетермін , » -деп басталатын өлең авторы :

( М. Өтемісұлы )

« Мен кескекті ердің сойымын ,

Кескілеспей басылман ! » -деген жолдар алынғанМахамбеттің өлеңі:

(« Махамбеттің Баймағанбет сұлтанға айтқаны » )

« Хан баласы ақсүйек ,

Қыларың болса қылып қал .

Күндердің күні болғанда ,

Бас кесерін жасырман , » - деп басталатын Махамбеттің өлеңі арналған :

( Баймағанбетке )

Махамбеттің :

« Күндердің күні болғанда ,

Бас кесермін жасырман , » -деп айтқан адамы: ( Баймағанбет )

« Елдің бойы ен тоғай –

Ел қондырсам деп едім .

Жағалай жатқан сол елге ,

Мал қондырсам деп едім , »- деген жолдар алынған Махамбеттің өлеңі:

( « Махамбеттің Баймағанбет сұлтанға айтқаны » )

М. Өтемісұлының өлеңінен алынған үзіндіде асты сызылған сөз нені

атауы ?

Әскер жиып аттандық ,

Бекетай еді тұрағым .

Айқайлап жауға тигенде ,

« Ағатай , Беріш ! » ұраным ...( Соғыс болған жер )

М.Өтемісұлының жауынгер де абзал досы әрі көтеріліс басшысы : ( Исатай)

Махамбеттің « Исатай басшы , мен қосшы »- деп айтуының себебі :( Исатай бейнесін жоғары көтеру )

Астына мінген Ақтабан

Ақбөкендей ойлайды .

Қасында ерген көп әскер ,

Маңыраған қойған шулайды , - деген үзінді алынған Махамбеттің өлеңі :

( Соғыс )

М.Өтемісұлының « Ей , Махамбет , жолдасым » , « Мұнар күн » өлеңдері арналған : ( Исатайға )

« Әй , Махамбет , жолдасым » өлеңін шығарған :( Махамбет ; Исатайдың атынан шығарған )

« Ауыр әскер қол ертіп ,

Жас құсқа барып кіргенде ,

Арыстандай ақырған

Айбатыма шадамай ...» -деген үзінді Махамбеттің қай өлеңінен алынған ?

( « Әй ,Махамбет , жолдасым » )

« Жетімдерге жем бердім ,

Жесірлерге жер бердім .

Ақырында дүние – ай ,

Сол ерліктен не көрдім ?! » - деген үзінді Махамбеттің қай өлеңінен алынған : (« Әй ,Махамбет , жолдасым »

Махамбеттің Исатай өкінішін суреттеген өлеңі: (« Әй ,Махамбет , жолдасым »)

Махамбеттің Исатай Тайманұлының сом тұлғасын жасаған өлеңі:

( « Тарланым » )

Үзінді авторы :

Кермиығым , кербезім !

Керіскедей шандозым !

Құландай ащы дауыстым!

Құлжадай айбар мүйіздім ! ( М.Өтемісұлы « Тарланым » )

ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы қазақ ідебиеті

Қашаған Күржіманұлы (1841-1929)

Туған жері: Түркіменстанның Ташауыз қаласының маңы, 1929 жылы Маңғыстауда дүние салған.

30 шақты өлеңі: "Қонақкәде", Тойбстар", "Аралбайды жұбату", "Ерғали сұпыға айтқаны", "Байларға", "Оразалыға", "Көптілеу байға", "Қарашұбар ала ешкі", "Бұл дүниеде не жетім?", "Осы күн жолдас болдым сексенменен", "Қартайған шағында айтқаны" т.б.

5 айтысы: Нұрыммен, Ізіммен, Жаскелең, Берекет, Күлзипа, Ізбас...

Дастандары: "Адай тегі", "Атамекен", "Топан", "Әзіретқали"

Қашаған көңілайту, беташар, тойбастар, қонақкәде, тілек-бата, сияқты ауыз әдебиетіндегі тұрмыс-салт жырларын дамытып өз жанынан шығарып айтқан. Сондай жырларының бірі - "Қонақкәде". Ал "Аралбайды жұбату" жырында жалғыз ұлынан айрылып, жапа шегуші Аралбайды сөйлетеді. "Есқали сұпыға айтқаны" өлеңінде ағашты мақтай отырып, домбыраны қастерлейтін халық мінезін жанамалап айтуды шебер қолданған.

  • "Атамекен" дастаны тарихи оқиғаға негізделген. "Топан" - Каспий теңізінің тасқынына ұшыраған халық мұңын шыншылдықпен бейнелеген, опатимистік рухы жоғары дастан. "Адай тегі" дастанында Адай елінің түпкі тегінен бергі таралу шежіресін аңыз негізінде баян етеді.
  • "Аралбайды жұбату" кімнің жыры (Қашаған Күржіманұлы)
  • Қашаған Күржіманұлының жыры: (Бұл дүниеде не жетім?)
  • Қашағаннның Каспий теңізінің сұрапыл тасқынына ұшыраған халық қайғысы айтылатын дастаны: ("Топан")
  • Қашаған Күржіманұлының "Атамекен" дастанына қатысты нұсқалар: (Тарихи оқиғаға негізделген; Хорезм бектерінің шапқыншылығына қарсы күрес; Хан-сұлтандардың өзара қықысқан қылықтары)
  • Қашаған Күржіманұлы дамытқан тұрмыс-салт жырлары: (Беташар; Тойбастар; Көңіл ату;) (және қонақкәде, тілек-бата)
  • Қашаған Күржіманұлының дастандары: ("Атамекен"; "Адай тегі"; "Топан")

Нысанбай Жаманқұлұлы (1821-1870)

М. Әуезов "өте ірі тұлға және көреген ақын" деп баға берген Нысанбай - Кенесары ханның ең жақын достарының бірі, оның сүйікті жырауы, жыраулық өнердің ірі өкіл. Кенесарының барлық жорықтарына қатысып, жырларымен жөн-жосық айтып отырған. Осы себептен де халық оны жырау атап кеткен.

"Кенесары-Наурызбай" дастаны 1912 жылы Қазан қаласында Ж. Шайхисламұлының құрастыруымен жарық көрген Х. Досмұхамедовтың құрастыруымен 1923 жылы Ташкент қаласында жеке кітап болып басылып шықты.

  • Кенесары қозғалысы туралы жазылған шығармалар: ("Жасауыл қырған", "Топ жарған", "Қаншайым", "Кененің арқамен қоштасқаны", "Кенесары-Наурызбай",т.б.)
  • Кенесары-Наурызбай дастанының авторы: (Нысанбай жырау)
  • Он төрт-он бес жасында "бала ақын" атанған жырау. (Нысанбай жырау)
  • Бұдабай Қабылұлының (1848-1911) шығармасы: ("Көңіл")

Шәңгерей Бөкеев (1847-1920)

Туған жері: Батыс Қазақстан облысы, қазіргі Орда ауданы, Жасқұс деген жер.

Шығармалары: "Жігіттің жақсы болса алған жары", "Адамнан артық ажар, ақыл-айлаң", "Қатшекейге", "Ұршық", "Қосаяқ", "Өмірдің өтуі", "Құйрық атып құлия", "Қияға мен бір қыран көз жіберген", "Алдаушы жалған" т.б.

"Қашқын" поэма (М.Ю. Лермонтовтан аударған)

Біраз өлеңдері "Шайыр" (1910) және "Көкселдір" (1912) деген жинақтарда жрияланған, бастырған- Ғұмар Қараш (1876-1921)

Шәңгерей Сейіткерейұлы Бөкеев - Жәңгір ханның немересі . Көлборсы деген жерде ағаштан, тастан сәулетті үйлер, мешіт, медресе, мектеп салдырып, бала оқытқан. Ағаш отырғызып, бақша егіп, егін салып, асыл тұқымды мал өсірген, аңшылықпен әуестенген. "Жігіттің жақсы болса алған жары", "Адамнан артық ажар, ақыл-айлаң", "Қатшекейге", "Ұршық" - махаббат тақырыбындағы лирикалық өлеңдер.

Шәңгерей адамның ішкі дүниесіне сүгіп, сырын ақтарып беретін сезімтал лирика, бейнелі суретті көрініс шебері ретінде танылған. Ол - кәсіби жазушылық мәдениетіне көтерілген ақын.

  • Шәңгерейдің қаржылай көмек берген газеті: ("Қазақстан")
  • 1911-1913 жылдары "Қазақстан" газетін шығаруға демеушілік жасаған ақын (Шәңгерей)
  • "Ала ту Абылайдан ала аттансаң,
  • Аламан артындағы біреуі мен... "- деп айтқан ақын: (Шәңгерей Бөкеев)
  • Шәңгерейдің М. Ю. Лермонтовтан аударған аудармасы: (Қашқын)
  • Һарун Шәңгерейдің қайшығармасының кейіпкері? (Қашқын)
  • Орыс тілінен қазақ тіліне поэма аударудың алғашқы тәжрибелерінің бірі болған Шәңгерейдің шығармасы: ("Қашқын" поэмасы Лермонтовтан)
  • Шәңгерей қазақ жастарына кімнен үлгі алуды ұсынады? (Эдиссоннан)
  • Өнертапқыш ғалым Эдиссонды (1847-1931) мақтан ете, үлгі ете жырлаған ақын: (Шәңгерей Бөкеев)
  • Ғұмар Қараш бастырған "Шайыр" (1910), "Көкселдір" (1912) жинақтарының авторы Ш. Бөкеев
  • Шәңгерей Бөкеевтің шығармаларын жинақтап, кітап етіп бастырған: (Ғұмар Қараш)
  • "Шәңгерей Бөкеев - қазақ поэзиясында жазба әдебиет дәстүрін орнықтырған ірі суреткер ақын" - деген пікірдің авторы: (Зәки Ахметов)
  • Құйрық атып Құлия,
  • Түлкідей қашқан жымия.
  • Қараңды үзіп барасың,
  • Бізден де қалған дүния! Үзіндінің авторы: (Ш. Бөкеев)
  • Шәңгерей шығармалары: ("Жігіттің болса жақсы алған жары", "Адамнан артық ажар, ақыл, айлаң")
  • Шәңгерей Бөкеев туралы дерек: (Жәңгір ханның немересі; Бітімші сот; Патша тарапынан дворян атағын алған қазақ)
  • Шәңгерей Бөкеевтің ғалым тақырыбындағы шығармалары: ("Эдиссон")
  • 1911-1913 жылдары Оралда Шәңгерей қаржылық көмек көрсеткен газет: ("Қазақстан" газеті)

Мәшһүр Жүсіп Көпеев (1858-1931)

Туған жері: қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданы

Шығармалары: (Хал-ахуал", "Қазақ жұртының осы күнгі әңгімесі", "Жеті жетім", "Бес қымбат", "Көрінбес", "Жүсіптің тырнамен айтысы", "т.б

Дастандары: "Гүлшат-Шеризат", "Ғибратнама", "Шайтанның саудасы", "Баяннама" т.б

Кітаптары: "Хал-ахуал", "Тірлікте көп жасағандықтан көрген бір тамашамыз", "Сарыарқаның кімдікі екендігі" (1907 жылы Қазандағы Хұсайновтар баспасында); "Мес" кітабы (ауыз әдебиеті үлгілері енген)

1870 жылы Хамаретдин хазіреттің медресесінде, одан кейін Бұхарадағы Мірараб медресесінде білім алған.

Ақын фольклортанушы "Ер Сайын", "Ер Көкше", "Көрұғлы", "Шора батыр", жырларын, Балта ақын мен Шөже, Жанақ пен Түбек, Күдер мен Ұлбике, Ұлбике мен Жангелді, Шортанбай мен Орынбай айтыстарын, Бұқар жырау, Шортанбай, Шөже, Орынбай т.б. жыр-толғауларын, ауыз әдебиеті үлгілерін жинап, қағазға түсірген. Шығыс зерттеушісі фольклоршы В. Радловпен таныс болған.

1875 жылдан бастап "Дала уалаяты" газетіне хат-хабар, мақала жіберіп тұрған. 1889-1894 жылдары "Дала уалаяты" газетінде оннан астам проблемалық материалдар, "Айқап" журналының 1912 жылғы екі санында көлемді мақала жариялаған.

Қажымұқанмен кездесіп дос болған. Ақан серімен бірнеше рет кездескен. "Ақан серінің Құлагері өлген соң, бұрынғы серілік мінезді қалдырып, көп адам бас қосатын ас, жиын тойға бармайтын болып, дүние қызығынан мүлде көңілін суытты. Ақан сері адамзаттың сұңқары, қызыл тілдің ділмары, жігіттің құлпы жібегі еді" деп жазған.

Мәшһүр - белгілі, әйгілі деген сөз.

Ақын, фольклортанушы-этнограф қаламгер: (Мәшһүр Жүсіп)

М.Ж. Көпеевтің қасиеттерін анықтай алатын жауап: Этнограф, тарихшы, жазба ақын.

Мәшһүр Жүсіп білім алған медресе қай жерде? Баянауылда

Мәшһүр Жүсіптің "Сарыарқаның кімдікі екендігі" кітабы қай жылы жарық көрген? 1907 жылы

Мәшһүр Жүсіптің 1907 жылы басылып шыққан шығармасы: "Хал-ахуал"

"Сарыарқаның кімдікі екендікі" кітабын жазған: Мәшһүр Жүсіп

Мәшһүр Жүсіптің дастаны: "Гүлшат пен Шернияз"

Мәшһүр Жүсіптің мысал жанрында жазған өлеңі: "Шайтанның саудасы"

Мәшһүр Жүсіп Көпеевке тән қасиет: (Қазақтың белгілі тарихи тұлғаларымен кездесіп құнды естеліктер жазған)

Мәшһүр Жүсіптің қазақтың өз жер-суынан айырылып, патшаның отаршылдық талауына түскенін жазған өлеңі: "Сарыарқаның кімдікі екендігі"

Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің кездесіп дос болған адамдары: (Қажымұқан, Ақан сері)

Мәшһүр Жүсіп Көпеевтің дастандары: "Гүлшат-Шеризат", "Ғибратнама", "Баяннама", "Шайтанның саудасы"

Мәшһүр Жүсіп Көпеевке тән ерекшеліктер: (Патша отаршылдығын сынға алды; Ауыз әдебиеті үлгілерін жинады)

Нарманбет Орманбетұлы (1859-1918)

Туған жері: қазіргі Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданы, Саға деген жер.

Өлеңдері: "Сарыарқаға қарасақ", "Жақыпқа", "Мектеп бастығына", "Қазақ ұлы біз тұрмыз", "Сарыарқа", "Шал қайғысы", "Жойқын құлан жосиды", "Сарыарқа, сайран жерім-ай", "Жастарға", "Құс болсаң, ақылға бай байғыз болсаң", "Бала қайдан?", "Кер заман"

Нарманбетті алғаш оқытқан: (Қари молда)

"Сарыарқа, сайран жерім-ай толғауының авторы: (Нарманбет)

Нарманбетті 1916 жылғы маусым жарлығына байланысты жазған толғауы: "Сарыарқа, сайран жерім-ай"

Нарманбетті Столыпин реформасынан зардап шеккен Арқа жеріне арнап жазған өлеңі: "Сарыарқа"

Нарманбеттің отаршылдыққа жазған өлеңі: "Сарыарқа"

Алғаш Нарманбеттің өлеңдер жинағы қашан жарық көрді? (1939 жылы "Нарманбеттің өлеңдері" құрастырушы Е. Ысмайлов)

Нарманбет өлеңіндегі негізгі мәселе:

Жақсылық істе адамға,

Жақсы жол көрсет адамға.

Жазықсыз жанды жаулама,

Аш тазыдай жалақтап! (Адамшылық)

Нарманбет Оманбетұлының Абай үлгісіндегі ағартушылық бағытта жазған өлеңі "Бала қайдан?"

Нарманбет Орманбетұлы кезіккен ақын: Абай

Шоқан Уәлиханов

Шоқан (Мұхаммедқанафия) Шыңғысұлы Уәлиханов - қазақтың тұңғыш ғалымы,

тарихшы, этнограф. географ, ＿ саяхатшы, ағартушы-демократ, әдебиетші,

фольклоршы, зангер.

Туған жері: қазіргі Қостанай облысы, Құсмұрын бекеті.

Жерленген жері: Алматы облысы, Алтынемел тауы баурайындағы Көшентоған

деген жер.

Еңбектері: "Тәңірі (Құдай)", "Қазақтардағы шамандықтың қалдығы" (1855);

"Жоңғария очерктері", "Қырғыздар туралы жазбалар", "Қазақтың халық

поэзиясының түрлері туралы", "Ыстықкөл сапарының күнделіктері", "Қытай

империясының батыс провинциясы және Құлжа қаласы" (1856-1857); "Сот

реформасы туралы жазбалар" (1863-1864) т. б.

"Қайғы Көрпеш-Баян сұлу", "Манас", "Семетей" т. б. жырларды жазып алған.

Ш.Уәлиханов өмір сүрген жылдар: 1835-1865

Ш.Уәлихановтың шын аты: Мұхаммедқанафия

Ш.Уәлихановтың туған жері:Қостанай облысы,Құсмұрын бекеті

Ш.Уәлихановтың балалық шағы өткен мекен: Сырымбет

Шоқанның әжесі Айқанымның қасиеті: Қарадан шығып,хандық дәрежеге көтерілген

Ш.Уәлихановтың зираты : Алтынемелде

Ш.Уәлиханов 1857 жылы Орыс Жағрапия қоғамының толық мүшесі: Семенов Тян-Шанскийдің ұсынысымен.

Шоқанның бойындағы тамаша қабілеттің бірі: Суретшілік

Ш.Уәлихановтың атқарған қызметі: Генерал-гумернатор Гасфорттың адьютанты

Ш.Уәлихановтың аға сұлтан болғысы келген себебі: Халқын әкімдер мен зорлықшыл бай қазақтардан қорғағысы келді.

Ш.Уәлиханов мына хатын жолдаған: «Жергілікті сұлтандармен ақсүйек қазақтардан шыққан байлармен қазір аразбын». А.Г.Майковка

1852жылы Костылецкийдің көмегімен Шоқан Петербург университетінің профессорымен танысты: И.М.Березин

Ш.Уәлихановтың Омбы әскери кадет корпусында оқыған жылдары: 1847-1853ж

Ш.Уәлиханов кадет корпусын қай жылы,неше жасында бітірген: 1853ж. 18 жасында

Ш.Уәлихановтың досы : Г.И. Потанин

Шоқан туралы естелік қалдырған Г.И.Потанин: Саяхатшы,географ,этнограф

Шоқан жалпы жолдастарына,соның ішінде маған,ол еріксіз «Европаға ашылған терезе» сықылдыболды»-деп Шоқанға арнап пікір жазған досы: Потанин

Ш.Уәлихановтың қырғыз елін зерттеу экспедициясына қатысқан жылы : 1856ж

Ш.Уәлиханов өміріне қауіп төндірген ,бірақ аталған әлемге әйгілеген саяхаты :Қашқарияға саяхаты

Шоқан саяхатқа барған Қашқар провинсиясының орналасқан орны : Қытайда

Ш.Уәлихановтың Қашқарияға барңандағы лақап аты: Әлімбай

Ш.Уәлихановт ың Қашқарға бару себебі : Өлкені зерттеуге

Ш.Уәлихановтың Құлжа қаласында шұғылданған ісі: Жоңғария тарихымен шұғылдандына

Ыстықкөл сапарына,Құлжаға бірге барған Шоқанның саяхатшы-географ досы: Семенов,Тян-Шанский

Ш.Уәлихановтың саяхатшы –географ досы: : Семенов,Тян-Шанский

Семейде жер аударылып келіп,Шоқанның досы болған орыс жазушысы : Ф.М.Достаевский

Шоқанның әдеби зерттеу еңбектері қай жанрда жазылған : Хат,мақала,очерк

Ш.Уәлиханов туындысы: Жоңғария очерктері

Шоқанның қазақ халқының ауыз әдебиеті үлгілері мен славян халықтары мұраларының үндестігі барын көрсеткен еңбегі: Жоңғария очерктері

Шоқанның Жоңғария очерктерінен алынған үзінді : Адамның басынан салынған мұнаралар пайда бола бастады.

Ш.УәлихановтыңОрталық Қазақстан ,Жетісу мен тарбағатайды аралаған жылы:1855

Ш.УәлихановтыңОрталық Қазақстан ,Жетісу мен тарбағатайды аралап ,қазақ халқының тарихы ,әдет-ғұрпы ,діни үғымдары туралы жинаған материал еңбегі: Тәңірі,Қазақстандағы шамандықтың қалдығы.

«Қазақстандағы шамандықтың қалдығы» деген еңбектің вторы: Ш.Уәлиханов

«Көшпелі елдерді аң тәрізді жауыз тобыр санап ,беталды жүрген тағылардың есебінде түсінетін жалған ұғым қазірдің өзінде де Европада үстем болып келеді» деген пікірдің иесі: Ш.Уәлиханов.

Ш.Уәлихановтың 1863-1864 жылдың қысында Омбы қаласына барңан мақсаты: Сот реформасын дайындауға.

Ш.Уәлихановтың халық жағдайын жақсарту үшін ең керекті деп айтқаны: Реформаны,оның ішінде экономикалық және әлеуметтік реформа

Ш.Уәлихановтың патша өкіметінің реформаларына қатысты ойын білдірген шығармасы:

Сот реформасы туралы жазбалар

Сот реформасы туралы жазған: Ш.Уәлиханов

« Сот реформасы туралы жазбалар.», «Жоңғария очерктері»еңбектерінің авторы: Ш.Уәлиханов

Шоқан жазып алған ертегі: Өлі мен тірінің достығы.

Шоқан өзі жинаған қазақтың ауыз әдебиеті-нұсқаларын, «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырын берген профессор : Березин.

Ш.Уәлихановтың зерттеу еңбегінде қай ақынның есімі келтірілген : Нұрымбай.

Ш.Уәлихановтың еңбектерінде аты аталатын жыршы- ақындар: Орынбай,Шөже,Жинақ.

«Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жырын Шоқан жазып алған ақындар: Арыстанбай,Жанақ

Ш.Уәлихановтың Жанақ ақынның айтуымен ең алғаш қағазға түсірген жыры: «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»

Ш.Уәлихановтың ең алғашқы жазып алған ауыз әдебиеті нұсқасы: «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»

Шоқанның Ағытай Арыстанбайдың аузынан жазып алған шығармасы: «Қозы Көрпеш-Баян сұлу»

Ш.Уәлихановтың халық аңызына байланысты пікірі: «Оңтүстік Сібір руларының тарихы туралы ескертпелер»,Халық аңыздары өмірмен ,шындықпен байланысты.

Мына жолдар алынған Шоқан Уәлихановтың еңбегі: «Едіге жыры 14-ғасыр соңындағы оқиғаларға қатысты,бірақ 15 ғасыр басында құрастырылған»: Қазақтың халық поэзиясының түрлері

Шоқан Уәлихановтың еңбегі.«Жыр дегеніміз –рапсодия.Ал жырламақ деген етістік,тақпақтап айту дегенді білдіреді:Қазақтың халық поэзиясының түрлері.

Ш. Уәлиханов «Көшпенділер философы» деп бағалаған: Асан қайғыны.

Шоқан қаншаға бөлген: беске

Қазвқ өлеңінің құрылысын зерттеп,алғаш рет(« жыр,жоқтау,қара өлең,қайым өлең»деп бөліп құрастырған: Ш. Уәлиханов.

«Түркі тілдерінің ішіндегі ең тамашасы-қазақ өлеңдерінің нақышы деуге болады.Онда араб тіліндегідей жасанды,бояма сөздер жоқ,бұл таза тіл»,деп ой түйген ғалым: : Ш. Уәлиханов.

«Қазақтың батырлар жырының көбі Алтын Орда дәуірлерінде болғантарихи адамдар туралы .Соған қарағанда олар 14,15,16 ғасырларда жасалған сияқты» Кімнің сөзі: Ш. Уәлиханов.

Шоқан жазып алған жыр: Манас

Шоқанның әдебиетші ғалым екндігін танытатын туындысы : Манас

Ш.Уәлихановтың Манас жырын зерттеуі жайлы айтуға болады: «Манасты»бірінші боп баспаға ұсынып,жұртшылығына таныстырды.

Шоқанның пікірі: «Манас»-даланың «Илиадасы»тәрізді.

Шоқаннығ Қырғыздардың ескі мифтерінен ,аңыздарынан,ертегілерінен жиналып,бір адам төңірегіне топталған энциклопедия»-деген пікірі қай шығармаға байланысты: Манас

Ш. Уәлиханов Әулиеатаға қай жылы кімнің шақыруымен келген: 1864ж.Черняев

Ш.Уәлихановтың генерал Черняевтан бөлініп кету себебі: Жергілікті халыққа жасаған зорлығына төзбегендіктен

«Современник»журналы 1864 жыл №6 саны Ш. Уәлиханов жайында «бұратана халықтың арасында бұрын-соңды ондай адам болған емес»-деуінің себебі: Күш-жігерін мойындағаны

Шоқан туралы «Ш. Уәлиханов Шығыстану әлеміне құйрықты жұлдыздай жарқ етіп шыға келгенде »- деп басталатын ойдың иесі : Н.Веселовский

Шоқанды «Қазақтар туралы жазатын орыс әдебиетшісі»деп айтқан: Орыс оқымыстылары

Ш. Уәлиханов өміріне арнап пьеса,роман жазған қаламгер:С.Мұқанов

Ш. Уәлиханов туралы тұңғыш көркем шығарма жазған жазушы: С.Мұқанов

Ш. Уәлиханов мүраларын айрықша зерттеген адам: С. Мұқанов

Қазақ ғалымдарының ішінде Шоқан туралы тқңғыш көлемді зерттеу жасаған : С.Мұқанов

«Ш.Уәлиханов » пьесасы сахнаға қойылған жыл: 1954ж

Сапарғали Бегалиннің Шоқан Уәлихановқа арнаған туындысы : «Бала Шоқан»

Ыбырай Алтынсарин /1841-1889/

Ыбырай Алтынсарин тұңғыш аудармашы, жазушы, ақын, ағартушы-ұстаз, тұңғыш оқулық авторы, тұңғыш мектеп ашушы, балалар әдебиетінің негізін салушы.

Туған жері: Қазіргі Қостанай облысы, Алтынсарин ауданы

Еңбектері: Көптеген өлеңдері мен әңгімелері , аудармалары;

Қазақ хрестоматиясы /1879, Орынбор/, Мұсылмандық тұтқасы/қазан 1883/ Қазақ хрестоматиясы 1889,1896,1899ж. Махтуба деген атпен біраз қысқартылып, араб әрпімен басылды.

  • Ыбырайдың өмір сүрген жылдары /1841-1889/
  • Ыбырайға тән сипат: / Қазақтың тұңғыш педагогы, ақын, жазушы/
  • Ы. Алтынсарин деректер бойынша : /Тұңғыш аудармашы, Ағартушы-демократ, Балалар әдебиетінің атасы/
  • Әкесі Алтынсары өлген соң Ыбырай тәрбиесінде болады: / Атасы Балғожа бидің/
  • Атасы Балғожа бидің Ыбырайға арнап жазған өлеңі / Үміт еткен көзімнің нұры, балам/
  • Шырағым, мұнда жүрсең не етер едің? Қолыңа құрық алып кетер едің. Тентіреп екі ауылдың арасында Жүргенмен не мақсатқа жетер едің?- деп жазған хаттың иесі кім және кімге арналып жазылған? / Балғожа бидің Ыбырайға арнап жазған хаты/
  • Үміт еткен көзімнің нұры, балам Жаныңажәрдем берсін Хақ тағалам. Атаң мұнда анаңмен есен-аман , Сүйіп сәлем жолдайды бүгін саған, - деп , Ыбырайға хат жолдаған адам: / Атасы Балғожа би/
  • Ыбырайды атасы Балғожа бидің оқуға берген мектебі: / Орынбордағы орыс-қазақ мектебі/
  • Ыбырай Алтынсарин оқыған Орынбордағы орыс-қазақ мектебінің ашылған жылы: / 1850ж/
  • Ы. Алтынсарин атасының көмегі арқылы танысқан ғалым, шығыс зерттеушісі: / В.В. Григорьев/
  • Ы. Алтынсарин орыс жазушыларының шығармаларын, еңбектерін оқып және ұлы адамдардың өмірі жайлы кітаптармен танысқан: /В.В. Григорьевтің көмегімен/
  • Мектепті бітіргеннен кейін Ы. Алтынсарин өз елінде қандай қызмет атқарған? / Тілмаштық/
  • Ы. Алтынсарин Орынбордағы шекаралық комиссияда тілмаш болып ауысқан жыл /1859/
  • Мектеп ашу мақсатымен Ы.Алтынсарин 1860 жылы ауысты /Торғайға/
  • Халық ағарту ісіне дұрыс бағыт беруді сұрап, Торғай облысының соғыс губернаторынабаяндама жолдаған ағартушы: / Ы. Алтынсарин/
  • Ы. Алтынсариннің өзі сұранып, рұқсат алып мұғалім болуға барған мектебі қай қалада болған? / Торғайда/
  • Ыбырайдың ұйымдастырған тұғыш мектебі ашылған қаласы мен ашылған жылы :/ 1864 жылы Торғайда/
  • Ы. Алтынсарин арман еткен, 1864 жылы ашылған Торғай мектебіне оқуға келді: /14 бала/
  • ... Мен балаларды оқытуға қойға шапқан аш қасқырдай өте қызу кірістім, - деп жазған қазақ педагогі: Ы. Алтынсарин , Н. И. Ильминскийге 1864 ж жазған хатында
  • Ы. Алтынсарин Қазақтар мені құшағын жая қарсы алды. Мектепке балаларын беруге ынталы адамдар толып жатыр,- деп орыс досына хат жазған? / Н.И Ильминскийге/
  • Қазақтардың білімге қол жеткізетін ең басты құралы – мектеп . Бірақ даладағы мектептер шашылыңқы,сондықтан әлі пайдалы бола алмай отыр,әйтсе де олардың үміт күтері – мектеп,- деп Ы.Алтынсарин ... хат жазды:/Н.Илъминскийге/
  • Халық мектептері үшін ең керектісі – оқытушы,-деп жазған ағартушы:/Ыбырай/
  • Мектеп – қазақтарға білім берудің басты құралы,- деген сөздердің авторы:/Ы.Алтынсарин/
  • Тамаша жақсы педагогика құралдары да.ең жақсы үкімет бұйрықтары да,әбден мұқият түрде жүргізілген инспектор бақылауы да оқытушыға тең келе алмайды,деген пікірді айтқан:/Ы.Алтынсарин/
  • 1879 жылы Ы.Алтынсарин Торғай уезінде ашылған мектептер: /Торғай,Ырғыз,Троицк,Ақтөбе/
  • Ыбырай ашқан тұңғыш оқытушылар мектебі орналасқан қала: /Орск қаласында,1881жыл/
  • Ыбырайдың қыздар мектебін ұйымдастырған жері: /1887жылы,Ырғызда/
  • Ы.Алтынсариннің 1876жылы Петербург,Қазан қалаларына бару мақсаты: /Орыс ағартушыларының оқулықтарын зерттеуге/
  • Қазақтан шыққан тұңғыш кемеңгер дегн атқа ие болған ғұлама: /Ы.Алтынсарин/
  • Ы.Алтынсарин әңгімелерінің тақырып жағынан топқа бөлінуі: /1.Еңбек пен өнерге баулитын шығармалар/
  • Ы.Алтынсарин әңгімелерінің негізгі тақырыбы: /Еңбекті сүю және қадірлеу/
  • Ыбырайдың еңбекті сүюге шақырған шығармасы: /Әке мен Бала/
  • Аз жұмысты қиынсынсаң,көп жұмысқа тап боларсың деген түйін айтылған шығарма / Әке мен Бала/
  • Ы.Алтынсариннің тәрбие,адамгершілік тақырыбындағы әңгімелері: /Әке мен бала,Бақша ағаштары/
  • Бай баласы мен жарлы баласы әңгімесінің авторы: /Ы.Алтынсарин/
  • Ы.Алтынсариннің өмір үшін күресудің жолын білмейтін, шыдамсыз, еңбекке икемі жоқ жанның болатынын көрсеткен әңгімесі: /Бай баласы мен жарлы баласы/
  • Біраз жүрген соң-ақ күн кеш болады және біраздан соң,ымырт жабылып,жол көрінбеді.Түн болған соң,балалар екеуі де қорқайын деді,-деген үзінді Ы.Алтынсариннің қай шығармасынан алынған? /Бай баласы мен жарлы баласы/
  • Ы.Алтынсариннің Бай баласы мен жарлы баласы әңгімесінің кейіпкерлері /Асан мен Үсен/
  • Пышақтың сыртымен қатты ұрып еді,от шығып, мақта тұтанды. Бұл эпизод алынған Ы.Алтынсариннің әңгімесі: /Бай баласы мен жарлы баласы/
  • Ыбырай Алтынсариннің прозалық шығармасы: /Бақша ағаштары/
  • Бағып-қағуда көп мағына бар деп,ұрпақ тәрбиесіне көңіл бөлу қажеттігін көрсеткен Ы.Алтынсариннің әңгімесі: /Бақша ағаштары/
  • Ы.Алтынсариннің Салақтық деген әңгімесіндегі Кәрім неліктен ауырып қалды? /тазалыққа мән бермегендіктен/
  • Ы.Алтынсариннің Қыпшақ Сейітқұл әңгімесінің негізгі түйіні:/Елді отырықшылыққа,егіншелікке үгіттеу/
  • Ы.Алтынсариннің Қыпшақ Сейітқұл әңгімесіндегі оқиға орны: /Торғайдағы Қабырға өзені/
  • Ы.Алтынсариннің ұрлық,барымтаның түбі қорлық екенін дәлелдеген туындысы: /Қыпшақ Сейітқұл/
  • Асыл шөп, Қыпшақ Сейітқұл, Бақша ағаштары, Бір уыс мақта әңгімелерінің авторы: /Ы.Алтынсарин/
  • Ы.Алтынсариннің Асыл шөп әңгімесінің кейіпкерлері /Зылиха мен Бәтима/
  • Зылиха мен Бәтима деген екі қыз бала төбесіне бір-бір жәшік жеміс көтеріп,қалаға қарай келе жатыпты-мыс.Зылиха аһлап-уһлеп,Бәтима күліп,әзілдесіп келе жатады...Үзінді Ы.Алтынсаринннің қай шығармасынан? /Асыл шөп/
  • Ыбырайдың еңбекті сүюге.оқуға,өнерге шақырған шығармасы: /Талаптың пайдасы/
  • Петр патша туралы айтылатын Ы.Алтынсариннің әңгімесі: /Талаптың пайдасы/
  • Ы.Алтынсарин әңгімесі бойынша талаптың пайдасын көрген адам:/суретші бала/
  • Еңбекпен табылған дәмнің тәттілігі өзгеше болады,-дейтін Ыбырай әңгімелерінің кейіпкері: /Атымтай Жомарт/
  • Ы.Алтынсариннің халық аңызына жаңаша мазмұн берген әңгімесі: /Атымтай Жомарт /
  • Ыбырайдың үш адамның диалогына құрылған әңгімесі:/Таза бұлақ/
  • Ы.Алтынсариннің Таза бұлақ әңгімесінде:Бұлай болса,адамға да әбірет сол: Біреуге жақсылық етсең,ол жақсылығыңды ешкімге міндет етпе дегені болса керек,-деген сөздер бар.Осындағы әбірет сөзінің мәні/ Ғибрат,үлгі-өнеге/
  • Ыбыйрайдың әңгімелері : /Әке мен бала, Асыл шөп, Мейірімді бала, Қыпшақ Сейітқұл,бақша ағаштары,Силинчи ханым/
  • Ы.Алтынсариннің әңгімелері: /Қыпшақ Сейітқұл,Аурудан аяған күштіек,Таза бұлақ./

Ы.Алтынсариннің еңбек тақырыбындағы әңгімелері: /Атымтай жомарт,Қыпшақ Сейітқұл,Әке мен бала//***

Ыбырайдың еңбекті сүюге шақырған шығармалары: (4)Өрмекші,

құмырсқа, қарлығаш"; *"Бай баласы мен жарлы баласы"; *"Дүние

қалай етсең табылады?»)

Алтынсариннің қай кейіпкері жібек матаны ойлап тапқан? ("Силинчи

ханым")

*** Ы. Алтынсариннің жібек мата мен аспалы көпірді ойлап тапқан зерек

жандар туралы шығармалары: (*"Силинчи деген ханым"; *"Зеректік"

• Мейірімді, рақымшыл болу сөз болған Ы. Алтынсариннің әңгімесі:

("Аурудан аяған күштірек")

Алтынсариннің ата-анаға мейірімділік және төзімділік туралы

шығармасы: ("Аурудан аяған күштірек")

"Шырағым қызым, әрдайым осындай рақымды бол, саған мұның үшін құдай рахым

етер." Бұл үзінді алынған Ы.Алтынсариннің әңгімесі: ("Шеше мен бала")

• Ыбырайдың "Зеректік" деген әңгімесінде ұста көпір салудың үлгісін

қандай жәндіктен үйренеді? (Өрмекшіден)

• Ыбырайдың "Батамен ер көгерер" деген түйін жасаған әңгімесі:

("Байұлы")

• Ы. Алтынсарин қай әңгімесінде "бар байлық адал еңбекпен зор

денсаулықта, дені сау адам бақытты" деген тұжырым жасайды? ("Мұңсыз

адам")

• Ыбырайдың өлеңдері: ("Өзен", "Өнер-білім бар жұрттар", "Кел,

балалар, оқылық!")

• "Таулардан өзен ағар сарқыраған" деп басталатын өзен көркін суреттеген

өлең: (Ы.Алтынсариндікі, "Өзен" өлеңінен)

Алтынсариннің жыл мезгіліне арнаған өлеңі: ("Жаз")

Таң атса, күн шығады мұнарланып,

Жаңбырлы булт шығар тұманданып.

Адамзат нұр ауасын судан жұтар,

Шөл тартқан айуандарша құмарланып, - деген үзінді Ы. Алтынсариннің қай

өлеңінің? («Жаз»)

"Сәуірде көтерілер рахмет туы,

Көрінер көк жүзінде қаз бен қуы.

Көктен жаңбыр, таулардан сулар жүріп,

Жайылар жер жүзіне қардың суы…" - деген өлең жолдары алынған

Ыбырайдың өлеңі: ("Жаз")

• Ы. Алтынсариннің әлеуметтік теңсіздік тақырыбына жазған өлеңі: ("Әй,

жігіттер")

• Ы. Алтынсарин "Береке кеткен елдерде" деген өлеңінде берекенің кетуі деп

есептеген әрекет: (Атаға ұл, анаға қыз қарсы келу)

Ыбырай Алтынсариннің ел билеуші әкімдердің мінез-құлқын, іс-әрекетін

сынаған өлеңі: ("Залым төреге")

Оразаның түбіне максим жетер,

Азған елдің түбіне тақсыр жетер.

Әділдіктен хан тайса, наным кетер,

Жылай-жылай жарлының малы кетер, - деген үзінді Ыбырайдың қай

өлеңінен? ("Залым төреге"")

• Ы. Алтынсариннің өлеңдерінің ұйқас түрі жағынан ұқсас келетіні: (Ауыз

әдебиетіндегі өлең-жырларға)

• "Қазақ хрестоматиясының" авторы: (Ыбырай Алтынсарин)

Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы" басылып шықты: (1879 ж.

Орынборда)

*** Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы" қандай тараулардан

құралды? (*Балалар өмірінен әңгімелер; *Адамдар өмірінен әңгімелер;

*Өлең-жырлардан үзінділер мен мақал-мәтелдер)

• Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" кірген біраз материалдарды

алған кітабы: (К. Д. Ушинскийдің "Детский мир", "Родное слово"

кітабы)

• Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енген материалдардың

біразы алынған: (Лев Толстойдың балаларға арналған кітаптарынан)

• Ы. Алтынсарин "Қазақ хрестоматиясына" енген шығармаларды алған:

(Аударма және өз шығармалары)

• Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енгізген эпосы:

(«Қобыланды батыр»)

• Б l.Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" кіргізгеніері: (Өлеңдер мен

әнгіме-новеллалар)

• Ыбырайдың еңбегіне сай келетін жауап: (Қазақ әдебиетіндегі тұңғыш

аудармашы)

• Ыбырай "Тулкі мен ешкі", "Сауысқан мен қарға" шығармаларын кімнен

аударған? (К.Ушинскийден)

• bl. Алтынсарин "Жаман жолдас" әңгімесін аударды: (Л.Н.Толстойдан)

• Ы!. Алтынсарин аудармасы: ("Үш ұры" Л.Н.Толстойдан)

*** ы. Алтынсариннің аудармалары: (*«Жаман жолдас»; *«Силинчи

ханым»; *«Бір уыс мақта»)

* *** Ы. Алтынсариннің Паульсоннан аудармалары: («Алтын шеттеуік»,

«Бір уыс мақта», «Тәкаппарлық», «Әдеп»)

6. *** Ы. Алтынсариннің Л.Толстойдан аудармалары: («Силинчи ханым»,

«Мұңсыз адам», «Данышпан қазы», «Үш ұры», «Жақсылыққа

жамандық", «Жаман жолдас»)

*** Б L.Алтынсариннің К.Ушинскийден аудармалары: («Түлкі мен ешкі»,

"Сауысқан мен қарға")

bl. Алтынсариннің И. Крыловтан аудармасы: ("Қарға мен түлкі")

bl. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енген өлеңдерінің негізгі

тақырыбы: (Оқу, білім)

bl. Алтынсарин "Қазақ хрестоматиясын" кай алфавиттің негізінде

Жасады? (Орыс)

Қазақ тілін орыҫ графикасына көшіруді тұңғыш ұсынған ағартушы-

педагог: (Ыбырай Алтынсарин)

Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясы" арналды: (Жас балалар)

Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясының" алғашқы беті ашылар

өлең: ("Кел, балалар, оқылық!")

• Үзіндідегі фигура түрі:

Кел, балалар, оқылық,

Оқығанды көңілге

Ықыласпен тоқылық… (Арнау)

". Сауысқанның тамағы

Шоқуменен табылған.

"Мал, дәулеттің байлығы,

Өнер-білім - бәрі де

Бір меұтасан, жоқ болар

Оқуменен табылған, "

Оқымыстың байлығы,

Күннен күнге көп болар, "

- деген өлең жолдары Ыбырайдың қай өлеңінен? ("Кел, балалар,

оқылық!")

• "Қазақ хрестоматиясына" енген өлеңдердің бірі: ("Өнер-білім бар

җұрттар")

• Ыбырайдың жастарға бата ретінде жазған шығармасы: ("Өнер-білім бар

жұрттар")

ЫLАлтынсариннің қазақ қауымына озық мәдениетті елдердің үлгі-өнегесі

көрсету идеясын ұстанған туындысы: ("Өнер-білім бар жұрттар")

" Өнер-білім бар жұрттар

Тастан сарай салғызды.

Айшылық алыс жерлерден,

Көзіңді ашып-жұмғанша,

Жылдам хабар алғызды, " - деген өлең жолдарының авторы:

(Ы. Алтынсарин)

• Ы. Алтынсариннің "Қазақ хрестоматиясына" енген ауыз әдебиеті

үлгісіндегі аңыз әңгіме: ("Лұқпан Хакім"); (және "Жиренше шешен","Тоз

бұлақ" аңыз әңгімелері, "Қара батыр", "Тазша бала", "Алтын айдар" ертегілері.

"Қобыланды батыр" жырынан үзінділер)

• Ыбырайдың орыс досы: (Ильминский)

• Ы. Алтынсариннің үнемі хат жазысып, пікірлесіп отыратын досы:

(Н. И. Ильминский)

• "Ыбырай Алтынсарин туралы естегілер" деген атпен Қазан қаласынан

басылып шыққан кітаптың авторы: (Н. И. Ильминский)

• Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегін жазып шығаруына

себеп болған жағдайлар: (1. Қазақ жастарының

теріс бағытта түсіп кетпеуі үшін; 2. Қазақтың жазба тілінде татар

тілінің орынсыз етек алуына жол бермеу үшін)

• Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегінің құндылығы:

(1. Мұсылман дінінің шариғат зандарынана тілінде түсінік беруі;

2. Діни терминдердің мән-мағынасын ашуға зер салуында;

3. Шариғат заңдарын күнделікті тіршілікпен байланыстыра талдауында)

Ы. Алтынсариннің "Мұсылмандық тұтқасы" еңбегін алғаш тарата

зерттеген ғалым: (Мекемтас Мырзахметов)

ы. Алтынсарин қай шығармасының кіріспесіне "Имансыз еткен

жақсылықтың пайдасы жоқ" деп жазған? (" Мұсылмандық тұтқасы")

• Ы. Алтынсарин туралы жазылған поэма: ("Дала қоңырауы", Ғафу

Қайырбеков (1928-1994)

Ы. Алтынсарин үлгісімен тәрбиелік мәндегі қысқа әңгімелер жазған

жазушы: (Спандияр Көбеев)

Абай Құнанбев (1845-1904)

"Қазақтың бас ақыны - Абай Құнанбаев. Одан асқан бұрын-соңғы заманда қазақ баласында біз білетін ақын болған жоқ… " (А.Байтұрсынов)

"…қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі." "Абай лебі, Абай үні, Абай тынысы - заман тынысы, халық үні. Бүгін ол үн біздің де үнге қосылып, жаңғырып, жаңа өріс алып тұр. (М. Әуезов)

"Асыл сөзді іздесең,

Абайды оқы, ерінбе. " (С. Торайғыров)

"Абайды таныту арқылы біз Қазақстанды әлемге танытамыз, қазақ халқын танытамыз. Абай әрқашан біздің ұлттық ұранымыз болуы тиіс. (Н. Назарбаев)

Туған жері: қазіргі Шығыс Қазақстан облысы, Абай ауданы, Шыңғыс

тауының етегі.

Арғы атасы Ырғызбай (1744 ж.ш.-1785), атасы Өскенбай (1778-1850) – өз заманының атақты билері болған. Әжесі Зере (1785-187)).

Әкесі Құнанбай (1804-1896) -кезінде болыс, аға сұлтандық қызметтер атқарған.

шешен, терең ойлы, әділ ел басқарып, жұртына жақсылық жасаған. Меккеге қажылыққа барған, онда қазақтарға арнап үй салдырған; Анасы Ұлжан(1810-1887).

Құнанбай мен Күңкеден (Әйбөбек, өмір сүрген жылдары белгісіз) - Құдайберді(1829-1866);

Құнанбай мен Ұлжанның - Тәңірберді (Тәкежан, 1834-1906), Ысқақ (1841-1901).

Ибраһим (Абай, 1845-1904), Оспан (1852-1891);

Құнанбай мен Айғыздан (өмір сүрген жылдары белгісіз) - Қалиолла (1849-1870).

Ысмагул (1852-1931) деген жеті бала туған.

Қартайған шағында үйленген ең кіші әйелі Нұрғаным нан (т. ж. б. - 1911) ұрпақ жоқ.

Абай мен Ділдадан (1843-1924) - Ақылбай (1861-1904), Күлбадан (1862-1932),

Әкімбай (1866-1873), Әбдірахман (1869-1895), Магауия (1870-1904). Райхан

(1871-1896);

Абай мен Әйгерімнің (шын есімі - Шүкіман, 1856-1919) - Тұрағұл (1876-1934),Мекайыл (1884-1931), Ізкәйіл (1895-1929), Кенже (1901-1932).

Әмеңгерлік жолымен келіндей алған әйелі Еркежан нан (1858-1927) ұрпақ жоқ.("Абай" энциклопедия, 1995 ж.)

Өлеңдері: 176 өлең.

Поэмалары: "Масғұт", "Ескендір", "Әзім әңгімесі" (аяқталмаған).

Аудармалары: А. С. Пушкин "Евгений Онегин" романынан 8 өлең (188)

М. Ю. Лермонтовтан - 27 олең, И. А. Крыловтың мысалдары.

Қарасаздері - 45 және "Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны турат

Әндері - 27 әнінің 36 нұсқасы нотаға түсірілген.

Күйлері -"Желдірме", "Май түні", "Торжорға".

  • Құнанбайдың ұлдарының саны: Жетеу
  • Абайдың әкесінің аты: Құнанбай
  • Абайдың шешесінің аты: Ұлжан
  • Абайдың әжесінің аты: Зере
  • Абайдың жарының аты: Әйгерім
  • Абай өмір сүрген ғасыр: 19 ғасыр аяғы мен 20 ғасыр басы
  • Абайдың туған жері: Семей облысы
  • Абайға жеңгелері қойған аты: Телғара
  • Абайды әкесі ауыл молдасына берді: Ғабдұл –Жаппар
  • Абай оқыған қала: Семей
  • Семейдегі абай оқыған медресе: «Ахмет -Риза»
  • Абайдың Семейдегі «Приходская школада» оқыған мерзімі: Үш ай
  • Абайды әкесі Семейдегі оқуға жібергендегі жасы: 10 жас «13 жасында бітірді»
  • Абайдың шығыс әдебиетімен танысқан оқу орны: «Ахмет –Риза»
  • Абай ел ішінің ісіне араласты: 13 жастан бастап
  • «Арғы атасы қажы еді» деген Абай өлеңінен көрініс беретін Құнанбай қажының бейнесіне тән сипаттар: Ел қамқоры, ақыл иесі, кең пейілді, әділ
  • Абай Қарқаралыдан қайтқан соң қасында болды: Шешелерінің
  • Жас Абай жұмсақ мінезді, мейрімді алды: Шешесі Ұлжаннан
  • «жазыла-жазыла қожа молдадан ұят болды, енді өлмесек болмас» деген уытты қалжыңды айтқан: Абайдың нағашысы
  • Абайдың Семей кңтапханасынан танысқан орыс досы: Михаэлис
  • Абайдың пікірлес орыс досы: Михаэлис
  • Е.П Михаэлисті кітапханада Л.Н Толстой кітабын сұрап таңырқатқан қазақ: Абай
  • Абай оқыған филсофтар: Сократ, Платон, Аристотель, Спенсер
  • Абайдың ең жақын досы: Ербол «М.Әуезовтың Абай жолы романы»
  • Абай Тоғжанды алғаш рет көрген жері: Түйеөркеште
  • Абайдың арманы болған ғашығы Тоғжанның әкесі: Сүйіндік
  • Абаймен кездесіп дос болған әнші ақын: Біржан сал
  • «Абай жолы» романында Абайды әншілік өнеріне тәнті еткен Арқаның саңылақ әншісі: Біржан сал
  • «Медғат -Қасым» поэмасы Абайдың қай ұлынікі: Мағауия
  • Мағауияның «Медғат-Қасым» поэмасының оқиғасы болған жер: Африка жерінде Ніл өзені бойында
  • Абайдың өмірден ерте кеткен сүйікті ұлы: Әбдірахман
  • Абай көргені мен білгені жүзге келген шалдан көп деп бағалайды: Әбдірахманды
  • Абай: «Талаптың мініп тұлпарын, Тас қияға өрледің», - деп айтаы: Әбдірахманға
  • Аудармалары: А.С. Пушкин, «Евгений онегин» романынан 8 өлең, М.Ю. Лермонтовтан – 27 өлең, И.А.Крыловтың мысалдары
  • Қарасөздері: 45 және «Біраз сөз қазақтың түбі қайдан шыққаны туралы»
  • Әндері: 27 әннің 36 нұсқасы нотаға түсірілген
  • Күйлері: «Желдірме». «Май түні», «Торжорға»
  • Арғы атасы: Ырғызбай (1744-1785) атасы Өскенбай (1778-1850) өз заманының атақты билері болған
  • Құнанбай: (1804-1896)
  • Анасы Ұлжан: (1810-1887)
  • Құнанбаймен Күңкеден: (Әйбөбек өмір сүрген жылдары белгісіз, Құдайберді 1829-1866)
  • Құнанбай мен Ұлжаннан: Тәңірберді (1834-1906), Ысқақ (1841-1901), Ибраһим (Абай, 1845-1904), Оспан (1852-1891)
  • Құнанбай мен Айғыздан: Қалиолла (1849-1870), Ысмағұл (1852-1931) деген жеті бала туған. Қартайған шағында үйленген ең кіші әиелі Нұрғанымнан (т.ж.б - 1911) ұрпақ жоқ.
  • Абай мен Ділдәдан: (1843-1924), Ақылбай (1861-1904), Күлбадан (1862-1932), Әкімбай (1866-1837), Әбдірахман (1869-1895), Мағауия (1870-1904), Райхан (1871-1896);
  • Абай мен Әигерімнен (шын есімі – Шүкіман, 1856-1919); Тұрағұл (1876-1934), Мекайыл (1884-1931), Ізкәйіл (1895-1929), Кенже (1901-1932); Әменгерлік жолымен келіндей алған әйелі Еркежаннан (1858-1927) ұрпақ жоқ.
  • Өлеңдері: 176 өлең
  • Поэмалары: «Масғұт», «Ескендір», «Әзім әңгімесі» (аяқталмаған).
  • Абай : Қолында құралы бар бірен-саранға ғана тиетін шыңыраудағы судан қойшы-қолаң, жарлы-жақыбайдың бәріне бірдей пайдасы тиетін жайдақ су ортақ деп білемін»- деп кімге айтқан?: Әкесіне
  • Абайға «Көрінген жақын боласың, кісі танымайтын желбегей жүрген кісінің ол үйірілмейді,» - деген мінді кім айтқан? (Құанабай)
  • Абайға құнанбай таққан міндер: (1. Ең әуелі арзан мен қымбаттың парқын айырмайсың. Өзіңдегі барыңды арзан ұстайсың. Бұлдай білмейсің. Көп күлкіге болысыз ермекке асылыңды шашасың. Жайдақсың! Жайдақ суды құс та ит те жалайды. 2. Екінші дос пен қасты сараптамайсың . Досқа досша , қасқа қасша қырың жоқ. Ішіңде жатқан сыр ұшығы жоқ. Жұрт бастайтын адам ондай болмайды. Басына ел үйірілмейді. 3. Орысшылсың. Солай қарай ден қойып барасың. Дін, мұсылман жат санайтынын ескермейсің!.)
  • «Абай жолында» Абайға «Бөжекеңді көрген жерде сәлеміңді түзу бер,» - деп айтқан адам: Ұлжан
  • А.Құнанбаев тоғыз жыл басқарған болыс: Шыңғыс болысы
  • «Дүниеге көзімді ашқан – Мехаэлис,» - деген ақын: А.Құнанбаев
  • Жас төңкерісшіл Е.П.Михаэлиспен Абай қай жылы, қайда кездескен: 187 жылы, кітапханада.
  • Абай өай жылы кімдермен Михаэлис арөылы танысқан? (1880 жылы Долгополов, Леонтовпен)
  • Абайдың іке шешімімен кімге үйленетінін табыңыз: (Ділда)
  • Абайдың қайын атасы,Ділданың әкесінің аты: (Алшынбай)
  • Абайдың жары Ділда кімнің тұқымы: (Қазыбек бидің)
  • – Балам мен осы шаққа шейін сенімен тіл қатысып, жылы ұшырап көріскен жоқ ем. Бірақ барлық көрген-сезгенім есімде. Жақсы ағаның зор дәмесін әмсе өстіп ақтайсың!.. Ақтарсың деп білемін! Тек өмір деген ит жаңсақ бастырааса екен. Бетің дұрыс!... Дәл осы бетіңнен жарылқасын! – деп Абайға бата берген: (Байсал)
  • Әкеңнің қаттылығын бермесін! – деп абайға бата берген: (Бөжей)
  • Абай өзіне дейінгі қазақ ақындарының ең таланттысы кім деп көрсеткен: (Дулат Бабатайұлы)
  • Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағынан» - деген қлеңіне ән жазған сазгер: (Біржан сал)
  • Абайдың аурулығы себепті өндіртіп жаза алмаған кезі: (1900-1904 ж.)
  • Абайдың тұңғыш жинағы шыққан жыл: (1909 ж.)
  • Абай «Балаларыңды әке орнына бағуым қарызым болар,» - деген сөздерді айтты: (Құдайбердіге)
  • Шәкәрімнің Абайға жақындығы: (Немере інісі)
  • «Абай» журналында 1918 жылы шығармалары жарияланып тұрған қаламгер: Шәкәрім
  • Шәкәрімнің Абайдан үлгі алуға шақыратын өлеңі: («Жастарға»)
  • Абайдың балалары: Ақылбай , Мағауия, Тұрағұл
  • Ақылбай Абайұлының поэмалары: «Медғат-Қасым», «Еңілік -Кебек», «Абылай».
  • «Еңілік-Кебек» тақырыбына Шәкәрімнен басқа қалам тартқан ақын: (Мағауия Абайұлы)
  • «Медғат-Қасым» поэмасы Абайдың қай ұлынікі? (Мағауия)
  • .Абайдың ән құдіретін жырлаған өлеңі: «Құлақтан кіріп бойды алар»(1897ж )
  • Абайдың өз әнімен тараған өлеңі: «Айттым сәлем ,Қаламқас» 1889
  • Абайдың өзі шығарған өлең-әндерінің саны:(20 шақты)
  • Абайдың «Көңіл құсы құйқылжыр шартарапқа»(1896)өлеңінің негізгі идеясы : (Әннің әсері)
  • Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағанын»деген өлеңіне ән жазған сазгер : Біржан сал
  • Абайдың «Мен көрдім ұзын қайың құлағанын»әнінің музыкасын шығарған : С Мұхамеджанов
  • Абайдың саяси-әлеуметтік лирикаға жататын өлеңі : «Сегіз аяқ»1889ж
  • А.Құнанбайұлының өз басының мұңын дәуір халық қайғысымен үйлестірген өлеңі : «Сегіз аяқ»
  • « Сөзімді ұғар елім жоқ

Моласындай бақсының

Жалғыз қалдым-тап шыным,»- деген тармақтардың авторы : А.Құнанбайұлы«Сегіз аяқ»

  • Қайнайды қаның

Ашиды жаның,

Мінездерін көргенде,» тармақтары алынған Абайдың өлеңі : «Сегіз аяқ»

  • Алыстан сермеп,

Жүректен тербеп,

Шымырлап бойға жайылған»-деген жолдар алынғанабайдың өлеңі : «Сегіз аяқ»

  • Өткірдің жүзі,

Кестенің бізі,

Өрнегін сендей сала алмас -деген жолдар алынған абайдың өлеңі : «Сегіз аяқ»

  • Қ.Аманжоловтың Абайдың «Сегіз аяқ» өлеңіне еліктеп жазған шығармасы:»Шықтым өмір шыңына»
  • Болыстың өз портретін өзіне жасататын Абай өлеңі «Болыс болдым, мінеки»1889ж
  • Ел билеушілерінің типтік бейнесін тудыратын Абайдың өлеңі«Болыс болдым, мінеки»
  • «Болыс болдым, мінеки,

Бар малыңды шығындап,

Түйеде қом, атта жал,

Қалмады елге тығындап»- деген тармақтар алынған Абайдың өлеңі: Болыс болдым, мінеки»

Бас пайдасы үшін елдің берекесін бұзған алаяқтардың типін бейнелеген Абайдың өлеңі :»Сабырсыз,арсыз еріншек» 1887ж

  • Абайдың:»Қызмет қыл ,мал таппай

Ғылым оқып,ой таппай,

Құр үйінде жатады»-деген шумақ өлеңі: Сабырсыз,арсыз еріншек» 1887ж

Абай шығармаларында ел бұзар тентекті қалай атайды: Пысық

  • Бәрін көріпкісіден

Шығынға әбден батады

Бұл болмаса онысы,

Аударылып қонысы

Алыстан дәм татады-Сабырсыз,арсыз еріншек»

Елішіндегі адамшылықты ,аяр мінезді шенейтін Абай өлеңі «Көңілім қалды достанда,дұшпаннан да»1886

  • Абайдың азвматтық лирикаға жататын сыншылдық үлгідегі өлеңдер: «Қалың елім қазағым,қайран жұртым» ,Сабырсыз,арсыз еріншек», «Көңілім қалды достанда,дұшпаннан да»
  • Абай өлеңдері:»Мәз болады болысың», «Малға достың мұңы жоқ»
  • Бас-басына би болған өңкей қиқым,
  • Мінеки бұзған жоқпа елдің сиқын?- деген тармақтар алынған Абайдың өлеңі «Қалың елім қазағым»
  • «Өлсем орным қара жер сыз болмай ма ?»1898ж
  • «Ашуың-ашыған у ойың кермек»- қай шығарма: «Қартайдық,қайғы ойладық1886»
  • Абай жазған эпиграммалар «Көкбайға», «Күлембайға»»алланың өзі де рас,сөзі да рас» Абайдікі
  • 8 найза қолында көз аудармай,
  • Батыр да аял қылмайды ертең таңға- »қай өлеңне «Қансонарда бүркітші шығады аңға» 1882
  • Абайдың «Қансонарда бүркітші шығады аңға» деген өлеңінің композициясы ( Мезгіл мен іс-әрекетті бұлжытпай беру)
  • Қансонар деген сөздің мағыныасы: (Жер бетіне аң алғаш қар түскен шақ)
  • Абайдың «Қансонарда бүркітші шығады аңға» деген өлеңіндегі « қағушылар» мағынасы :(Аң жүретін жерді тінтіп,сүзіп қараушылар )
  • «Томаға »деген (Бүркіттің бас қабы)
  • Абайдың шендестіруі тәсілін шебер қолданған өлеңі: «Қансонарда бүркітші шығады аңға »

«Қар- аппақ ,бүркіт –қара, түлкі-қызыл,

Ұқсайды қаса сұлу шомылғанға »- тармақтарындағы құбылтудың түрі: (Шендестіру)

  • Абайдың «аттың сыны » өлеңінен байқалатын ерекшелік (Шебер ақындығының үстіне,білгір , саятшы ,

Сыншылығы көзге түседі)

  • Абайдың білгір сыншылық қасиеті қай өлеңінде байқалады ?(Шоқпардай кекілі бар қамыс құлақ)
  • Абайдың «шоқпардай» , «бүркіттей» деген екі теңеуден басқа түгел эпитеттер арқылы өрнектелген өлеңі : («Аттың сыны» 1886)
  • Абайдың (Шоқпардай кекілі бар қамыс құлақ) өлеңінің жазылу түрі:(Суреттеу түрінде )
  • Абайдың (Шоқпардай кекілі бар қамыс құлақ) өлеңіндегі жануар : Жылқы
  • Абайдың (Шоқпардай кекілі бар қамыс құлақ) өлеңі негізінен қандай ұйқас түрінде жазылған?Қараөлең ұйқасы
  • Абайдың бастан-аяқ арнаумен жазып шыққан өлеңі : «Балалық өтті,білдің бе?»
  • Абайдың Крыловтан аударған мысалы: «Қазаға ұшыраған қара шекпен», «Піл мен қанден , «Есек пен Бұлбұл»
  • Абайдың Крыловтан аударған мысалы «Шегіртке мен құмырсқа , «Еменмен шілік , «Есек пен бұлбұл», «Түлкі мен қарға», «Піл мен қанден», «Бақа мен өгіз»
  • Абай «Есек пен бұлбұл» мысалын кімнен аударған ? Крыловтан
  • Абай«Шегіртке мен құмырсқа» мысалын кімнен аударған Крыловтан
  • «Қайтсін қолы тимепті ,Өлеңші,әнші,есіл ер» деген тармақтарда қолданылған құбылтудың түрі: Ирония
  • Абайдың Крыловтан аударған мысалы оның аударма дәрежесінің қандайлық өлшемін көрсететіні : Төл туындысы сияқты болып кеткен
  • Алғашқы шумақтары ғана сақталған Абай шығармасы: «Вадим »
  • Абайдың Лермонтовтан аударған шығармалмаларының жалпы саны:27
  • Абайдың ең көп аударған ақыны: М.Ю Лермонтов
  • Абайдың Лермонтовтан аударған шығармасы: «Бородино»
  • «Қараңғы түнде тау қалғып»- Лермонтов оны Гетеден аударған
  • Абайдың Лермонтовтан аударған шығармасы. «Альбомнан », «Теректің сыйы», «Жалау », «Жартас»
  • Абайдың «Боярин Орша», «Демон», «Жалғыз жалау »деген аудармалары алынған ақын :М.Ю Лермонтов
  • Абайдың Гете- Лермонтовтан аударган өлеңі : «Қараңғы түнде тау қалғып»-1892
  • Абайдың«Қараңғы түнде тау қалғып» өлеңінің негізі алынған ақын: Гете
  • Гетенің мұражайында өлеңі сақталған қазақ ақыны: Абай
  • Алғаш рет орыс классиктерінің қайсысының шығармасын қазақшаға аударған ? А.С Пушкин
  • Абайдың А.С Пушкиннен аудармасы «Евгений Онегин»
  • Абайдың А.С Пушкиннен «Евгений Онегин» аударған өлеңдер саны :8
  • А.С Пушкиннен«Евгений Онегин» романын Абай қашан аударды? 1889ж
  • Абайдың А.С Пушкин шығармаларын ұзақ оқып зерттеп оны аударумен көбірек шұғылданған жылы :1889ж
  • «Татьянаның қырдағы әнінге»айналған Абай аудармасы: «Евгений Онегин»
  • Абай аудармалары індерінің ұқсастығы : орыс роман старына жақын
  • Абай кімнің шығармасын аудару арқылы шалыс ұйқасты өлең түрін тапқан? А.С Пушкиннің
  • Абай жазған поэма саны:3
  • Абайдың поэмалары «Ескендір,Масғұт,Әзім әңгімесі »
  • Ескендір Зұлқарнайынның тәрбиешісі болған ұлы ғалам :Аристотель
  • Ұлы ғалым гуманист Аристотель бейнесі кездесетін Абайдың поэмамсы: Ескендір, 42 шымақ1900-1902 ж арасында жазылған
  • Абайдың гуманистікой пікірін танытатын шығармасы: « Ескендір»
  • Абайдың « Ескендір» поэмасындағы символдар «Алтын қақпа», «Көз сүйегі»
  • Абайдың өсиет-үлгілік қорытындысы баяндалатын « Ескендір» поэмасының бөлігі : Ең соңында
  • Абай сомдаған Ескендір бейнесінің ерекшелігі: жауыздық,тойымсыздыққасиетін сынады
  • Ескендір патшаның өз жұрты аз көрініп,көршілерге көз алартуына төмендегі мінездемелердің сәйкесі Тойымсыз,дүние қоныз
  • Бұл-адам көз сүйегі – деді ханға,

Тоя ма адам көзі мың мен санға?

Жеміт көз жер жүзіне тоймасада,

Өлсе тояр, көзіне құм құйғанда.Үзінді алынған поэма : « Ескендір»

  • «Кәрі Каспий қара көк көзін ашты,

Жылы жүзбен Терекке амандасты» (Абай-Лерментов)-деген жолдары қолданған тәсіл:(Кейіптеу)

  • «Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай,

Ол қайтсін қара түнде жарқылдамай» деген жолдарда Абай қолданған тәсіл; (Кейіптеу)

  • «Салаң етіп жолықса қайтқан ізі,

Сағадан сымпың қағып із шалғанда»-деген жолдардағы көркемдегіш тәсіл (Аллитерация)

  • Абайдың 16 тармағы түгелдей «Ж» әрпінен басталатын өлеңі: («Жайнаған туың жығылмай»)
  • Абай ойлап тапқан фразеологизмдер: ( Нұрлы ақыл,ылаң ой, саңырау қайғы, ызалы жүрек)
  • Абайдың «шоұпарда», «бүркіттей» деген екі теңеуден басқа түгел эпитеттер арқылы өрнектелген өлеңі : («Аттың сыны»)
  • Ызалы жұрек, долы қол,Улы сия, ащы тіл» Абайдың осы өлең жолдарындағы көркемдегіш құрал (Эпитет)
  • «Желсіз түнде жарық ай, Сәулесі суда дірілдеп, Ауылдың маңы терең сай, Тасыған өзен гүрілдеп»-деген Абай өлеңіндегі эпитеттер ( Жарық ай,терең сай)
  • «Қар-аппақ, бүркіт - қара, түлкі-қызыл, Ұқсайды қаса сұлу шомылғанға»-құбылтудың қолданылған түрі ( Шендестіру)
  • Қанда көз қайқаң етіп шықса аспанға (Абай) Осындағы асты сызылған троптың түрі (Метонимия)
  • « Төмен ұшсам түлкі өрлеп құтылар деп.

Қанда көз қайқаң етіп шықса аспанға» (Абай)деген тармақтарындағы метонимия (Қанды көз)

12.Алмастыру (метонимия) «Үйі мәз боп қой сойды,Сүйіншілеп шапқанға»

13. Ұйқастың түрін белгілеңіз: Өлең сөздің патшасы сөз сарасы,

Қиыннан қиыстырар ер данасы

Тілге жеңіл жүрекке жылы тиіп,

Теп-тегіс жұмыр келсін айналасы (Қара өлең ұйқасы)

14.Абайдың қазақ өлеңіне енгізген жаңалығы (Шалыс ұйқас)

15.Абайдың Пушкинді аудару арқылы тапқан жаңалығы (Шалыс ұйқас)

16.Өлең жолдары қандай ұйқасқа құралған: Әсемпаз болма әрнеге, Өнерпаз болсаң арқалан,Сенде бір кірпіш дүниеге, Кетігін тап та бар қвлан (Шалыс ұйқас)

17. Балалық өтті білдің бе?

Жігіттікке келдің бе? (Риторикалық сұраулы сөйлем)

18.-Әз тұтуға, Сыйласуға ... Өлең жолындағы әз тұтуға- қадірлеуге деген ұғымды береді

19. Абайдың "Әбдірахман өлгенде" деген өлеңінде:

"Тағдырға тәбділ бола ма,

Сабырлық қылсақ керек-ті," - деген жолдағы "тәбділ" деген сөз: (Өзгеру,ауысу)

• Абайдың:

"Ескі бише отырман бос мақалдап,

Ескі ақынша мал үшін тұрман зарлап!" - деген өлең жолдарындағы "-ман"

қосымшасы: (Стильдік мақсаттағы жөнімен ауытқу)

• Мақалға айналған Абай сөзі: ("Азат басың болсын құл, қолдан келмес іске ұмтыл")

• Абай шығарған нақыл сөз: ("Пайда ойлама, ар ойла, Талап қыл артық білуге")

Қара көз, имек қас,

Қараса, жан тоймас.

Аузың бал, қызыл гүл,

Ақ тісің кір шалмас. А. Құнанбайұлының өлеңіндегі бунақ пен буын саны: (3 бунақ, 6 буын) (Дұрысы - 2 бунақ)

• Абай қазақ әдебиетіне қандай бағыт алып келді? (Сыншыл реализм)

• "Қазақ жазушыларынан, әрине, Абайды сүйемін. Менің бала күнімнен ішкен асым,

алған нәрімніің барлығы да - Абайдан, " - деп айтқан: (М. Әуезов)

• Абайды "Қазақ әдебиетінің классик атасы" деп бағалаған жазушы: (М. Әуезов)

• Абайды "Қазақтың классикалық әдебиетінің атасы, қазақ поэзиясының күн шуақты асқар биігі" деп атаған: (М. Әуезов)

• Абай Құнанбайұлы туралы көлемді туынды: ("Абай жолы")

• Ахмет Байтұрсынұлы Абайды бағалаған: ("Қазақтың бас ақыны")

• Абайды "Қазақтың бас ақыны" деп атаған: (А.Байтырсынұлы)

"Мынау тұрған Абайдың суреті ме?

Өлең - сөздің ұқсаған құдіретіне

Ақыл - қайрат, білімді тең ұстаған,

Өр Абайдың төтеген кім бетіне …" Шумақтың авторы: (Ж.Жабаев)

"…Жүз айтқанмен өзгенің бәрі надан,

Жалыналық, Абайға жүр, баралық!…" – деге (Шәкәрім Құдайбердіұлы)

• Абай дәстүрін жалғастырушы ақын: (С. Торайғыров)

• Абайдан кейінгі ақындардан таза алты буынды өлеңді бірінші рет қолданған ақын: (С. Сейфуллин)

• "Ақын" деген өлеңінде Абайды "Сөздің нақышын қиыннан қиыстырған" ұлы ақын деп бағалаған ақын: (С. Сейфуллин)

• Абайша жазбаған ақындарды «құр ойбайшылар» деген ақын:(С.Торыайғыров)

Шәкәрім Құдайбердіұлы

*Шәкәрім – ұлы гуманист, кемеңгер, ойшыл, қазақ әдебииетінің классигі. (З. Ахметов)

*Туған жері: Шығ. Қаз. Обл, Абай ауд. Шыңғыстау өңірі

*Еңбектері: «Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» (Орынбор 1911), «Мұсылмандық шарты» (Орынбор 1911), «Қазақ айнасы» (Семей 1912),

*Поемалары: «Қалқаман-Мамыр» (1988), «Еңлік –Кебек» (1891), «Нартайлақ-Айсұлу» , «Ләйлә-Мәжнүн» (Физулиден, 1907), «Мұтылғанның өмірі»

*Прозасы: «Әділ- Мәрия» романы (1923) «Мәнді сөздер» , «Үш анық», «Бәйшешек бақшасы», «Шын бақтың айнасы»

*Әндері: «Жастық», «Шын сырым», «Бұл ән – бұрынғы әннен өзгерек» (1919ж) т.б

*Аудармалары: А.С. Пушкиннен «Дубровский» романы, «Боран» повесі ; Л.Толостойдан «Асархадон патша» , «Үш сауал», «Крез патша» ; «Бичер- Стоу Гарриет» «Том ағайдың лашығы»; Физулиден «Ләйлі- Мәжнүн» Хафиздің бірнеше өлеңдері

*Өлеңдері: «Бостандық туы жарқырап» (1917), «Жастарға» «Сен ғылымға», «Адамдық борышың», «Анадан алғаш туғанымда», «Насимхат», «Жасымнан жетік білдім түрік тілін», «Ақындарға», «Ескі ақындық», «Ажалсыз әскер», «Өкінішті өмір» «Мақтау мен сөгіс», «Дүние мен өмір», « Ашу мен ынсап», «Мал жимақ», «Жастық туралы», «Кәрілік туралы» т.б

*Мысалдары: «Бояушы суыр», «Қаншыр мен бөдене», «Ақылшы торғай»

« Қасқыр, түлкі, бөдене», «Епті тышқан», т.б

*Ш.Құдайбердіұлының өмір сүрген жылдары (1858-1931)

*Ш.Құдайбердіұлының туған жері: (Семей облысы,Абай ауданы)

*Абайдың немере інісі: Шәкәрім

*Шәкәрімнің Абайға жақындығы: (Немере інісі, ағасының баласы)

*Ш.Құдайбердіұлы ақталған жыл: (1988)

*Әкесі қайтыс болғаннан кейін Шәкәрім кімнің тәрбиесінде болған: (Құнанбайдың)

*Абай «Балаларды әке орнына бағуым қарызым болар»,- деген сөздерді кімге айтқан: (Құдайбердіге)

*Шәкәрімнің азамат және ақын ретінде қалыптасуына ерекше әсер еткен кім: (Абай)

*Меккеге барып қайтарда Стамбул кітапханасынан білім алған ақын: (Шәкәрім)

*Шәкәрім ел, жер тану мақсатында қайда барып олжалы оралған: (Меккеге)

*Шәкәрім ел, жер тану сапарымен Араб, Түрік, Еуропа елдерінде және Меккеде болған ақын: (Ш.Құдайбердіұлы 1905-1906 )

*Шәкәрімнің 1911 жылы Орынбордан басылып шыққан кітабы: («Мұсылмандық шарты»)

*Шәкәрімнің 1912ж Семейде басылған өлеңдер жинағы: («Қазақ айнасы»)

*«Абай» журналында 1918ж шығармалары жарияланып тұрған қаламгер: (Шәкәрім)

*«Түрік, қырғыз, қазақ һәм хандар шежіресі» кітабының авторы: (Шәкәрім)

* Ш.Құдайбердіұлының ағартушылық бағыттағы өлеңдері: («Насихат», «Сынатарсың өзіңді», «Үш-ақ түрлі өмір бар» және «Жастарға» «Ғылымсыз адам- хайуан», «Жасымнан жетік білдім түрік тілін» деген өлеңдері бар.

* Ш.Құдайбердіұлының қалың бұқараны ғылымға жетелеген өлеңдері: («Насихат», «Сынатарсың өзіңді», «Үш-ақ түрлі өмір бар» және «Жастарға» «Ғылымсыз адам- хайуан», «Жасымнан жетік білдім түрік тілін»

*Шәкәрімнің Абайдан үлгі алуға шақыратын өлеңі: («Жастарға»)

*Шәкәрімнің ағартушылық нысанасын жария еткен әйгілі өлеңі: («Жастарға»)

*Төмендегі үзіндінің авторын анықтаңыз

Білімді сол кісіден ізденелік,

«Әдейі іздеп біз келдік сізге» делік.

«Өмір зая болмастық өнер үйрет,

Ақылыңды аяма бізге» делік... ( Ш.Құдайбердіұлы «Жастарға»)

*«..Жүз айтқанмен өзгенің бәрі надан,

Жалыналық, Абайға жүр, баралық!...» деген : ( Ш.Құдайбердіұлы «Жастарға»)

*«Кел жастар , біз бір түрлі жол табалық ,

Арам айла, зорлықсыз, мал табалық.

Өшпес өмір таусылмас мал берерлік,

Бір білімді данышпан жан табалық,»- деген үзінді алынған («Жастарға»)

*Ш.Құдайбердіұлының ағартушылық бағыттағы өлеңдері: («Насихат»)

*«Сен ғылымға» өлеңінің авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*«Кісі бағын деме бағым,

Өз денеңді нұрлы қыл.

Ай сықылды болма жарық,

Қарыз асып күн нұрын...» деген өлең жолдары алынған Шәкәрімнің шығармасы: («Сен ғылымға» немесе «Насихат»)

*«Насихат» өлеңінде қазақ өмірінің рухани –психологиялық портретін жасайды.

*«Ақындарға өлеңінің авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*«Ашу мен ынсап өлеңінің авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*«Мал жимақ», «Адамдық борышың» өлеңдерінің авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*Үзінді авторы: Адамдық борышың-

Халқыңа еңбек қыл

Ақ жолдан айнымай,

Ар сақта, оны біл. (Ш.Құдайбердіұлы)

*Шәкәрімнің өлеңі: («Дүние мен өмір» «Адамдық борышың»)

*Шәкәрімнің пайымдауынша адам баласының ең бір мәртебелі парызы:

Еңбек ету, халқына пайдалы жұмыс істеу. («Адамдық борышың» өлеңінде»)

*Шәкәрімнің жастық шақ, махаббат иірімдерін жырлаған өлеңдері:

(«Ақыл құсы адаспай аспандаса»; «Жастық туралы»; «Анық асық – әулие»)

*«Шын сырым», «Бұл ән- бұрынғы әннен өзгерек» өлеңдерінің авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*Шәкәрімнің музыка зерттеушісі А.В. Затаевич нотаға түсіріп алған әні: («Бұл ән- бұрынғы әннен өзгерек»)

*Абайдың өлең құрылысындағы жаңашылдық бағытты жалғастырып, оған жаңа форма берген шәкәрім өлеңі: («Бұл ән- бұрынғы әннен өзгерек»)

*«Ән –өлшеуіш,

Өлең-күміс,

Қоспаңыз мыс

Аралас...»- деген үзіндінің авторы және қай өлең: (Ш.Құдайбердіұлы «Бұл ән- бұрынғы әннен өзгерек»)

*Мына өлеңнің авторы:

«Бұл ән-

бұрынғы әннен өзгерек,

Бұған -

Ұйқасты өлең сөз керек

Өзіне орайлы» (Ш.Құдайбердіұлы)

*Шәкәрімнің адамдық болмысы, асқақ арманы айқын сезілетін әндері: («Бұл ән- бұрынғы әннен өзгерек»; «Жастық »; «Шын сырым»)

*«Жасымнан жетік білдім түрік тілін,

Сол тілге аударылған барлық білім...»-деп айтқан абайдың шәкірті: (Ш.Құдайбердіұлы)

*«Адаспайсың ақылды, арлыға ерсең,

Жолай көрме жылмайы сопы көрсең.

Тапқыр адал, ақ ниет адамдардың,

Алданбайсың артынан ере берсең,»- деген өлең жолдары алынған Шәкәрімнің өлеңі: («Жасымнан жетік білдім түрік тілін»)

*«Менің дертім, жігіттер, емес оңай,

Болып еді дейсің ғой қашан олай.

Басқа түссе байқарсыз бәріңіз де,

Ойланбаған өмірдің бәрі солай,»- деген өлең жолдары алынған Шәкәрімнің өлеңі:

(«Өкінішті өмір»)

*«Дос мақтайды сені жақсы көрмек үшін,

Дұшпан мақтар елірте бермек үшін... деген өлең жолдары алынған Шәкәрімнің өлеңі:

(«Мақтау мен сөгіс»)

*«Адамнан адам озар немен артып,

Бұл сөзді ақылға сал кірге тартып...»- деген тармақтардың авторы: (Ш.Құдайбердіұлы)

*«Адамның маған бәрі бір,

Не мұсылман, не кәпір,

Тамам адам- бір бауыр,

Бөлінбесе өлген соң.-деген: (Ш.Құдайбердіұлы)

«Еңбекке шыда ебін тап та,

*Сабырдың түбі- сары алтын...» деген өлең жолдары алынған Шәкәрімнің шығармасы: («Анадан алғаш туғанымда»)

*Шәкәрімнің пайымдауынша , адам баласының ең бір мәртебелі парызы:

(Еңбек ету, халқына пайдалы жұмыс істеу.)

*Шәкәрімнің шығыс әдебиетінің үлгісінде жазған мысалы («Епті тышқан»)

*Шәкәрімнің поэмасы, шығармасы: (« Қалқаман- Мамыр»)

Шәкәрімнің поэмасы, шығармасы: «Қалқаман-Мамыр»

Шәкәрімнің қай поэмасындағы оқиға «Ақтабан шұбырынды»жылдарында орын алады? («Қалқаман-Мамыр»)

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанындағы негізгі тартыс(жеті атадан қыз алыспау деген салт)

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанындағы Мамырдың әкесі: Мәмбетей руынан шыққан бай

Көкенай, Әнет баба қай шығармасының кейіпкері: «Қалқаман-Мамыр»

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанында трагедиялық жағдайлар кімнің қолымен жасалған? Көкенайдың

Мамырды атып өлтірген: Көкенай (аталас туысы)

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанындағы Мамыр (Сұлу, ақылды, еркекшора)

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанында Қалқаман мен Мамырдың қосылуына кедергі болған жағдай ( екеуі немерелес туыс болғандықтан)

Қалқаманның еліне ренжіп кету себебі: (Елі аямай оққа байлап бергені үшін)

Қалқаман өз еліне ренжіген соң кетеді (Ұлы жүз Еділбайдағы нағашыларына)

Қалқаманның өмір мен өлім тайталасқан сәтте астына мінген аты (Ардакүрең)

«Қалқаман-Мамыр» дастанында аты аталған баба: Әнет баба

Шәкәрімнің «Қалқаман-Мамыр» дастанында Ақтабан шұбырынды кезінде Әнет баба қандай күйге ұшырайды? (Бес баласы өліп, өзі көшке ере алмай қалады)

Қалқаманды іздемеу себебі; (Жоңғарлар шапқыншылығына ұшырап, өздері тоз-тоз боп кетеді)

Шәкәрімнің қай шығармасынан?

...Ел қылып Тобықтыны тұра алмаймын,

Ешкіммен ойнап-күліп жүре алмаймын.

Өлерде аямайды, қайда аяйды

Сендерге енді мойын бұра алмаймын (Қалқаман Мамыр)

Қазақта бастан деген бір ырым бар,

Мал сойып, жастар ойнап, бір жиылар «Қалқаман-Мамыр» дастанындағы «бастан» деген сөз (Әке-шешесі үйде жоқта, жастар мал сойып, құрбыларын жинап бас қосады)

Шәкәрімнің дастандары: «Қалқаман Мамыр» ,»Еңлік-Кебек», « Айсұлу –Нартайлақ»

«Еңлік-Кебек» тақырыбына Шәкәрімнен басқа қалам тартқан ақын: Мағауия Абайұлы

Ш.Құдайбердіұлының «Еңлік-Кебек» шығармасы әдеби жанрдың қай түріне жатады? ( Лиро-эпикалық дастан)

Жігіттер! Бұл өлеңді жазған мәнім

Емес қой жастықпенен салған әнім.

Қас қайсы, қаза қайсы, таза қайсы?

Аларсың көп ғибрат байқағаның...» Қай шығармадан үзінді (Еңлік –Кебек)

Ескі күн елім көрген енді ойласам,

Көрінер кейде қорлық, кейде мазақ... қай шығармадан үзінді (Еңлік-Кебек)

Нысан абыз кездесетінмШәкәрім поэмасы (Еңлік –Кебек)

Батыр Кебекке алғаш рет бал ашқан адам (Нысан абыз)

Батыр Кебек кімнің інісі (Жуантаяқ Тоқтамастың )

Көзі өткір, қараторы жігіт екен,

Орта бойлы, тапалдау кең иықты деген портрет (Кебек)

Көрінгенге көз сүзген көрсеқызар

Әдепсіз қыз дейсің ғой әлдеқалай деген кейіпкер (Еңлік)

Еңлік –Кебек поэмасы аяқталады (Бірге қаза табады)

«Ләйлі-Мәжнүн» жазған адам (Шәкәрім)

Шәкәрім «Ләйлі-Мәжнүнді» шығыстың қай ақынынан аударған (Физули)

Физулидің «Ләйлі-Мәжнүн» дастанын 1907 ж қазақша жырлаған ақын (Шәкәрім)

Шәкәрім «Ләйлі-Мәжнүнді» қай жылы аударды? (1907)

Шәкәрімнің «Мәнді сөздері» қандай туынды (афористік топтама)

«Әділ-Мария» шығармасын атаған (Қайғылы роман)

Шәкәрімнің шағын прозалық шығармалар тобы ( «Бәйшешек бақшасы»)

Шәкәрімнің еңбегі «Үш анық»

Шәкәрімнің еңбектері (Үш анық», «Қазақ айнасы», Ғылым туралы)

Шәкәрімнің аудармалары (Ләйлі-Мәжнүн», «Боран», «Дубровский»)

Шәкәрім «Дубровский» романын кімнен аударды(Пушкин)

Шәкәрім орыстың қандай жазушыларынан аударды (Пушкин, Толстой)

Шәкәрімнің Толстойдан аударған шығармасы («Асархадон патша)

Шәкәрім өз өлеңінде орыс ақын-жазушыларынан ұстазым деп көрсеткен (Толстой)

«Мұтылғанның өмірі» атты өмірбаяндық жазбаны кім жазған? (Шәкәрім)

Шәкәрім өмірінің соңында жазылған шығармасы (Мұтылғанның өмірі»)

Бесінде оқу білсіндеп,

Ата-анам берді сабаққа.

Жеті жаста жетім боп,

Түскендей болдым абаққа Кімнің шығармасы («Мұтылғанның өмірі» Шәкәрім)

Шәкәрімнің лақап аты (Мұтылған)

«Ойым –у, өмірім –су» тіркестерінде Шәкәрім қолданған көркем тәсіл (метафора)

Шәкәрім қолданған метафоралы балама (Менің биім – өзіңнің ақ жүрегің)

Шәкәрім өлеңіндегі Абай қолданған шығыстың ұйқас түрі:

Ескіден қалған сөз теріп,

Өз ойымнан өң беріп,

Үйретуді жөн көріп,

Түзетпек едім адамды (Ғаруз ұйқасы)

Шәкәрімді жауыздар қалай қорлаған (Сүйегін құдыққа тастаған)

Шәкәрімнің сүйегін құдықтан тауып алып, жерлейтін баласының аты (Ахат

Әнші – ақындар шығармашылығы

Біржан сал

  • Біржан сал Қожағұлұлы (1834-1897)
  • Туған жері: қазіргі Көкшетау обл, Еңбекші ауд, Степняк қаласы, Жөкей көлінің маңы.
  • Ақынның жары- Әпіш, балалары- Асыл, Ақық, Теміртас, немересі-Мұхаметқали.
  • Біржан араб, парсы,шағатай тілдерін білген. 70- ке жуық ән шығарған.
  • Шығармалары: «Ләйлім шырақ», «Көлбай-Жанбай», «Жанбота», «Адасқақ», «Айтбай», «Ғашығым», «Ақтентек», «Көкек», «Жамбас сипар», «Теміртас», «Алтын балдақ», «Бірлән», «Бурылтай», «Сырғақты», «Жастарға» (Арнау өлең) «Жақсы мен жаман» т.б.
  • Айтысы: «Біржан мен Сара айтысы». Айтыс негізінде Мұқан Төлебаев «Біржан-Сара» операсын жазды.
  • Әйгілі әнші, Арқадағы сал-серілік өнердің негізін салушы өнер иесі: (Біржан сал)
  • Қазақтың әншілік- орындаушылық өнерін дамытып, халық музыкасын шығармашылығымен биік белеске көтерген өкілдер: (Біржан сал, Ақан сері)
  • Біржан Сарыарқада сайраңдап күн кешкен кезін қалай атаған?( Алаш басындағы тәтті кездер)
  • Біржан өмірдегі үлкен маңызды оқиға: (Абай аулына баруы, Абаймен жолығуы)
  • Тобықты ішіне Абай аулына келген сыйлы қонақ : (Біржан сал)
  • «Абай жолы» романында Абайдың қонағы болған өнерпаз: (Біржан сал)
  • «Абай жолы» романындағы Абайды әншілік өнерге тәнті еткен Арқаның саңлақ әншісі: (Біржан сал)
  • Біржан Қожағұлұлы ән шығарған Абайдың өлеңі: ( «Мен көрдім ұзын қайың құлағанын»)
  • Біржансалдың өлеңдері: ( «Айтбай», «Ләйлім шырақ»)
  • Біржан салдың өзінің қоғамдық-әлеуметтік көзқарасын айқындайтын шығармалар: («Біржан сал», «Жанбота», «Теміртас»)
  • Біржан сал Қожағұлұлының «Ләйлім шырақ» өлеңінің шығуына себепкер: (Көлбай, Жанбай)
  • Біржан салдың ағайынды Көлбай, Жанбайдың қарындасына шығарған әні: («Ләйлім шырақ»)
  • «Ләйлім шырақ», «Көкек» әндерінің авторы: (Біржан сал)
  • Біржан салдың әні: («Көкек»)
  • Біржан салдың өлеңі: ( «Жанбота», «Ләйлім»)
  • Біржан салдың өзінің қоғамдық-әлеуметтік көзқарасын айқындайтын өлеңі: («Жанбота»)
  • Біржан салдың «Жанбота» әнінің шығуына себепкер болған жайт: (Өткір ыза)
  • Біржанды қамшымен сабаған адам: (Поштабай)
  • Азынабайдың поштабайының озбыр қылығына орай туған Біржан салдың өлеңі: («Жанбота»)
  • Біржан салдың қызға арнап жазған өлеңі: («Айтбай»)
  • Біржан салдың шығармасы: («Теміртас»)
  • Теміртас, Қалкен қай әнші -ақынның балалары? (Біржан салдың)
  • Біржан салдың «Ақтентек» әні кімге арналған? (Ақжарға)
  • Жаны жомарт Қозыбақ әрекетіне ризашылықтан туған Біржан салдың әні: («Жайма шуақ»)
  • Біржан сал Қожағұлұлының әні: («Жамбас сипар») (жастық шағын еске алып, кәріліктің көңілсіз тұстарын ашу мақсатында шығарған әні.
  • Біржан айтыстарының ішіндегі ең шоқтығы биік тұрған айтысы: (Сара қызбен)
  • Орынбай, Бабақ және Нұрғайша, Сарамен айтысқан әнші- сазгер ақын: (Біржан сал)
  • Ақан сері Қорамсаұлы (1843-1913)
  • Туған жері: қазіргі Солтүстік Қазақстан обл, Айыртау ауд, Қоскөл деген жер.
  • Шығармалары: «Қалқа бала», «Сырымбет», «Торыны талға байлап мінген қандай?», «Балқадиша», «Ақ көйлек», Жайықтың ақ түлкісі», «Үш тоты», «Құлагер», «Маңмаңгер», «Көкжендет», «Қараторғай», «Екі жирен», «Заманға қарап айтқан сөз», «Заман адамы», «Жақсы мен жаман», «Бара-бар крестьянға тең болмадық», «Асыл мен жасық», «Мылтық пен мергеншілік» т.б. 40 шақты ән шығарған.
  • Ақан сері туралы шығармалар: І.Жансүгіров «Құлагер» поэмасы, Ғ.Мүсірепов «Ақан сері-Ақтоты» пьесасы, С.Жүнісов «Ақан сері» роман-дилогиясы, С.Мұхаметжанов «Ақан сері Ақтоты» операсы т.б.
  • Ақан серінің шын аты: (Ақжігіт)
  • Ақан дүниеге келген жер: (Көкшетауда)
  • Ақан серіні әкесі діни оқуға берген жасы: (13)
  • Қызылжардағы Уәли ахун хазіреттің медресесіне білім алған әнші –ақын: (Ақан сері)
  • Ақан оқыған медресе: («Уәли» медресесі)
  • Ақан сері оқыған қала: (Қызылжар)
  • Ақан сері өмірден өткен уақыты: (1913 жыл, 70 жас)

Ақан серінің жігіт адамның 13 түріне жеке-жеке сипаттама берген өлеңі: («Айтамын замандасқа біраз кеңес»)

  • «Заман туралы», «Заман адамы» деген өлеңдер авторы: (Ақан сері)
  • «Жұпар мен гүл майының иісін білмес,

Зұлматтың тұмауымен біткен мұрын.

Іші зұлмат болған соң керегі жоқ

Қаншама болса-дағы жүзі нұрлы,»-деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі:

(«Заман адамы»)

  • Ақан «Заман адамы» деген туындысында қазақтың артта қалу себебін көреді: (Еріншектік, жалқаулықтан)
  • «Болғанда мұндай күйде заманымыз,

Жай жатып сахарада қамаламыз.

Болыс, би ет пен шайға мәз болуда,

Қайткенде тура жолды табаламыз?»-деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі:

(«Заман адамы»)

  • Ақан серінің «Бара-бар крестьянға тең болмадық» өлеңінде айтылған ақын қарсылығының мәні: (Қазақтың жерін де малын да алып, пайда тауып отырған патша үкіметін сынайды.)
  • «Бостаншылық берсе егер басымызға,

Патшамыз мархабат қып ырзаласып.

Бетімізбен біз де емес күнін көріп,

Тыныштық жай іздер ек арып –ашып»,- деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: «Бара-бар крестьянға тең болмадық»

  • «Жақсының өзі өлсе де, сөзі өлмейді.

Жаманнан үлгі болар сөз қалмайды,»- деген үзіндінің авторы: (Ақан сері)

  • Ақан сері «Жақсының өзі өлсе де, сөзі өлмейді,»-деген пікірді айтатын өлеңі: («Жақсы мен жаман»)
  • «Жаманға жазатайым ісің түссе,

Жабысып қалады екен аспан жерге,» -деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: («Жақсы мен жаман»)

  • Ақан серінің қай өлеңінің әні жоқ?: («Жақсы мен жаман»)
  • Ақан Серінің «Жақсының өзі өлсе де, сөзі өлмейді» өлеңінде айтылған ақын қарсылығының мәні: (Қазақтың жерін де, малын да алып пайда тауып отырған патша үкіметін сынайды)
  • «Аққаудың ақтығы жоқ шайнағанмен,

Құр тілдің пайдасы жоқ сайрағанмен,»-деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: («Асыл мен жасық»)

  • «Басына ер жігіттің бір іс түссе

Арасы қас пен достың абайланар,»- деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: («Асыл мен жасық»)

  • Жігіттің шешендігін дауда сына,

Жігітті батырсынған жауда сына. Бұл нақылға айналған жолдардың авторы: (Ақан сері)

  • Ақан серінің үш байлығы: (Қыран құс, жүйрік тазы, жүйрік ат)
  • Қараторғай деген есімнің Ақан серіге қатысы: (Қыран құсы)
  • Ақанның қыран құсына арнаған өлеңі: («Қараторғай»)
  • Ақан серінің саятшылық тақырыбына жазған өлеңі: («Мылтық пен мергеншілік»)
  • Ақан серінің аңшы психологиясын бере білген өлеңі: («Мылтық пен мергеншілік»)
  • Ақанның «Мылтық пен мергеншілік» өлеңіндегі бөлім саны: (3)
  • «Атпағандар түсінбес құр айтқанға,

Көңілінде мергендердің бәрі де анық,»- деген үзінді алынған өлең:

(«Мылтық пен мергеншілік»)

  • «Оқудан соңғы өнер – мылтық деген,

Халайық, құлақ қойсаң тілге налып,»-деген үзінді алынған өлең авторы: (Ақан сері)

  • Ақан серіге Құлагерді сатқан адам: (Шөкетай)
  • Ақан серінің атын алысқа естіртіп, даңқын әуелеткен сәйгүлігі: (Құлагер)
  • Ақанның жүйрік аты Құлагерден айырылып қалған жылы: (1876)
  • Атақты Құлагер мерт болған Сағынайдың асын өткізген: (Паң Нұрмағамбет)
  • Батырыш, Қотыраштардың Ақан серіге жасаған қастандығы: (Құлагерді мерт қылады)
  • Ақан серінің өзін-өзі жұбату ретінде Құлагердің артын басар тұлпар аты: (Көкбесті)
  • «Жыланды» деген жер аты кездесетін Ақан серінің туындысы: («Құлагер»)
  • Ақан серінің лирикалық-психологиялық жоқтау әні: («Құлагер»)
  • Төмендегі шумақта сипатталатын ат:

Ор болып қалушы еді шапқан жерің,

Шаттанып тұрушы еді қосқан елің.

Атығай, Қарауылға олжа салған,

Бота тірсек, қыз сағақ, сандал керім.: (Құлагер)

  • Ақан серінің өлеңі: («Маңмаңгер»)
  • Ақан серінің махаббат лирикасына жататын өліңдері:
  • («Ақ көйлек», «Жайықтың ақ түлкісі»)
  • Ақанның лирикалық кейіпкерді «ақ жамбыға», «қоңыр қазға», аққу құсқа» теңейтін өлеңі: («Ақ көйлек»)
  • Ақан серінің Ақтоқтыға арнаған «Ақ көйлек» өлеңіндегі сұлу бейнесі:
  • (қоңыр қаз, ақ жамбы), (және аққу құсқа теңейді)
  • «Етегін ақ көйлектің алтындаған,

Ажарың ақ жамбыдай жарқылдаған..» - деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: («Ақ көйлек»)

  • « Ертістің құба талы секілденіп,

Алдымнан майысып бұрал – дағы..» - деген үзінді алынған Ақан серінің өлеңі: («Жайықтың ақ түлкісі»)

  • Ақан серінің сұлулықты сүйсіне жырлаған өлеңі: («Жайықтың ақ түлкісі»)
  • «Ақтоқты», «Ақсаусақ», «Мақпал» өлеңдерінің авторы: (Ақан сері)
  • Ақан серінің әйелдердің бас бостандығын аңсаудан туған өлеңі: («Сырымбет») (Соңғы музыкалық шығармасы)
  • Ақан серінің соңғы музыкалық шығармасы: («Сырымбет»)
  • Ақан серінің Жамал қызға арнаған өлеңдері: («Қалқа бала»; «Сырымбет») (Соңғы музыкалық шығармасы)
  • Ақан серінің «Сырымбет», «Үш тоты», «Балқадиша» тағы басқа ән өлеңдерінің тақырыбы: (Әйел бостандығы)
  • Ауылы Сырымбет саласыны қонған әнші – сазгер: (Ақан сері)
  • Ақан сері Қорамсаұлының ғашықтық, сүйіспеншілікке арнаған өлеңі: («Балқадиша»)
  • Ақан серінің ылғи қаратпа сөз арқылы жасалған өлеңі: («Балқадиша»)
  • Ақан серінің өмірінің соңғы кезеңіне сәйкес келетін жауап: (Қоскөл бойында жалғыз өмір сүрді)
  • Ақан сері қартайған шағында ата қоныс мекені Қоскөл, Сарыкөлден айырылу себебі: (Патша үкіметі тартып алып, орыстарды қоныстандырды)
  • Ақанның әніне жатпайтын қатар: («Айтпай» Біржан салдікі)
  • «Ақан сері-жігіт көркі, сөздің бұлбұлы еді. Ақан серінің Құлагері өлген соң серілік бақыты бастан тайды, шын сорлы болып қалды ғой»,-деп айтқан замандасы: (Мәшһүр Жүсіп Көпеев)
  • «Әдебиет және искусства» атты журналда жарияланған «Ақан сері» деген сақаланың авторы: (Е.Исмайылов. 1941ж. №2 санында)
  • Ақан сері өмірінің трагедиялық сипатын суреттеген поэма жазған қаламгер:

(І. Жансүгіров «Құлагер»)

  • «Тұсында пері болсын, сері болсын,

Ұнайды өмірімен Ақан маған»,-деген сөздерді Ақан серіге арнап жазған:

(І. Жансүгіров «Құлагер»)

  • Ақан сері өмірінен алынған пьеса: («Ақан сері-Ақтоқты»)
  • «Ақан сері-Ақтоқты» трагедиясының авторы: (Ғ. Мүсірепов)
  • Ғ. Мүсіреповтің «Ақан сері-Ақтоқты» трагедиясындағы кейіпкер:
  • (Науан хазірет)
  • Ақан сері туралы шығарма жазған авторлар қатары: (Ғ. Мүсірепов, С. Жүнісов)
  • «Ақан сері» романының авторы: (С. Жүнісов)

Жаяу Мұса Байжанұлы (1835-0929)

•Туған жері: Павлодар обл, Баянауыл ауд, Жақсыбай көлінің жағасы

•Болған жерлері: Петербург қаласы, Полша, Латвия, Жетісу өңірі(Черняев отрядында)

•Поэмалары: «Олжабай батыр», «Данышпан қыз»

•Өлеңдері: «Көкаршын», «Ақ сиса», «Гауһар қыз», «Сұрша қыз», «Хаулау», «Сапар», «Сәлем қыздар», «Құлбай бай», «Сынақ», «Көкейкесті», «Қазан қыздары» т.б.

•Мысалдары: («Бөдене мен қасқыр», «Шал мен торғай»)

•Ы.Алтынсарин өлеңіне ән шығарған.

•Жаяу Мұсаның өлеңі: («Ақ сиса»)

•«Ақ сиса» әнінің авторы: (Жаяу Мұса)

•Жиылып орыс, қазақ қашқын дейді,

Көрермін ақыр бір күн күнім туса»,- деген үзіндінің авторы: (Жаяу Мұса)

•Жаяу Мұсаның әлеуметтік теңсіздік жайлы әндері: («Ақ сиса», «Хаулау»)

•Жаяу Мұсаның туған жер табиғатын суреттейтін әндері:

•(«Баянауыл», «Жаздың күні», «Жазда», «Ұлытау», «Сарын»)

•Жаяу Мұсаның мысал өлеңдері:(«Шал мен торғай»)

•Жаяу Мұсаның дастандары: («Олжабай батыр», «Данышпан қыз»)

Мұхит Мералыұлы (1841-1918)

Туған жері: Батыс Қазақстан облысы, Қаратөбе ауданы, Жақсыбай өзенінің бойындағы Ақбақай деген жер.

Әндері: «Айдай», «Үлкен айдай», «Кіші айдай», «Қилаш», «Қилым», «Алуаш», «Қоқым», «Иіс», «Ақ иіс», «Ақ Айша», «Жылқышы», «Дүние-ау», «Дағанау», «Айнамкөз», «Зәуреш», т.б.

•Мұхит Мералыұлының туған жылы: (1841ж)

•«Айнамкөз» әнін кім шығарған? (Мұхит Мералыұлы)

•Мұхиттың қазаққа танымал әндерінің бірі: («Зәуреш»)

•«Үлкен Айдай», «Кіші Айдай», «Зәуреш» әндерінің авторы: (Мұхит Мералыұлы)

•Сақталмас болат пышақ қын болмаса,

Өтірік неге керек шын болмаса.

Зорланып саулы інгендей келгенімде,

Басыңды бір көтерші тым болмаса. Үзіндінің авторы:(Мұхит, «Зәуреш»)

•Әнші- ақын Мұхит Мералыұлына қатысы жоқ қатар: (Өмірде таршылықты көп көріп өседі) (Қатыстылары: *Асыл текті ақсүйек тұқымынан, ауқатты отбасынан шыққан; *Баһадүр Әбілқайыр ханның ұрпағы, Қаратай сұлтанның шөбересі; *Тек ақын, әнші ғана емес, күйшілік өнерімен де танылған; * Ел аралап, ән салып, «Әнші Мұхит», «Сал Мұхит» атанған)

•«Бұл күнде жақсы да жүр, жаман да жүр.

Мал жинап кейбіреулер амалдап жүр.»-жолдарының авторы: (Мұхит Мералыұлы)

Үкілі Ыбырай Сандыбайұлы (1856-1932)

Туған жері:Ақмола облысы, Көкшетау уезіне қарасты №5 ауыл, Сандыбай бұлағы.

Жырлаған дастандары: «Қыз Жібек», «Мұңлық-Зарлық», «Боз жігіт», «Мың бір түн», «Тотының тоқсан тарауы».

Әндері: «Жиырма бес», «Мақпал», «Шалқыма», «Гәкку», «Қарақат көз», «Маңмаңгер», «Арарай», «Желдірме», «Қалдырған», «Бір қызық-ит жүгіртіп, аң ауласа», т.б.

Айтыстары:Құдайберген және Доскеймен айтысы.

  • Үкілі Ыбырайдың туған жері: (Ақмола облысы Көкшетау уезіне қарасты №5 ауыл Сандыбай бұлағы)
  • Ақмола облысы Көкшетау уезіне қарасты 5- ауылда дүниеге келген, «әнші ақындар» деп аталатын үлкен бір өнерпаз топтың көрнекті өкілі:

(Ы. Сандыбайұлы)

  • «Дала артисі» атанған әнші: (Үкілі Ыбырай)
  • Үкілі Ыбырайға бала кезінде түсінде бата берген ақындар: (Нұркей, Орынбай)
  • Үкілі Ыбырайдың өлеңге айналдырып жатқа айтқан қисса-дастаны: («Мың бір түн»)
  • Үкілі Ыбырайдың біздің заманымызға жеткен екі айтысы: (Құдайбергенмен, Доскеймен айтысы)
  • *** Үкілі Ыбырай нәр алған негізгі бастаулар: (*Халықтың музыкалық мұрасы; *Бай ауыз әдебиеті;* Қазақтың ұлттық саз өнері)
  • Ы. Сандыбайұлының ару қыздың сұлу сипатын аса нанымды етіп бейнелеп берген өлеңі: («Қарақат көз»)
  • Ы. Сандыбайұлының өлеңі: («Жиырма бес»)
  • ***Үкілі Ыбырайдың өлеңдері: («Шалқыма», «Мақпал», «Жиырма бес», «Қалдырған», «Қарақат көз», «Гәкку»)
  • ***Үкілі Ыбырайдың өз өмірінің айшықты тұстарын әсерлі баяндайтын туынды(лар)ы: («Шалқыма», «Гәкку», «Жиырма бес»)
  • «Гәкку», «Мақпал», «Маңмаңгер» өлеңдерінің авторы: (Ы. Сандыбайұлы)
  • «Маңмаңгер», «Арарай», «Шалқыма» өлеңдерінің авторы: (Ы. Сандыбайұлы)
  • Үкілі Ыбырайдың ел арасына кеңінен тараған ән-өлеңі: («Гәкку»)
  • Үкілі Ыбырайдың «Гәкку» әні бас кейіпкердің ариясы болған опера: («Қыз Жібек» операсы)
  • ***Үкілі Ыбырайдың қай әні «Қыз Жібек» операсының негізгі арнасына айналды? («Гәкку»)
  • Шомылған айдын көлде сіз бір аққу,

Мұндай сөз естідің бе. бек ләззатлу?

Сырнай мен домбыраның арасында,

Балқыған қорғасындай қайран Гәкку... Үзіндінің авторы мен ұйқас түрі: (Үкілі Ыбырай, қара өлең ұйқасы)

  • Ы. Сандыбайұлының: «Жасымнан халқымды сұлу сөздің нәріне қандырған ақын едім. Халқым да мені еркелетіп, маңдайымнан сипап құрмет тұтты.Соның арқасында Сарыарқаны сайрандап ғұмыр кештім,»-деп өз өміріне шолу жасаған шығармасы: («Қалдырған»)
  • ***Үкілі Ыбырайдың өз өмірі туралы терең философиялық пайымдауларға құрылған толғауы: («Қалдырған»)
  • Үкілі Ыбырайдың «Қалдырған» толғауының мазмұнына арқау болған негізгі ой: (Терең философиялық пайымдаулары)
  • Үкілі Ыбырай, Балуан Шолақ, Қажымұқан, Біржан сал, Ақан серінің портрет галереясын жасайтын шығарма: ( С. Сейфуллин «Көкшетау» поэмасы)
  • Қызығың, дүние, өткен күн,

Кейінгі қуып жеткен күн.

Байланбаған асаудай

Сырт айналып тепкен күн.

Қара бура қартайып,

Жар басына шөккен күн... Үзіндінің авторы: (Үкілі Ыбырай)

Әсет Найманбаев (1867-1922)

Туған жері: Шығыс Қазақстан облысы, Мақаншы ауданы, Бақты ауылы.1922 жылы Қытай еліне қарасты Шығыс Түркістан жерінде, Құлжа қаласында қайтыс болды.

Әндері: «Еркем-ай», «Қаракөз», «Інжу-маржан», «Үлкен Ардақ», «Кіші Ардақ», «Майда қоңыр», «Мақпал», «Зулқия», «Мәлике қыз», «Әсет», т. б.

Қисса-дастандары: «Салиқа-Сәмен», «Ағаш ат», «Шеризат», «Үш жетім қыз», «Нұғман- Назым», «Мәлік-Дари», «Жәмсап», «Кешубай», «Француз», «Барат қыз», т. б.

Айтысы:Ырысжанмен айтысы.

А. С. Пушкиннің «Евгени Онегин» романын еркін аударып, оны өзі қисса етіп жырлаған.

І. Жансүгіров Әсетке «Әнші» деген өлеңін арнгаған (жазып алған)

.Шығыс Қазақстан облысы, Мақаншы ауданындағы «Бақты» ауыылында дүниеге келген әнші, сазгер, ақын (Әсет Найманбаев)

.Ә. Найманбаевтың 1916 жылғы дүрбелеңнен кейінгі өмір сүрген ортасы: (Қытай елінің Шығыс Түркістан жері)

.Тағдыр- талайы Атамекен, туған жерінен алыстатып, Қытай еліне кетіп, Құлжа қаласында қайтыс болған әнші-ақын (Ә. Найманбаев)

.Ә. Найманбаевтың шығармаларын неше топқа бөлуге болады? (үш топқа) (1.Өлеңдеріі; 2. Айтыстары; 3. Қисса-дастандары)

. Ә. Найманбаевқа ерекше шығармашылық жаңа серпін силаған: «Қоянды жәрмеңкесі»

.Әсет ақын айтысқан қыздың есімі: (Ырысжан)

. Ә. Найманбаевтың айтычтарының ішіндегі ең айрықша, көркемі: (Ырысжанмен айтысы)

. Ә. Найманбаевтың алғашқы тұсау кесер әні: («Еркем-ай»)

. «Үлкен Ардақ», «Кіші Ардақ» әндерінің авторы: (Ә. Найманбаев)

.Әсеттің махаббат тақырыбына арналған өлең-әнін: ( «Інжу-Маржан»)

. «Інжу Маржан» әнін-Әсет шығармашылығының шыңы,» деп баға берген: (А. Жұбанов)

.А. Жұбанов Ә. Найманбаевтың қай өлеңін «Әсет шығармашылығының шыңы,»-деп бағалаған? («Інжу-Маржан!)

.Ә. Найманбаевтың ән-өлеңдерінің негізі арналған тақырыбы: (Жастық шақ, сүйіспеншілік)

.Ақын Ә. Найманбаевтың халық ауыз әдебиетіндегі салт өлеңдері тақырыбындағы өлеңдері: («Аужар», «Беташар»)

.Ә. Найманбаевтың әндері: («Зулқия»; «Мақпал»; «Майда қоңыр»)

. Ә. Найманбаевтың қоғамдық ой-пікірі айқын көрінген өлеңі: («Сарыарқа салқын тауда тәтті сулы»)

.Әсеттің дидактикалық сарынды жазылған өлеңі : («Өсиетнама»)

.ақын Ә. Найманбаевтың арнау өлеңдері: («Қызыр төреге»)

. Ә. Найманбаевтың қазақтың аңғалдығын және басқа міндерін әшкерелейтін өлеңі: («Іледегі керуен сарай»)

.Ә. Найманбайұлының Шығыс Түркістан жеріне өтіп, ел аралап жүрген кезде шығарған өлеңі: («Іледегі керуен сарай»)

. Аспанның аясында ән шалқытқан,

Бұлбұлмен дауысым көкте дамылдаған...

Жорғамын, жортарманмын жұрттан озған,

Майданың майда желіс мамырлаған... үзінді авторымен өлең жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Әсет, метафора)

. «Шеризат», «Жәмсат», «Ағаш ат» дастандарының авторы(Ә. Найманбаев)

. «Салиха- Сәмен» дастанының авторы (Әсет ақын)

.Ә. Найманбаевтың шығыс Түркістанда 1945 жылы басылған дастаны: («Салиха- Сәмен»)

. Әсетті Біржан сал, Ақан серілерден бөлектеп тұратын ерекшелігіндегі қисса –дастандары: («Салиха- Сәмен»)

. «Салиха-Сәмен» дастанындағы оқиға болған жер:( Моңғол жерінде)

. Әсет Найманбаевтың гуманистік идеясын айрықша танытатын қиссадастаны: («Француз»)

. Әсеттің адамзаттың аспанға ұшсам деген абзал арманын бейнелеген дастаны:(«Ағаш ат»)

. *** Әсет Найманбаевтың фантастикалық сарында жазылған қисса-дастаны: (* «Ағаш ат»)

. Әсет Найманбаевтың қисса-дастандарына жатпайтын қатар: (« Жүсіп-Зылиха»)

. Абайдан кейін екінші болып «Евгений Онегинді» қазақшаға аударған әнші –ақын: (Ә.Найманбаев)

. Әсет Найманбаевтың орыс әдебиетінен қазақ үрдісіне бағындырып, қисса түрінде аударған шығармасы: ( А. Пушкин. «Евгений Онегин»)

. І.Жансүгіров мадақтаған, « бес өрлетіп, қырық қарпып, тоқсан толғап» ән салатын әнші: (Әсет)

. І.Жансүгіров «Әншіге» өлеңін арнаған: (Әсетке)

. Ілястың атақты әнші, дарынды сазгер, әйгілі ақын Әсет Найманбаевпен кездесендегі әсерлерін суреттеген өлеңі: (« Тұңғыш тоғысу»)

. Ә. Найманбаевтың шығармалар жинағы 1968 жылы кімдердің құрастырумен басылып шыққан? (Сейділда Ордалиев, Балтабай Адамбаев)

Мәди Бапиұлы

Туған жері: Қарағанды облысы, Қарқаралы ауданы;

Қаз дауысты Қазыбек бидің ұрпағы. "Арғы атам- әулие өткен ер Қазыбек".

Шығармалары:"Үшқара", "Қарқаралы","Қаракесек","Мәди","Шіркін-ай",т.б.

Айтыстары:"Әбіт пен Мәди", "Мәди мен Жуаспай".

"Қартқожа" романындағы Дәрмен тағдырынан кімнің өмірінің сарынын аңғаруға болады? (Мәди Бапиұлының)

Балуан Шолақ Баймырзаұлы (1864-1919)

Туған жері: Жамбыл облысы, Шу өңіріндегі Ақтөбе ауылы.

Шын аты - Нұрмағамбет.

Әндері: "Ғалия", "Сентябрь", "Дікілдек", "Көкшетау", "Қос алқа", "Желдірм""Қос перне", "Кенже қоңыр", "Құлан кісінес", "Ыңгантөк", "Ауылы Айыры"Сарын", "Талдыкөл", т. б.

Ол туралы С. Мұқанов "Балуан Шолақ" атты повесть жазған.

• Балуан Шолақтың шын аты: (Нұрмағамбет)

• Суырып салма ақын, сазгер, ғажап әнші, жамбасы жерге тимеген балуан.(Балуан Шолақ)

• Севр, Карон деген балуандарды жеңген алып күш иесі, әнші-ақын:(Балуан Шолақ)

• Балуан Шолақтың анасының аты (С.Мұқанов): (Қалампыр)

"Әкесі ағаштан түйін түйген шебер, анасы ерекше күш иесі болған, " – деген кімге байланысты? (Балуан Шолаққа)

• Балуан Шолақтың туған ауылы: (Жамбыл облысы, Шу ауданы, Ақтамауылы)

*** Балуан Шолақтың өз бейнесі айқын көрініс тапқан өлеңдері:(*«Сентябрь»)

• "Желдірме", "Құлан кісінес" ән-өлеңдерінің авторы: (Балуан Шолақ Баймырзаулы)

• "Кешегі сентябрьдің базарында,

Көтердім елу бір пұт кірдің тасын, " - деп жырлаған ақын: (Балуан Шолақ)

• Балуан Шолақ Баймырзаұлының өлеңдері: ("Ғалия". "Дікілдек")

*** Балуан Шолақтың өлеңдері: (***Ғалия"; ***Сентібрь")

*** Балуан Шолақтың өлеңдері: (*«Қосалқа»; *«Желдірме»; *«Қос перне»)

• Балуан Шолақтың ғашығы: ("*Ғалия")

"Көкшетау, мен қайтейін биігіңді-ей,

Бауырыңда бейқам өстім киігіңдей.

Дұшпаннан қысым көріп, үйден безіп,

Басамын қайда барып күйігімді?!" - деген өлең жолдарының айтылуына себеп болған жағдай: (Көкшетаудан қуғындалып, Жетісу жеріне ат басын бұрғанда)

• Балуан Шолақ поэзиясының басты ерекшелігі: (Табиғат берген ерен күшке сай банк рухтың поэзиясы)

Алматы -

• Балуан Шолақтың төменде берілген өлең жолдарына тиісті сөз:

Мен - Шолақ.

…

… өнер тапқан,

Үкілеп Ақбоз атқа тұмар таққан.

Басыма пұшпақ бөрік, шекемде үкі,

1стіме кидім жібек шымқай ақтан. (Он сегізде)

• Балуан Шолаққа қатысы жоқ қатар: (Айтыскерлік өнері мен аты шығып, әйгілі Сүйінбай ақынды жеңеді); (Қатыстылары: Оң қолы отқа күйіп, содан Шолақ" атанып кеткен; Күресе кетсе, өз қатарластарын жықпай қоймайды екен;

Хан тауында өмірге келгенімен, Көкшетау өңірінде өмір кешкен; Қояндының жәрменкесінде Карон деген балуанмен бәс тігіп күрескен) "Балуан Шолақ" повесінің авторы: (С. Мұқанов)

XX ғасыр әдебиеті

Таным дерек: Алғашқы газеттер- "Түркістан уәлаятының газеті" (Ташкент, 1870-1882), "Дала уәлаятының газеті" (Омбы, 1888-1892). Бұдан кейін Оралда және Ордада ағартушылық бағыттағы "Қазақстан" газеті (1911-1913), Орынбор қаласында А. Байтұрсыновтың ұйымдастыруымен "Қазақ" газеті (1913-1918), ақын-демократ М. Сералин ұйымдастырған қазақ тіліндегі тұңғыш журнал "Айқап" (1911-1915) шықты. 1913 жылы 11 газет болды. ("Қазақстан" ұлттық энциклопедия, 5-том, 324-бет).

"Айқап"- қоғамдық- саяси және әдеби журнал. Троицк қаласында айына 1 рет, кейін 2 рет шығып тұрған. Оның 88 саны 1000-2000 данамен жарық көрген.

  • Қазақ прозасының профессионалдық биік деңгейге көтерілген кезі: (XXғ)
  • Дүниежүзілік әдебиеттер байланысының жаңа белеске көтерілген уақыты (XXғ)
  • XX ғасыр басындағы әдебиеттегі бағыттар:

1.ағартушы-демократтық: М.Сералин , С.Торайғыров, С.Дөнентаев,

Ғ. Қарашұлы, т.б.

2.діни-ағартушылық:М.Көпеев,Н.Наушабаев,Ш.Жәңгіров,М.Қалтаев,

т.б.

3.төңкерісшіл-демократтық бағыт: Ә.Бөкейханов, А.Байтұрсынұлы,

М. Дулатов, С. Сейфуллин, т.б.

  • Реализмге анықтама берген адам: (М.Горкий)
  • Жаңа сипатты символ- астарға ден қою әлем әдебиетінде қай ғасырдың жаңалығы болып есептеледі? (XX ғ. II жартысы)
  • 20-30 жылдарда қазақ қаламгерлері өндіріс дамуының символы ретінде қолданған сөздер (Темір жол, зауыт, фабрика)
  • "Алаш" партиясының өкілдеріне тағылған жала: ("Халық жауы")
  • XIX ғасырдың екінші жартысында және XX ғасырдың басында қазақ халқымен тығыз әдеби байланысты болған туысқан халықтар: (Татар, қырғыз, өзбек)
  • Мұхаметжан Сералиннің XX ғ. басында әдебиеттің қандай саласын қалыптастырған? (Публицистиканы)
  • Қазақ прозасының туу, қалыптасу дәуірінде шеберлік танытқан, терең ой әкелген жазушылар:( Ж. Аймауытов, Б.Майлин, М. Әуезов)
  • "Қазақ" газеті қай жылдан шыққан? (1913 жылдан, 1918ж.дейін)
  • "Егемен Қазақстан" газетінің 1920 жылдардағы аты: ("Еңбекші қазақ")
  • Тұңғыш қазақ театрының ашылған уақыты: (1926ж)
  • 1926 жылы Қазақ театрының тұңғыш шымылдығы ашылған пьеса: ("Еңлік-Кебек")
  • Қазақ театрының туып, қалыптасуына әртіс ретінде үлес қосқан азаматтар: (Қалыбек Қуанышбаев, Серке Қожамқұлов, Елубай Өмірзақов)
  • Жұмат Шаниннің сатиралық драмасы: ("Үш бажа")
  • 30-жылдарда едәуір дамыды:(Саяси лирика)
  • 30-жылдарда пайда болған жанр:(Очерк жанры)
  • 30-жылдар әдебиетінде көрнекті орын алатын Саттар Ерубаевтың романы:("Менің құрдастырым")
  • 1920-1930 жылдар әдебиетіндегі дарынды, бірақ өмірі қысқа болған ақын қыз: (Шолпан Иманбаева)
  • Қазақстан жазушыларының I съезінің өткен жылы:(1934 жылы, 13-18.06)
  • Мәскеудегі қазақ өнерінің алғашқы онкүндігі өткізілген жылы: (1936 жыл)
  • Нұрпейіс Байғаниннің (1860-1945ж.) "Ер туралы жыр" поэмасының кейіпкері: (Нарсұтбай)
  • Сюжетін халықтың тарихи аңыздарынан алған, зарлы заман оқиғаларын суреттеген шығарма: (Иса Байзақов, (1900-1946ж.) "Ақбөпе", "Құралай сұлу")
  • Алты томдық "Қазақ әдебиетінің тарихы " кітабы қай жылдары жарық көрді? (1960-1967ж.ж.)
  • Жамбыл Жабаев (1846-1945)
  • 1.Жүз жыл өмір кешкен ақынды неше жүз өмірі мен шеберлігі түйіскен (М.Әуезов)
  • 2. Жамбыл- ауыз әдебиетінің кенжесі (Ғ.Мұстафин)
  • 3.Туған жері: қазіргі Жамбыл облысы, Жамбыл тауының етегі
  • 4. Алғашқы өлеңі «Шағым»
  • 5. Дастандары: «Өтеген батыр», «Сұраншы батыр»
  • Жамбыл хат танымаған 1930 жылға дейінгі өлеңдері ел аузынан және есінде қалғандарын өзінің айтуымен жазылып алынған, барлығы елудей.
  • 6. Айкүміс,Құланян, Құлмамбет, Сабас, Досмағамбет, Шашубаймен айтысқан 20 жасында атақты ақын жаныспен айтысып оны жеңеді.
  • 7.Жамбыл « Мың бір түнді» он жеті күн,»Қөреғұлын» отыз күн, отыз түн жырлаған.
  • Жырлаған дастандары: «Мұңлық зарлық», Қыз жібек», Едіге батыр, «Ерназар- Бекет», Манас жыры» « Тотының тоқсан тарауы», « Шора», «Фирдоусидің шаһнамасы» дастандары.
  • 8.Таным дерек. Өтеген батыр (1699-1903(, Шу өзені. Хан тауы Именді деген жерде туған.XVІІІ ғ. 1- жартысындажоңғар басқыншыларына қарсы күрескен батыр.
  • 9.Сұраншы батыр (1815-1864), қазақ жерлерін Қоқан басқыншылығымен азат етугеқатысқан батыр- қазақтарды қоқандықтардың езгісінен құтқарушы» (Ш. Уәлиханов)
  • 10. Құлмамбет (1826-1903) Албан руы Қызылбөрік тармағының атасынан шыққан ақын. Кемеліне келген шағында Түбек, Жанақ, бақтыбай, Сүйінбай, Майкөт, Жамбыл тәрізді ірі ақындармен өнер жарыстырған. (Жетісу энциклопедиясы 422- бет)
  • 11. Кедей отбасында дүниеге келіп, жоқшылық тұрмыстыкөп көрген ақын (Жамбыл)
  • 12.Жамбыл өмір сүрген жылдар ( 1846-1945)
  • 13. Жүз жыл жырлаған жүрек иесі ( Жамбыл)
  • 14. Жамбылдың ұстазы ( Сүйінбай) 1
  • 15 Жамбылдың өзі пірі тұтқан ақын ( Сүйінбай)
  • 16. Сүйінбай туралы естелігінде « Өлеңді тыңдаушыныңкөкейінен кетпестей етіпайт. Сенің өлеңдерің жеке адамдардың емес, бүкіл халқымыздың игілігіне айналатын болсын. Әділ сөйле, адал бол!» - деп айтқан адам (Жамбыл)
  • 17. Жамбылдың шешесінің есімі (Ұлдан)
  • 19 Жамбылдың сүйікті ұлы (Алғадай)
  • 20. Менің өмірім» деген өлеңінің авторы кім (Ж. Жабаев)
  • 21Жамбылдың «Шағым» атты өлеңіншығарған жасы (15-16жас)
  • 22. Ж. Жабаевтың 15-16 жасар шамасында шығарған өлеңі « Шағым»
  • Жасында оқудан бас тартқансуырыпсалма ақын, майталман айтыскер жырау, әрі жыршы (Жамбыл)
  • 23.» Оқымаймын моладан, Есі шығып қамдаған.
  • Бала келсе саббаққа, Жем аңдыған дорбадан» * үзінді Жамбылдың қай өлеңінен « Шағым»
  • 24. « Шып шып етіп молданың, Қолындағы тобылғы, Қозғалтпайды жан- жағын, Талай дүре соғылды» - үзінді Жамбылдың қай өлеңінен (Шағым)
  • 25. «Домбырамды қолға алам, Өлең кірген түсіне.
  • Жөргегінде мен болам» - Үзінді кімнене алынған. Жамбыл)
  • 26.Жамбыл қандай мақсатпен айтқан:
  • Батаңды маған бер, әке, Тіліме менің ер, әке,
  • Домбыра алып сөйлейін, Күнде жасап мереке (
  • Мерекелі болған соң Елде болар береке (Ақындыққа түсер жолда)
  • 27. Жамбылдың «Кедей күйі» өлеңінің тақырыбы. ( Кедейлердің аянышты халі)
  • 28.Аш- жалаңаш, жоқшылықтұрмыстағы кедейдің халін бейнелеген Жамбылдың өлеңі « Кедей күйі)
  • 29. «Мәңке туралы» өлеңінің авторы (Жамбыл)
  • 30.Жамбылдың бір болстыәжуалап жазғансатиралық өлеңі: (Мәңке туралы)
  • 31. «Заңғойдың (Жанғойлық) баласы пысық келеді.
  • Мұрындары пұшық келеді- үзінді алынған Жамбылдың өлеңі (Мәңке туралы)
  • 32.Жамбылдың қазақ байларыныңжағымпаздық қылықтарын шешен шығарған өлеңі (Өстепкеде) Выставкада көрме деген сөз.
  • 33. Жамбылдың жалғызбын деп жүрмесін деген жолдау өлеңі Абайдыңбасына түскен қандай қайғыға байланысты дүниеге келген (Әбдірахман дүниеден өткенде)
  • 34.Жамбылдың Абайға жолдаған « Жалғызбын деп жүрмесін» деген жолдар өлеңі ( Көңіл айту өлеңі)
  • 35.Сәлем айт, барсаң Абайға, Сабыр болсын қалайда (Жамбыл)- деген өлең шумағының буын. Бунақ,ұйқас түрлері (8 буынды,2 бунақтықара өлең ұйқасы)
  • 36. Мынау тұрған Абайдың суреті ме? Өлең сөздің ұқсаған құдіретіне
  • Ақыл қайрат ,білімді тең ұстаған, Әр Абайдың шумағының авторы (Жамбыл)
  • 37.Жамбылдың «Артықша туған азамат» өлеңі (Толғау)
  • 38.Жамбылдың өлеңі (Кәдірбайдың төбеті)
  • 39. Жамбылдың өлеңі (Өсиет)
  • 40.Жамбылдың шығармасы(Өсиет)
  • 41.Жамбылдың «Қазақстан тойына» атты өлеңі жазылған (1924)
  • 42. Қазақ еңбекшілерінің қол жеткен жеңістерін жырлаған Ж.жабаевтың өлеңі (Замана ағымы)
  • 43. Жамбыл «Өтеген батыр» мен «Сұраншы батыр» дастандарын жазып алған (С.Аронұлы)
  • 44. Жамбылдың жас кезінде ауызша шығарып, XXғ. Бас кезінде ғана хатқа түсірілген дастаны ( Өтеген батыр)
  • 45.Қоқан хандығына қарсы күрескен ерлердің ерлігін жырлаған ақын (С.Аронұлы)
  • 46.Жетісу қазақтарының XІXғ орта тұсында Қоқан басқыншыларына қарсы күресті суреттеген Жабаевтың шығармасы (Сұраншы батыр)
  • 47.Өтеген, Сұраншы батыр туралы жазған ақын (Жамбыл)
  • 48.1941 ж Жамбылға Мемлекеттік сыйлық берілген шығармалары: ( Өтеген батыр, «Сұраншы батыр)
  • 49. Жамбылдың тарихи деректерді мол пайдаланған Шығармасы: (Сұраншы батыр)
  • 50»Жаудан күту жақсыны-зарыққаның салдары,»- деген нақыл сөзЖамбылдың қай шығармасында кездеседі: ( Сұраншы батыр)
  • 51. Жамбылдың отаншылжырларының ішіндегі дастандары: ( Сұраншы батыр)
  • 52.Жамбылдың «Сұраншы батыр» дастанындағы аты аталып қана кететін кейіпкер: (Рүстем батыр)
  • 53.Ж.Жабаевтың «Сұраншы батыр дастанындағы Сұраншы батырды өлтірмек болған адам: (Орман хан)
  • 54. .Ж.Жабаевтың 1941жылы жарық көрген атақты өлеңі « Ленинградтық өренім»
  • 55. Жамбылдың « Ленинградтық өренім» деп аталатын,соғыс кезіндегішығармаларыныңсипатын көрсететінөлеңі жазылған уақыт (1941(
  • 56. « Ленинградтық өренім» өлеңінің тақырыбы: (Отан қорғау)
  • 57 « Ленинградтық өренім» өлеңін жатқызуға болатын лирика ( Саяси лирика)
  • 58Жамбылдың бата түріндегі өлеңі (Аттандыру)
  • 59. Ж.ЖабаевтыңҰлы Отан соғысы тақырыбынаарналған өлеңі (Аттандыру)
  • 60. Ж.Жабаевтың Ұлы Отан соғысында мерт болған сүйікті ұлының есімі (Алғадай)
  • 61Алғадай деген баласынажоқтау жыр арнаған ақын (Жамбыл)
  • 62. Көп жайлаған жабының, Жал құйрығы сұйылар...
  • Сол сияқты Жамбылдың, Жұқарыңқы түрі бар, -деген Алғадай баласын жоқтауға арналғанжырындаақын қолданғанкөркемдегіш тәсіл. (Параллелизм)
  • 63. Жамбылдың өлеңі» (Атаның әлдейі)
  • 64.Жамбылдың « Жата алмаймын төсекте ,жаным қалай жайланад»,- деген жолдарды айтусебебі: (Соғыстың зардабын уайымдағандықтан)
  • 65.Жамбыл өлең арнағанУкрайна халқының ақыны: (Т.Шевченко)
  • Ж.Жабаевтың «Атаның әлдейі өлеңіндегі немересінің есімі: (Қуаныш)
  • Жамбылдың «Жата алмаймын төсекте , жаным қалай жайланады.»- деген жолдарды ауту себебі: (Соғыстың зардабын уайымдағандықтан)
  • Жамбылдың «Қаһар қаулап денемде, Көз жібердім мен елге.
  • Сонда елімнің түрінен Тастай болып түйілген Қаһармандық аңғардым...-деп қаһарман халықтыңжауға деген ыза кегін суреттеген өлеңі ( Ата жаумен айқастық)
  • Жайлайық деп жауларды
  • Жар салды жырау жаранға... Үзінді Жамбылдың қай өлеңінен ( Ата жаумен айқастық аллитерация)
  • Тоқсан екі жастағы Жамбылдың Кавказға сапар шегу себебі: ( Ш.Руставелидің « Жолбарыс терісін жамылған батыр» дастанының 750 жылдығына барады.)
  • Жамбылдың « Өмір жыры» туындысы (Шота Руставели туралы)
  • Әйгілі Құлмамбет, Сарбас, Нұрмағанбает ақындармен айтысқан ақын: (Жамбыл)
  • Жамбылмен айтысқа түскен ақындар: (Құлмамбет, Шашубай,Айкүміс)
  • Жамбылмен айтысқан ақын қыз: (Айкүміс)
  • Жамбыл неше жасында Жаныс ақынмен айтысып, жеңетіні: (20жасында)
  • Жамбыл айтысқан ақындар:( Досмағамбет, Құлмамбет)
  • Айтыста Құлмамбетті жеңгеннен кейін « Жетісудың жүйрік ақыны» атанған ақын (Жамбыл)
  • «Адамдықты айт, ерлікті айт, батырлықты айт,
  • Ел бірлігін сақтаған татулықты айт,» - деп Жамбыл айтқан (Құлмамбетке)
  • Жамбылдың айтысқан ақыны (Құлмамбет)
  • Жамбылдың Құлмамбетті айтыс өнерінде жеңген жылы: (1881)
  • 1881 жылы Жамбыл қай ақынмен айтысып, жеңіске жетті (Құлмамбет)
  • Жамбылдың Құлмамбетпен айтысқанда бет бұрған тақырыптары: (Ерлікке)
  • Жамбылды Жетісуға , Қырғысзстанға, Сыр бойына танытқан үздік айтыс: (Құлмамбетпен)
  • Ж.Жабаев айтыста сынға лады: (Байларды)
  • Ж.Жабаев айтыста кімнің атынан сөйлейді (Халықтың атынан)
  • Жамбылдың Құлмамбетпен айтысындағы артықшылығы:
  • Құлмамбет сияқты біржақты, бірсарынды емес, ойлауы кең, жан- жақты;
  • Батырлық, ерлік, адамгершілік сияқты бүкілхалықтық құндылықтарға ұтымды сүйенеді;
  • Жамбылдың өзіне өнеге тұтатын ақындардың географиясы кең, бүкіл ұлттық ауқымды қамтиды.
  • Қазақтың ырысы тек өз ішінде байлықпен шектелмей, көрші елдермен қарым- қатынаста екенін болжап айтады;
  • «Бәлекет қуу» тәсілін шебер пайдаланады)
  • Жамбылдың кіммен айтысқан халық « Аңызға айналған айтыс» деп айтатыны ( Құлмамбетпен)
  • Жамбыл кіммен айтыста Саурық, Сұраншы батырлар жайлы айтып өткен? ( Құлмамбетпен)
  • «Пірім бар жыр нөсерін аспанға атқан,
  • Сұңқардай саңқылдаған ер Сүйінбай» Үзінді алынған Жамбылдың айтысы: (Құлмамбетпен айтысында)
  • 1916 ж. ұлт- азаттық көтерілістің шығу себебі: ( Жігіттерді майданға қара жұмысқа алуға қарсы)
  • Майданға қара жұмысқа жігіт алу туралы патша бұйрығы бойынша шақырылған адамдардың жасы: (19-31 жас)
  • «Менің жасым кінегеде әлденешеде жүр...18...19... таяу тұр-ау өзі Қатеден бір жасты қосып жіберсе, кеткеніміз ғой ойбай – ау! Қай кезең оқиға жайында ( 1916 жылы маусым жарлығы)
  • Ұлт- азаттық көтеріліске жыр арнаған халық әдебиеті өкілдері. (Күдері, Жамбыл, Сәт, Омар)
  • Ұлт- азаттық көтеріліс туралы шығармалар ( Жамбыл «Зілді бұйрық», «Патша әмірі тарылды», Біржан Берденов «Прием», Иса Дәукебаев « Бекболат», Күдері Жолдыбаев « Амангелдінің Торғайды алуы», «Омар Шипин «Амангелді батыр», Сәт Есенбаев «Июнь жарлығы», ТөлеуКөбдіков « Сарыарқаның сарыны» т.б.
  • Ж.Жабаевтың 1916 жылғы ұлт-азаттық көтеріліс кезінде туған өлеңі:(Зілді бұйрық)
  • 1916 жылға байланысты «Зілді бұйрық» , Патша әмірі тарылды» өлеңдерінің авторы (Ж.Жабаев)
  • Үзінді Ж.Жабаевтың қай өлеңінен алынған?
  • Қызығыңды көп көрдім, Қарабастау, Құлансаз.
  • Күндерімді өткердім, Сенде жүріп ұзақ жаз. («Патша әмірі тарылды»)
  • Жамбылдың азамат соғысы батырының ерлік бейнесін суреттеген өлеңі: (Амангелді)
  • Майданға алынған жігіттердің өмірін суреттейтін елеулі туынды («Прием»)
  • Омар Шипиннің «Амангелді батыр» дастанында Амангелдінің ерлігімен қоса тағы баяндалатын өнері ( Қолбасшылық)
  • Омар Шипиннің «Амангелді батыр» дастанындағы :
  • «- Былай деп батыр көпке айтты және: Торғайдың панасы жоқ ашық дала
  • Оспанхан, сіз жатыңыз төрт мың қолмен Жолында Ырғыз, Шалқар, Жаманқала. Жоғары біз жатайық жолын алып, Қостанай, Атбасар мен Ақмешіттің»- деген тармақтардан танылатын Амангелдінің қабілеті: (Қолбасшылық)
  • Амангелдінің бабасы кім болған? (Батыр)
  • А.Имановтың көтеріліс кезіндегі қарт сарбазының бірі: (Күдері Жолдыбаев)
  • 1916 жылы қазан айында Амангелді отряды қоршауға алған қала (Торғай)
  • Иса Дәукебаевтың « Бекболата поэмасынан алынған мына шумақ кімнің аузынан айтылады.
  • «Бекболат Жайылмасқа қылды зорлық, Қорыққан соң туын тіккен жерде болдық. Басқамыз патшаға қарсы емеспіз, Айналайын, тақсыр-ау, -деді,- құлдық.» (Әндірбектің)
  • Жазушылардың Бүкіл Одақтық ІІ сьезіндегі баяндамасында А.СурковЖамбылдың қай тақырыптағы поэзиясын ерекше атап көрсеткен? (Соғыс кезіндегі өлеңдерін)
  • Жамбыл Мәскеу қаласына тұңғыш рет барды: (1936)
  • Ж.Жабаевтың ақындық қызметінің 75 жылдық мерекесін өткізген жыл: (1938)
  • 1936, 2938, 1939 жылдары қатарынан үш ірі орденмен наградталған ақын: (Жамбыл)
  • Жамбыл «Ленин» орденімен марапатталды: (1938)
  • Ж.Жабаев «Құрмет белгісі» Орденімен мараппаталды: (1939)
  • Жамбыл қай кезде айтып еді? «Наградталған мен емес, қазақтың халық поэзиясы» ( «Еңбек қызыл ту» ордені берілгенде, 1936)
  • «Өлеңі не күлдірмесе, не жылатпаса- өлең емес. Нәрсіз сөз- зілсіз оқ есепті,» - деген қазақ ақыны (Жамбыл)
  • «Жазық кең дала менің Отанымболды. Мен киіз үйде өстім. Сол кездегі барлық қазақ балаларындай мені де көшкенде бесігімен алып жүрді.» Кімнің айтқан сөзі? (Жамбылдың)
  • «Мен жасардым, 18 жасар жігіттей шағыма келдім», деген сөздерді Жамбыл қай әңгімесінде айтқан? («Менің бақытым)
  • «Жүз жыл өмір кешкен ақында неше жүз жылдар өнері мен шеберлігі түйіскен» деген пікірді айтқан адам (М.Әуезов)
  • «Сіз өзіңіздің ұзақ өміріңізде ұлы істерде бастан кшірдіңіздің. Сіздің жүрегіңіз ешбір қартаймайды», - деген жолдарды дат жазушысы Мартин Андерсен Нексе кімге арнаған? (Жамбылға)
  • Әдебиеттегі Жамбыл туралы айтылған пікір: (ХХ ғасырдың Гомері)
  • «Халық поэзиясының алыбы, ХХ ғасырдың Гомері» атанған ақыны
  • (Жамбыл)
  • «Халық ақыны Жамбыл» және «Сүйінбай Аронұлы порттертерінің авторы:( Ә.Қастеев)
  • Қазақстан жазушыларының Бірінші құрылтайында Жазушылар одағына мүшелікке қабылданған халық ақындары: (Жамбыл, Нартай, Кенен)
  • Жамбыл бастаған халық поэзиясының көрнекті өкілдері: (Нұрпейіс Бағанин, Кенен Әзірбаев, Нартай Бекежанов)
  • Жамбылдың шәкірті ( Кенен Әзірбаев)
  • Кенен Әзірбаевтың өлеңі ( Базар- Назар)

Спандияр Көбеев (1878-1956)

С. Көбеев Ыбырай Алтынсарин үлгісіндегі педагог –( жазушы).

Туған жері :бұрынғы Торғай облысы, Обаған болысына қарасты №3 ауыл (қазіргі Қостанай обылысы, Меңдіқара ауданы).

Еңбектері: «Үлгілі тәржіма» (Қазан, 1910), «Үлгілі бала» (Қазан, 1912), «Қалың мал» романы (Қазан, 1913), «Орындалған арман» романы (1951).

  • С.Көбеевтың Ы. Алтынсарин ашқан мектепті бітірген жылы: (1892)
  • Спандияр Көбеев 1887 жылы оқыды: (Ыбырай мектебінде)
  • С. Көбеев Шәкірті болған: (Ы. Алтынсариннің)
  • Ыбырайдың көмегімен оқуға түскен педагог, жазушы: (С. Көбеев)
  • С.Көбеев И.Крылловтың мысалдарын қай жерде жүріп аудара бастаған: (Кішіқұмда)
  • Ыбырайдың бала оқытып жатқан үйіне мал қамағанын ызалана жазатын оқытушы: (С.Көбеев)(«Орындалған арман» романында)
  • «Менен бұрын бес баласы, бір қызы бар ата- ана мен дүниеге келгенде, сірә, қуна қоймаған болу керек.» Осы сөздің авторы: (С. Көбеев)
  • «Үлгі тәржіма» кітабының қай жылы, қайда шыққан: (1910ж . Қазанда)
  • «Осы жинақ шыққаннан кейін мен жазушылыққа бет бұрдым»- дейді С.Көбеев. қай кітабына байланысты айтылған ой: («Үлгілі бала»)
  • Көбеевтың «Үлгілі бала» кітабы: (бастауыш мектеп балалыры үшін оқу кітабы)
  • С. Көбеевтың «Үлгілі бала » жинағы 1912 жылы басталған қала: (Қазан)
  • С. Көбеев: «Ыбырайдың өлімі менің оқытушы боламын деген ынта- ниетімді біржолата баянды етіп бекітті,» - деген пікірінде айтып отырғаны: (Ы. Алтынсарин)
  • Ы. Алтынсариннің үлгісімен тәрбиелік мәндегі қысқа аңгімелер жазған жазушы: (С. Көбеев)
  • «Құмырсқа мен көгершін», «Атасы мен немересі», «Ат пен есек» үлгісіндегі шағын аңгімелердің авторы: (С.Көбеев)
  • С.Көбеевтің романы («Қалың мал»)
  • С.Көбеевтың «Қалың мал» романының тақырыбы: (Әйел теңсіздігі мен жастардың бас бостандығы )
  • С. Көбеевтың «Қалың мал» романының қалың мал романындағы басты кейіпкер: (Ғайша)
  • «Егер Ғайша жанды айттыра келген болса, он құлынды бие сұрасам ба екен, болмаса таза мың теңге сұрасам ба екен?»- деген үзінді алынған шығарма: («Қалың мал »)
  • Итбай, Амантай, Жамантай, Серғазы, Әбіш бейнелері кездесетін шығарма: («Қалың мал»)
  • Жүніс, Бірке, Әлкен деген кейіпкерлер кездесетін шығарма: («Қалың мал»)
  • С.Көбееевтың «Қалың мал» романындағы Қожаштың жолдастары: (Бірке, Алкен, Жүніс)
  • С.Көбееевтің «Қалың мал» романында еркіндікті аңсаушы жастың бірі: (Жүніс)
  • С.Көбеевтың «Қалың мал» романында: «Құтқарамын, Тұрлығұлдай бай емеспін, қара басыма риза болсаң...»- дегенді айтқан: (Қожаш)
  • Ғайша мен Қожашқа (С. Көбеев «Қалың мал») көмектесетін жақын ағасының аты (Серғазы)
  • С.Көбеевтың «Қалың мал » романындағы Тұрлығұл бай мен ол айттырған жас қыз Ғайшаның жастары. (Алпыс – он бес)
  • С. Көбеевтың «Қалың мал» романында қай кейіпкердің бейнесін жасауда юморды щебер пайдаланған: (Итбайдың )
  • С. Көбеевтың «Қалың мал» романындағы Итбайдың мақсаты: (Баю, мал жию)
  • С. Көбеевтің «Қалың мал » романындағы Итбайға ең керекті нәрсе: (Байлық)
  • С.Көбеевтің «Қалың мал » романындағы ұнамсыз кейіпкерлер: (Тұрлығұл, Байғазы, Құрымбай)
  • «Қалың мал» романындағы озбырлықты, надандықты байқатанын бейне: (Тұрлығұл)
  • «Ұзын бойлы, мес қарын, түксиген қалың қабақты, жалпақ мұрын, қарсы келген адам қаймыққандай, елге зәбірлі, көршілерге мазақ, қатты мінезді адам. » - деген сипаттама «Қалың мал» романындағы портреті: (Тұрлығұлдың)
  • С. Көбеевтің «Қалың мал» романында Тұрлығұлға: «Қатын өлді – қамшының сабы сынды» деген, мал берсең біреу өзі – ақ қызын акеп тастар,» - деп көңіл айтушылар: (Ауыл ақсақалдары)
  • «Қалың мал» романында: «Байдың қатын өлсе, төсегі жаңғырар, кедейдің қатыны өлсе, басы қаңғырар дегендей, басы қаңғырады дейтін жарлы емессің, мал берсең, қызын біреу өзі – ақ акеп тастар»- деп жұбату айтушы: (Ауыл ақсақалдары)
  • «Есіл бойында қыстайтын Атығай деген елде Тұрлығұл деген байдың қырық жыл отасқан Қанша деген бәйбішесі елубес жасында қайтыс болды,»- деген үзінді алынған шығарма: («Қалың мал»)
  • С. Көбеевтің өлеңі: («қайыршы»)
  • С. Көбеевтің өз айтуы бойынша «көлбақа мен юпитер» мысалын аудару себебі: (Ыбырай Байды әшкерелеу үшін)
  • Нашарға күлмеңіздер күші жоқ деп,

Кемдікке қалдырмаңыз не қылат деп.

Жиылып өңшең жаман кейбір жерде

Алатын сыбағасын басып көктеп- деген шумақ алынған С. Көбеевтің мысалы: (Арыстан мен сары масалар)

  • С. Көбеевтің «Арыстан мен тышқан», «жапырақтар мен тамырлар» мысалдарының идеясы : (қалың бұқараның қолында үлкен күш барын аңғарту)
  • С. Көбеевтің «Маймыл мен көзілдірік » мысалының идеясы: (әр затты өз орнына пайдалану)
  • С. Көбеевтің адам бойындағы ұнамсыз мінезді көрсететтін шығармасы : (сауысқан мен қарға)
  • С. Көбеевтің аллегория (меңзеу) түрінде жазылған туындысы: («ат пен есек»)
  • С.Көбеевтің өз бейнесін және Алтынсариннің ағартушы педагогтық обрызын жасайтын туындысы: («орындалған арман»)
  • С.Көбеевтің «орындалған арман» кітабы : (мемуарлық кітап1951жылы шыққан)
  • С. Көбеевтің 20- ғасырдың басында әдебиеттің қалыптастырған саласы: (көркем проза)
  • «20- ғасырдың бас кезінде қазақстанда көркем проза туа бастайды оның алғашқы бастамасы С. Көбеевтің «Қалың мал» романы болды»- деген пікірдің иесі:(М. Әуезов )

Ахмет Байтұрсынұлы ( 1873- 1938)

... Ахмет қазақ ұлтына жанын аямай қызметтерін қылды.( С.Сейфуллин)

Ахмет Байтұрсынұлы – ғалым, ақын, түркітанушы,ағартушы, аудармашы, қоғам қайраткері, публицист, этнограф, фольклоршы, сазгер, әрі орындаушы. Қазақ тіл білімі , алфавиті , баспасөзі, қазақ әдебиеті теориясы және әдебиеттану ғылымының негізін саалушы, қазақ әліппесін ( төте жазу) жасаушы, алғашқы оқу құралының авторы. “Қазақ” газетінің бас редакторы

( 1913 - 1918). Алашорда үкіметі мен “ Алаш” партиясының негізін салушы әрі көсемі.

Туған жері қазіргі Қостанай облысы , Торғай атырабы, Сарытүбек деген жер.

Еңбектері : “Қырық мысал “ (Петербург, 1909), “ Маса ” (Орынбор ,1911), “Әліппе” (Орынбор 1912), “Сауаташқыш” ( Орынбор , 1912) ,” Баяншы”

( Қазан,1920), “Ер Сайын ” ( Мәскеу,1923 ), “ Тіл құралы ” ( Орынбор ,1924), “ Әдебиет танытқыш” ( Ташкент,1926), “ 23 жоқтау ” ( Мәскеу, 1926), т.б.

  • Бес арыстың бірі: (Ахмет (Шәкәрім, Міржақып, Мағжан , Жүсіпбек)
  • Ахмет Байтұрсынұлының туған жері : (Қостанай облысы , Торғай атырабындағы Сартүбек жері)
  • Ахмет Байтұрсынұлының туған жылы: (1873)
  • Ахмет Байтұрсынұлының Торғай қаласындағы орысша- қазақша училищеде оқыған жылдары: (1886-1891 ж.)
  • Ахмет Байтұрсынұлының қабілет- қасиеті : ( Жақсы әнші, тамаша домбырашы)
  • “Оқ тиіп он үшімде, ой түсіріп,

Бітпеген жүрегімде бар бір жарам.”

А. Байтұрсынұлының осы жолдарды жазуға мәжбүр болған жағдайы:

(Әкесінің ұсталуы)

  • А. Байтұрсынұлының әкесі Сібірге жер аударылды: (15 жылға)
  • Әкесі он үш жасында ұсталып кетіп, ол туралы өлең жазған қаламгер: (А.Байтұрсынұлы)
  • Әкесімен бірге репрессияға ұшыраған қайраткер : (А.Байтұрсынұлы)
  • А. Байтұрсынұлының 1909 ж. қамалғанға дейін атқарған қызметі (Қарқаралыда мұғалім)
  • А.Байтұрсынұлы қай жылы Бүкілодақтық атқару Комитетінің мүшесі болатыны: (1919)
  • А.В. Затаевичке қазақ халқының әндерін жинауға көмектескен қаламгер(А. Байтұрсынұлы)
  • А. Байтұрсынұлы мен Ә. Бөкейханұлының серіктесі, ақын, жазушы, публицист: (М.Дулатов)
  • А.Байтұрсынұлының 1909 жылы Петербургте басылған кітабы: (“Қырық мысал”)
  • А.Байтұрсынұлының аудармалары енген жинақ : ( “Қырық мысал”)
  • Ахмет Байтұрсынұлы” Қырық мысал” туындысына қай орыс қаламгерінің шығармаларының қазақша нұсқасын кіргізген?(И.А.Крылов)
  • “Қырық мысалдың ” авторы және оныы аударған адамы: (А.Байтұрсынұлы - Крыловтан)
  • *** А. Байтұрсынұлының “Қырық мысал” жинағына енген өлеңдер: (*” Шымшық пен Көгершін “ ; *”Аққу ,шортан һәм шаян”)
  • ***А.Байтұрсынұлының Крыловтан аударған мысал (дар( ы: (*”Егіннің бастары “; *”Ат пен есек”; *” Аққу ,шортан һәм шаян”; *” Өгіз бен бақа”); (”Қасқыр мен қозы”, “Ала қойлар”, “Ат пен есек ” , “Қартайған арыстан”,” Өгіз бен бақа”, “Қайыршы мен қыдыр”, “ Бұлбұл мен есек”, “ Шымшық пен көгершін ” , “Егіннің бастары”, “ Екі шыбын” т.б.)
  • А.Байтұрсынұлының “ Қырық мысалындағы” бірінші өлеңі адамдар арасындағы алауыздықты сынайтын мысалы: (Аққу, шортан һәм шаян)
  • А.Байтұрсынұлының ынтымаққа, бірлікке шақыратын мысал өлеңі:

(“Аққу , шортан һәм шаян”)

  • “…Жегіліп тартты үшеуі дүркін -дүркін…” –деген тармақ алынған А.Байтұрсынұлының шығармасы: (“Аққу , шортан һәм шаян”)
  • *** А. Байтұрсынұлының “Аққу, Шортан һәм Шаян” мысалынан алынған өлең жол(дар)ы : Тартады Аққу көкке, Шаян кейін, Жұлқиды суға қарай Шортан шіркін; *Жігіттер, мұнан ғибрат алмай болмас, Әуелі бірлік керек, болсаң жолдас; *Біріңнің айтқаныңа бірің көнбей ,Істеген ынтымақсыз ісің оңбас)
  • А.Байтұрсынұлының “Қырық мысалындағы” ең соңғы 40- өлеңі

( “Малшы мен маса”)

*** Бақ қонса сыйлар алаш ағайын да,

Келе алмас жаман батып маңайына.

Басыңнан бақыт құсы ұшқан күні,

Құл- құтан басынады, малайың да,- деген түйін А.Байтұрсынұлының қай мысалынан?(“Қартайған арыстан “)

  • А. Байтұрсынұлының әлеуметтік- қоғамдық жағдайды суреттеген мысал өлеңі : (“Қартайған арыстан “)
  • “ Бақ қонса, сыйлар алаш ағайын да,

Келе алмас жаман батып маңайына.

Басыңнан бақыт құсы ұшқан күні

Құл- құтан басынады, малайың да,”- деген түйін алынған А.Байтұрсынұлының мысалы : (“Қартайған арыстан “)

  • “Білуші ем әкеңді де, Тырна, сенің

Дүниеде кім бар еді онан өткен?..”-деген тармақтар кездесетін

А. Байтұрсынұлының мысалы:( “Қасқыр мен тырна”)

  • А. Байтұрсынұлының “Өгіз бен бақа” мысалында айтылатын нақыл сөз: ( “Әлін білмеген әлек”)
  • А.Байтұрсынұлының “Өгіз бен бақа” аудармасы жазылған құбылтудың түрі (Ирония )
  • “Екі шыбын ” өлеңінің авторы : ( А.Байтұрсынұлы)
  • А.Байтұрсынұлының “Екі шыбын ” мысалында қандай мінез сыналады? (Мақтаншақтық)
  • ***Елде көп бұл бидайдай адам,- дейді

Тәкаппар оны халық жаман,- дейді

Қалпы емес тәкаппарлық данышпанның,

Тұтынба бұл мінезді, балам,-дейді - деген өлең жолдары А.Байтұрсынұлының қай шығармасынан? (*” Егіннің бастары”)

  • А.Байтұрсынұлының “Егіннің бастары” мысалынан қандай қорытынды шығады: (Адамның кеудесін көтергені – ақылы жоқтығы)
  • А.Байтұрсынұлы тәкаппарлықтың мысалы ретінде алады: ( Дәнсіз бидайды)
  • “Сай- сайға құяды, бай- байға құяды” мәтелімен мазмұндас А.Байтұрсынұлының туындысы: (“Қара бұлт”)
  • А.Байтұрсынұлының өлеңдері : (“Қазақ салты”,” Қазақ қалпы “,

“Жиған терген”)

  • Маса боп ызыңдап , халқын оятуды мақсат еткен ақын :

( А.Байтұрсынұлы)

  • А.Байтұрсынұлының 1911, 1914, жылдары 2 рет басылған өлеңдер жинағы: (“Маса”)
  • А. Байтұрсынұлы өлеңінің символы : (“Маса”)
  • А.Байтұрсынұлының жұртшылықты оқуға , өнер- білімге рухани көтерілуге шақыру, мәдениетті уағыздауға, еңбек етуге үндеу түріндегі жинағы : (Маса)
  • А.Байтұрсынұлының “Маса” жинағы қандай кітап ? (Қоғамдық ойлар, азаматтық идеядар айтылған өлең кітабы)
  • *** А. Байтұрсынұлының “ Маса” жинағын шығарудағы мақсаты (Ұйықтап жатқан халқын маса болып ояту ; Халықты отаршылдыққа қарсы шақыру)
  • А.Байтұрсынұлының “Маса” жинағына енген өлеңдерінің басты сарыны: (Бостандық арманы ); (және ел тағдыры , халық қамы)
  • А.Байтұрсынұлының “Бұл күйге бүгін емес , көптен кірдік” деген өлең тармағында аңғарылатыны : ( Отарлау тарихы)
  • “Жарқырап бостандықтың таңы атпай тұр ,

Түңерген төбемізден бұлт арылмай ,”- деп Ахмет бұлтқа теңейді: (Отаршылдықты)

  • “Ызыңдап ұшқан мынау біздің маса ,
  • Сап- сары аяқтары ұзын маса...”- қай ақынның өлеңінен алынған тармақтар : (А. Байтұрсынұлы)
  • “ Пәленің түрін көрген мен - сары маса
  • Халықты оянсын деп сөзбен шаққан ,” – деген үзінді Ахметтің қай шығармасынан ? ( “Маса”)
  • А.Байтұрсынұлының” Маса “жинағына енген өлеңі : ( “Қазақ салты “)
  • “Алаштың адамының бәрі мәлім ,
  • Кім қалды таразыға тартылмаған ?” Үзінді А.Байтұрсынұлының қай өлеңінен ? ( “Қазақ салты”)
  • А.Байтұрсынұлының” Қазақ қалпы” өлеңінде елдің күңгірт болашағын салыстырды: (Ескексіз қалқып жүрген қайықпен)
  • “Қалтылдақ қайық мініп еспесі жоқ,

Теңізде жүрміз қалқып кешпесі жоқ,

Жел соқса ,құйын қуса ,жылжи беру,

Болғандай табан тірер еш нәрсе жоқ,”-деген үзіндінің авторы : (А.Байтұрсынұлы “Қазақ қалпы”)

  • “Қинамайды абақтыға жапқаны ,

Қиын емес дарға асқаны, атқаны,

Маған ауыр осылардың бәрінен

Өз аулымның иттері үріп , қапқаны,”- деген үзіндінің авторы :

(А.Байтұрсынұлы)

  • А. Байтұрсынұлының “ Маса “ жинағына енген өлеңі ( Анама хат )
  • *** Қарағым , айналайын қамқор анам,

Арнап хат жазайын деп алдым қалам.

Сен онда, мен мұнда аман сақтай,

Көруге жазғай еді хақ тағалам.

Бара алмай өтірікші болып әбден ,

Семейдің түрмесінде отыр балаң,- деген өлең жолдары кімге қатысты (* А.Байтұрсынұлы “Анама хат”)

  • А. Байтұрсынұлының “ Маса “ жинағындағы қайратты ерлер тұлғасын мүсіндеген жыры : ( “Жауға түскен жан сөзі”)
  • А. Байтұрсынұлының “ Маса “ жинағында берілген аударма шығармалар : ( “Балықшы мен балық”, “Қыздыр дейсің мәжілісті , жан дейсің “, “Ат”, “Данышпан Аликтің ажалы”, “Алтын әтеш”, А.С .Пушкиннен; “Сорлы болған мұжық”, “Қаздар” И.А. Крыловтан)
  • А. Байтұрсынұлының өлеңі : ( “Туысыма”)
  • “ Ақын ініме ” өлеңінің авторы : ( А.Байтұрсынұлы)
  • Нашардың көбірек же хақын , інім,

Айғырсып момындарға ақыр, інім.

Кісімсіп ең болмаса қақыр , інім,-деп , інісіне кекесінмен “ақыл” айтқан автор : ( А.Байтұрсынұлы)

  • Ахмет Байтұрсынұлының” Маса” кітабына енген өлеңдері : (“Туысыма” ,” Жұртыма”, “Қазақ қалпы”, “Қазақ салты”, “Қарқаралы қаласына”, “Анама хат”, “Жауға түскен жан сөзі”, “Көк есектерге”, т.б)
  • Ахмет Байтұрсынұлы бастырған эпостық жыр : (“Ер Сайын”)
  • А.Байтұрсынұлы жинап құрастырған фольклор материалдарының бірі (“Ер Сайын”)
  • А. Байтұрсынұлының “ Ер Сайын ” жыры жарық көрген жыл: (1923 жылы ,Мәскеу)
  • А. Байтұрсынұлы өңдеп бастырған “ Ер Сайын ” эпостық жыры арналған : (Потанинге)
  • А. Байтұрсынұлының “ Ер Сайын ” туындысының соңында кімнің өмірбаяны берілген? (Г.Потаниннің)
  • А. Байтұрсынұлының “ 23 жоқтау” фольклорлық мұрасында берілген жырлар қамтиды (400 жылдық уақытты )
  • А.Байтұрсынұлының “23 жоқтау”

(Шәңгерейдің белгілі өлеңімен басталады)

  • А.Байтұрсынұлының “23 жоқтау” жинағына енгендер: (Бапай батыр, Қаз дауысты Қазыбек би , т.б. тарихи тұлғалар)
  • Әдебиеттану ғылымының негізін салушы : ( А. Байтұрсынұлы )
  • Ауыз әдебиетін 5 топқа бөліп жіктеген ғалым: ( А.Байтұрсынұлы)
  • *** А.Байтұрсынұлының ғылыми еңбектері үшін әділ әрі бағалы пікір айтқан орыс ғалым (дар)ы: (* А.Самойлович; *Е.Поливанов)
  • А.Байтұрсынұлының ғылыми зерттеу еңбектері ( *”Тіл құрал”);

*” Әдебиет танытқыш “)(“ Баяншы”- мұғалідерге арналған әдістемелік құрал)

  • “Тіл құралы “, “Әдебиет танытқыш “ , “23 жоқтау” ,”Тіл жұмсар”,” Оқу құрал” еңбектерінің авторы: ( А.Байтұрсынұлы)
  • Қазақ тіліне еш елде жоқ “Ана тілі” деген атау берген жан:

(А.Байтұрсынұлы )

  • “ Тіл жұмсар” ( 1928) атты еңбек кімдікі? ( А.Байтұрсынұлы)
  • А.Байтұрсынұлының бізге жетпеген еңбегі: ( “Мәдениет тарихы”)
  • А.Байтұрсынұлының жаңалығы : (Араб графикасына негізделген қазақ әліппесін жасады)
  • А.Байтұрсынұлының “Сауат ашқыш''деген оқулығына лайықты айтылған қатар (Ересектер әліппесі)
  • “ Әліппе астар ” еңбегінің авторы : ( А.Байтұрсынұлы)
  • А.Байтұрсынұлының “Оқу құрал” хрестоматия ( нұсқаулық) деген кітабын бірлесіп жазған адам : (Шонанов)
  • Ахмет Байтұрсынұлының еңбегі ( “ Тіл тағылымы”)
  • А. Байтұрсынұлының “Тіл құралы” оқулығындағы жаттығу тапсырмалардың берілген айдары : (“Сынау”)
  • Қазақ тіліндегі 9 сөз табын алғаш сұрыптаған ғалым : (А.Байтұрсынұлы)
  • Қазақ тілінің фонетикалық, грамматикалық құрылымын талдаған А.Байтұрсынұлының тұңғыш еңбегі: (“Тіл құралы”)
  • “ Сөз бен сөйлем”,” Сөз бен буындар” бөлімдері А. Байтұрсынұлының қай еңбегіне тән ? (“ Тіл құралы” )
  • Қазақ тілі емлесінің реформалары, грамматиканың,әдебиет теориясының негізін салушы: ( Ахмет Байтұрсынұлы)
  • Сөз тұлғасын түбір сөз , туынды сөз , қос сөз, қосалқы сөз, қосымша сөз деп беске бөліп қарастырған ғалым: (А.Байтұрсынұлы)
  • “Тіл деген нәрсе қалың елдің күндегі тұрмыс қазанында қайнап, пісіп, дүниеге келеді. Сонан соң шешендер ,” тіл көсемдері “бұл тілді безеп , салады... деп айтқан : ( А.Байтұрсынұлы)
  • “ Біз тіліміз бүлінбей сақталуын тілесек , өзгелерше әуелі өз тілімізбен оқылып , сонан соң басқаша оқытуға тиіспіз, ”- деген пікірдің иесі: ( А. Байтұрсынұлы)
  • Ахмет Байтұрсынұлының 1926 жылы басылған құнды шығармасы : (“Әдебиет танытқыш ”)
  • Әдеби терминдерді қазақша қалыптастырған А.Байтұрсынұлының еңбегі : (“ Әдебиет танытқыш”)
  • А.Байтұрсынұлының “Әдебиет танытқыш ''еңбегі жарияланған жыл :(1926 ж)
  • “ Көркем өнерінің тараулары”, “Сөз өнері” бөлімдері А.Байтұрсынұлының қай еңбегіне тән? (“ Әдебиет танытқыш” )
  • “Шендестіру” , “кейіптеу” терминдері А. Байтұрсынұлының қай еңбегіне тән : (“ Әдебиет танытқыш” )
  • “ Өнердің ең алды – сөз өнері”. Мұны қазақ сөз баққан ,сөз күйттеген халық барлық сөз қадірін білгендіктен “Өнер алды -қызыл тіл “-деген “Төмендегі пікір айтылған А. Байтұрсынұлының еңбегі : ( Әдебиет танытқыш)
  • *** А.Байтұрсынұлына тән қасиет(тер) : ( * “Қазақ” газетінің редакторы, * Қазақ әдебиетінің терминологиясын қалыптастырушы; * Қазақ тіл білімінің негізін салушы)
  • *** “ Газет- халықтың көзі , құлағы һәм тілі ... “ деп пікір білдірген зиялы қоғам қайраткері: ( А.Байтұрсынұлы)
  • А. Байтұрсынұлы “Қазақ” газетін ұйымдастырған қала аты : ( Орынбор)
  • А. Байтұрсынұлы жылдар арасында редактор болып жұмыс істеген газеті : “Қазақ”
  • А .Байтұрсынұлы ашқан “Қазақ” газеті шығып тұрды ( *1913 ж.ақпан- 1918 ж. қазан аралығы)
  • А. Байтұрсынұлы бас редактор болған газет : (“Қазақ”)
  • “Қазақ ” газетінің тұңғыш редакторы: ( А . Байтұрсынұлы)
  • М.Дулатов Қазақ газетінде кіммен бірге қызмет атқарған ?( А. Байтұрсынұлымен)
  • А.Байтұрсынұлы “Қазақтың бас ақыны” мақаласы жарияланды : ( “Қазақ газетінде”)
  • А. Байтұрсынұлы ұлы Абай шығармашылығы туралы қай мақаласында сөз етті ? ( “Қазақтың бас ақыны”)
  • Ахмет Байтұрсынұлы Абайды бағалаған : ( “Қазақтың бас ақыны”)
  • А. Байтұрсынұлы ( “Қазақтың бас ақыны”) мақаласында Абайдың есімін кімдер білетінін көрсеткен ? ( Ақмола , Семей облыстары біледі)
  • “ Қазақ “ газеті оның жаны болған А.Байтұрсынұлы туралы құнды пікір айтқан адам : ( М.Әуезов)
  • “ Ахаң ашқан қазақ мектебі , Ахаң түрлеген ана тілі ... тарих ұмытпайтын болатын,”- деген пікірдің авторы: ( М.Әуезов)
  • А.Байтұрсынұлының мақалалары жарияланған журнал: ( “Айқап”)
  • Ахмет Байтұрсынұлының мақалалары : ( “Қазақша оқу жайында” )
  • А. Байтұрсынұлының Қостанай уезіндегі сауаттылық мәселелері жайлы мақаласы: ( “Оқу жайлы”)
  • А.Байтұрсынұлы “Қазақ өлкесі” мақаласында жауабы айтылған мәселелер: (Тарихи мәселелер)
  • “Тәні саудың -жаны сау” мақаласының авторы : ( А.Байтұрсынұлы)
  • А.Байтұрсынұлының “Тәні саудың -жаны сау” мақаласында көтерілген мәселе: ( Адам тәрбиелеудің тәсілдері)
  • “Біздің заманымыз жазу заманы, жазумен сөйлесу ауызбен сөйлесуден артық дәрежеге жеткен заман,”- деген ойдың иесі : (А.Байтұрсынұлы)
  • Ахметтану ғылымының негізін салушы : Міржақып Дулатов
  • 1922 жылы орыс тілінде жазылған” Ахмет Байтурсынович Байтурсынов” деген өмірбаяндық очерктің авторы: (М.Дулатов)
  • “А.Байтұрсынов елуге толды” деген арнаулы мақаланы жазған: (С.Сейфуллин)
  • Қазақстан Республикасы Ғылым академиясының тіл білімі институты аты : ( А.Байтұрсынұлы атындағы Тіл білімі институты)
  • А.Байтұрсынұлы ақталған жыл: ( )

Міржақып Дулатов

Міржақып Дулатов (1885-1935)

"Қазақта бұрын роман жоқ еді. Біздің арамызда қазақша бірінші роман жазған Міржақып Дулатов болды. " (А. Байтұрсынұлы)

Міржақып Дулатов - қазақтың аса көрнекті ағартушыны, қоғам қайраткері, ақын, жазушы, жалынды көсемсөз шебері, қазақтың тұнғыш романының авторы.

Туған жері: бұрынғы Торғай уезі, Сарқопа болысы (Қостана) облысы, Жангелдин ауданы, Қызбел ауылы).

Еңбектері: "Оян, қазақ!" (Уфа, 1909; Орынбор, 1911), "Бақытсыз Жамал" романы (Қазан, 1910), "Азамат" (Орынбор, 1913). "Терме" (Орынбор, 1915);"Есеп құралы". (Орынбор, 1914; Ташкент, 1922), "Балқия" пьесасы (Орынбор, 1922), "Оқу құралы"

(Орынбор, 1924), "Қирағат" кітабы; "Бүркіт кегі" балладасы,

1993 жылы сүйегі туған жеріне әкелінді.

Дулатовтың туған жері: (Торғай атырабы)

М. Дулатовтың туған жылы мен туған күні: (1885 жылы 25 қараша)

• М. Дулатов орысша сабақты үйренген: (Мұқан Теқтабайұлынан)

• "Менің алған білімге көзімді ашқан осы кісі, "- дейді Мұқан

Тоқтабай ұлына арнаған сезінде… Айтып отырған: (М.Дулатов)

*** Қазақ әдебнетінің тарихындағы қудаланған қаламгер(лер): ("М.Дулатов; *Ж. Аймауытов)

• М. Дулатов қамалған кезінде Орынборға бірге жер аударылды:(Ә.Бөкейхановпен, 1922 жылы)

• М. Дулатов бірнеше арнау өлеңдерінде кімнің поэтикалық бейнесін жасауғаұмтылған? (Ә. Бөкейхановтың)

• М. Дулатов "Қазақ" газетінде кіммен бірге қызмет атқарған? (А. Байтұрсынұлы)

• А. Байтұрсынұлы мен Ә.Бөкейханұлының серіктесі, ақын, жазушы,публицист: (М. Дулатов)

• М. Дулатов Түркістан Республикасының "Ақ жол" газетінде қызметте болған жыл: (1920 жыл)

• М. Дулатовтың Сталин, Голощекин озбырлығының қармағына ілініп, қайтадан тұтқынға алынуы: (1928 жылдың желтоқсаны)

• М. Дулатов қайтыс болды: (Сосновецтегі лагерьдің лазаретінде)

• *** М. Дулатов: (*Публицист; *Ағартушы ұстаз; *Қоғам қайраткері)

• М. Дулатовтың 1909 жылы Уфада басылып шыққан кітабы: ("Оян,қазақ!")

• М. Дулатовтың "Оян, қазақ!" өлең жинағы екінші рет басылып шыққанқала: (Орынборда, 1911 жыл)

**** Дулатовтың шығармалары: (*«Жастарға»; *«Оян, қазақ!»;*«Бақытсыз Жамал»)

*** М. Дулатовтың "Оян, қазақ!" жинағына енген өлең(дер): (*"Сөзақыры"; *"Сайлаулар хақында"; *"Жастарға")

• М. Дулатовтың "Оян, қазақ!" кітабына енген шығармалары:

("Жігіттер", "Жастарға", "Қазақ халқының бұрынғы һәм бүгінгі халі",

"Қазақ жерлері", "Насихат ғумумия", т.б.)

• Міржақып Дулатовтың "Насихат ғумумия" толғауы неше бөлім, неше тармақтан тұрады? (17 бөлім, 556 тармақ)

*** М. Дулатовтың "Насихат ғумумия" өлеңдер топтамасының желісі:

(*Ақын аты-жөнін, асыл затын, тайпасын, шыққан жерін айтады;

*Кітаптың 25 жаста жазылғанын айтады; *Халқының, замандасымен,

елінің сөз ұғарлық азаматымен түгел сырласады)

"Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты,

Өткізбей қараңғыда бекер жасты.

Жер кетті, дін нашарлап, хал һарам боп,

Қазағым, енді жату жарамас-ты." Өлең жолдарының авторы: (М. Дулатов)

"Ұйқыда жатыр қазақ көзін ашпай,

Кеттік қой отқа күйіп, өрттен қашпай.

Әр халық алға кетіп жатса-дағы,

Біздің жұрт шегінеді қадам баспай. " Кімнің өлеңі (М. Дулатов)

• 1907 жылы Петерборда шыққан " Серке" газетінің бірінші санында жарияланған Міржақыптың өлеңі: ("Жастарға")

*** Міржақыптың өлең жинақтары: (*«Терме»; *«Азамат»)

• М. Дулатовтың "Азамат" атты өлеңдер жинағы Орынборда басылып шықты: (1913 ж.)

• Орынборда 1915 жылы М. Дулатовтың басылған жинағы: ("Терме")

*** М. Дулатовтың "Шағым" өлеңінен алынған жолдар: (*Мен біткен

ойпаң жерге аласа ағаш; *Емеспін жемісі көп тамаша ағаш; *Пайдалан

керегіңе жараса, Алаш!)

"Мен біткен ойпаң жерге аласа ағаш,

Емеспін жемісі көп тамаша ағаш.

Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі,

Пайдалан, шаруаңа жараса, Алаш, " - деген үзіндінің авторы: (М. Дулатов)

• М. Дулатовтың "Бүркіт кегі" деген шығармасы: (Баллада)

• М. Дулатұлының Абай үлгісімен жазған 216 тармақ, 5 бөлімнен тұратын

шығармасы: ("Бүркіт кегі")

• М. Дулатовтың юморлық, сатиралық қырларын танытатын өлеңі:

(«Жұмбақ» өлеңі)

• "Елім-ай" өлеңінің авторы: (М. Дулатов)

"Таза бұлақ" өлеңінің авторы: (М. Дулатов)

• М. Дулатовтың өлеңі: ("Таршылық халіміз хақында аз мінәжат")

• "Шешенің балаларын сүюі" өлеңінің авторы: (М. Дулатов)

• Үзінді М. Дулатовтың қай шығармасынан?

Кім сағынар сендерді келгенінше,

Құлындарын көзімен көргенінше?

- Сендер қайтып келсеңдер адам болып,

Еш арманым болмас еді өлгенінше… ("Шешенің балаларын сүюі")

• М. Дулатовтың түрме кейпін жасаған, реалистік дәлдігімен ерекшеленетін

өлеңдері: ("Қапастағы ұрының мінажаты"Абақтыдағы айт түні")

• М. Дулатовтың поэзиядағы азаматтық сарындарды биік сатыға көтерген

ұранды, дауылпаз толғаулары: ("Сағыну", "Жас қазақтар", "Елім-ай",

"Жаңа тілек", "Алашқа")

• 1910 жылы жарық көрген тұңғыш қазақ романының авторы: (М. Дулатов)

• М. Дулатовтың 1910 жылы Қазанда басылып шыққан прозадағы ірі

шығармасы: («Бақытсыз Жамал»)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романының кейіпкерлері: (Жамал;

Сәрсенбай - Жамалдың әкесі; Шолпан - Жамалдың шешесі; Қалампыр -

Сәрсенбайдың бәйбішесі; Ғали - Жамалдың сүйген жігіті; Дүйсебек - Ғалидың

әкесі; Жұман - Жамалдың күйеуі; Байжан - Жұманның әкесі; Жүніс, Нұрмаш -

Ғалидың достары; Фатихолла - қаладағы саудагер адам)

*** Қазақ әдебиеті тарихындағы алғашқы роман: (*«Бақытсыз Жамал»)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романын жатқызуға болатын бағыт:

(Тұрмыстық роман)

• "Біздің арамызда қазақша бірінші роман жазған М, Дулатов болды, " деп алған

пікір айтып, романды бағалаған ғалым: (А. Байтұрсынұлы)

*** «Бақытсыз Жамал» романындағы кейіпкер(лер): (*Гали; *Шолпан:

*Сәрсенбай)

*** «Бақытсыз Жамал» романындағы кейіпкер(лер): (*Ғали; *Жамал;

*Байжан)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романындағы Жамалдың шешесі мен

әкесінің аттары: (Сәрсенбай мен Шолпан)

• М.Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романының "… алдында 100 жылқы, 200.

300 қойы бар…" - деп суреттелетін кейіпкері: (Сәрсенбай)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романындағы Сәрсенбайдың бәйбішесі(Қалампыр)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романында Жамалға болысқан адам;(Анасы)

"…Сәрсенбайдың үйінде бір жақсы бала бар. Сұлулық, ақыл, салтанат үшеуі де бір

біріне муафиқ келіп, сол елдің қызының алды болды…" 6сы сипаттар лайық

кейіпкер: (Жамал)

• Міржақып Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романында Ғалидың әкесінің аты: (Дүйсебек)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романында Ғали мен Жамал

"Қырыққұдық" деген жерде паналады: (Наигашысын, аты - Бабас)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" ромашындағы Фатихолла: (Жамал мен Ғалиды паналатқан адам)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" романында Жамалға құда түскен жігіттің аты: (Таз Жұман)

*** "Бақытсыз Жамалдағы" қызға атастырылған күйеу: (*Жұман)

• М. Дулатовтың "Бақытсыз Жамал" шығармасында Жамал қалай қайтыс

болған? (Боранда үсіп өледі)

• М. Дулатұлының "Бақытсыз Жамал" романынан көрінетін қазақтың салт-

дәстүрлері: (Қазақтың екінші әйел алу үшін ағайындарынан сүйінші

сұрау жолы, шілдехана, балаға ат қою, құда түсу, қыз айттыру)

*** "Бір сенсің ғашық отын сөндіретін,

Кім бізді ықтиярсыз көндіретін". М. Дулатовтың қай шығарыасынан?("Бақытсыз Жамал")

*** М. Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романындағы Ғали мен Жамалдың сыр шертісуі:

( *Бір сенсің ғашық отын сөндіретін,

Кім бізді ықтиярсыз көндіретін?

Өлсек - шұқыр бір болып, шықсақ төбе,

Айырылмалық болса да өлтіретін.

*Сөйле, тілім, шешімін осындайда,

Құрбылармен бір жерге қосылғанда.

Отырмассың үнемі төрде бүйтіп,

Еріксіз-ақ қоярсың қосылғанда.

*Жақсы қыз баға жетпес бір гауһар тас,

Он алты, он жетіге келгенде жас.

Жаннаттың пісіп тұрған алмасындай,

Қол жетсе, қандай жігіт ләззат алмас. )

• М. Дулатовтың "Серке" газетінде басылған бас мақаласы: ("Біздің мақсатымыз")

• "Серке" газетіне "Арғын" деген бүркеншік атпен "Біздің мақсатымыз" атты

мақала жазған жазушы: (Міржақып Дулатов)

• 1911 жылы "Айқапта" жарық көрген "Жер мәселесі" мақаласының авторы:(М. Дулатов)

"Осыдан 15 жыл бұрынғымен салыстырғанда нашарлап кеттік, енді аз ғана

жылда неміз қалады?" - деп айтқан: (М. Дулатов)

• Ахметтану ғылымының негізін салушы: (Міржақып Дулатов)

• 1922 жылы орыс тілінде жазылған "Ахмет Байтурсынович Байтурсынов"

деген өмірбаяндық очерктің авторы: (М. Дулатов)

• М. Дулатовтың пьесасының аты: ("Балқия", 1922 жылы Орынборда басылып шықты)

*** М. Дулатовтың жарық көрген оқулықтары: (*«Есеп құрал»;*«Қирағат»)

"Ардақтап өтем әкемді" атты естеліктің авторы: (Гүлнар Дулатова)

  • М.Дулатов орысша сабақты үйренген: (Мұқан Тоқтабайұлынан)
  • «Менің алғаш білімге көзімді ашқан осы кісі,»-дейді Мұқан Тоқтабайұлына арнаған сөзінде...Айтып отырған: (М.Дулатов)
  • М.Дулатов қамалған кезінде Орынборға бірге жер аударылды: (Ә.Бөкейхановпен, 1922 ж.)
  • М.Дулатов Түркістан Республикасының «Ақ жол» газетінде қызметте болған жыл (1920жыл )
  • М.Дулатовтың 1909 жылы Уфада басылып шыққан кітабы (Оян,қазақ!)
  • М.Дулатовтың «Оян, қазақ!» өлең жинағы екінші рет басылып шыққан қала: (Орынборда, 1911 ж)
  • Орынборда 1915 ж.М.Дулатовтың басылған жинағы: («Терме»)
  • М.Дулатовтың «Азамат» атты өлеңдер жинағы Орынборда басылып шықты: (1913ж)
  • М.Дулатовтың Сталин, Голощекин озбырлығының қармағына ілініп ,қайтадан тұтқынға алынуы (1928 ж.желтоқсаны)
  • «Көзіңді аш, оян, қазақ, көтер басты,Өткізбей қараңғыда бекер жасты.Жер кетті , дін нашарлап , хал һарам боп,Қазағым, енді жату жарамас -ты» өлең жолдарының авторы: (М.Дулатов)
  • Мен біткен ойпаң жерег аласа ағаш,Емеспін жемісі көп тамаша ағаш.Қалғанша жарты жаңқам мен сенікі, Пайдалан, шаруаңа жараса,Алаш,-деген үзіндінің авторы: (М.Дулатов)
  • М.Дулатовтың «Бүркіт кегі» деген шығармасы: (Баллада)
  • «Таза бұлақ» өлеңінің авторы: (М.Дулатов)
  • «Серке» газетінің бірінші санында жарияланған Міржақыптың өлеңін табыңыз: (Жастарға)
  • «Шешенің балаларын сүюі» өлеңінің авторы: (М.Дулатов)
  • М.Дулатовтың өлеңі: (Таршылық халіміз хақында аз мінәжат)
  • «Елім -ай» өлеңінің авторы:( М.Дулатов)
  • «Ұйқыда жатыр қазақ көзін ашпай, Кеттік қой отқа күйіп, өрттен қашпай.Әр халық алға кетіп жатса –дағы,Біздің жұрт шегінеді қадам баспай» Кімнің өлеңі (М.Дулатов)
  • 1910 жылы жарық көрген тұңғыш қазақ романының авторы.( М.Дулатов)
  • Қазақ әдебиетіндегі тұңғыш роман.( «Бақытсыз Жамал»)
  • «Бақытсыз Жамал» шығармасының жанры:(Роман)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романындағы Жамалдың шешесі мен әкесінің аттары:(Сәрсенбай мен Шолпан)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романындағы Сәрсембайдың бәйбішесі: (Қалампыр)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романында Ғалидың әкесінің аты : (Дүйсенбек)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жмал» романында Жамалға болысқан адам: (Анасы)
  • «... Сәрсенбайдың үйінде бір жақсы бала бар. Сұлулық, ақыл,салтанат үшеуі де бір- біріне муафиқ еліп, сол елдің қызының алды болды...». Осы сипаттар лайық кейіпкер: (Жамал)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романында Ғали мен Жамал «Қырыққұдық» деген жерді паналады. (Нағашысы, аты- Бабас)
  • «Біздің арамызда қазақша бірінші роман жазған М.Дулатов болды»,- деген алғаш пікір айтып, романды бағалаған ғалым:(А.Байтұрсынов)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романындағы Фатихолла: (Жамал мен Ғалиды паналатқан адам)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романындағы Жамал мен Ғалиды паналатқан адам: (Фатихолла)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романында Жамалға құда түскен жігіттің аты: (Таз Жұман)
  • М.Дулатовтың «Бақытсыз Жамал» романында Жамал қайтыс болған: (Боранда үсіп өледі)
  • М.Дулатовтың «Серке » газетінде басылған бас мақаласы: (Біздің мақсатымыз)
  • «Серке» газетіне «Арғын» деген бүркеншік атпен «Біздің мақсатымыз» атты мақала жазған жазушы: (М.Дулатов)
  • 1911 ж. «Айқапта» жарық көрген «Жер мәселесі» мақаласының авторы:( М.Дулатов)
  • «Осыдан 15 жыл бұрынғымен салыстырғанда нашарлап кеттік, енді аз ғана жылда неміз қалады?»- деп айтқан. (М.Дулатов)
  • М.Дулатов қайтыс болды: (Сосновецтегі лагерьдің лазаретінде)
  • Ахметтану ғылымының негізін салушы: (М.Дулатов)
  • 1922 ж.орыс тілінде жазылған «Ахмет Байтурсынович Байтурсынов» деген өмірбаяндық очерктің авторы: (М.Дулатов )
  • М.Дулатовтың пьесасының аты: (Балқия)
  • М.Дулатов жазған оқулық: ( «Қирағат», «Есеп құралы»)
  • «Ардақтап өтем әкемді» атты естеліктің авторы: (Гүлнар Дулатова)

Жүсіпбек Аймауытов (1889-1931)

Мен Ж.Аймауытовтай шебер жазушыны бұрын-соңды көрген емеспін. (Б.Майлин)

Ж.Аймауытов-новелла, хикаят, романның айтулы шебері, психолог жазушы, үздік стилист

Туған жері: Павлодар обл. Баянауыл ауд. Қызылтау атырабы

Романдары: «Қартқожа» (Қызылорда, 1926), «Ақбілек» («Әйел теңдігі» журналы, 1928)

Повесі: «Күнікейдің жазығы» («Жаңа әдебиет» журн.1928)

Әңгімелері: «Әнші», «Елес», «Елеусіз ерлер», «Бетім-ау, құдағи ғой», «Боранды болжаған әулие»

Поэмасы: «Нұр күйі» (Қызылорда, 1929)

Өлеңдері: «Жас көсемдер маршы», «Еңбекшілдер ұраны», «Жазушыларға», «Көшу», «Жәмила»

Драмалық шығ: «Рабиға», «Сылаң қыз» (1922), «Мансапқорлар», «Ел қорғаны», «Шернияз» (1925), «Қанапия-Шәрбану» (1926)

Еңбектері: «Психология» (Жан жүйесі мен өнер таңдау) 1926, «Комплекспен оқыту жолдары» 1929

Жүсіпбектің әкесінің аты (Аймауыт)

15-16 жасында үй ішінің рұқсатынсыз Павлодарға қашып барып, 2сыныптық мектепке түскен жазушы (Ж.Аймауытов)

«Ең алғаш өлең жазғаным 13 жасар кезім болса керек. Дұғалық жазатын кішкене ғана кітапшама тіленші шалға есігін ашпаған кемпірді, көшкенде байталға мінбеймін деп әкесін ренжіткен қызды өлең ғып жазып қойғанымды әкемкөріп, маңдайымнан иіскегені әлі есімде»,-деген жолдар кімнің өмірбаянынан (Ж.Аймауытов)

«Екеу» деген бүркеншік атпен М.Әуезовпен бірлесіп, Абай қазасының он жылдығына арнап кеш өткізген жазушы (Ж.Аймауытов)

М.Әуезовпен бірге «Абай» журналында еңбек еткен әрі Абай қазасының он жылдығына арнап кеш өткізген жазушы (Ж.Аймауытов)

В.Шекспир, В.Гюго, Г.Мопассан шығ.аударған жазушы (Ж.Аймауытов)

Ж.Аймауытов кімнің шығ.аударған (В.Шекспир, В.Гюго)

Ж.Аймауытов қызмет еткен газет («Ақ жол»)

Ж.Аймауытов қандай газеттерде еңбек еткен («Қазақ тілі», «Ақ жол»)

Ж.Аймауытовтың ұсталған жылы (1929)

Қазақ тілінде жазылған тұңғыш псих-қ еңбектің авторы (Ж.Аймауытов)

Ж.Аймауытовтың кітабы («Психология»)

Ж.Аймауытовтың «Психология» еңбегінде адам мінездерін неше топқа бөледі (8топқа) 1.күйгелек (нерв) 2.аяныш жанды (сентимент) 3.ыстық қанды (сангв) 4.салқын қанды (Флегм) 5.қызбалы (холерик) 6.құмартпалы (страст) 7.ұйытқымалы 8.сарыуайымшыл (апатичный)

Ж.Аймауытовтың дәуірдің тыныс-тіршілігін, өмір шындығын анықтайтын өлеңі («Ұршық»)

Ж.Аймауытовтың романы («Қартқожа»)

«Қартқожа» романының авторы (Ж.Аймауытов)

Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» романының шыққан жылы (1926, Қызылорда)

«Қартқожа» романындағы аштық суреті псих-қ тұрғыдан дәл суреттегені сонша, еске әйгілі бір шығарманы түсіреді, соны белгілеңіз (Киут Гамсун «Аштық»)

Ж.Аймауытовтың тарихи тұлғалардың өмірінен дерек беретін туындысы («Қартқожа»)

Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» романында бейнеленген тарихқа белгілі адам (С.Торайғыров)

Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» романының 3-бөлімі сыншылардың пікірінше қалай суреттелген (Очерк сарындары, асғыстық қылаң береді)

Басты қаһармандарының азамат ретінде қалыптасуы 16-жыл оқиғаларына байланыстырыла суреттелетін Ж.Аймауытовтың шығармасы («Қартқожа»)

«Туған жердің қадірін туғалы түзге шықпаған елдегі адам қайдан білсін?.. деген үзінді алынған Ж.Аймауытовтың шығармасы («Қартқожа»)

«Ата-анадан, туысқаннан, туған жерден кім безейін деп ойлайды? Еркін қызық өмірді, жан тыныштығын кім жек көрмейді?»-деген сөзді айтқан Ж.Аймауытовтың кейіпкері (Қартқожа)

«Олар қалаға спесік тапсыруға кетіпті. Спесікті тартып аламыз деп, жігіттер ел жинап, жылқыға шауып жүргенде, болыстар жүріп кете берген,»- деген үзінді алынған Ж.Аймауытовтың шығармасы («Қартқожа»)

«Қазақ-қайырымды, кең, меймандос, зерек, ақылды жұрт...Патша... Біздің мұжық та надан. Басқа жұртты жек көреді...»-деген «Қартқожа» романындағы кімнің сөзі (Андрей)

Ж.Аймауытовтың кейіпкері Қартқожа (Өмірде болған адам)

Өмірде болған Қартқожаның ұрпағы (Төлеш Тоғанбаев)

Қартқожаға тән қасиет (көзжұмбай, нар тәуекел)

Қартқожаның әкесінің аты (Жұман)

Қартқожаның ағасы (Тұңғышбай)

«Қартқожа» романындағы «Жуас түйе жүндеуге жақсы» деген мақал кімге қатысты айтылған (Қартқожаға)

«Қартқожа» романындағы «Қысқасы ол тірі пендеге зәбірі жоқ, құдай деген мінездеме тән (Қартқожаға)

Ж.Аймауытовтың Қартқожа атты кейіпкерінің туған жері (Баян тауы баурайы)

«Қартқожа» романындағы әрекеттер өтеді (Омбыда)

Шәмкеш, Тұрмағамбет, Иманқұл атты кейіпкерлер кездесетін Ж.Аймауытовтың шығармасы («Қартқожа»)

Батыр әрі әнші Дәрмен тағдыры, Дәрмен –әтіш махаббат хикаясы суреттелетін Ж.Аймауытовтың шығармасы («Қартқожа»)

Ж.Аймауытовтың «Қартқожа» романындағы батыр әрі әнші жігіт ( Дәрмен)

«Қартқожа» романындағы Дәрмен тағдырынан кімнің өмірінің сарынын аңғаруға болады (Мәди Бәпиұлы)

«Қартқожа» романында бейнеленген тарихқа белгілі адам (С.Торайғыров)

Ж.Аймауытовтың романы («Ақбілек»)

Ақбала, Балташ, Доға, Төлеген қай романның кейіпкерлері («Ақбілек»)

Кәмила, Балташ, Ескендір атты кейіпкерлер кездесетін шығ. («Ақбілек»)

«Ақбілек» романының кейіпкерлері ( Балташ, Ұрқия, Мұқаш, Қара мұрт)

Ақбілектің әкесінің аты (Мамырбай)

«Ақбілек» романындағы Ақбілектің ағасы (Төлеген)

Ақбілектің өмірлік жары болған жігіт (Балташ)

«Ақбілек» романындағы Ақбілектің баласы (Ескендір)

Ақбілектің ең жақын жеңгесі (Ұрқия)

«Мынау тұрған көк кұмбездей көк шатыр, жымыңдаған меруерттей көп жұлдыз, сары табақтай жарқыраған сұлу ай. Анау жатқан ұлан-байтақ кең дала..» деген үзінді алынған Ж.Аймауытовтың қай шығармасынан алынған («Ақбілек»)

«Дүниеде не болып жатқанынан хабарсыз, ауылынан адым жер шығып көрмеген, аң сықылды жайылған қазақ біздің неғып мұндай күйге түскенімізді қайдан білсін...» «Ақбілек» романынан алынған үзінді кімнің сөзі? (орыс офицері)

Ж.Аймауытовтың романының басында Ақбілекке ғашық болып, сөз салып жүрген жігіт есімі (Бекболат)

Ж.Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы ұнамсыз кейіпкер (Жылтыр)

Ақбілектің жасырынған жерін біліп, бандыларға ұстап берген кейіпкер (Мұқаш)

Ж .Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы басты кейіркердің орыстың ақ әскерлерінің қолына түсуіне кінәлі адам (Мұқаш)

«Ақбілек» романындағы Мұқаштың Ақбілекті қасөырлардың аузына тастауының себебі (Мамырбаймен ескі араздығы)

«Мен таңқы мұрын, бадырақ көз, шұнақ құлақтау, жарқабақтау, кірпік шаш, қарыс маңдай, қара сұр жігітпін. Жасым-отыз бесте.» Аталған портреттің иесі (Мұқаш)

Төмендегі оқиғалардың «Ақбілек» романына қатыстысы (Тапталған ар, өшкен үміт, көрген қорлық және тіршілікке қайта оралу соқпақтары)

Ақбілектің басындағы психологиялық күйлер романның қай бөлімінде шебер көмкерілген (Алғашқы үш бөлімінде)

Ж.Аймауытовтың «Ақбілек» романындағы әсем суреттелген қазақ өлкесі (Алтай, Марқакөл)

Марқакөл, Терең шат деген жер атаулары қай романда кездеседі («Ақбілек»)

Қиын тағдырдың бір бұрышында қасқыр қамауына түскен әр түрлі шығармадағы қос кейіпкер қыз (Ақбілек пен Айша)

Ж.Аймауытовтың прозалық шығармасы («Күнікейдің жазығы»)

Шекер, Ордабай, Шәмші Ж.Аймауытовтың қай прозалық шығарамасының кейіпкерлері («Күнікейдің жазығы»)

«Күн менікі» әңгімесінде Күнікейдің «Бүгінгі күн менікі болған жоқ па?» деген сөзінің мәнісі (Елді аузына қаратып, әншілік өнерін көрсетуі)

Ж.Аймауытовтың «Әнші» деген әңгімесіндегі Жетішатыр қаласының қазіргі атауы (Семей)

Ж.Аймауытовтың қымыз сататын үйді (адамдарын, киімін, мінез-құлықтарын, үй ішінің жиһазын, ыдыс-аяқтарын) суреттеген шығармасы («Әнші»)

Әнші Әмірқан (Ж.Аймауытов) бейнесі ұқсайтын өнер тарихындағы бейне (Әміре Қашаубаев)

Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесіндегі Әмірқанның ұстазы (Жұмабек әнші)

Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесіндегі Жұмабектің прототипі (Жарылғапберді Жұмабаев)

«Әнші» әңгімесіндегі қазақ шәкірттері сауықты қандай жағдайға байланысты ұйымдастырды (Наурыз тойы)

«Топ көргенде Әмірқан аруақтанып, көтеріліп кетеді екен,»-деген жолдар алынған шығарма (Ж.Аймауытов «Әнші»)

«Кісіге тез үйір болатын, жолдасқа жанын қиятын жігіт. Ойын-сауығы бар жерде өзін ұмытып кетеді, ол бүтіндей әнге айналады,»-деген кейіпкер (Әмірқан)

Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесіндегі Әмірқанның алып қашқан қызының есімі (Ақтамақ)

«Ел қорғаны», «Мансапқорлар», «Шернияз» пьесаларының авторы (Ж.Аймауытов)

«Оқыған» деген атпен берілетін толғау сөздер кездесетін Ж.Аймауытовтың шығармасы (Ел қорғаны»)

Ж.Аймауытовтың «Жасасын бостандық!Жасасын әйел теңдігі!»деген сөздермен аяқталатын пьесасы («Қанапия-Шәрбану»)

Ынтықбай, Сазамбай атты кейіпкерлер кездесетін шығарма («Қанапия-Шәрбану»)

Шатай, Ынтықбай, Ұмсынай Ж.Аймауытовтың қай драмалық шығармасының кейіпкерлері («Қанапия-Шәрбану»)

Ж.Аймауытовтың «Шернияз» драмасының драмалық шығармаларға бәйге жариялағанда (1926) алған орны (1-орынға ие болған)

Ж.Аймауытовтың 20-жылдардағы пьесалар бәйгесінде 1-орын алған шығармасы («Шернияз»)(2-орын М.Әуезов «Қарагөз»)

Ж.Аймауытовтың «Шернияз» драмасы арналған ақын (С.Торайғыров)

«Ой, кер заман, кер заман,

Қабақ қату, қансырау.

Талан-тараж, қан жылау,

Азаматы жабылу,»-деген үзінді алынған Ж.Аймауытовтың шығармасы («Шернияз»)

Қасқырбай, Күләнда Ж.Аймауытовтың қай шығармасының кейіпкерлері («Мансапқорлар»)

Мүсілім, Күләнда Ж.Аймауытовтың қай шығармасының кейіпкерлері («Мансапқорлар»)

Ж.Аймауытовтың жиі қолданатын әдеби тәсілдерінің бірі (Персонаждардың өзін-өзі сипаттауы)

Мағжан Жұмабаев (1893-1938)

Туған жері: бұрынғы Ақмола губерниясы, Ақмоло уезі, Полуденовский болысы (қазіргі Солтүстік Қазақстан облысы, М.Жұмабаев ауданы, Сасықкөл жағасы).

Еңбектері: «Шолпан» (Қазан, 1912), «Мағжан Жұмабаевтың өлеңдері» (Қазан,1922, Бернияз Күлеевтің алғысөзімен), Мағжан Жұмабайұлының өлеңдері» (Ташкент, 1923, Сұлтанбек Қожановтың алғысөзімен), «Батыр Баян» поэмасы ( «Шолпан» журналы, Ташкент, 1923), «Қорқыт», «Ертегі» поэмалары ( «Ақжол» газеті, Ташкент, 1926), «Тоқсанның тобы» поэмасы («Еңбекші қазақ» газеті, 1927), «Жүсіп хан» ертегі поэмасы (Мәскеу, 1928), «Педагогика» (1923).

«Абай – ақылдың ақыны болса, ал Мағжан – ақынның ақыны, сондықтан біз Мағжаннан үйренуіміз керек.» (М. Әуезов)

«... Абайдан кейін тіл өнегесінде Мағжаннан асқан ақын қазақта жоқ» (С.Мұқанов)

«М.Жұмабаев – Абай мен қазіргі қазақ поэзиясының арасындағы поэтикалық көпір» (Ғ.Ибрагимов)

Мағжан «Батыр Баян» поэмасын 1923 жылы Ташкентте М. Әуезовтің үйінде бір түнде жазып шыққан. Сол жылы Ташкентте «Шолпан» журналында басылған.

  • Мағжан Жұмабаевтың өмір сүрген жылдары: (1893-1938)
  • Мағжанның әкесінің аты:(Бекен)
  • Мағжанның баласының аты: (Граждан)
  • Мағжанның жары мен баласы өлгенде шығарған өлеңі: («Мені де, өлім, әлдиле»)
  • ***Мағжан Жұмабаевқа тән жауап: (әкесі – Бекен, Солтүстік Қазақстанда туған, 1893 жылы дүниеге келген)
  • ***М. Жұмабаев білім алған орын: (Орынбордағы мұғалімдер семинариясы, Уфадағы «Ғалия» медресесі) (Мәскеудегі әдебиет өнер институты)
  • М. Жұмабаевтың алғаш тілін сындырып, хат танытқан ұстаздары: (Кәрім, Мұхамеждан, Данияр қажы)
  • Қызылжарда М.Жұмабаев оқыған медресені ашқан, Стамбұлда оқып білім алған, интеллигент азаматтың аты-жөні: (Мұқамеджан Бегішев)
  • М. Жұмабаевтың алғаш хат таныған жасы: (4 жаста)
  • М. Жұмабаев Омбының мұғалімдер дайындайтын семинариясын бітірген жылы: (1916)
  • Омбы қаласындағы М.Жұмабаевқа сабақ берген белгілі қазақ ақыны: (М. Дулатов)
  • М. Жұмабаев Уфа қаласындағы Медресе-Ғалияда танысқан көрнекті жазушы: (Б.Майлин)
  • М.Жұмбаев семинарияда оқып жүргенде танысты: (С.Сейфуллинмен)
  • М. Жұмабаевтың еуропалық білім алуына себебін тигізген қайраткерлер: (А. Байтұрсынов, М. Дулатов)
  • Мағжанның ұстазы, белгілі татар жазушысы, «Қазақ қызы» романының авторы: (Ғалымжан Ибрагимов)
  • «... Сол кезде профессорлардың бірі Мағжанды «Қырғыздың Пушкині» деуші еді,»-дегенді айтқан: (Сайфи Құдаш)
  • М.Жұмбаевтың мойнына құрық, басына сырық болған ұйымның аты: («Алқа»)
  • М.Жұмбаевтың Мәскеуде жоғары әдебиет – көркемөнер институтында оқыған жылдары:(1923-1927) (В. Брюсов басқарған институт)
  • 1929 жылы Мағжан Жұмабаев сотталды: (10 жылға)
  • М. Жұмабевтың біраз уақыт бостандық алуына көмектескен қайраткерлер: (М.Горький, Е.Пешкова)
  • Мағжан ақынның өлең жазбай, көпшілікке белгісіз болып қалған жырлары: (1929-1938)
  • 1929 жылы М. Жұмабаев қуғындауға ұшырап түрмеге түседі. Осы уақыттарда ..... араласуымен босап шығады. (Орыс жазушысы М. Горький мен оның әйелі Е. Пешкованың)
  • М.Жұмабаев қызмет еткен Ақмола губерниялық газетінің аты: («Бостандық туы»)
  • «Педагогика», «Сауатты бол» ( араб, латын әріптерімен бірнеше рет басылған кітаптарының авторы: (М. Жұмабаев)
  • М. Жұмабаевтың алғашқы жиғанының аты: («Шолпан»)
  • Мағжан Жұмабаевтың 1912 жылы қандай жинағыбасылып шыққан?(Шолпан)
  • М.Жұмабаевтың «Шолпан» атты тұңғыш өлеңдер жинағы шыққа жыл: (1912, Қазан)
  • Мағжанның «Шолпан» жинағының басылып шығуына жәрдем еткен адам: (Ғ.Ибаргимов)
  • Мағжан Жұмбаевтың өлеңдер жинағы шыққанда неше жаста болған: (18-19жаста)
  • 1923 жылы ташкентте басылып шыққан «Мағжан Жұмабайұлының өлеңдері» атты жинақтың алғы сөзін жазған мелекет қайраткері: (Сұлтанбек Қожанов)
  • Бернияз Күлеевтің алғы сөзімен басылып шыққан «Мағжан Жұмбаевтың өлеңдері» атты жинақ қай қалада, қай жылы жарық көрген? (Қазан, 1922ж)
  • Өмір, өлім- мәңгі аңдысқан екі жау,

Екі жауды бауыр қылар жыр бар-ау.

Сол жыр таппай, садақ тартпай, сабыр ғып,

Қан майданда күңіренсең еді, сор бала-ау!»- деген М. Жұмабаев жыры арналған: (Бернияз Күлеевке)

  • «Өлең менің Шолпаным, Айым, Күнім» деп жырлаған ақын: (М. Жұмабаев)
  • Қазақ әдебиетінің жарық жұлдызы, сезімнің жыршысы, сыршыл ақын: (М. Жұмабаев)
  • М. Жұмабаевтың өлеңінде кездесетін тарихи мекен:(Түркістан)
  • М. Жұмабаевтың «Түркістан» деген өлеңінде «Көп түрік енші алысып тарасқанда» қара шаңыраққа ие болып қалды деп көрсеткен: (Қазақты)
  • М. Жұмабаевтың жазуы бойынша, Түркістанды ертеде: (Тұран дескен)
  • Тұранның таулары бар аспанға асқан,

Мәңгіге басын аппақ шатыр басқан... Кімнің өлеңінен үзінді? (М.Жұмабаев «Түркістан»)

  • «Түркістан – екі дүние есігі ғой,

Түркістан –ер түріктің бесігі ғой. Қарамен жазылған сөздер көркемдегіш, бейнелеуіш сөздердің қандай түріне жатады: Метафора

  • «Қиял құлы мен бір ақын» деген тіркестің авторы: (М. Жұмабаев)
  • М. Жұмабаевтың «Айда атыңды, Сәрсенбай», «Жазғы қала», «Шойын жол» өлеңдеріне 20-жылдары қойылған негізсіз айып: (Қаланы қазақ ауылына қарсы қойған деген айып тағылған)
  • М. Жұмабаевтың шығыс пен батыс мәселесіне арналған өлеңдері: (Пайғамбар, Орал, Бостандық)
  • Мағжанның «Қазағым» өлең лириканың қай түрі? (Әлеуметтік лирика)
  • «Қазағым, таянды ғой қылта мойның,

Жер, мал кетіп, бос қалды біздің қойын.

Қарашы өзіңе –өзің көз жүгіртіп,

Жараспас бұдан кейін күлкі-ойын. Мағжанның осы шумақпен басталатын өлеңі: («Қазағым»)

  • Есімдіктер арқылы жасалған М. Жұмабаевтың өлеңі: (Мен кім?)
  • ***М. Жұмабаевтың шерлі, мұңлы толғаулары: (Жан сөзі, Мені де, өлім, әлдиле, Сарғайдым)
  • М.Жұмабаевтың қайғы-қасіретке толы өмірі, келешек ұрпақпен ашық тілдескен, іштей ақтарыла төгілген бір сәті көрінетін өлеңі: (Жан сөзі)
  • Жасағаннан бір-ақ нәрсе тілеймін

Өтпесе түн, атпаса екен таңы да!.. М. Жұмабаевтың бұл тілекті айтқан өлеңі: (Сүй, жан сәулем сүй)

  • «Қазақ тілі», «Мен кім?» өлеңдерінің авторы: М. Жұмабаев
  • Мына өлең жолдарының авторы:

Ерлік,елдік, бірлік, қайрат, бақ, ардың,

Жауыз тағдыр жойды бәрін не бардың (М. Жұмабаев «Қазақ тілі»)

  • Күш кеміді, айбынды ту құлады

Кеше батыр – бүгін қорқақ бұғады..... (Қазақ тілі)

  • Ойламай отқа түскен неткен жанбыз,

Сөз ұқпас мылқау, меңіреу, жүрген жалғыз.» (Осы күнгі күй)

  • Кең дала көресің ғой ана жатқан,

Жібектей жасыл шөптер бетін жапқан... (Айға)

  • Сарыарқа деген жерім бар,

Неге екенін білмеймін-

Сол Арқамды сүйемін деген өлең жолы: М. Жұмабаев

  • Тасбиқ санап бүгіліп,

Жерге қарап үңіліп,

Көрсе ауыр күрсінер,

Менің бір қарт анам бар, - (Сүйемін)

  • Мағжанның Омбы түрмесінде жазған өлеңі: («Сағындым»)
  • Не көрсемде Алаш үшін көргенім,

Маған атақ ұлтым үшін өлгенім.

Мен өлсем де Алаш өлмес, көркейер,

Істей берсін қолдарынан келгенін.... үзінді (М.Жұмабаев «Сағындым»)

  • «Тез барам»деген өлеңінің авторы: (М. Жұмабаев)
  • «Гүлсімге», «Махабат не?», «Жас келін», «Жамила», «Бәрінен де сен сұлу» өлеңдерінің авторы: М. Жұмабаев
  • «Мен жастарға сенемін», «З-ға», «Р-ға», «Махаббат не?» өлеңдерінің авторы: М. Жұмабаев
  • «Гүлсім ханымға», «Біраз Фетше», «З-ға» өлеңдерінің авторы: М. Жұмбаеав
  • М. Жұмабаев өлеңі: Шолпы
  • Мағжан әнімен халық арасында кең тараған өлеңі: (Сен сұлу)
  • Шашың – толқын, жүрегімнің жарына

Соғылды да, батты улы зарына.... (Махаббат лирикасы)

  • М. Жұмабаевтың табиғат лирикасына жататын өлеңі: (Қысқы жолда, Жазғы түнде, Жазғытұрым)
  • М. Жұмбаевтың лирикасына жататын өлеңі: (Қысқы жолда)
  • М. Жұмабаевтың алтын шашты пері бейнесі кездесетін өлеңі: (Жазғы жол)
  • М. Жұмабаевтың күнді күлдіріп, желді жүргізіп, суды жүгіртіп, жерді үйқыдан тұрғызып, бүлдіршіндей киіндіріп, ұйқысын ашатын өлеңі: (Жазғытұрым)
  • Сылдыр- сылдыр, сылдырлап,

Біріңнің сырын бірі ұрлап,

Толықнды толқын қуады,

Жарына бал береді..... (М. Жұмабаевтан)

  • Жылағаны –күлгені

Күлгені оның үлгені

Жылай, күле өледі (М. Жұмабаев «Толқын»)

  • М. Жұмбаевтың «Толқын» өлеңі: (Табиғат лирикасы)
  • М. Жұмабаетың суреткерлік құдіретін көрсеткен өлеңі: (Толқын)
  • Толқын мен толқын сырласып,

Сырларын ептеп ұрласып......(кейіптеу)

  • М. Жұмабаев поэзиясының бір қыры деп есептеледі: (пейзажды лирикаландырып, табиғатты ерітіп, тірілітіп, өзгеше көзқараспен суреттеуі)
  • М. Жұмабаевтың еріксіздік азабы түрме тауқыментіне арналған шығармалар шоғыры: (Сағындым, Жел, Тілегім,Жауға түскен жанға, Тұтқын (Лермонтовтан), Күн шығады да батады (Горькийден), Айға т.б)
  • М. Жұмабаевтың «Жауға түскен жанға» атты шығармасы кімге арналған: (М. Дулатовқа)
  • Эпикалық жанрға поэманың ықшам формаларын қалыптастырған ақын: (М. Жұмабаев)
  • М. Жұмабаевтың аңыз тарихи белігіл оқиғаларға құрылған поэмалары: (Қойлыбайдың қобызы, Түркістан, Қорқыт, Оқжетпестің қиясында, Батыр Баян)
  • М. Жұмабаевтың шығыстық сюжет, мысал, тұспалға құрылған поэмалары: (Жүсіпхан», Өтірік ертегі)
  • М. Жұмабаевтың поэмалары: (Батыр Баян, Қойлыбайдың Қобызы, Тоқсанның тобы)
  • М. Жұмабаевтың помалары: (Батыр Баян,Қойлыбайдың қобызы, Жүсіпхан)
  • Абылай хан бейнесіне қарама-қарсы образдары суреттелген екі шығарма: (Батыр Баян, С.Сейфуллин Көкшетау)
  • Қазақ топырағында туған тұңғыш психологиялық поэма: Батыр Баян
  • М. Жұмабаев «Батыр Баян» поэмасын 1923 жылы 30жасында Ташкенттегі М. Әуезовтің пәтер үйінде жазып шығады.Оның жазуға кеткен уақыты 1 түнде жазып шығады.
  • М. Жұмабаевтың оқиғасы 18 ғасырда өтетін поэмасы: (Батыр Баян)
  • «Қызыл тіл, қолым емес кісендеулі» деген өлең жолдарының автор: М. Жұмабаев
  • «Жүрегім, мен зарлымын жаралыға» деп басталатын поэма: Батыр Баян
  • М.Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасындағы оқиға қай ханның тұсында болған: (Абылай ханның)
  • «Батыр Баян» поэмасында Абылай ханның тұсындағы би: (Қанай би)
  • Батыр Баянды тұтқын қыз бен Ноянның артынан қудыраған күш: (інісінің ел намысын, Алаш намысын таптап кеткендігі)
  • Жас Ноян қыздыкөріп от боп кетті,

Көздері қызыл, жалын шоқ боп кетті. (Қалмақ қызына)

  • Бөбек қыз М.Жұмабаевтың қай шығармасының кейіпкері: (Батыр Баян)
  • Батыр Баян поэмасында Ноян өмірі аяқталды: (Баянның қолынан қаза табады)
  • Екі жас аттарынан ұшып түсті,

Түскенде бірін-бірі құшып түсті....(Батыр Баян)

  • М. Жұмабаевтың «Батыр Баян» поэмасында қай ұлттардың арасындағы жаугершілік арасы суреттелген: (қалмақ пен қазақ арасындағы)
  • «Батыр Баян» поэмасында қос қоңтайшының аты: (Ұса, Серен)
  • Баянның жолдасы: (Жанатай)
  • Мен де ойды ағытамын қаламыма

Арқанның көз жіберсем адабыма....(Батыр Баян)

  • Арқада жер жетпейді Бурабайға

Бөленген бұйра сыпсың қарағайға.... (Батыр Баян)

  • Обаған, Жолдыөзек жерлерінің аты кездесетін шығарма: (Батыр Баян)
  • Батыр Баян поэмасындағы әсем суреттелетінг жер атауы: (Көкшетау)
  • Қойлыбайдың қобызы поэмасының авторы: М. Жұмабаев
  • Қобызды жарысқа түсіріп, тұлпардан оздыратын ақын: М. Жұмабаев
  • М. Жұмабаевтың Қойлыбайдың қобызы поэмасында жарыстан озған жүйрік: Қобыз
  • М. Жұмабаевтың «Қорқыт», «Ертегі» поэмалары басылған газет: (Ақжол. Ташкент)
  • М. Жұмабаев поэмасы: Қорқыт
  • М. Жұмабаев өлеңінде аңыз кейіпкері: Қорқыт
  • М. Жұмабаевтың «Тоқсанның тобы» поэмасы:( Мағжанның ең соңғы туындысы, 1927 жылы «Еңбекші қазақ» газетінде жарияланды)
  • М. Жұмабаев оқиғасы мысықтар мен тышқандар арасындағы жанжал, соғысты көрсетуге арналған шығармасы: («Ертегі»)
  • М. Жұмабаев әдеби ертегісі: (Жүсіпхан)
  • Аз ғана күн таққа отырып, кедейлерді жақсы өмірге қарық қылған патша жігіт туралы әдеби ертегі: (Жүсіпхан)
  • Бал бұлақты тауы бар

Бұйра-бұйра бауы бар.. (Жүсіпхан)

  • М. Жұмабаевтың әдеби мұралары: (Өлең, поэма, проза)
  • М. Жұмабаевтың мақалалары: (Ақан сері, Ақанның өмірі, Ақан сері сөздері, Базар жырау, Әбубәкір ақсақал Дибаев)
  • М. Жұмабаевтың аудармалары: (М. Горький Сұңқар жыры, Мамин-Сибиряк, Ақбоз ат, В.Иванов Қазақ әңгімелері)
  • М. Жұмабаевтың «Жазғы жолда» өлеңінен алынған үзіндідегі метафора: Шілде оттай ыстық күн, Дала өлік жоқ бір күн.(Дала-өлік)
  • Қыранымын сары сайран даланың,

Қос қанатым – алтын оралым. Бейнелеуіш құрал (Метафора)

  • М. Жұмабаевтың кейіптеу тәсілін қолданған өлеңі: (Қысқы жол)
  • Ызғарлы жел долданып,

Екі иенінен демалып.... (Кейіптеу, эпитет)

  • Мен ақынмын – жалынмын

Сылдыраймын, сүйемін... (7 буынды, 2 бунақты, төрт тармақты, шалыс ұйқас)

  • Мына жолдардың авторы «Қиын да азапты жолының барлық кезеңінде М. Жұмабаев үнемі жұмыс үстінде болады... Кейінгі жоғарғы әдебиет-көркем өнер институтында оқыды, сол кезде профессорлардың бірі Мағжанды «Қырғыздың Пушкині» деуші еді: (Сайфи Құдаш)
  • Ж. Аймауытовтың зерттеу еңбегі: (Мағжанның ақындығы туралы)
  • Мағжанның қай өлеңін оқысаңыз да әлде өкіндіреді, әлде мұңайтады, әлде жылатады, әлде оятқызады, әлде ексертеді деп М. Жұмабаев туралы айтқан: (Ж. Аймауытов)
  • Қайткенмен де Мағжан алдымен сыршыл ақын,Мағжан сөзінде тілге жұмсақ, жүрекке жылы тиетін үлбіреген нәзік әуез қазақтың бұрыңғы аұындарында болған емес» пікірдің авторы: (Ж.Аймауытов)
  • Мына жолдардың авторы: «Табиғатты Мағжаннан көп, онан артық суреттеген қазақ ақыны кемде-кем шығар»: (Ж. Аймауытов)
  • М. Жұмабаевтың ақындығын сүйетіндігін мойындаған қаламгер: (М. Әуезов)
  • «Мағжанды сүйемін, еуропалығын сүйемін, жарқыраған әшекейін сүйемін»: (М. Әуезов)
  • «Бүгінгі күн жазушылары ішінен келешекке бой бұрып, артқы күнге анық қалуға жарайтын сөз – Мағжан сөзі»,- деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)
  • «Ұстаз» атты мақал жазып, М. Жұмабаев әлемнен сыр шерткен ғалым: (Б. Кенжебаев)

Сұлтанмахмұт Торайғыров (1893-1920)

«С.Торайғыров терең ойлы,мұшқыр сөзді ,сұлу талғамды ақын еді.» «Қазақ халқының ой дүниесінде аз жасап ,көп іс тындырған С.Торайғыров –халықтың біртуар аяулы перзентерінің бірі.» (Б.Кенжебаев)

«Сұлтанмахмұт –от болып жанып кеткен ,құйрықты жұлдыздай ағып түскен тұлпар талант еді. Ол халық жүрегінен құрметті орын алады.» (С.Қирабаев)

Туған жері: бұрынғы Омбы уезі ,Шағырай болысы, Қарауыл Шабар ауылы (қазіргі Ақмола облысы).

Поэмалары: «Кедей»(1919), «Адасқан өмір» (1918) , «Айтыс» (аяқталмаған, 1919-1920ж.ж), «Таныстыру» (1918), («Қайғы» поэмасының 28 жолы ғана жеткен )

Романдары: «Қамар сұлу»(1914), «Кім жазықты?» (Өлеңмен жазылған ,1915).

Прозалық шығармалары: «Зарландым» (1912), «Ауырмай есімнен жаңылғаным» (1913), «Жазықсыз тамған қан», «Сақып пен Жантұрсын »әңгімелері;

Мақалалары: «Социализм» , «Жаңа кітап» , «Қазақ ішінде оқу,оқыту жолы қалай?» , «Өлең һәм айтушылар», «Қазақ тіліндегі өлең кітаптары» т.б.

С.Торайғыров дүниеге келген жыл: (1893жыл)

С. Торайғыров туған жері : (қазіргі Көкшетау (Ақмола) облысы ,Қызылту ауданы )

С.Торайғыровтың әкесінің шын аты: (Әбубакір)

Шоқпыт (Әбубәкір ) – кімнің әкесі? (С.Торайғыровтың )

С.Торайғыров : (Публицист,Прозайк,Ақын)

С.Торайғыровтың 1912 жылы Тройцк қаласына бару мақсаты: (оқуды армандайды)

С.Торайғыров білім алған медресе : (Ахун Рахманкұли медресесі, Тройцк қаласы,1912)

Сұлтанмахмұттың балалық шағы өткен жер: (Павлодар ,соның ішінде Баянауыл өлкесі)

С.Торайғыровты малай орнынына жұмсап ,өлең жазуына тиым салған молданың аты: (Әбдірахман)

С.Торайғыров Нұрғали Бекбауов деген мұғалімнен үйренгені: (қазақ, татар тілінде шыққан әдеби кітап , газет-журналдарды оқып пән негіздерін үйренеді.)

Сұлтанмахмұттың ақындық талабын құптап батасын берген ұстаз: (Мұқан)

Абай дәстүрін жалғастырушы ақын : (С.Торайғыров)

Алаш партиясы мен Алашорда үкіметінің жұмыстарына қатысып , «Алаш ұранын » жариялаған ақын : (С.торайғыров)

Алаш партиясының ұранын жазған ақын : (С.Торайғыров)

С.Торайғыров қызмет еткен журнал: («Айқап»)

Сұлтанмахмұттың 1917 жылы «Сарыарқа» газетінде қандай мақаласы жарияланған ? («Әлиханның Семейге келуі»)

С.Торайғыров үлгі тұтқан татар ақыны : (Ғабдолла Тоқай )

«Шоң серіктігі» мәдени-ағарту ұйымын құрмақшы болған ақын: (С.Торайғыров )

«Тым болмаса екі жыл тұрмадым, іштегіні түгел жарыққа шығара алмай барамын.»-деп,өмір сүргісі келген қаламгер: (С.Торайғыров)

«Жұмысына екі ғана обед етем,құр шай мен нан. Сонда да қайғырмаймын .Бір тиыным қалғанша оқимын.» Сөйтіп жүріп ауыруға ұшыраған ақын: (С.Торайғыров)

«Қатонғарағайдан кеткенім-ызаға шыдамадым , күн көру үшін кеттім. Қолымдағы қаражатым бір –ақ ай тұруға жететін еді ,»-деп жазған : (С.Торайғыров)

«Адамнан туып,адам ісін етпей,

Ұялмай не беттіммен көрге барам,»-деген өлең жолдары ғұмыр бойғы тіршілігінің бағдарламасы болған ақын,қайраткер: (С.Торайғыров)

С.Торайғыровтың өлеңі : («Шәкірт ойы »,1912ж.)

С.Торайғыровтың «Айқапта » жариялаған әйел теңсіздігі жайлы мақаласы : (Ауырмай есімнен жаңылғаным)

Сұлтанмахмұтқа тән сипат : (Қараңғы қазақ көгіне күн болғысы келген)

Қараңғы қазақ көгіне күн болғысы келіп ,тұрмыстың қиыншылығын ескермеген оптимист ақын: (С.Торайғыров )

С.Торайғыровтың «Қараңғы қазақ көгіне ....» өлең жолының екінші тармағы :

(Өрмелеп шығып күн болам)

«Қараңғы қазақ көгіне,

Өрмелеп шығып күн болам!

Қараңғылықтың кегіне ,

Күн болмағанда кім болам?»-деген шумақтың авторы: (С.Торайғыров)

С.Торайғыровтың «Оқудағы мақсат не?» деген өлеңінде өз мақсатын қалай ашып көрсетеді? (Өнер табу,пайдалы іс табу)

«Жас жүрек» (1917ж) кімнің өлеңі ? (С.Торайғыров)

«Ендігі беталыс» өлеңнің авторы : (С.Торайғыров )

С.торайғыровтың оқу-білім тақырыбындағы өлеңдері: («Шәкәрттерге», «Оқып жүрген жастарға», «Анау-мынау»)

С.Торайғыровтың өлеңі: («Оқып жүрген жастарға»)

Жасамаймын : «Еңбектің

Жемісін көзбен көрем деп» .

Жасаймын: «Бір қолғабыс

Кейінгіге берем деп,»-деген үзіндінің авторы: (С.Торайғыров)

«Бір үйде жиюлы екен қазына мал,

Көрсетті бәрін бізге ақсақал шал...»-деген жолдар алынған Сұлтанмахмұттың өлеңі : («Бір адамға»)

Сұлтанмахмұттың Шорман балаларының дүниеқоңыздығын шен-шекпенге құмартушылығын сынаған өлеңі : («Бір адамға»)

Суреттер және көрдім жүзі жарқын,

Ойладым: «Оңдырған-ау баққан халқын !» тармақтарының астарында негізделген : (Зілді кекесін )

Сұлтанмахмұттың «Бір адамға»деген өлеңін арнаған адамның аты-жөні:(Шорманның баласы Сәдуақас)

Сұлтанмахмұттың «Бір адамға»деген өлеңінде қолданылған көркемдегіш тәсіл: (Ирония,сарказм)

«Анау қырда татар тұр,

Басқалармен қатар тұр.

Мынау ойда қазақ тұр,

Қастарында азап тұр.» Үзінді алынған Сұлтанмахмұттың өлеңі : («Анау-мынау»)

«Мен –балаң, жарық күнде сәуле қуған,

Алуға күнді барып белді буған, » -өлең жолының авторы : (С.Торайғыров)

С.Торайғыровтың :

«Мен –балаң, жарық күнде сәуле қуған,

Алуға күнді барып белді буған.

Жұлдыз болып көрмеймін елдің бетін.

Болмасам толған айдай балқып туған.»-деген өлең тармақтарындағы буын саны мен ұйқас түрі : (11буынды,қара өлең ұйқасы)

Ресей ең шұрайлы жерлерін тартып алғанды ел мұңы суреттейтін С.Торайғыровтың өлеңі :(Жазғы қайғы)

С.Торайғыровтың таптық теңсіздіктен туатын кедергілер мен кеселдердің табиғатына талдау жасап жазған өлеңі : (Кедейлік)

Жарытпай киер киім, ішер асқа,

Сөктіріп малы барлау надан насқа ...

Маған салса ,кедейлік аты өшкірді ,

Дер едім ,тұрмастай қып жерге көмсін ....(«Кедейлік»)

«Үмітпенен жоқ қуған ,

Талабы алда баламыз .

Басқалар жоғын тапқанда ,

Біздер қайтіп қаламыз?»- өлеңнің авторы: (С.Торайғыров)

«Шығамын тірі болсам,адам болып» өлеңнің авторы: (С.Торайғыров )

Сүйемін туған тілді-анам тілін,

Бесікте жатқанымда берген білім.

Шыр етіп жерге түскен минутымнан ,

Құлағыма сіңірген таныс үнін. Үзіндінің авторы: (С.Торайғыров)

С.Торайғыровтың «Сарыарқаның жаңбыры» өлеңіндегі «жаңбыр» деген сөздің символдық мәні: (Ақпан революциясының кейінгі жаңғырту нышаны бейнесінде алынған)

С.Торайғыровтың поэмалары: («Айтыс», «Адасқан өмір», «Таныстыру»)

С.Торайғыровтың Алаш ардақтылары туралы жазған шығармасы : («Таныстыру» 1918)

С.Торайғыровтың «Таныстыру» поэмасындағы таныстырылғандар: (Абай,Шәкәрім, Ә.Бөкейханов,А.Байтұрсынұлы ,М.Дулатұлы,Ә. Ермекұлы, Х.Досмұхамедұлы ,Ж.Ақбайұлы,Нәзипа және Нұрғали Құлжановтар,Р.Мәрсеков.т.б.)

1918 жылы жазылған С.Торайғыровтың сюжетсіз жазылған поэмасы: («Адасқан өмір»)

С.Торайғыровтың «Адасқан өмір» шығармасының жанры: (поэма)

С.Торайғыровтың поэмасы:(«Адасқан өмір» ) ( 5бөлімнен тұратын,сюжетсіз поэма; Бөлімдері: «Мен бала», «Мен жігіт», «Мен тоқтадым», «Мен кәрі», «Мен өлік»)

С.Торайғыровтың адам өмірінің барлық кезеңін суреттеуге арналған поэмасы: («Адасқан өмір»): Сұлтанмахмұттың бала өміріне ұмтылу,талпыну ,есеюге құмарлық қасиеттерін суреттейтін поэмасы : («Адасқан өмір»):

«Адасқан өмір» поэмасы кімнің атынан баяндалады? (Лирикалық кейіпкердің)

«Адасқан өмір» поэмасындағы лирикалық кейіпкердің ең басты арманы: «(Әділет жолы,шын бақытты өмір)

Үзінді Сұлтанмахмұттың қай шығармасынан алынғанын табыңыз.

Мен жігіт он бес – отыз арасында ,

Бұл жаста көп: бересі-аласы да .

Алдымда толған мақсат,тоған таңдау,

Алайын анасын ба, мынасын ба?..... («Адасқан өмір»)

С.Торайғыровтың «Кім болам?» деп шарқ ұратын лирикалық кейіпкерлері бар туындысы : («Адасқан өмір»)

С.Торайғыровтың поэмасы: («Кедей»)

С.Торайғыровтың өзін бай баласы Жақыппен салыстырып ,ескі өмірден безінетін кейіпкері бар туындысы: («Кедей»)

С.Торайғыров аяқталмаған поэмасы: («Айтыс»)

С.Торайғыровтың романы: («Қамар сұлу»)

Проза мен поэзияның араласуымен жазылған С.Торайғыровтың шығармасы : («Қамар сұлу» романы)

С. Торайғыровтың «Қамар сұлу» романы қандай туынды ? (Әлеуметтік роман)

С. Торайғыровтың «Қамар сұлу» романының кейіпкерлері : (Қамар 15 жаста ); Омар –Қамардың әкесі; Қасен –Қамардың ағасы ; Ахмет –Қамардың сүйген жігіті ; Жорға Нұрым-Қамардың күйеуі (50жаста); Қалтай қажы ,Оспан би-Нұрымның жемтіктес достары)

«Қамар сұлу»романындағы көтерілген мәселе : (әйел теңсіздігі)

Қамар сұлудың бейнесі : (Өмір шындығынан қорытылып алынған бейне )

Жаңашылдықты көксеген Қамар,Ахмет,Омар ,Қасен сияқты кейіпкерлері бар С. Торайғыровтың шығармасы:(«Қамар сұлу»)

С. Торайғыровтың бір шығармасындағы қай қызды жынданған деп ,соққыға жығып ,басын тесіп өлтіреді? («Қамар сұлу»,Қамарды)

С.Торайғыровтың бақсы-балгерге сенудің қажеті жоқтығын дәлелдейтін шығармасы : («Қамар сұлу»)

Тойда айтылатын «Жар-жар» жыры «Зар-зар» болып өзгертіле айтылатын туынды: («Қамар сұлу»)

«Қамар сұлу» романындағы Қамар мен Қасеннің әкесі: (Омар)

Қамарды Нұрымға беруге қарсы шыққан ,көзі ашық адам, мейірімді әке : (Омар)

«Қамар сұлу» романындағы ауқатты ортадан шыққан ,аса сұлу , шешен ақын қыз: (Қамар)

«Қамар сұлу» романындағы кедей ортасынан шыққан ,аздап оқыған жігіт ,жаңа дәуірдің өкілі : (Ахмет)

«Қамар сұлу»романындағы жасбуынның жаңашыл өкілі : (Ахмет)

«Қамар сұлу » романындағы Қамардың сүйген жігіті ,басты кейіпкердің бірі: (Ахмет)

«Қамар сұлу » романындағы ұнамды кейіпкерлер: (Ахмет,Омар,Қасен)

«Қамар сұлу»романында ұнамды ойларымен ,турашыл іс-әрекетімен есте қаларлық бейне :(Қасен)

Қамарды зорлықпен тоқалдыққа алған ұнамсыз бейне :(Жорға Нұрым)

С.Торайғыровтың «Қамар сұлу » романындағы Нұрым деген кейіпкердің Қамарға қатысы: (Айттырған адам)

«Қамар сұлу» романындағы Бәйтік молда , Көңілбай бақсы : (Дін иелері )

«Қамар сұлу» романындағы Жорға Нұрымның жақтастары : (Қалтан қажы , Оспан би )

«Бұқа мойын,өгіз құрсақ,алақан көз,жайын ауыз,дорба сақал,тоқпақ мұрын,бір түрлі нысаналы жануар еді.» Берілген портрет: (Нұрымның бейнесі)

«Қамар сұлу» романындағы Қамардың «Ататай ,ашық болдым мұрныңа» өлеңі қарата айтылатын кейіпкер: (Жорға ,Нұрым)

С. Торайғыровтың «Қамар сұлу» романындағы Қамардың өлеңі арналған :

«Ататай,болдым ғашық мұрныңа,

Көк бурыл иектегі құрымыңа .

Кірпідей аяқ-қолы жиырылған,

Қосылар күн болар ма тұлыбыма?» (Жорға Нұрым)

С. Торайғыровтың Құрбан қажыдан естіген әңгіме ,аңыздарды қандай атпен баспасөз бетінде жариялады? («Жалаңаш баба») (және «Ескі сөз », «Ақ найман Ойсынбай», «Елден» деген атпен)

С.Торайғыровтың Құрбан қажының ауылында жүріп жазған көрнекті шығармасы: («Кім жазықты ?» (1915-1916ж.)

Қазақ әдебиетіндегі өлеңмен жазылған тұңғыш роман: («Кім жазықты?»)

С. Торайғыровтың «Кім жазықты ?» романының кейіпкерлері : (Тосболат-бай;Әжібай- Тасболаттың баласы; Жақып-Тасболаттың үлкен баласы; Жаңыл (Жақыптың жесірі), Жәмила,Зылиқа,Рысты-Әжібайдың әйелдері; Күлтай –Әжібайдың Жаңылдан туылған қызы; Қабыш-Әжібайдың баласы; Байбол-орта шаруа ; Әнуар-мұғалім жігіт; Әппақай –қаланың жаңашыл қызы )

Сұлтанмахмұттың қазақ ауылындағы тәрбиесіздік ,қоғамдық мешеулік тудырған жалқаулық , талапсыздық ,шаруаға қырсыздықты сынайтын шығармасы : («Кім жазықты?»)

«Кім жазықты?» деген туындысы арқылы 5жастағы балаға 11 жастағы қызды айттыратын өрсекелдікті көрсеткен ақын : (С. Торайғыров)

С. Торайғыровтың «Кім жазықты?» романында суреттелген оқиға : (Тасболат байдың үш буын ұрпағының тағдыры )

С.Торайғыровтың «Кім жазықты?» романындағы көтерілген мәселе : (Ұрпақ тәрбиесі)

Жаңыл, Жәмила, Зылиха, Рысты атты бақытсыз әйел кейіпкелері бар С.Торайғыров туындысы : («Кім жазықты?»)

С.Торайғыровтың «Кім жазықты?» романындағы жаңашыл қыздардың аттары: (Аппақай ,Күлтай)

Әжібай –қай шығарманың кейіпкері: («Кім жазықты?»)

Тасболат бай Сұлтанмахмұттың қай шығармасынан ? («Кім жазықты?»)

Он бес жыл болыс болған Тасболаттың биліктен айырылу себебі: (орысша тіл білмегендіктен)

С.Торайғыровтың жазуынша ,жасында алғыр,шешен, зейінді Әжібайды бұзған : (Тәрбиесіздік)

Байбол. Берілген кейіпкер қандай шығармадан ? («Кім жазықты?» романынан)

С.Торайғыровтың «Кім жазықты?» романындағы Байбол: (Сұлтанмахмұттың жақсы ,әділ ел басшыларын армандағанынан туған бейне)

«Кім жазықты ?» романында Әжібайға:

«Мазаны алмай ,таңдашы сүйгеніңді,

Әзер болса ,бір жылғы төлі малдың ,»-деп айтқан: (Тасболат)

С.Торайғыров ХХ ғасыр басында әдебиеттің қандай саласын қалыптастырған ? (Лирикалық азаматтық үнін)

«Сұлтанмахмұт Торайғыров –терең ойлы ,ұшқыр сөзді ,сұлу талғамды ақын еді,»- деген пікірдің авторы: (Б.Кенжебаев)

Жақсылық көрсем-өзімнен,

Жамандық көрсем-өзімнен. Авторы: (С. Торайғыров)

Сәбит Дөнентаев (1894-1933)

Сәбит Дөнентаев –ақын ,журналист ,ірі сатирик ақын .

Туған жері: Бұрынғы Семей губерниясы (қазіргі Павлодар облысы) ,Кереку уезі , Ақсу болысы

Тұңғыш жариялаған өлеңі : «Қиялым» (1913ж. «Айқап» журналы).

Тұңғыш кітабы: «Уақ-түйек»(1915ж.Уфа)

Бар оқуы Павлодардағы Қасым қажының медресесімен аяқталған ,1894-1933 жылдардың арасында өмір сүрген қазақ ақыны: (С.Дөнентаев)

Сәбит Дөнентаевтың туған жері : (Семей губерниясы,Кереку уезі ,Ақсу болысының 4-ауылы)

С. Дөнентаев 1907-1908 жылдары Маралдыда дәріс алған молда: (Нұрғали)

С. Дөнентаевтың «Уақ-түйек»атты өлеңдерижинағы қашан, қайда жарияланған ? (1915жылы ,Уфа қаласында)

Сәбит Дөнентаевтың әйел теңсіздігі айтылған өлеңдері : («Ерікті Айша» , «Жәмила қыз»)

С. Дөнентаевтың сатиралық өлеңдерінің қайсысында ирония көбірек қолданылған ? («Жәмила қыз»)

С. Дөнентаевтың шағын өлеңге поэманың жүгін сыйғызған ,шеберлігін байқатқан туындысы: («Жәмила қыз»)

С.Дөнентаевтың әдебиетті ермек ,оңай іс деп көретіндерді өткір сынаған өлеңі: («Драмашыға»)

С.Дөнентаевтың аллитерация қолданылған өлеңі: («Қазақтарға қарап»)

Сәбит Дөнентаевтың мысалы: («Ауырған арыстан»)

С.Дөнентаевтың қай шығармасында адам бойындағы кішіпейілділік,қанағатшылық айтылады? («Екі теке», «Көзі тоймаған ит»)

С.Дөнентаевтың үстем тап өкілдерін тырнақтылар мен тістілер кейпінде бейнеленген өлеңі:(«Бозторғай»)

С.Дөнентаевтың «Бозторғай» өлеңінде көтерілген мәселе : («Қоғамдағы келеңсіз жағдай»)

С.Дөнентаевтың Абайдың үлгісімен жазған өлеңдері: («Жүрекке», «Темірге», «Ерікті Айша»)

Сәкен (Сәдуақас) Сейфуллин (1894-1934)

Туған жері: бұрынғы Ақмола облысы,Ақмола уезі,Нілді болысының бірінші ауылы (қазіргі Қарағанды облысы ,Жаңаарқа ауданы)

Еңбектері: «Өткен күндер» (Қазанда 1914), «Асау тұлпар»(Орынбор ,1922), «Домбыра» (1924), «Экспресс» (Қызылорда,1926), «Тұрмыс толқынында» жинақтары (1928)

Поэмалары : «Көкшетау» (1929), «Альбатрос» (1933) , «Қызыл ат» (1933) , «Социалстан» (1927), «Аққудың айырылуы» (1925)

Повестері: «Жер қазғандар» (1928), «Айша» (1922), «Жемістер» (1935), «Біздің тұрмыс» , «Сол жылдарда» .

Әңгімелері: «Жұбату», «Бандыны қуған хамит», «Қыр балалары» т.б.

Драмалық шығармалары: «Бақыт жолында» (1917), «Қызыл сұңқарлар» (1920)

Романы : «Тар жол тайғақ кешу» (1922), («Ақжолтай батыр» романы)

Әндері: «Біздің жақта» , «Тау ішінде», т.б.

Зерттеу еңбектері : «Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары», (1931) , «Қазақ әдебиеті» (1932) , «Батырлар» (1933)

Бір жылы туып ,бір жылы қайтыс болған үш қаламгер: (Сәкен, Ілияс, Бейімбет, 1894-1938ж)

Сәкен Сейфуллиннің туған жері: (Ақмола облысы, Ақмола уезі,Нілді болысының 1-ауылы)

Сәкен Сейфуллиннің туған жеріндегі өзендер: (Нұра,Есіл)

С. Сейфуллиннің туып -өскен өлкесі: (Сарыарқа)

С.Сейфуллиннің азан шақырып қойған есімі : (Сәдуақас)

С. Сейфуллиннің өр, қайсар ,әділ болып өсуіне ықпал еткен адамдар: (Әкесі Сейфулла)

С. Сейфуллиннің орысша үйренуіне ықпал еткен : (Сейфолла)

С. Сейфуллинге қатысты нұсқалар : (бұрынғы Ақмола ,қазіргі Қарағанды облысында туған , Шын аты –Сәдуақас, Әкесі саятшы , домбырашы болған)

«Әкем саятшы ,аң аулағыш ,домбырашы,ақ жарқын адам болған ,шешем әңгімеші еді ,»-деп ата-анасы туралы естелік айтқан : (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің жарының аты: (Гүлбаһрам)

Ақмоладағы Приходская школада ,қалалық училищеде ,Омбы мұғалімдер семинариясында оқыған ақын-жазушы: (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің Омбы семинариясында оқыған жылдары: (1913-1916)

Еңбек жолын Сілеті –Бұғылы деген жерде бастағанм Сәкен Сейфуллиннің алғашқы қызметі: (мұғалім)

«Орысша тіл үйрен, орысша оқу үйрен » деп ,Нілді зауытына жіберілген 9 жасар баланың кім екендігі: (С.Сейфуллин)

Ақындық тырнақалды қадамын Нілді зауытында бастаған С.Сейфуллиннің бірінші туындысы: (Қалжың өлең)

Қазақстанда Жоғарғы Үкімет аппаратында басшылық қызмет атқарған қаламгер : (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллин Қазақстан Халық Комиссарлары Кеңесінің торағасы болып тағайындалды: (1922 жылдың қазанында )

Аллегориялық әдіспен Қазақстанда коллективтендіру кезінде кеткен трагедиялық қиындықтарды астарлай айтқан ақын : (С.Сейфуллин)

Қару-жарақ аттары ,теңізшілік терминдері және түрлі неологизмдерді шығармаларында көп пайдаланған ақын : (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллинге тағылған айып : (Халық жауы)

С.Сейфуллиннің Омбы лагерінен қашып шыққан кездегі бүркеншік аты: (Дүйсенбі)

Сәкеннің жасырынып жүргендегі бүркеншек аты. (Дүйсенбі)

«Дүйсенбі» деген жалған ат жазылған құжатпен жаяу Павлодар ,Баянауыл арқылы туған еліне жеткен жазушы: (С.Сейфуллин)

Сәкеннің басқа атпен жасырынып жүрген кезінде шығарған туындысы : («Тау ішінде»)

«Түрмеден қашып шыққанда » : (С. Сейфуллиннің туындысы)

«Қазақ сабағы» , «Оқымаған қазақ» , «Інішегіме» атты өлеңдердің авторы: (С.Сейфуллин)

Сәкеннің халықты өнер-білім үйренуге шақырған өлеңі : («Қазақ сабағы»)

С.Сейфуллиннің туындысы: («Жас қазақ марсельезасы»)

С.Сейфуллиннің қазақ әдебиетінде ең алғашқы төңкерістік жыр деп есептелетін өлеңі : («Кел,жігіттер»)

С.Сейфуллиннің саяси лирикалық өлеңдері : («Асығып тез аттандық», «Тергеген болсаң айтайын», «Кел,жігіттер»)

1920 жылдардағы қазақ поэзиясында революцияшыл бағыттың топ бастаушысы : (С.Сейфуллин)

«Жайлауға көшу», «Сыр сандық» өлеңдерінің авторы : (С.Сейфуллин)

Өз-өзімен әлек болар кей жастар

Көшке мінген асаулары туласып . С.Сейфуллиннің қай шығармасынан ? («Жайлаудан көшу»)

«Сым пернені басып қара ,

Басып қара ,жырласын...»-тармақтары алынған С.Сейфуллиннің өлеңі : («Сыр сандық»)

Досқа арнап жазған хат түріндегі сыршыл өлеңі : (С.Сейфуллин «Сыр сандық»)

Сәкеннің адал достық идеясын терең қоятын өлеңі : («Сыр сандық»)

Сәкеннің «Сыр сандық » өлеңінің түрі : (Хат)

«Туғалы қапас көрмеген ,

Көкіректе кектер кернеген

Талпынып құлаш сермеген ,

Айтайын ішкі сырымды,»-деп сырын ақтарғысы келетін С.Сейфуллиннің өлеңі : («Сағындым»)

С.Сейфуллиннің «Өткен күндер» атты өлеңдер жинағы басылып шыққан жыл : (1914ж)

С.Сейфуллиннің Қазан қаласындағы «Матбуғат Каримия» баспасында басылған жинағы: («Өткен күндер»)

С.Сейфуллиннің революцияға дейінгі жазған өлеңдер жинағы : («Өткен күндер»)

С.Сейфуллин өзінің алғашқы өлеңдер жинағы-«Өткен күндер» басылып шыққанда неше жаста болған : (20жаста)

С.Сейфуллин шығармаларында символ дәрежесіне көтерілген тұрақты образдар : (Аққу, қызыл сұңқар, сыр сандық)

С.Сейфуллиннің адамның оғынан жапа шеккен қай жануарларды жырға қосқан : (Аққу,ақбөкен)

С.сейфуллин «Түс» өлеңінде ескі өмірді бейнелейді: (Қорғансыз бақша күйінде ,қазақ халқын сол бақшадағы қураған ағаштар түрінде)

С.Сейфуллиннің 1922 жылы басылып шыққан өлеңдер жинағы: («Асау тұлпар»)

Сәкеннің табиғаты Отан байлығы бейнесінде суреттейтін өлеңдері: («Орман», «Туған ел», «Сұлу терек»)

Өлең жолдарының авторы:

«Темір торлы тас үйде ,

Көкірегім толы шерменен.

Қанатты тағы тұлпарым,

Арқырап келші кермеден.

Құтқаршы мені қамаудан,

Шынжырлап ерік бермеген» (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің туындысы: («Альбатрос» (1932)

С.Сейфуллиннің «Қызыл сұңқарлар» , «Тар жол,тайғақ кешу» шығармаларында баяндаған оқиғалармен үндес поэмасы: (Альбатрос)

С.Сейфуллиннің қызықты поэтикалық формасымен оқшауланатын ірі туындысы : («Альбатрос»)

С.Сейфулиннің ақын мен аттың айтысына құралған шығармасы: («Қызыл ат» (1933)

С.Сейфуллиннің поэмасы: («Қызыл ат»)

«Аққудың айырылуы», «Лашын туралы жыр» , « Ақсақ киік» атты лирикалық туындылардың авторы: (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің үлкен гуманистік идеяны насихаттаған романтикалық поэмасы: («Аққудың айырылуы»)

Қазақ ақындарының ішіндегі сұлу құстың қасіретін поэма арқауы еткен ақын : (С.Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің «Аққудың айырылуы» атты поэмасы қандай шығарма? (Махаббат туралы романтикалық поэма)

С.Сейфуллиннің «Аққудың айырылуы» поэмасының жазылған жылы : (1925ж)

С.Сейфуллиннің аллегориялық тәсілмен жазылған ,мәңгілік махаббатты жырлаған шығармасы: («Аққудың айырылуы»)

Жалғыз қалған аққудың қиналысын суреттейтін С.Сейфуллиннің шығармасы: («Аққудың айырылуы»)

«Арқада бір жер бар еді,

Жібек самал саясы .

Саяда бір көл бар еді,

Сырлы кесе саясы,» -деген үзінді алынған Сәкеннің шығармасы: («Аққудың айырылуы»)

4 бөлім ,47 тараудан тұратын С.сейфуллиннің шығармасы :

(«Көкшетау» (1929)

«Көкшетау » поэмасындағы тарау саны (47)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы Адақ батырдың кескін-келбеті: (Солқылдақ көк құрыштай ,біткен тіп-тік ; Қара сұр ,ұзын бойлы ,емес палпақ)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы тараулар атаулары : («Жұмбақтас», «Оқжетпес», «Жеке батыр»)

Қара сұр, ұзын бойлы емес талпақ,

Денесі көк құрыштай ,өрдеш-шалқақ.

Қыр мұрын,қарагер көз , қара мұртты ,

Қақпақтай қозы жауырын ,топшы жалпақ.

Солқылдақ көк құрыштай,біткен тіп-тік,

Жаралған аш бөрідей белі жіптік.

Ыңғайлы ,сұлу сида сұңғақ дене ,

Жараған бәйге кердей ықшам,сыптық. (Адақтың)

«Сексен көл Көкшетаудың саясында ,

Әрқайсы алтын кесе аясында ,

Ауасы –дертке дауа ,жұпар иісті ,

Көкірек қанша жұтса тоясың ба?»Үзіндінің авторы (С.Сейфуллиннің «Көкшетау»)

Сол қыздың он жетіге келген жасы ,

Оралған аш беліне қолаң шашы .

Қап-қара қарлығаштың қанатындай

Иілген ақ маңдайда екі қасы . Үзінді қай шығармадан ? («Көкшетау»)

С.Сейфуллиннің шығармасында әсемдіктің ғаламат символына айналған зеңгір тау : (Көкшетау)

С.Сейфуллиннің күрделі композициялы ,полифониялық ,көп әуезді шығарма деп бағалауға болатын поэмасы: («Көкшетау»)

С.Сейфуллиннің күрделі композициялы ,бірнеше сюжет желісі бар шығармасы: («Көкшетау»)

С.Сейфуллиннің қызықты поэтикалық формасымен оқшауланатын ірі туындысы: («Көкшетау»)

Сәкеннің әдебиет тарихынан ерекше орын алатын тұлғалы туындысы : («Көкшетау»)

С.Сейфуллиннің қазақ аңыздарының желісіне құралған шығарма : («Көкшетау»)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасының бір тарауының аты: («Жұмбақтас»)

«Жеке батыр» тарауы неше шумақтан тұрады? (Үш шумақтан)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы үш шумақ өлеңмен қайырылыатын бөлім аты: («Жеке батыр»)

«Абылай батырларын алды жиып,

Үлеске ажарларын салды жиып.

Сол жерде бір сұлуға талас болды

Бере алмай біреуіне бірі қиып,»--деген үзінді алынған «Көкшетау» поэмасындағы бөлім: («Оқжетпес»)

«Қалмақ қызы»тарауы алынған поэма : («Көкшетау»)

«Көкшетау» поэмасында ерлердің өнерін сынау үшін ,қалмақ қызының қанша шарт қойды: (Үш шарт: 1.Шың басындағы жаулықты атып түсіру; 2. Төрт жігітті арқалап жартасқа жүгіріп шығу; 3.Өлеңмен айтылған жұмбақты шешу: )

«Батырлар апырақтап,зорланысып,

Қамалды қалың әскер қорланысып...» тармақтары алынған С. Сейфуллиннің шығармасы: («Көкшетау»)

С.сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы тұтқын қыздың ата-анасының аллегориялық бейнесі: (Кептер)

«Көкшетау» поэмасында қыз нені жұмбақтайды? (өз өмірін)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы қалмақ қызының жұмбағын шешкен адам: (Адақ)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы тұтқын қызға риза болған Адақтың еліне қайту үшін мінгізген тұлпары : (Керкөжек)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы кейіпкерлер : (Адақ, Қасым төре , Абылай)

С.Сейфуллиннің «Көкшетау » поэмасының «Бой жазу» бөлімінде болатын жағдай: (Өнер психологисынан сыр шертіледі)

С.Сейфуллиннің қазақтың белгілі сал-серілері мен әншілері –ақындары сөз болатын поэмасы: («Көкшетау»)

Үкілі Ыбырай,Балуан Шолақ , Қажымұқан, Біржан сал , Ақан серінің портрет галереясынан жасайтын шығарма: («Көкшетау»)

С. Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасындағы Көкшетау сипаттарын қандай эпик ақынның шығармасымен салыстыруға болады? (І.Жансүгіров «Құлагер»)

Абылай хан бейнесі қарама –қарсы образдарда суреттелетін екі шығарма : (М.Жұмабаев «Батыр Баян», С.Сейфуллин «Көкшетау»)

С. Сейфуллиннің повестері : («Жер қазғандар» (1928), «Сол жылдарда», «Айша» )

С.Сейфуллиннің жұмысшылардың психологиялық ,динамикалық сырын ,мінез қалыбын шебер бейнелеген туындысы: («Жер қазғандар»)

С.Сейфуллиннің соңғы шығармасы : («Жемістер» (1935)

С.Сейфуллиннің «Жемістер» хикаясының оқиғасы қамтиды: (15жыл)

Ғайып, Нияз, Танабай ,Боранбек- С.Сейфуллиннің қай шығармасының кейіпкерлері? («Жемістер»)

С. Сейфуллиннің «Жұбату»деген шығармасы жататын жанр : (Қысқа лирикалық әңгіме)

«Жұбату»әңгімесінің тақырыбы: (әйел азаттығы)

С.Сейфуллиннің «Бандыны қуған Хамит» әңгімесіндегі оқиға болған жыл: (1921 жылдың күзі)

С.Сейфуллиннің «Бандыны қуған Хамит» әңгімесінің кейіпкерлері: (Ақсақ ,Ақан ,Сейсенбаев)

С. Сейфуллинніңбандымен алысып ,ұстай алмай қапыда қалған кейіпкер : (Хамит)

С.Сейфуллиннің «Ай-ай , Қажымұқан-ай !» деп қатты өкінетін кейіпкері: (Хамит)

«Бандыны қуған Хамит» әңгімесіндегі Хамит бейнесінің Сәкен сейфуллинге ұқсастығы бар-жоғы: (Ұқсатығы бар)

Киноға түсірілген шығарма: (С.Сейфуллин «Бандыны қуған Хамит»)

«Темір торлы тас сандықтың ішінде шынжырланып байлаулы қызыл сұңқарлар жатты ,»-деген үзіндінің авторы: (с.Сейфуллин)

«Ақжолтай батыр» романының авторы: (С.Сейфуллин)

Қазақтың тұңғыш мемуарлық романын жазған жазушы : (С. Сейфуллин)

С. Сейфуллиннің романы: («Тар жол, тайғақ кешу» (1922)

С.Сейфуллиннің Қазан төңкерісі тұсындағы аумалы –төкпелі кезең шежіресін баяндаған прозалық туындысы: («Тар жол, тайғақ кешу» )

М. Тәтімов, С.Шәріповтердің бастарынан оқиғаларды қосалқы эпизодтар арқылы суреттеген С.Сейфуллиннің шығармасы : («Тар жол, тайғақ кешу» )

«Әупілдек» қай романның үзіндісі: («Тар жол, тайғақ кешу» )

«Әупідек», «Тұлып», «Шұбарда » деген бөлімдер бар С. Сейфуллиннің шығармасы: («Тар жол, тайғақ кешу» )

Ағаш арбаға тезек тиеп бара жатқан қазақ ,балапандарын ерткен қаз, түрме терезесі алдынан өтетін есімі белгісіз көк өрім қыз суреттелетін С.сейфуллиннің шығармасы : («Тар жол, тайғақ кешу» )

С.Сейфуллиннің революционер жолдастарымен бірге қамалған азап вагоны : (Анненковтікі)

Сәкеннің ақтар түрмесіндегі азаптан неше ай дегенде босап шыығады? (6 айда)

С.Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу» романы басталатын оқиға : (Жас Сәкеннің Россияда өтіп жатқан сынақ жұмысына араласуынан)

С.Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу» романы аяқталады: (Сәкеннің Әулие атаға келіп, Шуда кеңес өкіметін орнату әрекеттерімен)

С.Сейфуллиннің «Тар жол, тайғақ кешу» романын шартты түрде неше бөлімге жіктеуге болады? (Төрт бөлімге)

(1-бөлім. «Революцияның алғашқы жылдары», новеллалық сипаты бар,әрқайсысы аяқталған сюжетті 4 әңгіме;

2-бөлім : Естіген жайттар,оқыған нәрселер , баспасөзден алынған материалдар;

3-бөлім; чехославактар лаңы,Ақмолада Кеңес өкіметінің құлауы,түрмеге түсу;

4-бөлім: Омбы лагерінен қашып шыққаннан кейінгі шырғалаңдар)

С.Сейфуллин шығармаларының көбінде оқиға түнде басталып ,таң ата аяқталуының себебі: (Түн мен күнді қарама-қарсы алу тәсілі тудырған жаңа символ )

С.Сейфуллиннің пьесасы : («Қызыл сұңқарлар»)

Терлікбай,Жәмила ,Мүслима, Ермек деген кейіпкерлер кездесетін шығарма: («Бақыт жолына» (1917)

С.Сейфуллиннің «Бақыт жолына»пьесасы жазылған жыр : (1917жыл)

Сәкен Сейфуллиннің Ақмола жастарының күшімен 1918 жылы сахнаға қойылған шығармасы : («Бақыт жолына» )

С.Сейфуллиннің пьесасы: («Бақыт жолына» )

«Төңкерісшіл драманың басы –Сәкеннің «Қызыл сұңқарлар» мен «Бақыт жолына» пьесасы,»-деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

С.Сейфуллиннің әдеби қызметінің 20 жылдығы тойланған уақыт: (1936ж)

Қазақ совет әдебиетінің классигі ретінде «Еңбек Қызыл Ту» орденімен наградталса да, жазықсыз жазалауға ұшыраған ақын : (С. Сейфуллин)

Әдебиеттану ғылымының негізін салушы : (С. Сейфуллин)

С.Сейфуллиннің зерттеу еңбектері жазылған сала : (Қазақ фольклоры)

С.Сейфуллиннің зерттеу еңбегі: («Қазақтың ескі әдебиет нұсқалары»)

«Ахмет Байтұрсынов елуге толды» деген арнаулы мақаланы жазған : (С. Сейфуллин)

«Желісі үзілмей келген жиырма жылдық ақын жолы жеңіл жол емес. Күш-қуат... барлығын Сәкен басынан мол кешті,»-деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

«Сәкеннің шыншылдығы –қызып,жанып отыратын, бұл білініп тұратын ,барынша шын сезім ,шын жүрек шыншылдығы ...»- деген пікірдің иесі : (М. Әуезов)

«Мен Сәкенді жақын білдім ,дос тұттым ,бұны өзіме мәртебе көремін ... Мен таныған С.Сейфуллин Қазақстанның бір бөлшегі сияқты ,»-деген пікірдің авторы: (Г.Серебрякова)

Еркебұлан деген кейіпкер кездесетін шығарма: («Кездеспей кеткен бір бейне » Ғ. Мүсіірепов (Прототипі –Сәкен Сейфуллин)

Абайдан кейінгі ақындардан таза алты буынды өлеңді бірінші рет қолданған ақын : (С. Сейфуллин)

«Ақын» деген өлеңінде Абайды «Сөздің нақышын қиыннан қиыстырған »ұлы ақын деп бағалаған ақын: (С. Сейфуллин)

«Сәкен туралы бірер сөз» деген мақала авторы: (Ғ.Мұстафин)

С.Сейфуллинге қатысты ақпараттардың реті:

1.Әдеби қызметінің 20жылдығына Еңбек Қызыл Ту ордені берілді.

2. «Бақыт жолына » драмасы ақмола жастарының күшімен сахнада қойылды.

3. «Өткен күндер» жинағы Қазан қаласында басылып шықты .(3.2.1.)

Ілияс Жансүгіров (1894-1938)

Ілияс Жансүгіровтің ірі поэмалары : «Дала», «Күйші», «Құлагер» .

Ілияс туралы ойлар :

М.Әуезов:- «Осы үш поэма тұсында қазақтың Абайдан кейінгі поэзиясы да аса биік ірі сапа табады.»

-«Мен Ілиясты бұрыннан да білуші едім.Бірақ оның шын мағынасында дарынды ақын екенін мойындадам «Жетісу суреттері» өлеңін оқығаннан кейін»

Ә.Тәжібаев: «Ілияс Жансүгіров – қазақ әдебиетінің көгіндегі аз ғана жарық жұлдыздардың бірі »

Сағат Әшімбаев :« Ілияс Жансүгіров- өртеңге шыққан құдіретті өрт ақын. Ақындық бауырын Құлагерше жазып үлгере алмай, Құлагерше қапыда опат болды»

М.Қаратаев: «Қазақ поэзиясының Құлагері»

Қ.Жұмалиев: «Тілінің көркемдігі,сөз образдарының байлығы жағынан І.Жансүгіров қазақ әдебиетінде айрықша орын алады.

Туған жері: бұрынғы Қапал уезі,Ақсу болысы(қазіргі Алматы облысыАқсу ауданы), Жетісу өлкесінің перзенті.

1927жылы «Беташар» деген тұңғыш өлеңі,1928 жылы Қызылордада «Сағанақ» деген тұңғыш өлеңдер кітабы шықты.

Поэмалары: «Дала» ( 1930), «Күй» (1929)«Күйші» (1934), «Құлагер»(1936), «Көбік шашқан», «Жорық».

Романы: «Жолдастар» 1935жыл

Пьесалары: «Кек», «Түрксіб», «Исатай - Махамбет».

-Ел ішінде сері болып, келіннің бетін ашып, өлгенге жоқтау шығарған ақын: І .Жансүгіров

-Өнер,өнер адамы туралы жыр,поэма жазған ақын: І.Жансүгіров

-Алматы қаласындағы үш айлық мұғалімдер курсын бітірген қаламгер: І.Жансүгіров

-Одаққа аты кетіп,1934 жылы Қазақстан жазушылар ұйымының басшысы болып,КСРО Жазушыларының І съезінде сөз сөйлеген ақын-жазушы: І.Жансүгіров

-«Ақындықтың Құлагері», «Поэзия Құлагері» атанған ақын:І.Жансүгіров

-«Сөз Құлагері»,«Өнер жаршысы», «Күй жаршысы» атанған дүлдүл ақын: І.Жансүгіров

-Максим Горькиймен шығармашылық байланыста болған қазақ қаламгері:

І.Жансүгіров

-І.Жансүгіров оқыған білім ордасы: Москва журналистика институты 1926-1928ж.ж

-І.Жансүгіровтің еңбегі: «Қысқаша өмірбаяным» 1928 жыл

- І.Жансүгіровтің «Қысқаша өмірбаянында» көрсеткендей,1916жыл неліктен ерекшеленеді?Абайдың өлеңдер жинағы қолына түседі

-Өзінің «Қысқаша өмірбаянында» Абайдың өлеңдерін қолынан тастамай оқығанын жазған қаламгер: І.Жансүгіров

- «Оған дейінгі көрген,оқыған әдебиетінің бәрін Абай кітабы жоққа шығаратындай болды...»- деп «Қысқаша өмірбаянында» жазған ақын:

І.Жансүгіров

-І.Жансүгіров 1927-1937 жылдар арасындақалай еңбектенген ? 20-дан астам кітап шығарды

-І.Жансүгіровтің стиль өрнегі,қаламгердің дара тұлғасы қашан байқалған?Алғашқы өлеңдерінен –ақ

- І.Жансүгіровтің балалар ұғымына ,жаттауына оңай,ойнақы өлеңдері: «Жазғытұры», «Күз»

- «Жас қанжары – жүректің жігері. Өнер,оқу – жастың қару -жарағы » деген тармақтар алынған І.Жансүгіровтің шығармасы «Оқимын»

- І.Жансүгіровтің «Саналы жастарға», «Оқимын» өлеңдерінің тақырыбы:«Оқу-білім»

- І.Жансүгіров қандай тақырыптарға арналған өлеңдерінде монолог,диалог,шағын скетч,драмалық көрініс үлгілерін пайдаланған:Өтірік белсенді,молда,НЭП заманындағы жағымсыз элементтерді шенегенде

- І.Жансүгіровтің «Құқ» жинағы қандай шығарма? Сықақ әңгімелер мен фельетондар

- І.Жансүгіровтің сықық әңгімелері мен фельетондары топталған жинағы:«Құқ» 1933

-«Өк, көк өгіз» І.Жансүгіровтің қай сранды жазған өлеңі:Сатиралық

- І.Жансүгіровтің қазақ тілі бейнелеу қуатының керемет күшінкөрсеткен,стильдік- көркемдік тұрғыдан айрықша туындысы: «Жетісу суреттері»

- І.Жансүгіровтің туған өлкесінің табиғаты,аң-құсы,жеміс-жидек,өсімдігі туралы жазған аса көркем туындысы: «Жетісу суреттері»1925

-І.Жансүгіровтің табиғат лирикасының ішіндегі ең үздік өлеңі«Жетісу суреттері»

-Қалың көпшілік білетін-білмейтін аң- құстарды көз тұндыра жырлаған І.Жансүгіровтің шығармасы:«Жетісу суреттері»

-Табиғат лирикасында натюрморт,этюд,эскиз сипатындағы туындылары бар ақын:І.Жансүгіров

-Суреттелген ағаш,шөп атаулыдан тұтас ботаникалық бауды толтыруға болатындай І.Жансүгіровтің өлеңі:«Жер түгі»

-«Жетісу жәндігі», «Жер түгі»тараулары І.Жансүгіровтің қай шығармасынан? «Жетісу суреттері»

-Аң-құстың 51 түрі,өсімдіктің 89 түрі қамтылған І.Жансүгіровтің шығармасы:

«Жетісу суреттері»

-«Тарбиған Тарбағатай - жердің құты,Барлық – ол «Қыдыр түнеп көшкен жұрты» үзінді алынған І.Жансүгіровтің шығармасы: «Тау суреті»

- І.Жансүгіровтің әйгілі Қарқара жайлауы суретіндегі жер атаулары: Былшықай,Бесжырғалаң

- І.Жансүгіровтің «Жетісу суреттері» өлеңінің бірінші тарауы қалай аталады? 1- тарау «Жалпы сын» 2-тарау «Тау суреті» , 3-тарау «Жетісуда су суреті», 4-тарау «Жетісу жәндігі», 5-тарау «Жер түгі»

- І.Жансүгіровтің бар табиғатын жырға қосқан қазақ даласы: Жетісу

-Пейзаждың лирикаға жататын 8 тармақты,3шумақтан тұратын туындысын І.Жансүгіров қалай атаған :«Мезгіл суреттері»1923ж

- І.Жансүгіровтің табиғат лирикасына тән ең негізгі көркемдік принципі: Өлең тармақтарының бастапқы сөздерін ұйымдастыру

- І.Жансүгіровтің «Жазғы таң», «Желді күн» өлеңдері жататын лириканың түрі: Табиғат лирикасы

- І.Жансүгіровтің саяси әлеуметтік лирикасындағы арнаулы тақырып «Қазан төңкерісінің тарихи сабақтары»

- «Гималай» өлеңі неше бөлімнен тұрады: 2- бөлім «Сұрақ», «Жауап» 1629ж

- І.Жансүгіровтің саяси лирикасының үздігі деуге болатын өлеңі :

«Гималай» халықаралық тақырыпқа арналған

- І.Жансүгіровтің күллі Шығыстың сом бейнесін көрсеткен «Гималай» шығармасында жинақталған жанрлар :Саяси лирика,Сезім лирикасы, Табиғат лирикасы

- І.Жансүгіровтің Шығыс бейнесін суреттеген шығармасы «Гималай»

- І.Жансүгіров... тауына арнап толғау-жыр жазған «Гималай»

-«Гималай» өлеңінің басталуы « Ақшалап басын қар көміп»

-Шумақтағы ұйқас түрі: Егіз ұйқас

« Гималай- жердің кіндігі,

Гималай- жердің түндігі,

Күнін көміп батырған,

Өзенін тас лақтырған.»

-Шумақтағы ұйқас түрі: Шалыс ұйқас

«Гималайда қуат бар,

Қозғалды оны құрауға.

Гималайда ұлы от бар,

Таянып тұр тұтауға.»

- І.Жансүгіровтің «Гималай» өлеңінің жазылу түрі:Сұрақ-жауап түріндегі арнаумен жазылған.

-«...Өнерге ұмтыл,өнерді біл, замандас!

Қарап жатпа,заманынан хабарлас!

Ынта салсаң,білім туын қолға алсаң.

Теңдік тиер ешкімге күйе жаға алмас,-үзіндінің авторы :

І.Жансүгіров «Замандасқа»

-«Ұйықтап жатқан көңілді өлең түртер,

Қайғы,зарын,қуанышын жақсы тінтер.

Жүрегімнің айнасын шаң басқанда,

Орамалым –осы өлең бетін сүртер,»- үзіндінің авторы :

І.Жансүгіров «Жанды сөз»

- «Еркі желдің ерекінде

Ел емес едім, ебелек.

Көшерді жел қонарды

Сай біледі,жүрдім дөңгелеп,»- үзіндінің авторы :

І.Жансүгіров «Ұштасқан үш тілек»

- І.Жансүгіровтің халықтар достығына арналған әсем-жыры: «Мәскеу-Қазақстан»

- І.Жансүгіровтің «Әкемнен қалған көз еді» деп ардақталатын натюрморттық өлеңі: «Сапытаяқ»

- «Қабаққа біткен қайыңның

Беріші еді,без еді,

Өтіндей –ақ аюдың

Әкемнен қалған көз еді,»- үзіндісінде суреттелетін зат: «Сапытаяқ»

- І.Жансүгіровтің терме үлгісін пайдаланған өлеңі: «Ұлы күнде» 1923жыл

- І.Жансүгіровтің мадақ жыр үлгісін қолданған өлеңі: «Май тойы»1923жыл

- І.Жансүгіровтің аллегориялық кейіптеу әдісін пайдалаған өлеңі: «Октябрь күні» 1924ж

- І.Жансүгіровтің «Сабын» өлеңі /1923ж/ жазылған түр:Дыбыстық үйлесімге құрылған жеңге монологі

- І.Жансүгіровтің өнерге арналған тұңғыш өлеңі: «Әнші»

- І.Жансүгіровтің «Әнші» өлеңінде жазған анықтамасы:Ескі әнші ауызынан

- І.Жансүгіровтің көсемше формалы эпитеттерден құрылған өлеңі: «Әншіге»

- І.Жансүгіровтің «Әншіге» өлеңінде «Тауықпан, тары тердімНайман шалдан,»-өлең жолдарының мәні:Тауық жылы туып, Найман ішінде өмір сүргенін айтқан

- І.Жансүгіровтің мадақтаған «бес өрлетіп,қырық қарпып,тоқсан толған» әнсалатын әнші: Әсет

- І.Жансүгіров «Әншіге» өлеңін кімге арнаған: Әсетке

- І.Жансүгіровтің «Әншіге» өлеңіндегі әнші есімі: Әсет

-Ілиястың атақты әнщі,дарынды сазгер,әйгілі ақынӘсет Найманбаевпен кездескенедегі әсерлерін суреттеген өлеңі: «Тұңғыш толғау»

- І.Жансүгіровтің эпикалық жанрдағы алғашқы және соңғы поэмасы: «Мақпал», «Құлагер»

- І.Жансүгіровтің «Жорық» поэмасында айтылатыны: Солтүстік мұзды мұхитқа ерлік сапар

-Буын үндестігіне бағынбайтын,жалқы есім болып келетін І.Жансүгіровтің шығармасы: «Құлагер»

-Әрі поэма, әрі ән,сын есімдердің бірігуінен жасалған .Жауабын тапсаң,ақылыңа болар сән: «Құлагер»

-Ақан сері өміріне жазылған І.Жансүгіровтің поэмасы : «Құлагер»

-І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасының кейіпкерлері: Ақан,Күреңбай,Батыраш

-«Құлагер» қандай шығарма:таптық,әлеуметтік теңсіздік тақырыбындағы шығарма

- І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасыда суреттелетін тау: Көкшетау

-«Құлагер» поэмасыда суреттелетін ас: Сағынайдың асы

- Сағынайдың асы өткен жер: Ереймен

--«Құлагер» поэмасыда «Ас» тарауында көрінеді: Ілиястың қазақтың тұрмыс-салтының тамаша білгірі екендігі.

-« Болыпты әңгіменің басы былай,

Болды оған жетпіс-сексен жыл шамасы.

Арқада Ерейменді мекен еткен

Керейде Сағынайдың бопты асы» үзінді І.Жансүгіровтің қай шығармасынан алынған: «Құлагер»

-Атақты Құлагер мерт болған Сағынайдың асын өткізген: Паң Нұрмағамбет

-І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасындағы Сағынайдың асында Құлагермен бірге жарысқа түскен аттың саны: 1300

-І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасындағы Батыраштың жүйрігінің аты:Көктұйғын

- І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасындағы Құлагердің жүйріктігін таныған сыншы адам: Күреңбай сыншы

-« Жануар жүйрігі екен жылқы малдың,

Жері ұзақ,күші алдында,өрен жүйрік

Бітімі өзі айтып тұр жануардың,»- деп Құлагерге баға берген кейіпкер: Күреңбай сыншы

-.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасында қанша жүйрік атқа сипаттама береді: 20

-Құлагерді өлтірген : Батыраш

-Батыраш,Қотыраштардың Ақан серігі жасаған қастандықтары: Құлагерді мерт қылады

- І.Жансүгіровтің «Құлагер» поэмасындағы Құлагердің мерт болатын тарауы: «Жалғыз қазық»

- І.Жансүгіровтің Құлагер қазасынан кейін Ақанды тірі өлік сияқты етіп суреттеу себебі: Құлагер – Ақанның сұлулық идеалы,оның өлімі- әншінің көркемдік мұратын өлтіру.

-«Ұнайды өмірі мен Ақан маған»деп Ақан туралы ірі шығарма жазған: І.Жансүгіров

-« Лермонтов болмағанда біздің Ақан,

Кісіме еді ақындықтан құр алақан?

Ортасын олқы көрген бұл да дара,

Имеген иттерге бас сері, дархан, »- деп Ақан сері туралы айтқан: І.Жансүгіров

-«Тұсында сері болсын,пері болсын,

Ұнайды өмірімен Ақан маған,» - деп Ақан сері туралы айтқан: І.Жансүгіров

-«Аттанып аттандайын,алшаңдатып,

Желкілдеп қара сақал шудадайын,

Бұлқанды алып қара барадайын...» -деген үзінді Ілиястың қай шығармасынан:

«Құлагер»

-«Қайыңдай мінсіз,таудай таза жігіт,

Көң-қоқыр,былапыттан жеріп жүрген»- І.Жансүгіровтің қай поэмасынанкейіпкеріне

берілген сиапаттама: «Құлагер» Ақанға

-Ілиястың туған жері,дархан даласына арнаған поэмасы: «Дала» 1930ж

-- І.Жансүгіровтің 300 жылға жуық тарихты қамтитын тарихи-философиялық поэмасы: «Дала»

-Қазақ халқының екі ғасырлық өміріндегі негізгі кезеңдердітүгел қамтитын шығармасы: «Дала»

-Әр дәуірдегі дала шындығын қамтыған І.Жансүгіровтің поэмасы: «Дала»

-1730-1930 жылдар аралығын қамтитын І.Жансүгіровтің поэмасы: «Дала»

- І.Жансүгіровтің «Дала» поэмасының тұлғалы қаһарманы: Тарихшы шал

- І.Жансүгіровтің «Дала» поэмасындағы оқиғалар кімнің көзімен берілген: Тарихшы шалдың

-«Құрбандық», «Ақтабан», «Бостандық» тараулары І.Жансүгіровтің қай шығармасынан: «Дала»

- І.Жансүгіровтің «Дала» поэмасындағы 1916жылғы оқиғаға арналған тарауы: «Толқын»

- ...Бұрынғы өткен күніңді,

Берейін жырлап елге ,анам.

Көргеніңді бүгінгі

Жаз,жаз,қалам,тер қалам..үзінді алған поэма: «Дала»

-«Дала» поэмасының жанрлық ерекшелігі:Эпико-лирикалық,сюжетті тарихи поэма

-«Дала» поэмасы қалай аяқталды: Қазан төңкерісінің тойында айтылатын той бастау өлеңімен

-І.Жансүгіровтің «Дала» поэмасының «Той бастау» тарауындағы көркемдік ерекшелік: Градация

- І.Жансүгіровтің «Дала» поэмасындағы көркемдік ерекшелік:

Соқ,жігіт!Соқ!Соқ, жігіт,күйіңді тарт!

Лапылдат!Жандыр!Күйдір!Құмарт! Градация

- І.Жансүгіровтің «Күй» ,«Күйші» поэмаларының тақырыбы: Өнер мұраты, өнерпаз тағдыры.

-Бес тараудан тұратын, шығарманың басынан аяғына дейін біртұтас тартылған оқиға жүйесі жоқ І.Жансүгіровтің шығармасы: «Күй»

- І.Жансүгіровтің «Күй» поэмасында әңгіме болатын ертегінің аты: Бозінген

-Қобызшы шал Молықпай Ілиястың қай поэмасының кейіпкері: «Күй»1929жыл

- І.Жансүгіров «Жарғақ шалбар,жарық қобыз,жалғыз дауыс» деп қандай кейіпкер туралы айтып тұр: Молықбай

-Қай шығарманың кейіпкері өнері үшін бостандығынан айырылады? «Күйші»

-Қазақ поэмасына психологиялық талдаунақтылығын әкелген,оқиғалар тізбегіне баяндауды суреттеумен үйлестіруді жүзеге асыратын І.Жансүгіровтің шығармасы: «Күйші»

- І.Жансүгіровтің «Күйші» поэмасын қандай тоқа жатқызуға болады:эпико-психикалық поэма

-17 тараудан тұратын І.Жансүгіровтің «Күйші» поэмасы қандай ұйқас,неше буынмен жазылған?: 11 буынды қара өлең ұйқас

- І.Жансүгіровтің Хан Кене бейнесі кездесетін поэмасы: «Күйші» поэмасы

- І.Жансүгіровтің «Күйші» поэмасын кейіпкерлері: Кенесары,Қарашаш,Сары үйсін күйші,Сапақ

І.Жансүгіровтің «Күйші» поэмасында Күйші жігіттің Қарашаштың қаталдығын көрген кезде тартқан күйлері: «Атылған аққу», «Суға кеткен»

- І.Жансүгіровтің «Күйші» поэмасын басты кейіпкер: Күйші дейді аты аталмайды

-«Бөл-бөл,бөбек,бөл, бөбек,

Бөгелмейтін білім біл бөбек.

Білмесең білім бекерсің,

Бет алдыңа кетерсің,»- шумағындағы дыбыс үндесу тәсілі: Аллитерация

- Көркемдік тәсілдің түрі:

Қымыздай балға ашытқан тәтті қызға,

Жігіттер бәріңізде сұқтанарсың,- Теңеу

- « ..Көгінен нұр төгілген

Жерінен дүр, гүл өнген-

Жердегі ұжмақ

Бұл қай жақ ,»- деген шумақ қандай ұйқас ? Егіз ұйқас

  • Тоқсыртып кәрі аршаны от маздатқан,
  • Шал үйін сағынушы ек біз екекше... І.Жансүгіровтің «Күй»
  • Осындағы «тоқсыртып» сөзінің мағынасы: оттағы отты шашпай,ысырып жию

Бейімбет Майлин

(1894 1938)

1.«Драмалық серпіннің басы-«Майдан» (М.Әуезов)

2.«Бейімбет еңбектері жаңа өміріміздің шежіресі еді,биік белесіне енді шыға бергенде үзіліп кетті.»(Ғ.Мүсірепов)

3.Туған жері:бұрынғы Торғай облысы,Қостанай уезі,Дамбар болысы,Ақтөбе елді мекені (қазіргі Қостанай облысы, Тобыл ауданы).

4.Шығармалары:көптеген өлңдері,әңгімелері бар.

5.Повесьтері: «Шұғаның белгісі»(«Садақ»журналы,

1914), «Раушан коммунист»

6.Романы: «Азамат, Азаматыч»,

7.Поэмалары: «Рәзия қыз» (1919), «Маржан»(1913), «Өтірікке бәйге»(1922), «Хан күйеуі»,(1923), «Бөліс» (1927), «Кемпірдің ертегісі» (1927), «Қанай»(1928)

8.Драмалық шығармалары: «Шұға», «Жалбыр», «Майдан», «Амангелі» (Ғ.Мүсіреповпен бірге), «Шаншар молда», «Талтаңбайдың тәртібі», «Неге қияр», «Ауыл мектебі»,т.б.

Таным дерек

10.Б.Майлин 4 роман (бесінші «Қараша»романы табылмады),17 повесть,19 поэма,15 пьеса (барлығы 24) 2 сценарий, либретто жазған.Өлеңдерінің саны-201,фельтоны-132,очеркі-38,мақаласы-700-ден асады.Жазушының 74 бүркеншік аты бар екендігі анықталды.(Тоқтар Бейісқұлов)

  • Қазақ әдебиетінің «Үш бәйтеректің» бірі Б.Майлин
  • Б.Майлинніңөмір сүрген жылдары (1894-1938жж)
  • Б.Майлиннің туған жері Торғай олб.қазіргі Қостанай обл.
  • Шын есімі: Баймағамбет
  • Білім алған татар мұғалім:Әбдірахман Сатыбалдин
  • Б.Майлин оқыған «Уазифа» мектебі орналасқан қала: (Троицк)
  • Бейімбетпен Медресе-Ғалияда жақын дос болған, бірге оқыған баш- құрт ақыны: (Сайфи Құдаш)
  • «Садақ» қолжазба журналының әрі редакторы,әрі белсенді авторы болған жазушы : Б.Майлин
  • 1922 ж. С.Сейфулиннің шақыруымен Орынборға келіп, баспасөз қызметіне кіріскен жазушы: Б.Майлин
  • Б.Майлин 1923-1937 жылдары: (50-ге жуық кітап, жинақ жариялаған)
  • Б.Майлиннің Қостанайға барып, жаңадан шығарыса тын газетінің аты:

( «Ауыл»)

  • «Менің бұл күнге дейін жазған тақыр ыбым ауыл туралы ғана болып келеді. Өндіріс өмірін суреттеуге мен әлі күнге дейін кірісе алғаным жоқ. Өйткені әлі күнге дейін өндіріс өмірі мен таныстығым жоқ» -деген пікірдің авторы: Б.Майлин
  • Б.Майлиннің 1916 жыл оқиғасына арна лып жазылған поэ- масы: «Кемпірдің ертегісі»
  • Б.Майлиннің қоғам дық маңызы үлкен әлеуметтік мәселе лерді қозғайтын позмасы:«Кемпір дің ертегісі»
  • Б.Майлиннің өлеңі: «Кедейге»
  • Б.Майлин шығарма ларының басты тақырыбы: Кедей өмірі
  • «Мұсылмандық белгісі»,«Әкесінен хат», «Садақбайға» деген өлеңдердің авторы: Б.Майлин
  • Б.Майлиннің 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысы тұсын дағы ауыл өмірінің ақиқатын суретте ген шығармасы: «Әкесінен хат»
  • Б.Майлиннің ел-жұртты тегіс еңбек ке шақыратын өлеңі: «Қуаныш»
  • «Қуаныш»,« Кедей дің кейістігі» деген өлеңдердің авторы :Б.Майлин
  • «Сен жыласаң - көзден жасым тамшылар, Сен қуансаң –қайғы, шерім аршылар,»-деген үзінді алын ған Б.Майлиннің өлеңі «Кедейге»
  • Б.Майлиннің кедей лер мұқтажын білдіру,әділетсіздікті сынау сарыны аңғарылатын өлеңі: «Байлыққа» («Мұқтаждық», «Мал»,«Қарынға»
  • Б.Майлиннің патшаның тақтан құлаған кездегі жазған өлеңі: «Қазаққа»
  • Б.Майлиннің әйел басының азаттығы на арналған өлеңі : «Азат әйел»
  • «Сен азаттық көркісің, Азаттығың мәңгі,мәңгі, Мәңгі –бақи бекісін!»-деген үзінді Б.Майлиннің қай өлеңі:Азат әйел
  • Б.Майлиннің поэмасы: («Рәзия қыз»,1919ж)
  • Б.Майлиннің әйел теңдігін жырлаған шығармасы: «Рәзия қыз»
  • Б.Майлиннің әйел теңдігін жырлаған шығармасы: «Маржан»
  • Б.Майлиннің «Маржан» поэмас ындағы Маржанды сүйген жігіт» (тер):Сәлім (жас қойшы), Тасқара (жалшы)
  • «Рәзия қыз», «Кемпірдің ертегісі», «Қанай» поэмаларының авторы:Б.Майлин
  • Б.Майлиннің әйел теңдігі тақырыбына арналған шығарма лары: «Қашқан келіншек», «Рәзия қыз» (1919);(«Бай- дың қызы», «Зәйкүл»,«Маржан»
  • Б.Майлиннің кедей лер мұқтажын білдіру,әділетсіздіктерді сынау сарыны аңғарылатын өлең дері: («Мал», «Мұқтаждық», «Байлыққа» және «Қарынға»)
  • Б.Майлиннің шығар маларындағы ұнам ды кейіпкер: (Қақ-соқпен ісі жоқ, момын,еңбекші,

адал да аңқау жан)

  • Б.Майлин шығарма-ғы типтік образ (жиынтық кейіп -кер): Мырқымбай
  • Мырқымбай! Мырқымбай!

Мырқымбай!

Бай,бай,бай,бай!-деген өлең тармақтарының авторы : Б.Майлин

  • Бара алмаймын!

Оған пенде бола алмаймын!

Тентіретіп жіберсең де,

Бұл тіліңді ала алмаймын!» Үзінді алынған Б.Майлиннің өлеңі («Мырқымбай»)

Б.Майлиннің шақырған жұмысқа бармай,жер жыртуға әкесі кетіп,өзі қасында қалғанын сипаттайтын өлең: «Кедейдің кейістігі»

«Қойшы-қолаң ,қайда өңкей сиыршы!

Маңайыма келіп бәрің жиылшы!-деген тармақтар Б.Майлиннің қай кейіпкер інің сөзі:(Мырқымбайды)

«Барлық қазақ иемденіп жұмақты,Басқаларға орын қалмай жүрмесін,»-деген

Б.Майлиннің өлең жолдары нан аңғаруға болады: (Астарлы кекесінді)

Б.Майлиннің шығармашы лығының ең үздік шыңы деп есептегеніңізді белгі- леңіз:(«Жауынгер жанр» әңгіме жанрының озық шебері

Б.Майлиннің әңгімесі («Даудың басы-Дайрабай дың көк сиыры»)

*** «Даудың басы-Дайрабайдың көк сиыры»әңгімесіндегі атқамінер қу адамдар: (*Сәдуақас,Айсары)

Б.Майлиннің әңгімесі («Қанды кек»)

Б.Майлиннің ауылдағы кейбір жалған белсенді лердің зиянкестігін, колхоз ісіне кесапат тигізгенін сөз ететін шығармасы («Ұлболсын»)

«Шеше,тыңдаңыз, сіздің үйге берілген жоспар:бір пұт ет,он қадақ шыртылдақ ,он қадақ ескі темір,он қадақ ескі жүн,төрт мүйіз,бес тұяқ, бір ит терісі, бір мысық терісі...»Үзінді Бейімбеттің қандай әңгімесінен?(«Ұлболсын»)

Б.Майлиннің қаламынан туындаған шығарма («Қара шелек»)

«Қара шелек» әңгімесінде

табиғи суреттелген:

(Колхозға ұйымдасудың бір көрінісі)

Бірмағамбет,Айша Б.Майлиннің қай шығарма сының кейіпкерлері? (Қара шелек)

Б.Майлиннің әңгімесі: («Кедей теңдігі»)

Бұқабай-Б.Майлиннің қай әңгімесіндегі кейіпкер («Кедей теңдігі»)

«Мен Жындыбаевпын!» деп айқай салатын кейіпкер қай жазушының қаламынан туған(Б.Майлиннің)

Б.Майлиннің кейіпкері –(Желдібай)

Б.Майлиннің «Желдібай Жындыбаев»әңгімесі суреттелетін уақыт(1930 жылдарындағы ел тірші- лігіндегі келеңсіздіктер)

Б.Майлин «Күлпаш», «Әже» , «Айт күндері» әңгімелеріне ортақ тақыры бы (Аштық,жоқтық,қиын шылық құрбандары)

Б.Майлиннің «Ауыл» газетінде жарық өрген әңгімесі(«Айранбай»)

Б.Майлиннің «комуниске жазылған» кедейдің тұрмысы ,санасы «революцияланғаны» туралы әңгімесі: («Айранбай»)

Б.Майлиннің «Айранбайы»

Қандай әңгіме? ( Терең психологиялық)

Б.Майлиннің «Айранбайы» айттатын ән:(«Көкек»)

«Үдетпелі жоспарды жиырма төрт сағат ішінде орындатпақшы»болған Б.Майлиннің кейіпкері: (Талтаңбай)

Арыстанбайдың Мұқышы қандай кейіпкер? (Жалақор, бұзық)

«Төртбақ,теке көз, шалбар бет қара»қай кейіпкер? (Арыстанбайдың Мұқышы)

Б.Майлиннің бір шығарма сындағы баққаны-өсек, іздегені-пәле,жұрт арасына іріткі салып, атыстырып-шабыстырып жүретін кейіпкер:Мұқыш

Б.Майлин шығармалары- ның ең негізгі жинақталған сипаты:(Юмор,сатира,сатиралық сықақ,ащы

сынның,байсалды реализмнің астарлы келуі)

Б.Майлин әңгімелерінің көркемдік ерекшелігі: (Қарапайымдылығы, шыншылдығы,табиғилығы, адамның жан сыр- ындағы өзгерістерді шебер беру)

Б.Майлиннің әңгімесінде: «Өзі жаяу,жалаң аяқ, ерні кезерген,тілінген.

Үстінде шоқпыт-шоқпыт қима шапанның жұрнағы бар»деп суреттеген кейіпкер:(Түйебай)

Б.Майлиннің повесі: («Раушан-комунист»)

Б.Майлиннің өзі өмір сүріп отырған заман талабына жауап ретіндегі замандас бейнесі:(Раушан-Азамат)

Бәкен деген кейіпкері бар Б.Майлиннің шығармасы: (Раушан-комунист)

Бәкен Б.Майлиннің қай шығармасының кейіпкері: («Раушан-комунист» повесі)

Раушан басындағы ең басты қиындық:(Бәкеннің надандығы)

«Раушан-ел ішіндегі күң әйелдердің арасынан шыққан көсем,»-деген пікірдің иесі:(Мәриям)

Б.Майлиннің(«Раушан-комунист»)повесіндегі Раушанның Қамар, Ғайшалардан ерекшелігі: (Саяси санасы)

Б.Майлиннің ең алғашқы прозалық шығармасы: («Шұғаның белгісі»,1914)

Б.Майлиннің 20 жасында шығарған тұңғыш шығар масы:(Шұғаның белгісі»)

Б.Майлиннің әйел теңсіздігі сөз болатын шығармасы:(Шұғаның белгісі»)

«Шұғаның белгісі»повесі неше тараудан тұрады:13

Б.Майлиннің алғаш рет «Садақ» журналында жарияланған шығармасы: (Шұғаның белгісі)

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі оқиға ның куәгері,әңгімелеп айтушы адам:(Қасымжан)

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесінің кейіпкер лері: (Әбдірахман; Есімбек; Қасымжан)

«Ерекең», «Қамысақты» географиялық атауларының қай шығармада қолданыл- ған?(Б.Майлин. «Шұғаның белгісі»

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі Шұға ның әкесінің аты:Есімбек

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі Әбдірахманның сүйген қызы:Шұға

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі Шұға ның сүйген жігіті, бас кейіпкер : Әдірахман

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі бас кейіпкері мұғалім болуы және оны Әбдірахман деп атауының себебі: (Алғаш қы екі ұстазының да аты Әбдірахман болған)

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі бас кейіпкерлер: Әбдірахман, Есімбек

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі»повесіндегі кейіп керлер: Әбдірахман, Күлзипа

Ыбырай,Беркімбай, Қажыбай атты кейіпкерлер кездесетін Б.Майлиннің шығармасы: «Шұғаның белгісі»

Кәрім,Зәйкүл,Қаржау атты кейіпкерлер кездесетін Б.Майлиннің шығармасы: «Шұғаның белгісі»

«Шұғаның белгісі» повесіндегі болыс Құрман: (Есімбектің туған құдасы)

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі» повесіндегі сюжет тік байланыстың қай оқиға дан басталады? (Шұғаның Әбдірахманды тұңғыш көруінен)

«Отаудың сықырлауығы -нан Шұғаның сығалап,бізге қарап тұрғаны білінді..»-деген сөйлемнен кейінгі әңгіме құрылысының жалғасы:Сюжеттік дамуы

«Шұғаның белгісі» повесін- дегі сюжеттің шарықтау шегі: (Шұғаның қатты құса боп ауруға шалды ғуы, амалсыздан Есембек тің Әбдірахманды тұтқыннан босатуы)

Б.Майлиннің «Шұғаның белгісі» аяқталатын оқиға: Шұғаның өлімі

«Бұрын «Тарғыл өгіз сойған» деуші едік. Есімбектің сол «Өгіз сойғанның ең шұрайлы жеріне қонушы еді.«Үзінді алынған шығарма : «Шұғаның белгісі»

«Жүзі құбыла ,сөзі құран Шұғамның ,Бір Шұға үшін жанды құрбан қыламын...» -деген Б.Майлиннің «Шұға ның белгісі» повесіндегі үзінді кімнің аузынан айтылады? (Әбдірахманның)

Көп айдың көрмегелі жүзі болды,Жүрмісің аман-есен көз көргенім... «Шұғаның белгісі» повесіндегі қай кейіпкердің сөзі? Кәрімнің

«...Әуре боп неге біткен ажар,көрік, Ішіңе от түсірдің , қалқам,көріп. Гүлденту жас өмірді мақсұт боп ед, Серттесіп ,қол алысып ,уәде беріп,» -

деген қоштасу хат: (Шұғанікі,1-шумағы)

«Жолыңа құрбан қып ем жан мен тәнді , Дариға , айтылған серт болмай қалды.Көре алмай ақтық минут дидарыңды,Арманда жан тапсырған мен бір зарлы...» Үзінді қай шығар ма соңында кездеседі?

(Шұғанікі,2-шумағы)

«Хаты деп ақтық жазған ғашық жардың, Есіңе ал,дұғаңа мен ынтызармын. Қош,сау бол, ойнап-күліп жолығармыз, Астында ақ туының пайғамбардың !»-

деген хаттың авторы: (Шұғаның өлерде жазған хаты,3-шумағы)

Б.Майлиннің шығармасы: «Азамат Азаматыч» романы

Б.Майлиннің шағын пьесалары: «Қос қақпан», «Шаншар молда», «Келін мен шешей»

Б.Майлиннің драмалық шығармалары: «Неке қияр», «Шаншар молда», «Ауыл мектебі»

Б.Майлиннің пьесалары: («Біздің жігіттер», «Аман гелді»,«Ауыл мектебі», «Неке қияр», «Талтаңбай дың тәртібі», «Жалбыр»)

Б.Майлиннің 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысқа арналған (Ғ.Мүсіреповпен бірлесіп жазған) пьесасы: («Амангелді»)

Б.Майлиннің 1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалыс тура- лы жазылған пьесасы: («Жалбыр»)

Б.Майлиннің «комедия саласындағы шыққан ең үлкен биігі» деген туын дысы: «Талтаңбайдың тәртібі»

«Талтаңбайдың тәртібі» драмасында Талтаңбайдың

талтаңдау себебі:

(Көргенсіз,құр кеуде, даңғой парықсыз болғандықтан талтаңдай- тын аллегориялық бейне)

Б.Майлиннің пьессасы:(«Шаншар молда»)

Б.Майлиннің «Неке қиярда» негізгі тартыс түйінін қай кейіпкердің іс-әрекеті арқылы шешетін- дігін табыңыз:(Ылаңбай )

«Қыз да болсаң,ұлдай ең.

Ұлдан тағы жұрдай ем.

Қуанышымды қайғы қып,

Ылаңбай-ау,қылдың сен!»-деген жыр жолдарын айтқан адам:(Қалампыр)

Б.Майлиннің «Неке қияр» пьессасында әйелдердің еріктілік алатындығын үлкен сеніммен айтқан адам:(Милиция)

Б.Майлиннің пьессасы: («Майдан»)

Колхоз құрылысы бастал ған кезеңнің шындығы бейнеленген шығарма: («Майдан»)

Б.Майлиннің «Майдан» пьесасындағы басты кейіпкер: (Досан)

***Б.Майлиннің «Майдан» пьессасының кейіпкері Досанға тән сипаттар: (*Енді сауатын ашып жүрген белсенді кедей, *Колзозға ұйымдасу ісін қолдаушы )

«Майдан» пьессасындағы «Ерегіске кеткенде, ала атқа билігім келер,қара сиырды қатын бермей жүрсе қайтем?...Әй, үйің күйгір,Мамық-ай,біздің қатынды бүлдіріп жүрген дәу де болса,сен-ау!»-деген

монолог: (Досанның монологы)

Б.Майлиннің «Майдан» пьесасындағы Пүліш пен Әлішті аздырған адам: (Мамық)

«Майдан»пьессасындағы Досанның әйелі Пүлішті азғырып,жолдан тайғызған жан: (Мамық)

«Майдан» драмасындағы ақылсыздықтан арбауға түсіп,азып-тозған «кедей дің кербезі»атанған кейіпкер: (Пүліш)

1934 жылы Қазақстан жазушыларының тұңғыш құрылтайында М.Әуезов аса жоғары бағалаған пьесса: (Майдан)

«Майдан» айналасында талай «Майдандар» туатын кезінде көрегендікпен аңғарған жазушы: (М.Әуезов)

Б.Майлиннің «Майдан» пьесасы туралы «... колхоз дастыру дәуіріндегі күрес тің,таластың барлық жықпылы күнделікті сағат сайын, минут сайын соғуы,әрбір ентіккен демі анық көрсетілген»-деген пікірді айтқан адам: (Саттар Ерубаев 1914-1937ж.)

«Биағаң халық жауы болса, мен де жаумын» деген қайсар сөздің авторы: (Ғ.Мүсірепов)

«Бейімбет шығармашылы- ғы дәуіріміздің күнделікті жазбалары секілді,»-деген пікірді айтқан: (М.Әуезов)

Б.Майлиннің әңгіме жанрының хас шебері екендігін әйгілеген қаламгер: (М.Әуезов)

Мұхтар Әуезов 1897-1961 217-222-беттер

Қазақстан үшін Әәуезов –екінші Абай ( Н.Погодин)

«М.Ә-сарқылмайтын, жасарып,жаңғыратын, өмірдің өзіндей, жапырағы мәңгі жап-жасыл, жалғаса беретін құбылыс» Р.Нұрғалиев

Туған жері:ШҚ обл, Абай ауд/бұр Семей Қасқабұлақ/

Тұңғыш шығарм: «Адамдық негізі –әйел»мақала1917.09.05, «Сарыарқа»газ12Сем, «Еңлік-Кебек»др.1917, «Қорғансыздың күні»әңг.1921;

Әңгімелері: «Оқыған азамат», «Қыр әңгімелері», «Қыр әңгімелері», «Қаралы сұлу», «Ескілік көлеңкесінде», «Барымта», «Жетім», «Бүркітші», «Білекке білек»т.б

Повестері:Көксерек, Қараш-Қараш оқиғасы 1927,Қилы заман 1928;

Романдары: Абай жолы 1942-56,1949 КСРО Мемлекеттік сыйлығы,1959 Лениндік сыйлық, Өскен өркен.

Драмалары: Еңлік- Кебек1917, Бәйбіше-тоқал,1923, Қарагөз1926,Айман-Шолпан,Түнгі сарын, Қарақыпшақ Қобыланды,Бекет ,Тартыс1934,Тас түлек1935,Алма бағында1937,Шекарада1938,Дос-бедел-дос1958,Алуа , Асыл нәсілдер,Абай/Л.Собольев/, Сын сағатта , Намыс гвардиясы/Ә.Әбішевпен бірлесіп/, Ақан –Зайра /С. Мұқановпен бірлесіп, Ақ қайың/Ә.Тәжібаевпен бірлесіп т.б

Аудармалары:8 пьеса. И.Тург.Дворян ұясы ром, К. Тренов Любовь Ядровая, Н.Погодин Ақсүйектер, В.Шекспир отелло, Асауға тұсау, Н. Гоголь Ревизор, Б, Прус Жойқын Князь Мстислав, ,А.Афиногенов Қорқыныш, А.Крон Флот офицері пьеса.

Очерктері: Түркістан солай туған 1955, Индия очерктері1958, Америка әсерлері1960.

Мақалалар мен зерттеулері:Әр жылдар ойлары1959, Уақыт және суреткер1962, Абайтану, Манас туралы т.б

М. Әу. өмір сүрген жылдары: 1897-1961

М.Әу-тің туған күні:28.09.

М.Әу-тың туған жері:ШҚО Абай ауд.

Абай дүниеден өткенде Мұхтар неше жаста еді? 7 жаста

М.Әу әкесі қайтыс болған соң болды: Немере ағасы Қасымбектің қолында

1924 Орыс геогр-қ қоғамының Семей бөлімшесіне толық мүше болып сайланған жазушы: М.Әуезов

М.Әу Ленинград унив бітірген жылы:1928

М.Әу білім алған оқу орны:Санк –Петер. Ленинг. унив.

1928/1930/жылы Орта Азия мем. ун.Шығыс факультетін оқып аяқтаған жазушы: М.Әуезов

Ота Азия мемл.ун.Шығыс фак.аспир.оқыған қаламгер: М.Әуезов

М.Әу.ке берілген атақ-дәреже:Қаз КСР Ғылымға еңб.сің.қайраткер,Қаз.КСРҒылым акдемиясының толық мүшесі, Филол.ғыл.тұңғыш докторы, проф.

М.Әу.өмір жолына қатысы жоқ мәлімет: 1920жАлм.мұғалімдер курсын бітіреді. Қатыстылары: 1897 28 қыркүйекте дүниеге келген

М.Әу Өз жайымнан мағлұмат атты өмірбаянын қай жылы жазған: 1928

М.Әу бірге Абай журналында еңбек еткен әрі Абай қазасының 10жылдығына арнап кеш өткізген :Ж.Аймауытов

Қазақтың өзгеше мінездері деп аталатын алғашқы мақаласын кіммен бірігіп жазған: Ж.Аймауытов

Бала Мұхтар Әуез атасы ұсынған Абай өлеңдерімен кімнің қолжазбасы арқылы танысқан:Мүрсейіттің

Бала Мұхтар алғашқы сауатын ашты: Әуез атасы ұсынған Мүрсейіт қолжазбасындағы Абай өлеңдері арқылы

Бір қыс, бір жазда Абайды түгелге жуық жаттапалған заңғар жазушы: М.Әуезов

М.Әу.тің сөз өнеріндегі алғашқы адымы басталған кез: Орыс гимн да оқыған жылдары.

М.Әу талантының жан-жақтылығына лайық жауап: Жазушы ,ғалым, ұстаз

Алдыңғы партада отыратын он сегіз жасар сыпайы, сұлу жас қазақтың қою шашы қап-ұара, кең маңдайы кере қарыс, көзінде ақыл тұнып тұр, орысшаға жетік, ал эрудициясына бәріміз таң қалатынбыз В.Попов. Бұл пікір кім туралы: М.Әуезов

Қазақтың сөз байлығын танытып, өз шығ. 16983 сөз қолданған жазушы: М.Әуезов

М.Әу.тің екі тілде жазылған мақалалары мен зерттеулерінің жинағы: Әр жылдар ойлары

М.ӘУ.тің ең алғ. жарық көрген туынд.Адамдық негізі –әйел

М.ӘУ.тің Адамдық негізі –әйел деген тұң. мақ. жазылғ.жыл:1917

М.ӘУ.тің алғашқы мақалалары: Адамдық негізі –әйел, Мәдениетке қай кәсіп жуық, оқу әдісі

М.Әу мақаласы: Оқу әдісі, Ғылым тілі, Адамдық негізі –әйел

М.ӘУ-тің Ал,қазақ, мешел болып қалам демесең,, тағылымыңды, бесігіңді түзе! деп тұжырымдаған еңбегі: Адамдық негізі –әйел

М.Әу-тің тырнақалды туындылары туындылары: Адамдық негізі –әйел, Жуандық, Сөніп-жану

М.әу-тің 20-жылдары жазған әңг. Жетім, Кім кінәлі, Қорғансыздың күні.

М.ӘУ-тің 1922-23ж Сана ,Шолпан журналдарында басылған әңгімелері:Кешкі дөң басында, Түнгі ауыл,Қыстыгүнгі дала, Қысқы түн, Сыбанның моласында,Текшенің бауырында, Сөніп-жану т.б

Қыр әңгімелері, Ескілік көлеңкесінде, Қаралы сұлу, Барымта,Бүркітші әңг авторы:М. Әуезов

Қаз.әд.гі Әуезовтың әйел кейіпкерлерінің тұла бойы тұңғышы ретінде тануға болатын бейне: Еңлік

Қазақ әдебиетінде сырбаз, сұлу әйелдер галереясын жасаған қаламгер: М.Әуезов

М.Әу-ң әңг.аяулы жандар: Ғазиза, Рабиға

М.Әу-ң ескіліктің құрбаны болған қорғансыздар хақындағы әңг: Қыр әңг, Қорғансыздың күні, Ескілік көлеңкесінде

М.Әу ң оқыған адамды, ең алдымен жиырмадан аз-ақ үстіндегі жас жазушының шеберлігі таң қалдыратын шығармасы: Қорғансыздың күні

Қорғансыздың күні әңг жазғанда М.Әу неше жаста: Жиырмадан енді асқанда негізінде 24 жасында

М.ӘУ тің 1921 ж жазған алғашқы көркем прозасының басы: Қорғансыздың күні

М.ӘУ-тің Еуропалық прозаның деңгейінде алғаш жазған әңгімесі: Қорғансыздың күні

М.ӘУ-ң таб-т құб-н адам психологиясымен астастыра суреттеу әдісі қолданылған шығармасы: Қорғансыздың күні

М.Әу-ң Қорғансыздың күні әңгімесінің негізгі кейіпкері: Ғазиза

Ғазиза,Қасым,Бақтығұл атты бір топ тағдырдан тауқымет тартқан шарасыз жандар қай жазушының кейіпкерлері : М.Әуезовтің

Сыпайы, нәзік, сұңғақ бойлы, дөңгелек ақ сұр жүзді уыз қыз.Жалғыз-ақ жұмсақ қарайтын қара көзінде ... қалың уайымның саған ізі бар. Пішіні мұңды, жүдеу. М.Әуезовтың қай кейіпкері Ғазиза

Бұл жігіттің жас шамасы отыз шамасында... Суық қарайтын қисық, кішілеу өткіркөзінде және қабағында өзгеше қаталдық бар. Кішкене мұрны көз-қабағына үйлеспейді. Бұл дадманың күлгендегі пішімі құмарлыққа көп салынғандығын білдіріп тұр. Осы үзіндіде беріліп тұрған кейіпкер: Ақан болыс

Ақан болыстың уыздай жас қыз Ғазизаға жасаған қиянатын суреттейтін М.Ә әңг: Қорғансыздың күні

Қорғансыз үш әйел туралы жазған: М.Әу

« С.қаласының оңтүстігін жайлаған елдің қалаға қатынасатын қара жолының үстінде Арқалық деген тау бар», -ДЕП БАСТ.м.Әу әңг: Қорғансыздың күні

Қорғансыздың күні әңг. жанама суреттемелерде айтылатын аңыз кейіпкері –батыр бейнесі : Күшікбай

Күшікбай туралы аңыз М.Әу-тің қай әңг-де айтылған: Қорғансыздың күні

Берілген үзінді М.Әуезовтің қай әңгімесінен алынғанжәне үзіндіде кімнің бейнесі сипатталған?

Әкесінің бейітіне жабысып, қасіретті өмірдің ақырғы қуатын сол жерге берген екен. Өлер сағатына шейін қабағын басқан қайғы бұл уақытта ыдыраған, ізі қалған жоқ. Балалық жүзінде менде жазық жоқ, мен тазамын деген ашық тазалықтың белгісі бар.: Қорғансыздың күні, Ғазиза

М.Ә адамның жан дүниесіне бойлаған, адамның сезім иірімдерін нәзік толғаған шығармасы: Қаралы сұлу

Сүйген жігіті Исламға қосыла алмай, Жақып болысқа көнбегені үшін соққыға ұшырап, құсадан өлген кейіпкер: Ғазиза

Жақып болысқа әйел үстіне барғысы келмегені үшін соққыға жығылып құсадан өлген Ғазиза М.Әуезовтің қай шығармасының кейіпкері: КІм кінәлі?

М.Әу әңг: Бүркітші

М.Әу әңг: Жетім

Дүниеқоңыздық пен өгейлік өліміне себеп болған он жасар Қасым М.Әу-ң қай шығарм-ң кейіпкері: Жетім

М.ӘУ кейіпкері 13 жасар Қасым тағдырына қатысты жауап: Қорғансыз жетім бала

М.ӘУ-ң Жетім әңг. трагедия болған уақыт: Қараңғы түн

М.Әу-ң 1930-40 ж жазған әңг: Білекке білек, Бүркітші, Қасеннің құбылыстары

М. Әу-ң төңкерістен кейінгі өмір , колхоз тұрмысына арналған әңг: Асыл нәсілдер, Білекке білек, Іздер, Қасеннің құбылыстары, Үш күн, Құм мен асқар , Шатқалаң,Бүркітші

1916ж ұлт-аз Жетісу өңіріндегі көріністерін баян ететін М.Әу туындысы: Қилы заман

М.Әу Қилы заман романының кейіпкерлері: Ұзақ, Жәмеңке, батырлар

М.ӘУ Көксерек 1929 ж әңгімесін жазуға себеп болған оқиға:Зайыбы Валентина сатып әкелген күнтізбе әсер еткен

Бірінші буыны еріндік, соңғы буыны езулік дауыстылардан құралған М.Әу кейіпкері: Құрмаш

Үзінді М.Ә –нің қай шығ. алынған:

...Қураған-ай, неңді алып ем? Не жазып ем? Бауырына салып өсіргеннен басқа неқып еді менің құлыным?: Көксерек

Маңайы қасқырдың ойнағы. Жас шөптер басылып қалған.Үзінді алынған шығарма: Көксерек

М.Әу Көксерек әңг негізгі идеясы: Айналаны қоршаған табиғаттың өз заңы бар.,оны адамдар түсіне білуі қажет.

Көксеректің серігі болған қасқыр: Аққасқыр

Қараш-қараш оқиғасы атты туынды авторы : М.Әу

Қараш-қараш оқиғасы шығармасының жанры: Повесть

Қараш-қараш оқиғасы өтетін Қараш асуының орналасқан жері: Талғар маңы

Алпамсадай арысым едің .. Қаңбақтай жеп-жеңіл боп қаусап қалғаның-ау!-деп, ауру інісін төсектен көтеріп алатын балуан денелі жігіттің күйінуімен оқиғасы басталатын М.Ә шығ : Қараш-қараш оқиғасы 1927

М.Ә қорғансыз, панасыз адамдардың тағдыры жайлы жазған шығармаларының бірі: Қараш-қараш оқиғасы

М.Ә ескі қазақ ауылындағы әлеуметтік теңсіздік мәселесін қозғаған повесі: Қараш-қараш оқиғасы

Шығармадағы кейіпкерлер Жарасбай,Бақтығұл, Тектіғұл, Сәт, Сәлмен, Қатша образдары кездесетін М.Әу шығарм :Қараш Қараш оқиғасы

М.Әу-тің Қараш Қараш оқиғасы шығармасындағы «Мен бүгін бір бұғы атып келемін»деп айтқан кейіпкер: Бақтығұл

М.Әу шығ-да адам мекендемес тау жоталарында қашқынның күнін кешіп, ған жуынан өш алмаққа бел буған кейіпкер: Бақтығұл

М.Әу-ң Қараш -Қараш оқиғасындағы Бақтығұлға қамқор болғансып, барымташы ұры жасайтын болыс: Жарасбай

М.Әу -ң Қараш -Қараш оқиғасында Жарасбайдың Бақтығұлды ұстап беру себебі: Өзінің басын, болыстығын құтқару үшін

М.Әу-ң Қараш-Қараш оқиғасындаБақтығұл Жарасбай болысты қай кезде атып өлтіреді?: ТОқалын ұзатып алып келе жатқанда

М.Ә-ң Т.Рысқұлов тағдырының бір кезеңі бейнеленген шығ: Қараш -Қараш оқиғасы

«Ауылдан абақты жақсы»,- дейтін М.Әуезовтың бала кейіпкері: / Сейіт/ прототипі- Т. Рысқұлов

Оқуға ұғымды,ерекше талапты момын қара бала болашақ заманның белгісіз бір жарығына осы абақты ішінде сенген көңілмен күн санап ер жетіп келе жатты. М.Ә-ң осылай аяқталатын туындысы: Қараш-Қараш оқиғасы

М.Әуезов шығармасы: Өскен өркен ром.аяқталмай қалған.

Түркістан солай туған 1955, Индия очерктері 1958 , Өскен өркенром авт : М.Әуезов

Индия очерктері 1958, Америка әсерлері 1960 атты туынд: М.Әуезов

Абай жолы роман-эпопеясы:

I кітап, 7 тарау: Қайтқанда, Қат-қабатта, Жолда, Шытырманда,Бел-белесте, Өрде,Қиялда;

II кітап 7 тарау +1 : Тайғақта, Жайлауда, Еңісте, Оқапта; Асуда, Тарауда, Биікте, және эпилог;

III кітап, 6 тарау: Абай аға,Кек жолында, Қарашығын,Өкініште, Қақтығыста, Қоршауда;

IV кітап, 6 тарау+1: Түн-түнекте, Құз-қияда, қапада, Қастықта, Шайқаста, Жұтта және эпилог;

М.Әу-ң Абай жолы неше тарау : 28 тарау

А.Құнанбайұлы туралы көлемді туынды: Абай жолы

Қазақ әд. тұңғыш роман эпопея: Абай жолы

Абай жолы романын әлемге танытқан жазушы: М. Әуезов

Абай жолы роман эпопеясы неше кітаптан тұрады? Төрт кітап

М.Әуезовтың Абай жолы эп. алғашқы кітабы жарыққа шыққан жыл: 1942

М.Әуез.1947 қандай кітабы жарыққа шыққан: Абай жолы 2-кітап Кеінгі екі кітабы 1952, 1956

М.Әуезовтың 1949 КСРО Мемелекеттік сыйлығы берілген шығармасы: Абай жолы, 1959 Лениндік сыйлыққа ие болды.

М.Әуе. Абай жолы романының оқиғасы қамтитын уақыт: Жарты ғасыр

Мына үзінді алынған шығарма: Үшкүндік жолдың соңғы күніне барын салған бала шәкірт астындағы жарау құла бестісін ағызып-ағызып алып, жалпақ жазықтың белінен –беліне көтеріліп, қасындағылардан оза шауып, алып ұшып келеді...: Абай жолы

Абайдың ең жақын досы: Ербол

Жас Абай жұмсақ мінезді, мейірімді кімнен алған? (Шешесі Ұлжанның)

Абай Қарқаралыдан қайтқан соң қасында болды: (Шешелерінің)

"Жазыла-жазыла қожа-молдадан ұят болды, енді өлмесек болмас" деген

уытты қалжыңды айтқан Абайдың кімі? (Нағашысы)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" шығармасындағы кейіпкер: (Байсал)

"--Балам, мен осы шаққа шейін сенімен тіл қатысып, жылы ұшырап көріскен жоқ

ем. Бірақ, барлық көрген-сезгенім есімде. Жақсы ағаның зор дәмесін әмсе өстіп

ақтағайсың… Ақтарсың деп білемін! Тек өмір деген ит жаңсақ бастырмаса екен!

Бетің дұрыс! Дәл осы бетіңнен жарылқасын!" - деп Абайға бата берген: (Байсал)

• Абай жақсы көрген ойын аты: (Тоғызқұмалақ)

• Абай жақсы көрген ойын аты: (Ақсүйек)

"Абай жолы" романындағы Абай жақсы көрген қазақтың ата кәсібі:

(Аңшылық, саятшылық)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" романындағы Абай келбетін сомдаған теңеу:

(Күн көрмей өскен, реңі солғын, бойшаң ғана ө

• "Абай жолында" "Есенбай жырасында ұры жатады" дегенге сенбей, қайта

қасындағы Байтас пен жорға Жұмабайды өзі "ұры" болып қорқытатын

кейіпкер: (Абай)

Абайдың Тоғжанды алғаш рет көрген жері: (Түйеөркеш)

"Абай жолы" романында оқырман жас Абайдың ғашық жарына айтқан

алғашқы жүрек жырын қай жерде естіді? (Сүйіндік ауылында,

Түйе өркеш деген жерде)

• "Абай жолындағы" Тоғжан бейнесіне лайық сипат: (Алыстан арайлайтын

қол жетпес армандай махаббат үлгісі)

• Абайдың арманы болған ғашығы Тоғжанның әкесі: (Сүйіндік)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы Сүйіндіктің қандай образ?

(Жалтақ адам)

*** "Абай жолы" романындағы әлсіздер көрген қиянатты көрсететін

кейіпкер(лер): (*Қодар; *Қамқа)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы Қодар мен Қамқаға байланысты

қанды оқиғаның өткен жері: (Қарашоқы)

"Абай жолы" романында Абай әкесі Құнанбайдың қаталдығын алғаш рет

көрген жері: (Қодар мен Қамқа өлімінде)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" романында Абайды Қодар өзімінің үстіне ертіп

барған: (Жиренше)

М. Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы Абайдың зұлымдықтан

шошып ауыруына себеп болған оқиға: (Қодардың өлімі)

«Абай жолы» романында Барлас ақынмен Абай ауылында қонақ болған

жас жыршы: (Байкөкше)

* М. Әуезовтің «Абай жолы» роман-эпопеясындағы ескі дәстүрдің қырағы

қорғаушысын сомдайтың образ: (Құнанбай)

*** М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Құнанбайдың Абайға таккан

міні: (*Арзан мен қымбаттың парқын білмейсің; *Дос пен қасты

сараптамайсың; *Орысшылсың, солай қарай ден қойып барасың)

*** М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында әкесінің Байсал да жалғыз

қыстауды тартып алуына Абайдың қарсылықтары: (*Сіздің қасыңызға

еріп, қолыңызды қостап, тіпті анау Бөжейді сабауға да барғаны, кәне?

• *Ол алушы емес, алынушы болып келмеп пе еді бұл күнге шейін?)

М. Әуезовтің "Абай жолы» романында «бес қасқа» деп аталған, бес мықты

ұлы бар кейіпкер: (Құлыншақ)

• «Абай жолы» романында Құнанбай өзі аға сұлтан болғаннан кейін,

Тобықтыға болыстық старшын еткен адам: (Майбасар)

• «Абай жолы» романында "табанды, қырыс адам" деп сипатталатын

кейіпкер: (Байдалы)

• Абайдың қайын атасы, Ділдәнің әкесінің аты: (Алшынбай)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Абай Ділдәға үйленгенде бас құда

болып барған адам: (Ызғұтты)

• …Алшынбай Ұлжан отырған үйдің есігін аштырып, тысқа семіз асау құнан

тайды көлденең ұстап тұрып, қонақтардан не күтті? (Бата ("Абай жолы")

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Тәкежанның баласы Мақұлбай

қайтыс болғанда Абай жоқтау айтқызған адам: (Әйгерім)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы қазақты өзге ұлттан даралап

тұратын үш қасиет: (Бауырмалдық, қонақжайлық, ақжарқындық)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы Құнанбайдың соқырлығын,

Алшынбайдың таздығын көп алдында айтқан адам: (Шөже)

«Абай жолы» романында:

Болыпты бір ақсақ таз және соқыр,

Құранды мысық сопы молдаң оқыр.

Болғанда ақсақ - дария, соқыр - қарға,

Ортасын дарияның қарға шоқыр, - деп жырлаған ақын: (Шөже)

• Құнанбай: "Өзіңе келетін сөзді білмейсің!" - деп, Балтаны қуып шығуы қай

айтысқа байланысты? ("Балта мен Шөже" айтысы)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясының І кітабында Абай нам ретінде

қалыптасқан? (Азамат)

• "Абай жолы" эпопеясының "Жұт" деген тарауында Абайдың көрінген

қыры: (Халық қамқоры)

• "Абай жолында" Абайға: "Бөжекеңді көрген жерде с

айтқан адам: (Ұлжан)

• "Көк шекпенді біздің мырза пішкен жоқ, құдай пішкен. Кім киерін көрерміз…" -

деген сөздің иесі: (Бөжей)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" шығармасындағы сыр бермес кейіпкер: (Бөжен)

• "Абай жолы" романындағы Құнанбай мен Бөжейді татуластыру үшін сіз

болатын қазақ салты: (Бала асырап алу)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" романындағы Абай қол ұшын бере алмай,

қыршын кеткен қарындасының аты: (Кәмшат)

м. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Бөжей үйіне берілген Абайдың

қарындасының есімі: (Кәмшат)

"Мына да қарлар не дейді?

Жақсыдан жаман көбейді.

Ескінің асыл көзі еді,

Ұрлап та көмдің Бөжейді," - деген наразылық айтушы әйел: (Сары апа)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы асы берілген адам: (Бөжей)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" романында Абайдың беделін биіктеткен ас беру

рәсімі кімдікі? (Бөжейдікі)

«Екі түн, бір құн ұйықтаған Абай осы қалың ұйқының уағында өзінің қандайлық

абыройлы, атақты жақсы жігіт атымен оянғанын білген жоқ еді». Абай

болмысына өзгеріс әкелген оқиға: (Бөжей асынан кейін)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында, Бөжейдің асында Абайға көмекші

әрі ақылшы болған адамдар: (Ызғұтты, Ербол)

• Сүйіндік, Қаратай, Бөжей - М. Әуезовтің қай шығармасының

кейіпкерлері? ("Абай жолы")

• "Уәй,тәңір-ай, мен Құнанбайды өзге жағынан мін тауып алысып жүрмін бе?

Жалғыз-ақ "не қылайыны" жоқ қой, сондықтан кетіп жүргем жоқ па?" - деген

кейіпкер: (Қаратай)

М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы Құнанбайдың жақсы, мырза,

шешен адам екенін мойындайтын кейіпкер: (Қаратай)

• "Салиха қыздың дауы" қай романда сипатталған? ("Абай жолы")

• Абайдың "Бір сұлу қыз тұрыпты хан қолында" деген өлеңді жазуына

түрткі болған оқиға: (Салиха қыздың дауы)

**** М. Әуезовтің "Абай жолы" романындағы әйелдер бейнесі:

("Керімбала;*Салиха;*Салтанат)

• "Абай жолы" романындағы Құнанбай типтес бейне: (Оразбай)

• "Абай жолындағы" шынжыр балақ, шұбар төс үстем тап өкілдерінің

бейнесі: (Құнанбай, Оразбай)

• Абай: "Қолында құралы бар бірен-саранға ғана тиетін шыңыраудағы судан

қойшы-қолаң, жарлы-жақыбайдың бәріне бірдей пайдасы тиетін жайдақ су

артық деп білемін, " - деп кімге айтқан?: (Әкесіне)

• Абайға: "Көрінгенмен жақын боласың, кісі танымайтын желбегей жүрген кісінің

басына ел үйірілмейді," - деген мінді кім айтқан? (Құнанбай)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Абай мына жолдарды қай ақынға

айтқан: "Менің әкемнің де сүйетін өлеңі болар. Жалғыз-ақ сіздің есіңізде қалғаны,

әлгі бір "Шұбарым, арғымағым, кер маралым, өз заңынша болкендік жандаралым!"

- деген өлеңді жақтырмай сынағаны болмаса. " (Қадырбайға)

• «Абай жолы» романында Абай мен жұт апаты туралы әңгімелескен, көпті

көрген, зерек ойлы ақын: (Қадырбай)

"Мен Құнанбай баласы (Тәкежан) өзіміздей адам баласы екенін таныттым. Ғрсаң,

оған таяқ тиетін, жұлқысаң оның да жыртылатын жағасы барын таныттым,

- деген сөздердің иесі: (Базаралы)

• "Абай жолы" романындағы Дәркембай: (Кедей жатак)

*** "Абай жолы" эпопеясындағы "ККуштілер нені айтады? Күшсізге еткен

зорлығын айтады. Күшсіз нені айтады? Күштіден көрген қорлығын айтады",

айтқан: (*Дәркембай)

• Құнанбай Меккеге аттанарда құн сұрай келген адам: (Дәркембай)

М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясындағы Дәркембай Меккеге аттанарда

Құнанбайға не үшін барған? (Құн сұрауға)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында Құнанбайды Дәркембайдың

оғынан арашалап алған: (Бөжей)

• "Абай жолының" кейіпкерлері: (Дәркембай, Базаралы, Ербол)

"Абай жолындағы" халық өкілдерінің бейнесі: (Дәркембай, Базаралы)

• М. Әуезовтің "Абай жолы" романындағы ру аралық жанжалдардың

асқынып барып ұласқан жері: (Тоқпамбет, Мұсақұлдағы қарулы

қақтығыстар)

• "Абай жолы" романындағы Абайды әншілік өнеріне тәнті еткен Арқаның

саңлақ әншісі: (Біржан сал)

• "Абай жолы" романында Абайдың қонағы болған өнерпаз: (Біржан сал)

* *** М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясында: «Тобықты ішіне сонау алыс

Көкшетаудан келген сирек, сый қонақ…» Сөз болып отырған әнші: (*Біржан

сал)

*** «Шіркін, айтушы мен болғанда, үнемі ұқтырушым сен болсайшы, Абай!…» -

деген: (*Біржан сал)

• "Абай жолындағы" өнер адамдарының бейнесі: (Маған, Кәкітай); (және

Әбіш, Дәрмен, Мұхаметжан)

• *** "Абай жолы" роман-эпопеясындағы Абайдың артынан ерген жастар:

("Мағаш; *Мұхаметжан; *Дәрмен)

* *** "Абай жолы" роман-эпопеясындағы Абайдың ақын-шәкірттері:

(*Әбіш; *Мағаш; *Кәкітай)

• "Абай жолы" романында қамтылған әйелдер бейнесінің жалпы саны: (100-

ге тарта)

• "Абай жолындағы" әйелдер бейнелерінің қатары: (Зере, Улжан, Салтанат)

• "Кең жайқын әлемде түзу жол сызып, маңып барады… Халық үмітін арқалаған сай

кеме "Келешек" деген жағаға қарай тартты. " Кімнің қай шығармасынан?

(М. Әуезов "Абай жолы" романы)

• Абайды "Қазақ әдебиетінің классик атасы" деп бағалаған жазушы:

(М. Әуезов)

• "Қазақ жазушыларынан, әрине, Абайды сүйемін. Менің бала күнімнен ішкен асым

алған нәрімнің барлығы да - Абайдан, " - деп айтқан: (М. Әуезов)

• Мұхтар Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясы туралы "Тек қазақ әдебиеті ғана

емес, бүкіл кеңес әдебиетінің аса үздік жетістіктерінің бірі, " - деген пікірді

айтқан: (Қаныш Сәтбаев)

"Абай жолы" эпопеясы - жарты ғасырлық қазақ өмірінің энциклотедиясы," -деп

баға берген атақты адам: (Қаныш Сәтбаев)

М. Әуезовтің "Абай жолы" эпопеясын оқығандығы әсерінен өзінің калай

қазақ болып кеткенін білмей қалған жазушы: (К.седин)

Бенжамен Матиптің "Қазақ - неткен гажайый халық" деген пікірі қай

шығарманы оқығаннан кейін туындаған? (М. Әуезов "Абай жолы")

• Н.Погодиннің пікірі: ("Қазақстан үшін Әуезов - екінші Абай"")

• Солақай сыншылар "Абай жолына" көк сүңгі сілтеп, М. Әуезов басына

әңгір таяқ ойнатқанда ара түсіп, мақала жазған жазушы: (Ғ.Мүсіренов)

"Сүйіндік - жалтақ, Байдалы - табанды, қырып адам, Бөжей - сыр бермес, Каратай

жеңген топтың қасында… Майбасар, Жұмағұл, Тәкежан, Қамысбайлар - патша

үкіметінің жасаған болыстығының маңында болатын мансапқорлар… Зере - ел

анасы, *ұлжан - соның жалғасы, Сары апаң - үстем рудың әрқашан өзімдікі дұрыс

деп, қисыны келсе-ақ қарсы дау соғатын кеуделісі…" (F.Мүсірепов)

"Абай" эпопеясы - творчествоның тылсым сырына өмір мен өлеңнің өзара

башанысына терең бойлаған туынды, ақын мен поэзия жайлы әлем әдебиетіндегі

ең шоқтығы биік үздік шығарма, " - деген пікірдің иесі: (М.Луконин)

• "М. Әуезовтің "Абай жолын" оқыған адам өмірдің өнерге айналған академиясынан

өткендей болады". Кімнің пікірі? (3. Қабдолов)

• Қазақ әдебиетінде драмалық шығармалардың классикалық үлгілерін

тудырған жазушы: (М. Әуезов)

**** М. Әуезовтің замана шындығын көрсететін драмалары: (*"Тастүлек",

"Алма бағында"; ***Түнгі сарын", "Шекарада"; *

"Тартыс")

*** М. Әуезовтің пьесалары: (*«Айман-Шолпан»; *«Абай»; *«Түнгі

сарын»)

*** М. Әуезовтің пьесалары: (*«Тартыс»; *«Абай»; *«Түнгі сарын»)

, *** М. Әуезовтің драмалық шығармалары: (*" Абай"; *"Қарагөз": #"Түнгі сарын")

• Қазақ мәдениетінде театр өнері тұңғыш пайда болған өңір: (Ералы

жазығындағы Ойкұдық жайлауы)

• Абайдың жары Әйгерімнің сегіз қанат киіз үйінде М. Әуезовтің режиссер

ретінде алғаш қойған пьесасы: ("Еңлік-Кебек")

*** М. Әуезовтің тұңғыш күрделі шығармасы: (***Еңлік -Кебек")

• М. Әуезовтің драматургияның пайда болғанын әйгілейтін пьесасы:

("Еңлік-Кебек")

• М. Әуезовтің 1926 жылы Қазақ ұлттық театрының шымылдығын тұңғыш

ашқан пьесасы: ("Еңлік-Кебек")

М. Әуезовтің семинарияда оқып жүрген кезінде жазған тұңғыш драмасы:

("Еңлік-Кебек")

"Шыңғыстау жерінде XVIII ғ. қанды оқиға негізінде жазылған М. Әуезов

Драмасы: ("Еңлік-Кебек")

М. Әуезовтің ел ішіндегі аңызға сүйене отырып жазған пьесасы:

("Еңлік-Кебек")

М. Әуезовтің екі рет өңделіп (1943 ж.,1956 ж) өзгерістер енгізген пьесасы:

("Еңлік-Кебек")

М. Әуезовтің ескі рулық-феодалдық әдет-ғұрыпты суреттеген драмалық

шығармасы: ("Еңлік-Кебек")

• Батыр Кебек кімнің інісі? (Жуантаяқ Токтамыстың)

• М. Әуезовтің "Еңлік-Кебек" пьесасындағы Абыз сарыны нені білдіреді?

(Пьесаның идеялық мазмұнын)

• "Өз көңілімді барласам, дүниенің бәрі дос. Жарқыраған күн де, тұнжыраған түн де

дос…Сауық құрам-ән сүйем, саят құрам - сән сүйем, жалын ұрам - жар сүйем,"

деген сөздерді айтқан кейіпкер: (Кебек ("Енлік-Кебек")

• М. Әуезовтің "Еңлік Кебек" пьесасында Кебек кімге келіп болашағына бал

аштырған: (Нысан абыз)

• *** М. Әуезовтің "Еңлік-Кебек" трагедиясының кейіпкерлері: (*Абыз;

*Есен)

• "Еңлік-Кебек" пьесасының кейіпкерлері: (Кебек, Абыз)

• М. Әуезовтің «Еңлік-Кебек» драмасындағы Тобықтының биі. (Көбей); (Есен

- Найман батыры, Еспембет - Найманның биі)

• М. Әуезовтің «Еңлік-Кебек» пьесасындағы Найман батыры: (Есен)

• "Еңлік - Кебек" пьесасында Есеннің «Кебектен өш алам, батаңды бер, » -

деген сөзін құптамаған кейіпкер: (Нысан абыз)

• М. Әуезовтің "Еңлік - Кебек" пьесасындағы қай кейіпкердің сөзі? "Арадан

жол тап, тыныштық ойла. Артыңдағы етегіңнен ұстаған еліңнің мойнына

артқан қарызын ойла". (Қараменденің)

• "Еңлік-Кебек" пьесасында берілген үзіндіні айтқан кейіпкер және үзінді

кімнің толғауы?

Құйрығы жоқ, жалы жоқ,

Құлан қайтіп күн көрер?

Аяғы жоқ, қолы жоқ,

Жылан қайтіп күн көрер? (Абыз. Асан қайғының толғауы)

• М. Әуезовтің революциялық дәуір мен социалистік құрылыс жылдарындағы

оқиғаларды суреттейтін пьесаларының бірі: («Тастүлек»)

*** М. Әуезовтің ескі рулық-феодалдық әдет-ғұрыпты суреттейтін

драмалық шығарма(лар)ы: (*"Еңлік-Кебек"; *"Қарагөз"; *"Бәйбіше-

тоқал")

• М. Әуезовтің пьесасы: ("Бәйбіше-тоқал")

• Ескі ауылдағы келісімге келмес күндестік кесапаты байқалатын шығарма:

("Бәйбіше-тоқал")

М. Әуезовтің 20-жылдардағы пьесалар бәйгесінде Ж. Аймауытовтың

"Шернияз" пьесасынан кейін орын алған шығармасы: ("Қарагөз"")

• М. Әуезовтің "Қарагөз" (1926 ж.) трагедиясы кезінде "аты шулы"

шығармаға айналып, тұрпайы социализмнің сынына ұшырау себебі:

(Көнені дәріптеу, болашақтан түнілу идеясы барлығы айтылды)

М. Әуезовтің "Қарагөз" трагедиясындағы өнер адамы: (Сырым)

• М. Әуезовтің "Қаракөз" пьесасының басты кейіпкерлері: (Сырым, Қарагөз)

Бас бостандығына жете алмай, ескі ғұрыптың құрбаны болған М. Әуезовтің кейіпкері: (Қарагөз)

• М. Әуезовтің «Қарагөз» трагедиясында Қарагөз бен Сырымның

гашықтығына тас бөгеттей болған кедергі: (Екеуінің туыстық түбірі жеті атаға жетпегендігі)

• «Атақты dуылдың маңдай алды жігіті, ақылды, «Қыз жүрегін өзіне бұра

алмаганына шерлі болады…» М.Әуезовтің "Қаракөз" трагедиясының кейіпкері: (Нарша)

• М. Әуезовтің пьесасы: ("Қара қыпшақ Қобыланды")

М. Әуезовтің студент-жастар тұрмысын суреттейтін пьесасы: ("Алма бағында")

• М. Әуезовтің ұлт-азаттық қозғалыс тақырыбына арналған пьесасы: («Түнгі сарын»)

• Жантас, Тәнекелер М. Әуезовтің қай пьесасының кейіпкерлері? ("Түнгі сарын")

М. Әуезовтің "Түнгі сарын" пьесасындағы болашақ төңкерісшінің бейнесі: (Жантас)

М. Әуезовтің қай драмалық шығармасының кейіпкері? "Орасан шебер

жасалған образ - Жүзтайлақ. Ол - әрі сиқыр, әрі сылқым, әрі сұңғыла, әрі ақылды,

әрі айлалы, зымиян жауыз әйел. ": (""Түнгі сарын", 1934 ж.)

"М. Әуезовтің "Түнгі сарын" пьесасындағы Жүзтайлакаың шын есімі: (Бибіш)

Жұзтайлақ (М. Әуезов) қандай бейне? (Өзіне ұқсас жүз әйелден құрылған

жиынтық образ: сұлу да сиқыр, ақылды да жауыз. )

• Л.Соболевпен бірлесіп, ұлы ақын Абайдың сахналық бейнесін тұңғыш жасаған қаламгер: (М. Әуезов "Абай")

" Драматургия - қазақ әдебиетіндегі негізінен М. Әуезов тудырған жанр, " – деп айтқан: (С. Мұқанов)

М. Әуезов Батыс Европа мен орыс драматургиясынан қанның пьеса аударған? (Сегіз)

* Сегіз пьесаны аударып, отыз екі шығарма (драма, комедия, трагедия, киносценарий, опера либреттосы) жазған қаламгер: (М. Әуезов)

М. Әуезов драматургия саласында барлығы қанша шығарма (драма, комедия,

рагсдия, киносценарий, опера либреттосын) жазған? (Отыз екі)

• М. Әуезовтің Н.В.Гогольден аудармасын белгіленіз: ("Ревизор")

Гогольдің "Ревизор", Шекспирдің "Отелло"Асауға тұсау" пьесаларын аударған жазушы: (М. Әуезов)

*** М. Әуезовтің аудармалары: (***Асауға тұсау", "Ақсүйектер";***Отелло", Любовь Яровая"; ***Дворян ұясы", "Ревизор")

*** М. Әуезовтің В.Шекспирден аударған аудармалары: (*«Асауға тұсау»;*«Отелло»)

М. Әуезовтің соғысқа дейінгі бесжылдыкта жазған ең жақсы аудармаларына

сәл кейінірек қосылғаны: ("Асауға тұсау")

• М. Әуезовтің Погодиннің аударған шығармасы: ("Ақсүйектер")

• М. Әуезовтің Тургеневтен аударған шығармасы: («Дворян ұясы»)

• К.Треневтің "Любовь Яровая" пьесасын аударған жазушы: (М. Әуезов)

• М. Әуезов қазақ әдебиетінде драмалық шығармалардаң классикалық үлгілерін тудырды, соның көбі: (Трагедия)

• М. Әуезов талантының жан-жақтылығына лайық жауап: (Жазушы, ғалым, ұстаз)

• Қазақ ертегілерін академик М. Әуезов неше жікке (жанрға) бөлген? (3-ке)

• Ғашықтық жырлардың батырлар жырынан үш айырмашылығын атап көрсеткен қаламгер: (М. Әуезов)

• Қырғыз халқының ұлы эпосы "Манасты" зерттеп, монографиялық еңбек жазған қаламгер: (М. Әуезов)

• "Ақындар айтысының ерекшелігі - онда «халық театрының анық, дәл ұрығы бар, "- деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

"Жұмбақ - адамның дүниетану жолындағы ойының, қиялының шамасын білдіреді, " - деген қанатты сөздің авторы: (М. Әуезов)

• Төмендегі сөздер кімдікі? "Кейде бүкіл ертек жұмбақтан туады…Ертеде ердің

даналығын, жүйріктігін жұмбақпен сынау машық болған. " (М. Әуезов)

• "Қозы Көрпеш-Баян сұлу" жыры - адал достықты жырлайтын дастан…" – деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

• "Қодар - Қарабайдың қара шоқпары, қараңғы күші есебіндегі сұмырай серігі, " -деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

• 1954 жылы қазақ жазушыларының III съезінде F. Мүсіреповтік "Қозы

Көрпеш-Баян сұлу" драмасына жоғары баға берген ғалым-жазушы:(М. Әуезов)

• «Махамбет жаратылысында әрі батыр, әрі жырау-ақын, әрі күйші-домбырашы

болыпты. Мінезі өте қызулы, әдіс-шеберлікті көп ойламайтын, бет алған

жағынан қайтпайтын, қайсар ер адам болған». Пікірдің авторы: (М. Әуезов)

• "Қазақ, мешел болып қалам демесең, тағылымыңды, бесігіңді түзе! Оны түзеймін

десең, әйелдің халін түзе!" - деген пікірдің авторы:(М. Әуезов)

• "Ұстаздық - ұлы нәрсе!" - деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

*** "Сөз ішінде асылы - өлең сөз. Ендеше, сол өлең сөзді дерт-індетке қарсы

қойып, ескі діндік ырым атқарады. Осындай жолмен сол ескілікті діни нанымнан

туған айтыс … айтысы болады» деп М.Әуезов пікір айтқан айтыс түрі: (*Бәдік айтысы)

"Бүкіл дәуірдегі әлеумет тіршілігінің ең шешуші мәселесін әдебиет жүзіне

түсіріп, алғашқы рет халық қамын ойлап, күңіренген қария - Асан…" Кімнің айтқаны? (М. Әуезов)

"Қазақ" газеті, оның жаны болған А. Байтұрсынұлы жайлы құнды пікір айтқан адам: (М. Әуезов)

"Ахаң ашқан қазақ мектебі, Ахаң түрлеген қазақ тілі, тарих ұмытпайтын істер

болатын, " - деген пікірдің авторы: (М.Әуезов); Сол пікір-тұжырымды айтқанда М. Әуезовтің жасы: (25-26-ларда)

"Мағжанды сүйемін, Европалығын, жарқыраған әшекейін сүйемін…" Кімніңжүрек сыры? (М. Әуезов)

• Мағжанның ақындығын сүйетінін мойындаған қаламгер: (М. Әуезов)

• "Бүгінгі күн жазушылары ішінен келешекке бой ұрып, артқы күнге анық қалуға

жарайтын сөз - Мағжан сөзі, " - деген пікірдің иесі: (М. Әуезов)

"Жүз жыл өмір кешкен ақында неше жүз жылдар өнері мен шеберлігі түйіскен, " -деген пікірді айтқан адам: (М. Әуезов)

"Өлеңі не күлдірмесе, не жылатпаса - өлең емес. Нәрсіз сөз - зілсіз оқ есепті"

дейтін еді Жамбыл. Сол сипаттың бәрі де Жамбылдың өзінді бар еді". Үзіндіавторы: (М. Әуезов)

• "ХХ ғасырдың бас кезінде Қазақстанда көркем проза туа бастайды. Оның

алғашқы бастамасы Спандияр Көбеевтің "Қалың мал" романы болды, " - дегенпікірдің иесі: (М. Әуезов)

• "Желісі үзілмей келген жиырма жылдық ақын жолы жеңіл жол емес. Күш-қуат…барлығын Сәкен басынан мол кешті," - деген пікірдің иесі: (М.Әуезов)

• "Мен Ілиясты бұрын да білуші едім. Бірақ оның шын мағынасында дарынды ақын

екенін мойындағаным - "Жетісу суреттері" өлеңін оқығаннан кейін, " – деген пікірдің авторы: (М. Әуезов)

• "Бейімбет шығармашылығы дәуіріміздің күнделік жазбалары секілді, " – деген пікірді айтқан: (М. Әуезов)

• "Шығанақ бейнесінде еңбек таразысын танытатын әзі дана, барынша адал

пейілді адам бейнесі жақсы сипатталған, " - деген пікір иесі: (М. Әуезов)

• "М. Әуезов маған әкемдей қамқор болған кісі, " - деген пікірдің иесі: (Шыңғыс Айтматов)

"Өз басым өзге елге сапарға шыққанда өзіммен бірге алып жүрер екі түрлі ұлттық

асылым бар: бірі - «Манас», бірі - М. Әуезовтің «Абай жолы» - деген пікірдің авторы: (Ш. Айтматов)

• "Қазақстан үшін Әуезов 6 - екінші Абай, " - деп айтқан: (Н. Погодин)

… «Қазақтар туралы бұрын ештеңе естімеген едім… Шынында, қазақтар

неткен ғажайып халық, » - деп баға берген: (*Бенжамен Матип)

• Мұхтар Әуезов пен Расул Ғамзатов арасындағы байланыс: (Рухани байланыс)

"М. Әуезов: "Тілің күмбірлеп жатқан тастардың үніне ұқсайды," - деп кімге

айтқан? (Расул Ғамзатовқа, Дағыстан халқының ақыны)

1Сәбит Мұқанов 1900-1973

2Туған жері; Солтүстік Қазақстан облысы,

Жамбыл ауданы,Жаманшұбар деген жер

3 Алғашқы өлеңі: «Көңілім»1917

4Алғашқы прозасы: «Адасқандар» 1928

Романдары: «Адасқандар»,( «Мөлдір махаббат»1959), «Ботагөз»(1938,алғашқы аты «Жұмбақ жалау»). «Менің мектептерім»(1941).

«Өмір мектебі» ( 1950), «Есею жылдары» (1964)

« Сырдария»(1950), « Теміртас», «Есіл», «Аққан жұлдыз», «Балуан Шолақ», повесі,т.б;

5Поэмалары: «Сұлушаш»(1928), «Ақ аю»,т.б;

6 Драмасы: «Ариядна жібі»(1944), «Шоқан Уалиханов», «Қашқар қызы»

7 Зерттеу еңбегі: «Жарқын жұлдыздар»(1964), «Халық мұрасы»(1974),т.б.

8 С.Мұқанов кім екендігін табыңыз;Драматург,ақын,жазушы,ғалым

9С.Мұқановалғаш рет қай тілде хат таныған:Арабша

10 С.Мұқанов мұғалімдік оқуды қай қалада оқыған:Омбы

11С.Мұқанов жұмысшы факултетін (рабфак)бітірген қала:Орынбор

12 Мәскеудегі Қызыл професура институтунда оқығаан қаламгер:С Мұқанов

13С.Мұқанов қай жердегі жоғарғы оқу орнын бітірген:Мәскеу,Қызыл професура институты, 1935.

14 Фирдоусидің «Шахнамасы» тәржіма бойынша жатқа айтып «Жыршы бала»атанған Сәбит бірте-бәрте сауат ашады. Бұл пікірдің авторы;Т.Әлімқұлов15 Ш.Уәлиханов шығармаларын айрықша зерттеген адам:С.Мұқанов

16 С.Мұқанов қай газетте редактор болып қызмет атқарады:Қазақ әдебиеті

17 С.Мұқанов 1943-1951 Ж.аралығында қызмет атқарған жері:Жазушылар одағының төрағасы

18 С.Мұқанов 1917 жылы жазған алғашқы өлеңі:Көңілім

19 С.Мұқановтың жарық көрген өлеңі:Көңілім

20 С.Мұқанов1920 жылдың бас кезінде жазған өлеңі:Бостандық

21 «Бұл бостандық бізге оңай келмеді,

Ешкім бізге оны сыйлап бермеді »-деген өлең жолдары С.Мұқановтың қай өлеңінен:Бостандық

22 С.Мұқановтың «Қазан төңкерісі шын мәнінде еркіндік әкелді»деген Бостандық

23 С.Мұқанов лирикалық өлеңдерінің негізгі кейіпкері: Қарапайым еңбекші халық өкілі.

24С.Мұқанов 20 жылдары жазған өлеңдерінің тақырыптары:Қазақ кедейінің хәлі.

25 «Еңбекшілер ендігі күн сенікі,

Жасайды кедей,гүлденсін кедей,жасасын!»

Бұл үзінді С.Мұқановтың қай өлеңінен алынған:

Кедей баласы

26 Бейімбеттің «Мырқымбайын» үлгі етіп топтама өлең жазған жазушы:С.Мұқанов

27 С.Мұқановтың қазақ ауылы ккедейлерінің типтік бейнесін танытқан өлеңі:Шоқпыттың шаруасы

28 «Щоқпыттың шаруасы»өлеңінің авторы:С.Мұқанов

29 «Батырақ», «Балұаш», «Егістік», «Майға сәлем»,өлеңдерінің авторы:С.Мұқанов

30 С.Мұқановтың патриоттық тақырыптағы өлеңі: «Майға сәлем»1933

31 Азат еңбекке бастайтын күнді уағыздайтын С.Мұқановтың өлеңі:Майға сәлем

32 С.Мұқановтың поэзиядағы жаңалығы деп танылған өлең:Майға сәлем

33 «Сен жас жігіт боп келген сайын ,

Жер жібек,барқыт киіп ,жасыл желек.

Бүркенеді үйеңкі,терек,қайың!»-деген үзінді алынғанС Мұқановтың өлеңі Майға сәлем

34 С.Мұқановтың қаламына тән поэмалар:Сұлушаш,Батырақ

35 С.Мұқановтың 1928 жылы халыққа кең тараған шығармасы:Сұлушаш

36 С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасының жазылған жылы: 1928

37 С.Мқұановтың 1928 жылы жазылған «Сұлушаш»шығармасы:Драмалық оқиғаға құрылған поэма

38 «Сұлушаш поэмасының авторы:С.Мұқанов»

39 С.Мұқановтың «Роман»деп аталатын поэмасы:Сұлушаш

40Құлдан туған батыр жігіт пен атақты байдың сұлу қызы арасында болған махаббатты жырлаған поэма:Сұлушаш

41 «Сұлушаш» поэмасында тереңірек суреттелген негізгі мәселе:Адамдардың бас ьостандығының жоқтығы

42 С.Мұқановтың «Сұлушаш»поэмасының басты кейіпкері:Алтай

43 С.Мұқанов «Сұлушаш»поэмасының кіріспе атауы : «Кілт»

44 С.Мұқановтың «Сұлушаш»поэмасындағы Алтайдың мінген аты:Тортөбел

45С.Мұқановтың «Сұлушаш»поэмасындағы «Артық туған» абтырларға деп баға берген кейіпкер:Алтай

46 «Күн-күн санап толқыды туған айдай,

Қап-қара көз, қыр мұрын,қасқа маңдай..»Қай кейіпкердің портреті: С.Мұқанов «Сұлушаш»,Алтайдың

47 «Бір доғал жасынан бір бетті болды,

Кекшіл қасқыр секілді кекті болды,

Сөз ұстағыш,қажырлы,сертті болды»Бұл –С.Мұқановтың қай поэмасы кейңпкерңне жасалған мінездеу: «Сұлушаш»поэмасы,Алтайды мінездеу

48 «Жарымды біреуге қалай қидым?!

Сұм жүрек,тілегіңе жете алмасаң

Қол жетпес сұлу күнді қалай сүйдің?» деген қай кейіпкердің сөзі: «Сұлушаш»поэмасындағы Алтайдың

49 «Сұлушаштағы»Алтайдың басты қасиеті:Қайсарлық

50 «Сұлушаштың»кейіпкерлері:Алтай,Тілеуберді

51 Алтай,Қайсар С.Мұқановтың қай поэмасының кейіпкерлері:Сұлушаш

52 «Сұлушаш»поэмасындағы Алтай мен Сұлушаштың адал досы: Қайсар

53 С.Мұқанов «Сұлушаш»поэмасының кейіпкерлері:Ермек (Алтайдың інісі),Сұлушаш,Алтай.

54 С.Мұқановтың «Сұлушаш» поэмасының кейіпкерлері:Қайсар,Алтай,Тілеуберді

55 «Сұлушаш»поэмасындағы Сұлушаш бейнесі лиро-эпостық жырлардағы қай кеиіпкерлердің

77 С.Мұқановтың «Өмір мектебі»романының жалғасы:Есею жылдары

78 С.Мұқановтың проза саласындағы алғашқы өлкен еңбегі:Адасқандар

79 с.Мұқановтың махаббат тарихына арналған шығармасы:»Адасқандар» кейінгі атауы «Мөлдір махаббат»

80 1931 жылы С.мұқановтың жарық көрген романы:Адасқандар 192

81 С.мұқановтың «Мөлдір махаббат»романының бастапқы аты:Адасқандар

82 С.Мұқановтың «Адасқандар»романы өңделіп толықтырылғаннан кейін шыққын аты: «Мөлдір махаббат»

83 С.Мұқановтың «Адасқандар»романындағы басты кейіпкерлер:Бүркіт,Бәтес

84 С.Мұқановтың «Сырдария »романы қашан жарық көрген:1949

85 С.мұқановтың дәуірді қамтитын туындысы:Сырдария

86 С.Мұқановтың күріш егу,жер суландыру, канал қазу туралыжазған романы:Сырдария

87 С.Мұқановтың «Сырдария»романында әңгіме болатын шаруашылық туралы:Канал қазып,күріш егу мәселесі

88 Байжан,Айбарша,Дәулет-С.Мұқановтың қай шығармасының кейіпкерлері:сырдария

89 С.Мұқановтың әйгілі романы:Ботагөз,Алғашқы атауы-Жұмбаұ жалау

90 С.Мұқановтың прозалық шығармасы:Жұмбақ жалау

91 Ботагөз романында арқау болған оқиғалар:1916-17 ж тарихи жағдай

92 С.мұқановтың қай шығармасында Романовтар әулетінің 300 жылдығы салтанатпен атап өту

Жалғасы іспеттес екенін анықтаңыз:Баянның,Назым,Ақжүністің

56 С.Мұқанов «Сұлушаш»поэмасындағы кейіпкерлердің бірі:Тұтқын

57 «Мойыны иірілген аққу сынды,

Тамағы тарғындай боп тарты күнді,Қан қызыл,жұқа ерін,оймақ ауыз,Қиылып құмырсқадай беті үзілді:деген портретте: Сұлушаштың портреті

58 Он алтыға келгенде қыздың жасы,

Төгіліп тізесіне түсті шашы,

Қаламен жалғыз сызық тартқандай боп,Қиылды қап-қара боп қыздың қасы»Қыздың портреті берілген поэманың авторы:С.Мұқанов, Сұлушаш

59 «Сұлушаш»поэмасындағы:

«Сен қайда өлсең,мен сонда бірге өлем,

Бұл есіңне шыұпасын-мұны бір де»деген жолдар арналған:Қайсарға

60 С.Мұқановтың поэзиялық шығармалары:Сұлушаш,Ақ аю.

61 «Сайран», «Сергелден,», «Күй»атты тараулар кездесетің С.Мұқановтың шығармасы:Сұлушаш

62 С.Мұқановтың «Сұлушаш поэмасына тән қатарлар: Жолбарыстан қорыққан Сұлушаш секіріп өледі,ал Алтай болса,қуғыншылардан құтылу үшін өзін-өзі өлтіреді.

Екеуінің қосылуына мүнкіндік жоғын білген екі жас елден қашып кетіп,тау ішін паналайды,

Байдың қызы Сұлушаш пен кедейдің жігіті Алтайдың арасында махаббат көрсетіледі.

63 Тыңдаған толқындар,»Аққан жұлдыз» романының авторы:С.Мұқанов

64 С.Мұқановтың қаламына тән роман:Теміртас

65 С.Мұқанов «Өмір мектебі» романында суреттелетін 6 жасар кезінен есінде сақталған азамат ,өзі кедей болса да,Сәбиттің үй ішіне

көмегін тигізген саятшының есімі:Ораза

66 С.Мұқанов аңшылық жайлы әңгімесі:Саятшы Ораз.

67 С.Мұқановтың «Саятшы Ораз» деген үзінді әңгімесі қай кітабінен алынған:Өмір мектебі

68 С.Мұқановтың «Өмір мектебінен»алынған үзінді «Саятшы Оразда»көрсеткендей,қандай құстарды қандай мезгідге аң-құс салатын: «Қыста құсбегілер бүркіт,жазда қаршыға мен тұйғын салады .

69 «Өмір мектебінің»екінші романынан алынған «Есіл бойында»өзіндісін суреттелетін оқиға: Әсем табиғат,жастық сезім,ғажап ін туралы айтылады.

70 Шүректің Мұратбегіне ғашықтық жыр арнаған Ұлпа қыз туралы жазылған С.Мұқановтың шығармасы:Өмір мектебі

С.Мұқановтың «Есіл бойында», «Қмір мектебі»Шығармасындағы әрі ақын,әрі сазгер Ұлпа қыз ғашық болатыеһн жігіт:Мұратбек

71 С.Мұқановтың кейіпкері «Өмір мектебінен» Ұлпа қыздың әні делінген өлеңнің аты:Есіл асып барады

72 С.Мұқановтың «Есіл бойында»шығармасындағы сүйгеніне арнап ән шығарған қыз:Ұлпа

73 «Есіл бойында»шығармасындағы әнші жігіт: Мырзатай

74 С.Мұқанов «Өмір мектебі»романында суреттелетін өзен:Есіл

75 С.Мұқановтың «Өмір мкетебі». «Менің мектептерім»романдарының жанрлық ерекшеліктері:Өмірбаяндық роман

76 С.Мұқанов «Өмір мектебі»романы:Трилогиялық роман

Туралы суреттелген:Ботагөз

93 «Ботагөз»романындағы кейіпкерлердің сөйлеу тілінің ерекшелігі:Қарапайым сөйлеу тәлә арнасы сақталған

94 С:Мұқановтың «Ботагөз» романы композициялық құрылымы жағынан неше тарауға бөлінеді:Үш

95 С.Мұқановтың «Ботагөз» романы:1 бөлім «Тұңғиықта»суреттелетін оқиға ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ қауымы ,2 бөлім Таң атарда суреттелетін оқиға ;Қазақ ауылындағы бай мен кедей арасындағы наразылықтың үдей түсуі,әсіресе 1916 жылы оқиғасына байланысты патшаның маусым жарлығы салдарынан ұлт азаттық қозғалысының тууы болады,3 бөлім Күн күлімдегенде суреттелетін оқиға:Қазан төңкерісі азамат баяндалады

96 «Ботагөз »романындағы Ботагөзге тән қасиеттер:Әділдікті сүйеді,білімге ұмтылғыш, батыл.

97 Кедей қызы,дер шағында оқуға түскен,Тұлғасында,мінезінде кісі боларлық белгілері бар.Олай болса түбінде бұдан әлеуметтік адам шығуында сөз жоқ,деген сөздер арналған кейіпкер:Ботагөз

98 Кенжебек,Темірбек,Бүркітбай-қай романның кейіпкері:Ботагөз

99 «Ботагөз»романының кейіпкерлері:Амантай,Кулаков,Темірбек

100 Амантай кейіпкерге тән сипат;Батыл,ержүрек

101 Асқар,Амантай –С.Мұқановтың қай романының кейіпкері:Ботагөз

102 «Табанына қадалған шөкір маңдайыма қадалсын дейтін,Ботагөздің әкесі –енді мына »

мен»-дейтін кеиіпкер:Амантай

103 «Ботагөз»романындағы Асқардың Итбаймен Петербургке бару себебі :Романовтар тұқымының таққа отыруының 300 жылдығына

104 С.Мұқанов «Ботагөз»романындағы Асқар кім?Ботагөздің жары

105 «Ботгөз»романының соңында Ботагөздің атқан таңды қарсы алған жер:Шалқар көлінің ортасындағы діңгек таста

106 Бас кейіпкер азаттық таңын көл ортасындағы діңгек таста қарсы алатын С.Мұқановтың шығарамасы:Ботагөз

107 С:Мұқановтыңөнер иесіне арналған туындысы:Балуан Шолақ

108С.Мұқановтың «Балуан Шолақ»1944ж туындысында Нұрмағамбетке Балуан Шолақ деген атауды қойған:Халық

109 Балуан Шолақтың шын аты:Нұрмағамбет

110 С.Мұқановтың «Балуан Шолақ»туындысында бала Нұрмағанбетке әкесі тайды сыйлау себебі:Сүндетке отыру құрметіне

111 С.Мұқановтың «балуан Шолақ»туындысында бала Нұрмағанбеттің алғашқы ерлігі байқалған :Асау тайды үйретуі

112 С.Мұқановтың прозалық туыындылары:Алыптың адамдары,Қызыл жар, Саяхаттар

113 Шоқан жөнінде тұңғыш көркем шығарма жазған жазушы:С.мұқанов

114 С.Мұқановтың Ш.Уәлиханов туралы жазған романы:Аққан жұлдыз

115 С.Мұқановтың тарихи тұлға өміріне арналған шығармалары:Аққан жұлдыз.Балуан Шолақ

116С.Мұқановтың «аққан жұлдыз»романының кейіпкерлері:Шоқан,Айжан,Нарқыз.

117 С.Мұқановтың «аққан жұлдыз»романында сомдалатын тарихи тұлға:Ш.Уәлиханов

118 С.мұқановтың «Аққан жұлдыз»романы неше кітәптан тұрады:2 кітәптан

119 С.Мұқановтың драматургия саласындағы құнды еңбегі:Шоқан Уәлиханов пьессасы

120 Ш.Уәлиханов пьессасының авторы:С.Мұқанов

121 Ш.Уәлиханов пьессасы сахнаға қойылған жыл:1954

122 Драматургия-қазақ әдебиетіндегі негізіненМ.Әуезов тудырған жанр»-деп айтқан:С.Мұқанов

123 С.мұқановтың қазақ халқының мәдениеті,өнері,тілі жайлы жазған тарихи этнографиялық зертеу еңбегі:Халық мұрасы 1974

124 С.Мұқановтың очеркі:Алтын аймақ

125 «Сәбит аға жас ұлттық әдебиетіміздің негізін малушы аға буын өкілі еді,Біз Мұхтар Әуезов,Садриддин Айни,Ғафур Ғұламнан қалай үйренсек,одан да солай үйрендік»..Пікір иесі:Ш.Айтматов

Ғабит Мүсірепов

"Ғабит Мүсірепов - ардақты ат! … Мүсіреповті мақтаудың керегі жоқ,Мүсіреповпен мақтануымыз керек. " (З. Қабдолов)

Туған жері: Солтүстік Қазақстан облысы, Жамбыл ауданы, Жаңа жол ауылы.

Алғашқы туындысы: "Тулаған толқында" (1927-1928).

Әңгімелері: "Қос шалқар", "Талпақ танау", "Шұғыла", "Автобиографиялықәңгіме", "Этнографиялық әңгіме", т. б. Ана туралы әңгімелер;

Романдары: "Қазақ солдаты" ("Қазақ батыры, 1945), "Оянған өлке" (1953), "Жатқолында" (1984); "Ұлпан" повесі (1974), "Кездеспей кеткен бір бейне" (1968)поэмасы,

Драмалары: "Қыз Жібек", "Амангелді" (Б.Майлинмен бірге), "Қозы Көрпеш-Баянсұлу", "Ақан сері-Ақтоқты", "Болашаққа аманат";

Кітаптары: "Суреткер парызы" (1970), "Заман және әдебиет" (1982). т. б.1974 жылы "Социалистік Еңбек Ері" атағы берілді.

1)Ғ.Мүсіреповтің туған өлкесі:(Солтүстік Қазақстан облысы) (Жамбыл ауданы,Жаңажол ауылы)

2)Ғ.Мүсіреповтің әкесінің аты: (Махмұт)

3)Ғ.Мүсіреповтің білім алу жол (дар)ы: (Қостанай облысының Обаған болысындағы екіжылдық орыс мектебіне оқуға түседі; Бекет Өтетілеуовтің көмегімен Пресногорьковтегі жоғары бастауыш училищеге қабылданады;1923 жылы Орынбор қаласындағы жұмысшы факультетіне оқуға алынады)

4) Орынбор қаласындағы жұмысшы факультетінде оқыған қаламгер: (Ғ.Мүсірепов)

5) Ғ.Мүсірепов жұмысшы факультетіне (рабфакқа) оқуға түскен қаласы: (Орынбор)

6) Ғ.Мүсірепов Орынбордағы рабфакқа оқуға түскен жылы: (1923)

7) «1923 жылы күзге қарай Сәбит мені Орынборға әкелді. Әкем оқуға кетуіме қарсылық жасап еді, Сәбит көп күш салды,»-деп жазған жазушы: ( Ғ.Мүсірепов)

8) Қазақ халқын ашаршылыққа ұшыратқан қасіретті 1932 жылы туралы жоғары орынға ашық хат жазған неше азамат: (бес) (Ғ.Мүсірепов,Алтынбеков,Гатауллин,Қуанышев,Дәулетқалиев)

9) Ғ.Мүсіреповке тән мінез –сипат: (ақиқатты ашық айтып,азаматттық қалпынан жазбаған әділ адам)

10) «Биағаң халық жауы болса,менде жаумын» деген қайсар сөздің авторы:(Ғ.Мүсірепов)

11) «Ара-Шмель» журналының бас редакторы болған қаламгер: (Ғ.Мүсірепов)

12) Ғ.Мүсірепов 1956-1966ж.ж. бас редакоры болып қызмет атқарған журнал: ( «Ара-Шмель»)

13) Ғ.Мүсірепов аралаған шетелдер: (Жапония,Египет,Алжир,Италия)

14) «Суреткер парызы» атты кітаптың авторы: (Ғ.Мүсірепов)

15) Қазақ жазушыларының арасында Социалистік Еңбек Ері атағын алған бірден бір жазушы: (Ғ.Мүсірепов, 1974ж.)

16) «Автобиографиялық әңгіменің» авторы: (Ғ.Мүсірепов)

17) Атекем атты кейіпкері бар Ғ.Мүсірепов шығармасы: ( «Автобиографиялық әңгіме»,1956ж.)

18) Ғ.Мүсірепов (Автобиографикалық әңгімесінде) өзінің алғашқы ұстазы ретінде атайтын жазушы: (Бекет Өтетілеуов)

19) Ғ.Мүсіреповке әдебиетті сүйіп өсуге ықпалын тигізген ұстаз ақын: (Бекет Өтетілеуов)

20) ***Ғ.Мүсіреповтің «Автобиографиялық әңгімесінде» сөз етілетін оқиға(лар):(*Мұғалімі Бекет Өтетілеуов кез келген істі таза қолмен істеуге үйреткен)

21) Берілген үзінді Ғ.Мүсіреповтың қай шығармасынан

“…Келер жылы Бекет Өтетілеуов өз атынан өтініш жазып, мені Преснегорьковская стансасындағы жоғары бастауыш мектебіне түсірді. Орысшадан екі алып, есептен бес алып түстім...” (“Автобиографиялық әңгіме”)

22) Бекет Өтетілеуов XXғ. басында әдебиеттің қандай саласын қалыптастырған? (Аудармашылықты)

23)***Ғ.Мүсіреповтің 1925 жылы “Еңбекші қазақ” газетінде жарияланған әңгіме(лер)”і:(*”Едіге”)

24)Ғ.Мүсіреповтің қабырға газетіне жазған әңгімесінен повеске айналған туындысы :(“Тулаған толқында”)

25)Ғ.Мүсіреповтің тұңғыш көлемді шығармасы :(“Тулаған толқында”)

26) Ғ.Мүсіреповтің “Тулаған толқында” бейнеленетін бір оқиға(1916 жылғы дүрбелең кезіндегі ауыл тірлігі)

27)Ғ.Мүсіреповтің «Этнографиялық әңгімесінің» жазылу ерекшелігі: (Диалогпен жазылған)

28) Ғ.Мүсіреповтің екі түрлі сезімді, екі түрлі өмірді басынан кешіргенін тебірене баяндайтын шығармасы: (« Қос Шалқар»,1928ж.)

29) Ғ.Мүсіреповтің 1930 жылдың бас кезінде жазған әңгімесі: ( «Қос Шалқар»)

30)Ғ.Мүсіреповтің колхоз өмірінің бұралаңын бүкпей, ашып айтқан шығармасының бірі: (« Қос Шалқар»)

31) Ғ.Мүсіреповтің мал шаруашылықты аудандарды коллективтендіру және жартылай көшпелі қазақ халқын отырықшыландыру көрініс тапқан әңгімесі: ( «Қос Шалқар»)

32) Ғ.Мүсіреповтің колхоздастыру кезеңіндегі қиыншылықтарды, таптық күресті суреттеген шығармалары: (« Көк үйдегі көршілер», «бір адым кейін екі адым ілгері»)

33)Ана тақырыбына айрықша көп қалам тартқан жазушы: (Ғ.Мүсірепов)

34)Ғ.Мүсіреповтің ана тақырыбына жазған әңгімесі: («Ақлима»)

35) Ғ.Мүсіреповтің әйел-ана атымен аталатын әңгімесі : (« Ақлима»)

36) Ғ.Мүсіреповтің ана туралы әңгімесіндегі мүгедек жігітті өз баласындай күтіп баққан ана образы : (Ақлима)

37) Жалпақ балуан деген кейіпкер кездесетін Ғ.Мүсіреповтің ана туралы әңгімесі :( «Ананың анасы»)

38)Әйтілес қарт , Жалпақ балуан деген кейіпкерлері бар шығарма: (« Ананың анасы»)

39)Ғ.Мүсіреповтің әңгімесі: («Ананың анасы»)

40)Ғ.Мүсіреповтің «Ананың анасы» әңгімесінің кейіпкері: (Кейкі батыр)

41)*** Ғ.Мүсіреповтің «Ананың анасы» әңгімесінің кейіпкеріне тән сипаттама : (*Барымтаға түсіп,күңдікке сатылған жан;*40 жігіттен қаймықпай қызын құтқарып алған жан)

42)Антонов,Нағима-Ғ.Мүсіреповтің қай шығармасының кейіпкерлері? («Ананың арашасы»)

43)Ғ.Мүсіреповтің 1916 жылғы ұлт-азаттық көтерілісінің шындығын суреттеген, ана бейнесін сомдаған әңгімесі: («Ашынған ана»)

44) Ғ.Мүсіреповтің «Ашынған ана» әңгімесі қандай оқиғаға негізделген? (1916 жылғы ұлт-азаттық қозғалысына)

45)Ғ.Мүсіреповтің «Ашынған анасының» кейіпкері:( Қапия);

46)Қапия ана-Ғ.Мүсіреповтің қай шығармасының кейіпкері? («Ашынған ана»)

47) Ғ.Мүсіреповтің «Ер ана» әңгімесіндегі кейіпкер:(Наталья)

48) Ғ.Мүсірепов жасаған әйелдер бейнесінің ерекшелігі: (Қайратты,қуатты,жеңімпаз әйелдер)

49)Ғ.Мүсіреповтің М.Горькийден аударған әңгімесі: («Адамның анасы»)

50) Ғ.Мүсірепов М.Горькийдің қандай новелласын аударған?(«Өлімді жеңген ана»)

51) Ғ.Мүсіреповтің Горькийден аудармасы: («Адамның анасы»; «Өлімді жеңген ана»)

52) Ғ.Мүсіреповтің М.Горький шығармаларының ізімен жазылған шығармасы: («Ана кесімі айнымайды»)

53) Ғ.Мүсіреповтің 1932 жылдың сұмдығы мен қулығын әшкерелеген шығармалары// Ғ.Мүсіреповтің аш-жалаңаш өмірді, ащы да ауыр шындықты көрсететін әңгімелері : («Талпақ танау», «Шұғыла»)

54)Ғ.Мүсіреповтің жазушылық мәнерін , азаматтық тұлғасын танытқан шығармасы: («Шұғыла»)

55) «Шұғыла» әңгімесінің авторы: (Ғ.Мүсірепов)

56)Ғ.Мүсірепов «Шұғыла әңгімесінде шұғыла деп айтқан: (Қардан жасалған «аққаланы»)

57)Ғ.Мүсіреповтің ашаршылық жылдарына байланысты жасалған батыл шығармасы: («Шұғыла»)

58)Ғ.Мүсіреповтің «Шұғыла» әңгімесінде Қостанайдан ат арбамен шыққан адамдардың елсіз даланы он төрт күн кезіп келе жатқан себебі: (Ашаршылыққа ұшырағандарға көмекке келеді)

59)Ғ.Мүсіреповтің 1932 жылғы ауыр шындықты астарлап жеткізген шығармасы: («Шұғыла»)

60)Ғ.Мүсіреповтің «Шұғыла» атты әңгімесі жарияланған жыл: (1933 ж.)

61) Ғ.Мүсіреповтің әңгімесі: («Талпақ танау» , 1933 ж.)

62) Ғ.Мүсіреповтің «Талпақ танау» әңгімесінде суреттелген оқиға: («Бесінші түлікпен» келген зорлық-зомбылықты әзіл арқылы әшкерелейді.)

63) Ғ.Мүсіреповтің әзілдей отырып, 1932 жылдың сұмдығы мен қулығын әшкерелейтін әңгімесі: («Талпақ танау»)

64) Есен қай шығарманың кейіпкері? («Талпақ танау»)

65)Cәден ,Есен - Ғ.Мүсіреповтің қай шығармасының кейіпкерлері: («Талпақ танау»)

66) «Бесінші түлікпен келген зорлық-зомбылық , әпербақан содырлықты-дәуір шындығы жайлы өзгеге ұқсамай, айғайлап шала бүлінбей , өнердің өз тілімен бейнелеп шыққан» деген пікір Мүсіреповтің қай шығармасы туралы? (Талпақ танау»)

67) Ғ.Мүсіреповтің колхоз өмірінің бұралаң-бұлтарысын бүкпей ,ашып айтқан шығармасы: («Алғашқы адымдар»)

68) Ғ.Мүсіреповтің 1950-70 жылдар аралығында жазған шығармасы: («Өмір жорығы»)

69) Ғ.Мүсіреповтің тарихи тақырыпқа жазылған шығармасы («Ер Қаптағай»)

70)Ағасының қалыңдығын алып қашып әкеліп беретін бала туралы жазылған Ғ.Мүсіреповтің шығармасы: («Боранды түнде»)

71) «Боранды түнде» әңгімесіндегі Қайсардың тұлпарының аты: (Күрең төбел)

72) «Боранды түнде» әңгімесінде жеңгесінің балаға «Інішегім» деп ат қойған себебі: (Жақын тартып, інісіндей көргендіктен)

73) Ғ.Мүсіреповтің «Боранды түнде» әңгімесіндегі баланың есімі: (Баланың есімі аталмайды)

74) Ғ.Мүсіреповтің «Боранды түнде» әңгімесінің кейіпкерлері: (Бекберген,Кәмен)

75) Ғ.Мүсіреповтің «Боранды түнде» әңгімесінің кейіпкерлері: (Қайсар,Кәмен,Боқмұрын) (Асылхан)

76) Ғ.Мүсіреповтің қай шығармасында , қай бөлімінде Айко деген есім кездеседі? («Жапон балладасы», Көздің әңгімесінде)

77) Ғ.Мүсіреповтің роман(дар)ы: («Қазақ солдаты», «Оянған өлке», «Ұлпан»)

78) Ғ.Мүсіреповтің проза жанрындағы алғашқы күрделі еңбектерінің бірі: («Оянған өлке»)

79) «Дүние жүзінде қазақтан ұзақ амандасатын ел кемде-кем шығар. Әсіресе осындай дау-жанжалдың арасында жүретін езіп-созып , тіпті ұзақ амандасады. Мал-жан ,ауру-сырқау,ит-құсқа дейін қалдырмай сұрасады..»-деген жолдары бар халықтық дәтүрдің небір ғибратты үлгілерін сипаттайтын Ғ.Мүсіреповтің шығармасы: («Оянған өлке» романы,1953 ж.)

80) «Тағы да таласып келіп, тағы да тақасып келіп қонып жатқан екі бай ауыл ақ үйлерін әлі тіккен жоқ еді..»- деген жолдармен басталатын Ғ.Мүсіреповтің романы: («Оянған өлке»)

81)Жұман, Игілік, Рязанов, Ушаков атты кейіпкерлері бар шығарма: («Оянған өлке» романы, Ғ.Мүсірепов)

82) «Оянған өлке» романындағы бір-бірімен бақталас қазақ байлары : (Жұман мен Игілік )

83) Ғ.Мүсіреповтің Игілік, Жұман ,Күреңкүз қожа деген кейіпкерлер кездесетін шығармасы: («Оянған өлке»)

84) «Оянған өлке» романындағы Игілік биге зәулім үй салып берген қызметші: (Сандыбай)

85) «Оянған өлке» романындағы Игілік қандай кейіпкер? (Өмірді ақшамен өлшейтін үлкен есептің адамы,дініне берік үстем тап өкілі)

86) «Оянған өлкеде» ақ түтек боранда үйір-үйір жылқысымен бірге Жұман байдың жарқабақтан көк мұзға құлап өлуі қандай символдық белгіні сипаттайды? (Жұмандар тіршілігінің күйреуі)

87) Ғ.Мүсіреповтің шығармасы , «Оянған өлке» романының жалғасы: («Жат қолында»,1984ж.)

88) Ғ.Мүсіреповтің «Жат қолында» шығармасының бірінші кітабының аты: («Оянған өлке»)

89) Ғ.Мүсіреповтің роман жанрының қалыптасуына үлес қосқан шығармасы:

(«Жат қолынды»)

90) Ғ.Мүсіреповтің соғыс тақырыбына арналған романы: («Қазақ солдаты»)

91) Ғ.Мүсіреповтің «Қазақ солдаты» романының кейіпкерлері: (Қайрош; Шеген мен Бораш-балалар үйіндегі достары; Ақбота-сүйген қызы; Семен Зонин, Владимир Толстов, Василий Гришин , Петр Ушаков, Сәмед Абдуллаев, командирлер: политрук Ревякин, майор Русаков, капитан Мирошник –майдандас достары)

92) Ғ.Мүсіреповтің қаһармандық бейне жасаған, адамның жан сұлулыған жырлаған патриоттық шығармасы: («Қазақ солдаты»)

93) Ғ.Мүсіреповтің «Қазақ солдаты» романының 1945 жылы алғаш басылып шыққандағы аты: («Қазақ батыры»)

94) «Қазақ батырының» кейін өзгертілген аты: («Қазақ солдаты»)

95) Ғ.Мүсіреповтің Болгария,Польша, Румыния, Франция елдерінде танымал болған романы: («Қазақ солдаты»)

96) Ғ.Мүсіреповтің «Қазақ солдаты» романына тән (лайықты) қатар: ( Тұңғыш әскери роман) (сатылы композициялық роман, 125 кейіпкер,150-ге тарта эпизод бар)

97) «Әуелі келісіп алайық, сіз еш нәрсені жасырмайсыз;мен еш нәрсе қоспаймын,»-деген келісім жасалып жазылған шығарма: (Ғ.Мүсірепов «Қазақ солдаты»)

98) «Зытып келем, зытып келем. Артыма қарай-қарай зытам... зытып келе жатқаным- қашып келемін, артыма қарай беретінім- қорқып келемін...» Үзінді Ғ.Мүсіреповтің қай шығармасынан алынған? («Қазақ солдаты»)

99) «Қазақ солдаты» шығармасындағы кейіпкердің шын аты: (Қайырғали Смағұлов)

100) Қайроштың балалар үйінде машықтанған мамандығы: (Шаштараз)

101)Қайроштың (Ғ.Мүсірепов «Қазақ солдаты») соғысқан жерлері: (Кавказ, Новороссийск,Ростов, Керчь)

102) «Ала баған екі елдің ғана белгісі емес, екі түрлі дүние танудың, болған мен болашақтың шегін айырып тұрған сияқтанады...»-деген үзінді алынған Ғ.Мүсіреповтің шығармасы: ( «Қазақ солдаты»)

103) Ғ.Мүсіреповтің «Қазақ солдаты» романының кейіпкері: (Ақбота)

104) «-Мүмкін, менің алдымда сағым теңізіндей құлпырып, алыстан қол бұлғаған жаңа бір өмір жатқан шығар...»-дейтін Ғ.Мүсіреповтің кейіпкері: (Қайрош)

105) Қайрош бейнесінің («Қазақ солдаты») ерекшелігі: (Отанын шексіз сүйетін жастың типтік бейнесі)

106) «Қазақ солдатында» жауынгерлер арасында Қожанасыр әңгімелерін көп білетін Қайроштың достарының бірі: (Самед Абдоллаев)

107) «Қазақ солдаты» романының кейіпкері: (Самед)

108) Ғ.Мүсіреповтің қазақ прозасындағы озық үлгідегі романы: ( «Ұлпан»,1974 ж.)

109)Қазақ ауылының жүз жылдық өмірі суреттелетін Ғ.Мүсіреповтің шығармасы: («Ұлпан»)

110) Ғ.Мүсіреповтің әйел-анаға арнаған туындыларының шоқтығы: «Ұлпан»

111). «Ұлпан» романындағы кейіпкерлер : (Есеней-Керей-Уақ биі;Ұлпан –Артықбай батырдың қызы,Есенейдің жары;Біжікен-Ұлпанның қызы;Торсан-Біжікеннің күйеуі;Мырзаш-Ұлпанды айттырған жігіт,саудагер Түленнің баласы;Аңшы Мүсіреп,Түрікпен Мүсіреп,Артықбай батыр,Шынар т.б)

112) Ғ.Мүсіреповтің шығармаларындағы Есеней-қай шығарманың кейіпкері? (« Ұлпан»)

113.) Жас қызға үйленіп,жүрегі жұмсарып,мейірімді жанға айналған Ғ.Мүсіреповтің кейіпкері:(Есеней)

114) «Ұлпан» романындағы Ұлпанның жары,ел басқарған би (Есеней)

115) «Ұлпан» романындағы Есеней қандай кейіпкер? (Тар шеңберден шыға алмай қалған,күндесдік пен бақай есепті көкірегіне мықтап түйген жан)

116) «Ұлпан» романындағы Ұлпан қандай кейіпкер? (Елге билік айтушы,басшы,ақылгөй ана)

117 ) Ғ.Мүсіреповтің «Ұлпан» романындағы ұлпанға мұңдас әйел: (Шынар)

118) «Ұлпан» романындағы Шынар Ғ.Мүсіреповке кім болған? (Әжесі)

119) Есеней,Артықбай батыр,Шынар,Қанекей деген кейіпкерлері бар Ғ.Мүсіреповтің шығармасы («Ұлпан»)

120) Ұлпанның қызының аты: (Біжікен-Бибіжиһан)

121 ) Ғ.Мүсіреповтің «Ұлпан» романындағы Ұлпанның өз қызына арамдық жасаған жігіт:(Торсан )

122) Ғ.Мүсіреповтің 1960-1970ж жазған поэмасы: («Кездеспей кеткен бір бейне»)

123 ) «Кездеспей кеткен бір бейне» (1966ж) атты қара сөзбен жазылған поэманың авторы: (Ғ.Мүсірепов)

124 ) Ғ.Мүсіреповтің «Кездеспей кеткен бір бейне» шығармасының бас кейіпкері: (Еркебұлан) (Прототипі-С.Сейфуллин)

125 ) Еркебұлан-қай шығарманың кейіпкері:(«Кездеспей кеткен бір бейне»)

126 ) Ғ.Мүсіреповтің «Кездеспей кеткен бір бейне» шығармасында әдебиетімізге қосылған тың, көркем тұлға:(Еркебұлан)

127) Ғ.Мүсіреповтің пьесалары: («Қозы Көрпеш-Баян сұлу»; «Ақан сері-Ақтоқты»; «Амангелді»)

128) «Қыз Жібек», «Қозы Көрпеш-Баян сұлу», «Болашаққа аманат», «Ақан сері-Ақтоқты», «Амангелді» пьесаларының авторы: (Ғ.Мүсірепов)

129) Ғ.Мүсіреповтің пьесасы ( «Қыз Жібек»,1934ж)

130) Ғ.Мүсіреповтің «Қыз Жібегі»: (Музыкалық драма)

131) Ғ.Мүсіреповтің Б.Майлинмен бірге азамат соғысының ардагеріне арналған пьесасы: («Амангелді» )

132) «Амангелді» пьесасының авторы: (Ғ.Мүсірепов) (Б.Майлинмен бірге)

133) «Амангелді» киносы қай жылы түсірілді? (1938ж)

134) Ақан сері өміріне арналған пьесасы:(«Ақан сері-Ақтоқты» Ғ.Мүсірепов)

135) Ғ.Мүсіреповтің «Ақан сері-Ақтоқты» шығармасының драмалық ерекшелігі:(трагедия )

136) Ғ.Мүсіреповтің ақ өлеңмен жазылған драмасы: («Ақан сері-Ақтоқты»)

137) Ғ.Мүсіреповтің психологиялық драмасы : («Ақан сері-Ақтоқты»,1941ж.)

138) Ғ.Мүсіреповтің драматургия саласындағы еңбегі: («Ақан сері-Ақтоқты»)

139) Ғ.Мүсірепов сомдаған сахналық бейне,өнер адамының есімі: (Ақан)

140) «Әр аралға бір қамалдым,

Өмір теңіз,табалмадым өткелін,»-деген сөздерді айтқан «Ақан сері-Ақтоқты» пьесасындағы кейіпкер: (Ақан)

141) Ғ.Мүсіреповтің «Ақан сері-Ақтоқты» драмасындағы кейіпкер:(Науан Хазірет)

142) Науан Хазірет –қай шығарманың кейіпкері?: («Ақан сері-Ақтоқты»)

143)Мәрзия, Науан, Дәмелі атты кейіпкерлері бар шығарма: («Ақан сері-Ақтоқты»)

144) Ғ. Мүсіреповтің тірідей көмілген Мәрзия атты кейіпкері бар туындысы: («Ақан сері-Ақтоқты»)

145) «...Тас қорғанда ел отыр да,

Қақпасында қазірет.

Кімге естілмек адам зары?

Жапандасың, жалғызсың,

Кімге естілмек айғайың?

...Неткен мағынасыз бос өмір?»-деген шумақтар алынған шығарма: («Ақан сері-Ақтоқты»)

146) «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» жыры мен Ғ.Мүсіреповтің осы аттас трагедиясының айырмашылығы:(Көп айырмашылығы бар)

147)Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасына (1939ж») автордың өзі енгізген әдеби бейне: (Жантық)

148) Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасындағы жырда жоқ жаңадан қосылған кейіпкерлер: (Жантық,Жарқын)

149) Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасындағы Жантыққа қарсы бейне: (Жарқын)

150) Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» трагедиясындағы кейіпкер: (Жарқын)151)Ғ.Мүсіреповтің мінездерін ұқсас тәсілмен жасаған сахналық бейнелері: (Сәрдәлі мен Жантық)

152) Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасы басталады: (Қарабайдың монологінен)

153) «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» пьесасындағы Қарабай: (Баянның әкесі)

154)1954ж қазақ жазушыларының ІІІ съезінде Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» драмасына жоғарғы баға берген ғалым-жазушы: (М.Әуезов)

155)Қазақ театрында ұзақ жылдар бойы Қарабайды ойнаған әртіс:(Серке Қожанқұлов) (1896-1979)

156) Солақай сыншылар «Абай жолына» көк сүңгі сілтеп, М.Әуезов басына әңгір таяқ ойнатқанда ара түсіп, мақала жазған жазушы:(Ғ.Мүсірепов)

157) «Үндестік деген екі дауыстың бірдейлігі емес, ең кемі екі түрлі дауыстың қиысуы емес пе. Сөз көркемдігі осы мінездес. Бір сөз бір сөзге жарығын да түсіріп тұрады.» Кімнің сөзі?: (Ғ.Мүсірепов)

158) «Ғ.Мүсірепов әрқашанда өз халқымен бірге қуанып,бірге толғанады» ,-деген пікірдің авторы:(І.Омаров)

159)Ғ.Мүсірепов –ардақты ат!Мүсірепов туралы мың сөзден «Мүсірепов»-деген бір сөздің мағынасы әлдеқайда терең, мазмұны әлдеқайда бай... Үзіндінің авторы:(З. Қабдолов)

Ғабиден Мұстафин

Туған жері:Қарағанды обл,Теміртау қаласындағы жақын жердегі Жауыртау-Нұра өзені бойындағы Сартөбе деген жер.

Тұңғыш шығармасы: «Сәрсен мен Боқаш»әңгімесі(1927ж)

Тұңғыш кітабы: «Ер Шойын»(1929ж)

Романдар: «Өмір не өлім»,(1939), «Қарағанды»(1952), «Шығанақ»(1945), «Миллионер» (1948), «Дауылдан кейін»(1959), «Көз көрген»(1963);

Әңгімелері: «Керуен», «Тұтқын», «Құлаған құз», «Күлмеген адам»,т.б.

.Ғ.Мұстафиннің өмір сүрген жылдары:(1902-1985)

.Ғ.Мұстафиннің бітірген оқуы туралы мәлімет:(Орысша-қазақша мектептің 4сыныбын бітірген)

Оқуға түсуге мүмкіндігі болмай,жоғары сотқа қызметке орналасып,жазуға қабілеті оянған жазушы(Ғ.Мұстафин)

Ғ.Мұстафиннің өнеріне сай жауап:(Жазушы)

Ғ.Мұстафин 1939-1948ж.ж)аралығында қызмет еткен журнал( «Әдебиет майданы», қазіргі «Жұлдыз»журналы)

Ғ.Мұстафин қай журналда қызмет атқарған?( «Әдебиет майданы», қазіргі «Жұлдыз»журналы1939-1948ж.ж)

Ғ.Мұстафин қандай газеттерде қызмет атқарған?( «Қарағанды пролетариаты», «Қызыл ту»)

Ғ.Мұстафиннің шығармалары:(«Керуен», «Ер Шойын», «Құлаған құз», «Айғақ», «Шығанақ», «Өмір мен өлім»)

Ғ.Мұстафиннің тұңғыш жинағы қандай атпен жарық көрген?( «Ер Шойын» және басқа әңгімелер)

Ғ.Мұстафиннің тұңғыш кітабы:( «Ер Шойын»1929ж)

Ғ.Мұстафиннің өзі жақсы білетін ауыл өмірін баяндаған тұңғыш кітабы:( «Ер Шойын»)

Ғ.Мұстафиннің тұңғыш кітабы «Ер Шойынның» көтерген тақырыбы:(Ауыл өмірі,кедейдің сана-сезімі,таптық күрес)

Ғ.Мұстафиннің әңгімесі: «Керуен»

«Күлмеген адам», «Құлаған құз»әңгімелерінің авторы:(Ғ.Мұстафин)

Ғ.Мұстафин сомдаған жағымсыз кейіпкерлер:(Олжабек,Ахмет)

Ғ.Мұстафин сомдаған жағымсыз кейіпкерлер:Әлібек,Шәкен

Ғ.Мұстафин сомдаған жағымды әйел образдары:Жанат,Алма,Ардақ

Ғ.Мұстафиннің «Өмір мен өлім»романы жарық көрген жылы:(1940ж)(1939ж жазылған)

Ғ.Мұстафиннің «Өмір мен өлім»романында кімдердің өмірі мен еңбегі суреттеледі?(Шахтерлар өмірі)

Ғ.Мұстафиннің Қарағанды шахтерлерінің өмірінен жазған алғашқы туындысы:(«Өмір мен өлім»)

Ғ.Мұстафин өзі таңдаған тақырыптың мәнін игеру үшін,шахтада жұмыс істеп,жер қазған романы:(«Қарағанды»1952)

Ғ.Мұстафиннің «Қарағанды» романының тақырыбы:(Өндіріс тақырыбы)

«Қарағанды»романының қамтитын жылдары:(1930-1940)

Ғ.Мұстафиннің «Қарағанды» романынында әңгімеленетін мәселе (Жұмысшы табы мен ұлттық интеллигенцияның қалыптасу жолы)

Ғ.Мұстафиннің «Қарағанды» романынындағы бас кейіпкер:(Мейрам)

Мейрам,Жанәбіл-Ғ.Мұстафиннің қандай шығармадан алынған?(«Қарағанды)

Ғ.Мұстафиннің шығармаларындағы бір-бірін ұнатқан жастардың жұбы:(Ардақ-Мейрам)

Мейрам,Ардақ,Жанәбіл-Ғ.Мұстафиннің қай романының кейіпкері-(«Қарағанды»)

Қ.Мұстафиннің «Қарағанды»романындағы орыс адамдарының аты:(Щербаков,Козлов)

Ғ.Мұстафиннің көркемдік жағынан ерекше қуатқа ие болған шығармасы:(«Шығанақ»,1945)

Ғ.Мұстафиннің ауыл шаруашылығына арналған шығармасы:(«Шығанақ»)

Ғ.Мұстафиннің «Миллионер»повесінің заңды жалғасы іспеттес туындысы:(«Шығанақ»,(Дұрысы керісінше болады10.179-бет)

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ»шығармасында сөз болатыны:(Әйгілі тары өсірушінің ерлігі)

Тары өсіруден бірнеше рет дүниежүзілік рекорд жасаған диқан Ш.Берсиев өміріне арналған Ғ.Мұстафиннің шығармасы:(«Шығанақ»)

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ»романының бас кейіпкері-Шығанақтың прототипі: (Ш.Берсиев (1881-1944)-тары өсірудің шебері)

Атақты неміс ақыны Бертольд Брехт арнаулы поэма жазған Ғ.Мұстафин кейіпкерінің аты:(Шығанақ)

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ»романының бас кейіпкері: (Ш.Берсиев)

Ғ.Мұстафиннің «Шығанақ»романындағы кейіпкер:(Олжабек)

Шығанақтан Олжабек бейнесінің айырмашылығы:(Өзімдікі дегенде өзегі талады,жиған-тергенін қызғыштай қориды)

«Шығанақ»бейнесінде еңбек таразысын танытатын өзі дана,барынша адал пейілді адам бейнесі сипатталған,»-деген пікір иесі: (М.Әуезов)

Ғ.Мұстафиннің өзі романтикалық шығарма деп бағалаған туындысы:(«Миллионер»1948ж)

Ғ.Мұстафиннің колхоз өмірінің бетбұрыс кезеңін көрсеткен романы («Миллионер»)

Ғ.Мұстафиннің «Миллионер»шығармасындағы кейіпкерлер:(Жанат,Жомарт,Жақып)

Ғ.Мұстафиннің қай шығармасында Жанат,Жомарт,Жақып деген кейіпкерлер қайда кездеседі?(«Миллионер»)

Ғ.Мұстафиннің ауылдағы өзгеріске арнаған шығармасы:(«Миллионер»)

Ғ.Мұстафин кейіпкерлері:(Жомарт,Мейрам)

Ғ.Мұстафиннің қаламынан туған шығарма:(«Дауылдан кейін»,1960ж)

Ғ.Мұстафиннің «Дауылдан кейін»романы қандай тақырыпқа жазылған?(Тарихи төңкерістік тақырып)

Ғ.Мұстафиннің азамат соғысынан кейінгі ауылды гүлдендірудегі шындықты суреттейтін шығармалары:(«Дауылдан кейін»)

Ғ.Мұстафиннің Аман,Шәкен,Жақып,Таймас,Мақаш деген кейіпкерлер кездесетін шығармасы:(«Дауылдан кейін»)

Ғ.Мұстафиннің «Дауылдан кейін»романының кейіпкер(лер(і):(Шалабай,Аман,Шәкен)

Тәуке,Тайман,Әбен,Танакөз кездесетін шығарма:(«Дауылдан кейін»)

Ғ.Мұстафин сомдаған жағымсыз кейіпкерлер:(Әлібек,Шәкен)

Ғ.Мұстафиннің шығармалары:(«Дауылдан кейін», «Қарағанды», «Миллионер»)

Ғ.Мұстафиннің ғұмырнамалық романы:(«Көз көрген»,1963ж)

Ғ.Мұстафиннің өз өмірі жайлы жазған шығармасы(«Көз көрген»)

Ғ.Мұстафин стиліне тән қасиет:(Қаһарманның көңіл-күйін қимыл-әрекет,мінез құлқы арқылы көрсетеді)

«Менің творчествомның өзегі,арқауы,негізі-жаңа заман,жаңа адам» Бұл сөздің авторы( Ғ.Мұстафин)

«Мен әрдайым бүгінгіні,шамам келгенше ертеңгіні жаздым...» Бұл кімнің сөзі? (Ғ.Мұстафин)

Ғ.Мұстафиннің тың тақырыптарға баратын батылдығын,жаңашылдығын баса айтқан сыншы-ғалым(Зоя Кедрина)

«Сәкен туралы бірер сөз»деген мақала авторы:(Ғ.Мұстафин)

Ғ.Мұстафиннің Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығына ие болған кітабы(«Ой әуендері)

Өзінің «Ойтолғауында»дәуір шындығына бұрылуын «..Өміріміздің бір қызықты шағы жөнді көрсетілмей қалыпты.Оны жазатын жасамыс адамдар азайып барады.Жастар білмейді.Борыш арқалап кету лайық па?Сондықтан азырақ шегінуге тура келді» деп түсіндірген автор( Ғ.Мұстафин )

Қасым Аманжолов

1Қ.Аманжолов(1911-1955)

Туған жері: Қарағанды обл,Қарқаралы ауданы

Тұңғыш кітабы: «Өмір сыры»(1938ж)

Шығармалары:Көптеген өлеңдері және поэмалары: «Ақын өлімі туралы аңыз»,(1943ж), «Қытай қызы», «Құпия қыз», «Бикеш», «Естай-Қорлығайын»,т.б.

«Ақын өлімі туралы поэмасын Ғ.Мүсірепов «қазақ поэмасындағы жаңа бетбұрыс»деп бағалады.»...қазақ поэзиясының інжу-маржаны»(Тихонов.Н.)

Қ.Аманжоловтың туған жылы мен туған жері:(1911ж Қарағанды обл.Қарқаралы ауданы)

Қ.Аманжолов 1935-1936жылдарықайда қызмет атқарған? (Оралда ашылған қазақ театрында)

Қ.Аманжолов 1930 жылдың басында қандай қызмет атқарды?(«Лениншіл жас»газетінде)

Қ.Аманжолов қызмет атқарған газет: ( «Лениншіл жас»,қазіргі «Жас алаш»газеті)

Қ.Аманжоловқа қамқорлық көрсетіп,Семейге оқуға алып келген: (Ағасы Ахметжан)

Сөз өнерінің төрінде «өртке тиген дауылдай»жырлармен мәңгі орын тепкен,1911ж Қарқаралыдағы Қызыл деген жерде дүниеге келген ақын: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың тұңғыш өлеңдер жинағы: («Өмір сыры»)

«Нұрлы дүние» жинағының авторы: (Қ.Аманжолов)

«Хантәңірі», «Күлемін де жылаймын» өлеңдерінің авторы: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың М.Мақатаев шығармасымен аттас өлеңі: («Хантәңірі»)

Қ.Аманжоловтың Қазақстандағы ең биік шыңның өр тұлғасын...келбетін суреттеген өлеңі: («Хантәңірі»)

Қ.Аманжоловтың «Мұхтар аға»өлеңі кімге арналған? (М.Әуезовке)

Қ.Аманжолов қай қаламгерге арнап өлең шығарған? (С.Мұқанов)

Қ.Аманжолов қай қаламгерге арнап өлең шығарған? (Ш.Руставелиге)

Қ.Аманжоловтың 1937 ж 16 буынмен жазған өлеңі: («Руставели Шотаға»); «Ақынның ескерткішіне», « Отан үшін жан пида»өлеңдері 15буынмен жазылған)

Қ.Аманжоловтың Пушкиннің қайтыс болуына 100ж толуына арналған өлеңі: ( «Ақынның ескерткішіне»1937ж)

Қ.Аманжоловтың Отанды,туған жерді сүюге қастерлеуге үндейтін өлеңдерінің бірі- («Мен-табиғат бөбегі»)

«Бұл күнген лайық алыпсың!

Ол күнге қайтіп сыйғансың?

Бір өзің бүкіл халықсың

Қалдырмай бәрін жиғансың,»-деп Қасым айтып отырған алып (АБАЙ)

Қ.Аманжоловтың Абайдың сегіз аяқ өлеңіне еліктеп жазған шығармасы: («Шықтым өмір шыңына»)

«Уа,дариға,алтын бесік туған жер»деп жырлаған ақын: (Қ.Аманжолов)

«Шықтым тауға қарашы кең далаға,

Мәз боласың ұқсайсың жас балаға,

Ол шеті мен бұл шетіне жүгірсең,

Шаршайсың ба,құмарың бір қана ма?Өлеңінің авторы: (Қ.Аманжолов)

Әнімен айтылатын Қ.Аманжоловтың өлеңі: («Туған жер»)

«Жата алмас ем топырағыңда тебіренбей,

Ақын болмай тасың болсам мен егер,»-деген жолдардың авторы: (Қ.Аманжолов)

Ақын Қ.Аманжолов «Арманым жоқ бұл дүниеде дер едім»деген сөздерді кімге арнаған? (Туған жеріне)

Қ.Аманжоловтың «Болдым ғашық,туған дала,мен саған»деген өлең жолдары бар шығармасы: («Туған жер»)

«Япырай!Тудым неге ойшыл болып?

Кеудем толып барады,кеудем толып.

Түгім қалмай жарылып аспанға ұшып,

Неге ғана атпаймын фонтан болып?!-деген үзінді авторы: (Қ.Аманжолов)

«Суреттеп жеткізе алман қанша мақтап,

Келеді Көкше сұлу көп сыр сақтап.

«Өзгемнен осым қымбат,»-дегендей-ақ,

Көкшетау Бурабайын тұр құшақтап,»-деген үзінді авторы: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың туған елдің өсу жолын,жаңаруын шабытпен жырлаған өлеңі: («Жиырма бес»)

«Мектеп-кеме,білім-теңіз»-кімнің өлеңі? (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың соғыстың алдында жазған өлеңдері: («Нартауекел», «Өз елім», «Дауыл» және «Талғар»)

Қ.Аманжоловтың майданға аттанып бара жатқан жолда жазған өлеңдері: ( «Сарыарқа», «Ертіс», «Орал»)

Қ.Аманжоловтың соғыстың ауыр шындығын,солдаттың көңіл-күйін суреттеген өлеңдері : («Қапанға»)

Қасымның соғыс жағдайындағы қиыншылық пен жауынгер ерліігін суреттейтін өлеңі: («Елге хат»)

Қ.Аманжоловтың өзі өмір сүрген кездің талабы мен талғамына лайықтап 1944 жылы жазған өлеңі: («Ғалиға жауап)

Қазақтың әні мен өлеңін,

Найзадай көтеріп келемін.

Шығыстың аласа аспанын,

Түндіктей бір түріп тастадым,»деген кім? (Қ.Аманжолов)

«Үстімде сұр шинелім,

Ақсаңдай басып келемін.

Қағып-соғып шығар ма,

Оңайлықпен мені өлім?»-шумағы алынған? (Қ.Аманжоловтан)

«Міне,менің алдымда жатыр Еділ,

Ер орыстың ежелден бесігі бұл.

Рухындай аруақты ата-бабалардың,

Ойшыл бұлттар аспанда шомылып жүр..»-Қ.Аманжоловтың осы шумақтан басталатын өлеңі: («Ұлы Отан соғысы туралы жыр)

Өзін 26 шумақ өлеңмен таныстырған ақын: (Қ.Аманжолов)

Өзінің «Жас дәурен», «Өзім туралы» өлеңдеріне ән жазған сан қырлы дарын иесі: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың әндері: («Туған жер»,»Жас дәурен», «Өзім туралы)

Қасымның өзі туралы жазған өлеңі: («Өзім туралы)

Өзге емес өзі туралы жырлаған ақын: (Қ.Аманжолов)

Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп,күніне мың ойланып,жүз толғанған ақын: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың өзі «Сыр»деп атап,жас ұрпақпен ашық сөйлесіп,мақсат-мүддесін қуаныш-сүйінішін,сенімі мен дүдәмәлін ортаға салып сырласқан өлеңі: («Өзім туралы»)

Қ.Аманжоловтың іштей ойлану,толғану сыры сияқты,кейінге қалдырған аманат сөзіне ұқсайтын шығармасы: («Өзім туралы»)

Қ.Аманжоловтың өз өмірін ой елегінен өткізіп,өткенін таразылап,болашаққа үміт артқан шығармасы: («Өзім туралы»)

Өзге емес ,өзім айтам өз жайымда,

Жүрегім жалын атқан сөз дайында.

Тереңде тұнып жатқан дауыл күйді,

Тербетіп тулатып бір қалайын да...-Өзі жайлы тебірене жыр жазған ақын: (Қ.Аманжолов)

«Күніне жүз ойланып,мың толғанам,

Өзіммен бірге өлмесін өлеңім деп,»-деген жолдар алынған Қ.Аманжоловтың шығармасы: («Өзім туралы»)

«Сөзім-жыр,лебізім-күй,ерке едім,

Өз жерім,өз елімде еркеледім,»-деген үзінді алынған Қ.Аманжоловтың өлеңі: («Өзім туралы»)

«Дариға,сол қыз»өлеңінің авторы: (Қ.Аманжолов)

Қ.Аманжоловтың 12 буыннан жасалған «Өңімде ме еді,түсімде ме еді...»деп басталатын өлеңі : («Дариға,сол қыз»)

Өңімде ме еді,түсімде ме еді,

Көріп ем ғой бір армандай қызды.

Бір нәзік сәуле күлімдеп еді,

Сұрапыл соғыс соқты да бұзды...Кімнің қай өлеңінен алынған үзінді? (Қ.Аманжолов «Дариға, сол қыз»)

«Шықты бір қыз театардан,

Мойнында орман түлкі.

Шашын күзеп,қасын қырған,

Аузы-басы толған күлкі.»Қай өлеңнен алынған үзінді? («Бикеш»)

«Күлемін де жылаймын,

Жылаймын да күлемін.

Неге ғана бұлаймын,

Өзім ғана білемін» Қай ақынның өлеңінен үзінді?(Қ.Аманжолов)

«Келдім сені сағынып,

Алтын ұя-...

Кең көшеңде басар нық,

Мен бір ақын солдатың..» Қ.Аманжолов айтып отырған қай қала? (Алматым)

«Домбыра, мұнша шешен болдың неге?»-деп тамсана жырлаған ақынның шығармасы: (Қ.Аманжолов «Домбыра»)

Қ.Аманжоловтың «Қоңыр саз домбырадан ескен баяу»деген өлең жолындағы көркемдегіш құрал: (Метонимия)

Қ.Аманжоловтың драмалық дастаны: («Естай-Қорлығайын»)

Жалынды ақын,жауынгер Қасымның поэмасы: («Қытай қызы»)

Қ.Аманжоловтың поэмалары: («Құпия қыз», «Қытай қызы»)

Қ.Аманжоловтың Низамиден аударған шығармасы: («Ләйлі-Мәжнүн») (Т.Шевченко өлеңдері,А.Пушкин «Полтава»,М.Лермонтов «Маскарад»,А.Твардовский «Василий Теркин» т.б.

Қ.Аманжолов аударған қаламгерлер: (Пушкин,Байрон,Шевченко)

Қ.Аманжолов орыс халқының қай ақындарының шығармаларын аударған? (А.Пушкин «Полтава»,М.Лермонтов «Маскарад»,А.Твардовский «Василий Теркин»)

Қ.Аманжолов «Ақын өлімі туралы поэмасы: (1942-1943 ж.ж. Абдолла Жұмағалиевтің бастан кешкен оқиғасы)

Қ.Аманжолов поэмасына арқау болған ақын өміріне тән жауап: (Ұлы Отан соғысы қаһарманына айналған ақын)

Оттың ортасында тұрып,өлімнің өзін әнмен қарсы алған батыр қай шығармаға тән? («Ақын өлімі туралы аңыз»)

Ұлы Отан соғысында қаһармандықпен қаза болған талантты ақынның ерлігіне арналған поэма: ( «Ақын өлімі туралы аңыз»)

Абдолла Жұмағалиев өмірі қай шығармада кездеседі? ( «Ақын өлімі туралы аңыз»)

Қ.Аманжоловтың Ұлы Отан соғысында оққа ұшқан қазақ ақыны,майданда қапылыста мерт болған жан досы А.Жұмағалиев туралы жазған шығармасы: («Ақын өлімі туралы аңыз»)

Қ.Аманжолов «Ақын өлімі туралы аңыз» шығармасын жазған: (32жасында)

Күллі әлемнің ашу-кегі,

Орна менің кеудеме кеп!

Жау жолына атам сені,

Бомба бол да жарыл жүрек! Үзіндінің авторы,қай шығармадан алынған,кейіпкері:(Қ.Аманжолов, «Ақын өлімі туралы аңыз»,Абдолла Жұмағалиев туралы)

«Ұшты құстар шартарапқа,

Хабарлауға ер өлімін.

Ұмтылды жау таптамаққа,

Ең болмаса қалған күлін,»-деп ақын Қасым Аманжолов қай ердің өлімін айтып тұр? (А.Жұмағалиев)

«Өмір гүлін жаншып,таптап,

Шаштан сүйреп махаббатты,

Жерімізде жындай қаптап,

Найзаға іліп ар-ұятты,

Келе жатты сұр жендеттер,

Жиіркеніп,жиырылды жер,»-деген үзінді алынған Қ.Аманжоловтың «Ақын өлімі туралы аңыз» поэмасы кімге арналған? (А.Жұмағалиевке)

Сонау орман етегінде,

Жаланған от сатұр-сұтыр.

Қанды ізін қара түнге,

Көме тастап жаулар отыр...Үзінді алынған Қасымның поэмасы: («Ақын өлімі туралы аңыз»)

«Майдан етіп дүние төрін,

Темір,болат қақтап отқа.

Жекпе-жек кеп өмір,өлім,

Соққыласып жатқан жоқ па?»-деген үзінді алынған Қ.Аманжоловтың поэмасы: («Ақын өлімі туралы аңыз»)

Қасиетті күші ұлы Отанның,

Қанатын бер қыран құстың,

Ашуын бер арыстанның,

Жүрегін бер жолбарыстың!

Күллі әлемнің ашу-кегі,

Орна менің кеудеме кеп! Берілген үзінді қай шығармадан алынған,авторы: (Қ.Аманжолов «Ақын өлімі туралы аңыз»)

«Ақын өлімі туралы аңыздағы бас кейіпкердің сүйікті әні: («Қарғам-ау»)

«Мынау аспан,ай,жұлдыздар тұрғанда,

Қасым оты еш уақытта сөнбейді.

Жалынын ол бөліп беріп жылдарға,

Тек Қасымша алға құлаш сермейді...»деген өлең жолдарын Қасым Аманжоловқа арнаған кім? (СырбайМәуленов)

...Қасым жыры-көңіліміздің аса бір шадыман бақытты шағы»,-деген ақын: (Ә.Тәжібаев)

«Қасым ақын жанының бар толғауын,кек күшін,сезім тереңін түгел бере алған...»-деген пікір иесі: (Ғ.Мүсірепов)

Таным дерек

Абдолла Жұмағалиев (1915-1942)-ақын.Батыс Қазақстан обл,Сырым ауд,Жосалы ауылынды туған.1934 жылы алғашқы өлеңі жарық көрген. «Токиодағы дауыс», «шығыс қызы», «Асан қайғы туралы аңыз» поэмаларын жазды.Байрон,Низами,Тоқтағұл шығармаларын аударды.Қазақстан мемлекеттік сыйлығының иегері(1996ж)

Баубек Бұлқышев (1916-1944)

Туған жері: Қарағанды облысы, Ұлытау ауданында дүниеге келген

Шығармалары: «Шығыс ұлына хат», «Өмір сүргім келеді», «Жауыздық пен махаббат», «Өмір мен өлім», «Заман біздікі», т.б публицистикалық мақалалары, «Алматы-менің қалам» романы (аяқталмаған), «Айсұлу» поэмасы

Б.Бұлқышевтің туған жылы: (1916ж), (1944ж Ұлы Отан соғысында қаза тапты)

Б.Бұлқышев дүниеге келген жер: (Жезқазған) (Қазіргі Қарағанды обл.Ұлытау ауданы)

Алматы сауда қаржы техникумын, Москва сапер училищесін бітірген жазушы: (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышевтың шығармасы: «Айсұлу» поэмасы

«Алматы- менің қалам» атты бітпей қалған романы бар жауынгер жазушы: (Б.Бұлқышев)

«Жауыздық пен махаббат», «Заман біздікі», «Шығыс ұлына хат» т.б шығармалар жазған жауынгер-публицист жазушы : (Б.Бұлқышев)

Көбінесе публицистикалық стильде еңбектенген қаламгер: (Б.Бұлқышев)

Өзінің соғыста өлетінін сезіп, бірақ өмір сүргісі келетінін жар сала жазып кеткен қаламгер: (Б.Бұлқышев)

«Шығыстан сызылып таң келеді. Мен немісті өлтіруге жөнелдім,»- деп жазған Шығыс ұлы: (Б.Бұлқышев)

«Шығыс ұлы! Біздің қазіргі уақыттағы орнымыз қанды майдандағы қызу ұрыса ғой,» - деп басталатын үзінді Баубектің қай еңбегінен? («Шығыс ұлына хат»)

Б.Бұлқышевтың «Шығыс ұлына хат» атты шығармасында: «Біз ерліктің екі бірдей мектебінен тәлім алдық...» - деп айтылады. Ол қандай мектептер? (1- Қобыланды, Тарғын, 2-Суворов, Кутузов)

Б.Бұлқышевтың «Шығыс ұлына хат» атты шығармасы қай жанрға жатады? (Көсемсөз)

Б.Бұлқышев хат жазатын шығыс қызының аты: (Жанна)

Шығыс қызы Жаннаға ай жарығында отырып хат жазатын боздақ жігіт: (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышевтың «Өмір сүргім келеді» әңгіме-хатындағы Баубектің сүйген қызының есімі: (Шығыс қызы Жанна)

«Өмір сүргім келеді» деп аталатын шығарманың авторы: (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышев «Өмір сүргім келеді» деген әңгіме-хатты жазған жасы: (20-да)

«Ол мені өлтіргісі келеді. Мен абайламай қалсам, ол мені өлтіреді де, онда ол менің барлық туысқандарымды да, Жаннамды да өлтіреді,» - деп, фашисті не үшін өлтіретінін дәлелдейтін жауынгер жазушы: (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышев «Өмір сүргім келеді» деген әңгіме-хатын қандай сөйлеммен аяқтаған: («Мен немісті өлтіруге жөнелдім»)

Б.Бұлқышев «Өмір сүргім келеді» деген әңгіме-хатындағы майдандас жолдастарының есімдері: (Федя мен Вася)

Б.Бұлқышевтың шығармасы: («Өмір мен өлім»)

Өмір мен өлім туралы психологиялық толғанысын жазған жауынгер- жазушы: (Б.Бұлқышев)

Гетеге:

«...Атақты ақын, сені біздің ел ғана шын сүйеді. Сені біз Пушкинмен қатар қоямыз. Біз, қазақ жастары, «Фаустыңды» оқи отырып, өзіңе деген құрметіміз арта түсті...»- деген жолдардың иесі: (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышевтың неміс халқының ұлы ақыны Гетемен сырласатын еңбегі: («Өмір мен өлім»)

Неміс халқының ұлы ақыны Гетемен ой бөлісетін қаламгер: (Б.Бұлқышев)

«Біз кәрлі кезеңнің, соғысты заманның жандарымыз. Біз соғыста туғанбыз, соғыста өлеміз. Осының бәрі сендер үшін, кейінгі ұрпақ!» Кімнің сөзі? (Б.Бұлқышев)

Б.Бұлқышевтың қаза тапқан жылы: (1944ж)

Қазіргі заман әдебиеті,XX ғ ІІ жартысы, поэзия

Әбділда Тәжібаев

Туған жері: Сыр бойы, Қызылорда қаласы.

Поэмалары: "Күй атасы". "Оркестр", "Толаган"Абыл", "Мерген", "Құлғара","Батырақ", "Қазақстан алтын сандық", "Мен кешеден келдім бүгінге"."Портреттер" т б.

Пьесалары: "Майра" "Жомарттың кілемі". "Жалғыз ағаш орман емес", "Той боларда". "Дубай Шубаевич", "Көтерілген құмбез", "Қыз бен солдат", "Сагынамын кун сайын", т. б.

Монографиялары: "Өмір және поэзия", "Өмір және драматургия" (алғашқы аты -"Қазақ драматургиясының дамуы мен қалыптасуы")."Қазіргі ақындар бір төбе де, Әбділда бір төбе" (Б. Момышұлы)

  • Ә.Тәж. туған жері- Қызылорда
  • Сырдарияны жырға қосқан ақын- Ә.Тәжіб. (1909-1998)
  • Ә.Тәжіб. алғаш жарық көрген өлеңдер жинақтары- «Жаңа ырғақ» (1934), «Лирикалар» (1936)
  • Ә.Тәжібаевтың шығармашылығындағы биік кезең – «Аралдар» жинағы
  • «Күй атасы», «Ақын», «Портреттер» дастандарының авторы –Ә.Тәжібаев
  • Ә.Тәжібаевтың поэмалары – «Адам», «Портреттер», «Абыл», «Күй атасы»
  • Ә.Тәжібаевтың публицистикалық сипаттарымен дараланған философиялық үлгідегі поэмасы – «Портреттер»
  • «Күй атасы», «Мерген» поэмаларының авторы- Ә.Тәжібаев
  • Ә.Тәжібаевтың өлеңдері – «Сырдария», «Адамға», «Айнабұлақ», «Алтын ай»
  • Ә.Тәжібаевтың тұңғыш пьесасы – М.Әуезовпен бірігіп жазған «Ақ қайың»
  • Ә.Тәжібаевтың драмалық туындысы –«Жалғыз ағаш орман емес»
  • «Жомарттың кілемі», «Көтерілген күмбез» пьесаларының авторы-Ә.Тәжібаев
  • Туған жерін қуаңшылықтан құтқару жолында жанын құрбан ететін бала туралы әдеби ертегі- «Толағай»
  • Толағайдың ата-анасының мекен еткен жері- Ертіс жағасы
  • Толағайдың ата-анасының есімі- Саржан-Айсұлу
  • Қуанышты ата-анасы,

Бота болып ойнағалы,

Арқаласа он баланы-

Қайыспайды қабырғасы. Қай шығармадан алынған? - «Толағай» Толағайдың әкесінің даңқы шыққан – мергендігімен

  • Толағайдың еліне көрсеткен жақсылығы – жаңбыр жауғызды
  • Неге маған жырламасқа

Сырда туған елімді.

Ел анасы - менің анам,

Сырдың сұлу өзені» -деген тәсіл шумағында («Сырдария») Ә.Тәжібаев қандай тәсіл қолданған?- параллелизм

Қалижан Бекхожин (1913-1990)

  • Туған жері: Баянауыл өлкесі, Қызыл тау
  • Еңбектері -40-тан астам өлеңдер мен поэмалар жинақтары шыққан. 20-ға тарта поэма жазған. «Әппақ-наме», «Дала комиссары», «Ақсақ құлан» т.б
  • Драмалық шығармалары: - «Егер жүрек шын берілсе», «Ұлан асу», «Нөсерден кейін», «Гималай сарыны» т.б
  • Аудармалары - Гете, Байрон, Пушкин, Лермонтов, Некрасов, Горький, Маяковский, Симонов, Науаи, Ғ.Ғұлам т.б еңбектерін қазақ тіліне аударған.
  • Қ.Бекхожиннің туған жері мен туған жылы- Павлодар атырабында (1913-1990)
  • Қ.Бекхожиннің «Сағындым мен Тәттімбеттің жазығын» өлеңінен алынған :

«Кеттім сенен жүйрік жылдар өтті деп,

Тауға тарттым миуалары тәтті деп.

Ақбас ақын атандым да, не пайда,

Балалығым қалды сенде Тәттімбет! деген үзіндінің мәні - бүгінгі ақындық пен кешегі балалықтың үзілмейтін іңкәрлігін түйсіну.

  • Қ.Бекхожиннің:

Көк майсада көбелектей ойнадым,

Жалғыз ғана бір бақытты ойладым.

Сол бақытым-өткен сенде ойыным

Жалғыз ғана сол қызыққа тоймадым. деген өлең шумағы алынған шығармасы- «Сағындым мен Тәттімбеттің жазығын»

  • «Ақсақ құлан», «Сұңқар туралы аңыз», «Мариям Жагорқызы», «Ақсақ Темір мен ақын» шығармаларының авторы- Қ.Бекхожин.
  • «Теңіздей тебіренді Жейхун бүгін» деп басталатын «Ақсақ Темір мен ақын» шығ-ң авторы-Қ.Бекхожин.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» шығармасы лириканың қай түріне жатады? -баллада
  • «Әмірдің ақын шықты шырмауынан,

Жыртқыштың құтылғандай тырнағынан»-деген үзінді қай шығармасынан алынған? -«Ақсақ Темір мен ақын»

  • «Әмірдің ақын шықты шырмауынан,

Жыртқыштың құтылғандай тырнағынан»- жыртқыш бейнесіндегі Бекхожин кейіпкері- Ақсақ Темір

  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы ақынның негізгі мақсаты - ақындықтың құдіретін таныту.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы ақын жігіт- Хафиз
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы Әмір Темірге тән қатар- Яссауи кесенесін салдырған, Азия барысы
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы ақынның туған қаласы-Шираз
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы Ақсақ Темірдің бәрінен артық санайтын қаласы- Самарқан.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасында Хафиз ақын қай қалаларды сүйген қызының жолында садақа деп айтқаны үшін Әмір Темірдің алдына барған?- Самарқан мен Бұқара.
  • Хафиздің Ақсақ Темірге берген бағасы- 25 теңге
  • Хафиздің Ақсақ Тәмірге «Бағаңыз- 25 теңге ғана» деген сөзінің мәні- «Темір» атты есімін алтынмен салыстыра суреттеуі.
  • Ақын Хафиз Ақсақ Темірден қандай сөздер арқылы бостандық алды?- қасиетті құранның да өлеңмен жазылғанын есіне түсірді.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы Хафиз қайда асығатынын табыңыз- Ширазға.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасындағы «Қаф тауы» деген ұғымның мәні-Кавказ таулары
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасының соңы- ақын ғашығына асығып, Ширазына тартады.
  • Қ.Бекхожиннің «Ақсақ Темір мен ақын» балладасының шешімі- әміршінің рақымшылығы, ақынның бостандыққа шығуы.
  • «Қ.Бекхожин талантының қыры көп. Ол – лирик, ол-эпик, ол- сыншы, әдебиетші» пікірінің авторы- Мұзафар Әлімбай.
  • «Қ.Бекхожин талантының қыры көп. «Ақсақ құлан», «Сұңқар туралы аңыз» т.б поэмалары мен қазақ әдебиетінде баллада, сонет түрлерін жазу арқылы осы жанрларды туған топырақта биікке көтерді.» пікірінің авторы- Мұзафар Әлімбай.

Хамит Ерғалиев

1.Хамит Ерғалиевтің өмір сүрген жылдары: 1916-1999 ж

2.Х.Ерғалиевтің күйші туралы поэмасының басты кейіпкері: Құрманғазы

3.Х.Ерғалиевтің «Құрманғазы» поэмасында сөз болған оркестр: Құрманғазы атындағы мемлекеттік ұлт аспаптар оркестрі.

4.Х.Ерғалиевтің «Құрманғазы» поэмасындағы күйші мұрасын оркестрге түсіріп,жаңа заманға жеткізуші музыка танушы ғалым, академик кейіпкер: Ахмет Жұбанов

Жұбан Молдағалиев

1.Жұбан Молдағалиев туған жылы : 1920-1988 ж

2.Ж.Молдағалиевтің туған жері: Батыс Қазақстан облысы,Тайпақ ауданы,Жыланды ауылы.

3.Тұңғыш поэмасы: «Қызыл галстук» 1947

4.Поэмалары: »Нұрлы жол»1950 , «Жыр туралы жыр» 1958, «Жыл қанаты» ,»Дала дастарқаны,»»Жесір тағдыры», «Кек», «Байқоңыр баспалдақтары», «Мен - қазақпын», «Ғашық көзбен» ҚР мемлекеттік сыйлығы берілді, »Кісен ашқан» 1970 жылы Абай атындағы мемлекеттік сыйлығы, «Қыран дала » және «Сел» 1978 ж КСРО мемлекеттік сыйлығы берілді.

5.Ұлы Отан соғысына қатысқан жауынгер ақын: Жұбан Молдағалиев

6.Ж.Молдағалиевтің тұңғыш өлеңдер жинағы:Жеңіс жырлары

7. Ж.Молдағалиевтің алғашқы жырларында жырланған тақырыптар: Жеңіске деген сенім.

8.Берілген өлең жолдарының авторы,Ұлы Отан соғысына қатысқан қаламгер:Ұятпен адамдық өлшенді.Ұятпен надандық өлшенді...... Жұбан Молдағалиев

9.»Ұят» деп жұбатты жыласақ, «Ұят»деп тоқтатты шуласақ.Тіл қатпай тістендік құласақ, Сол сөзден тыншыдық,туласақ,- деген өлең жолдарының авторы: Жұбан Молдағалиев

10.Ж .Молдағалиевтің «Ар- ұят туралы» өлеңінің компазициясы басталатын әрекет: Шал мен жігіт шатағы

11. Ж .Молдағалиевтің «Ар- ұят туралы» өлеңінің негізгі идеясы:Адамның намыс, борыш, парыз сияқты ізгі қасеттерін қастерлеу.

12. Ж .Молдағалиевтің ел өміріндегі өзгерістерді ескі дәуір суреттерімен салыстыра отырып суреттеген өлеңі: Қанат туралы толғау

13. . Ж .Молдағалиевтің Бір-біріне демеу болған екі мүгедек музыканттың өмірі суреттелетін өлеңі: Махаббат ерлігі

14.»Мен –қазақпын,биікпін,байтақ елмін» деп жырлаған ақын: Ж .Молдағалиев

15. «Мен - қазақпын» поэмасының авторы : Ж .Молдағалиев

16. Ж .Молдағалиевтің «Мен - қазақпын» шығармасы арқылыбайланыс ерекшелігі: Патриот ақын.

17. Бас қаһарманы,қазақ халқы,сюжеті-халық тарихы, формасы толғауға негізделген халық монологы түрінде жазылған Ж .Молдағалиевтің поэмасы: «Мен - қазақпын»

18. Ж .Молдағалиевтің ақындық даңқын көтеріп,есімін әлемге шығарған шшыығармасы:«Мен - қазақпын»

19. Ж .Молдағалиевтің «Мен - қазақпын» шығармасындағы лирикалық кейіпкердің сөйлеу жолы: Халық атынан

20. Ж .Молдағалиевтің «Мен - қазақпын» туындысы қандай шығарма: Поэзия

21. Ж .Молдағалиевтің «Мен - қазақпын» поэмасының басты кейіпкерінің қазақты алу себебі: Халақ тарихының түрлі кезеңдерінде оның тұтас табиғатын таныту үшін.

22. Ж .Молдағалиевке ҚР мемлекеттік сыйлығыы берілген кітабы: Ғашық көзбен

23. Ж .Молдағалиевтің қай поэмасы үшін Абай атындағы мемлекеттік сыйлығы берілген: » Кісен ашқан» 1970 ж.

24.»Қыран дала», «Байқоңыр баспалдақтары» поэмаларының авторы: Ж .Молдағалиев

25. Адал еңбекпен өз бақытын тапқан Тыңбай атты кейіпкер Ж .Молдағалиевтің қай туындысының кейіпкері: «Қыран дала»

26. Мемлекеттік сыйлықтар жөніндегі комитеттің құжаттарында Ж .Молдағалиевтің « адам ерлігінің поэзиясы» деп аталған шығармасы:

«Қыран дала», «Сел»

27. Ж .Молдағалиевтің «Жыр туралы жыр» поэмасының кейіпкері:Жас ақын Мұса Жәлел

28. Ж .Молдағалиевтің «Жыр туралы жыр» поэмасна арқау болған тақырыбы: Татар халқының ақыны Жаяу Жәлелдің фашистер тұтқынының тағдыры

29. Дұрысы күмістей дер шашып адам,Ақ жүзі әлдеқайда ашқан одан.

Күмісте салқын сәуле дірілдесе,Анадан айнала күн шашыраған - Ж .Молдағалиевтің қай шығармасынан алынған: «Жесір тағдыры»

30. Ж .Молдағалиевтің қай поэмасының мазмұнына Алматыда салынған балалар темір жол құрылысы арқау болған: «Қиял қанатында»

31. 1973 жылы Алматыда Медеу шатқалында болған оқиға Ж .Молдағалиевтің қай шығармасының мазмұнына арқау болған: «Сел»

Сырбай Мәуленов (1922-1993)

Туған жері: Қостанай облысы, Жангелдин ауданы, Торғай кенті.

1937 жылы тұңғыш өлеңі «Колхозшы» газетінде жарияланды.

1948 жылы «Өлеңдер» атты тұңғыш жинағы жарық көрді.

1970 жылы ҚР Мемлекеттік сыйлығын иеленді.

• С. Мәуленовтің алғашқы өлеңдер жинағы: («Өлеңдер»» 1948)

• С. Мәуленовтің өлеңдер жинағы: («Шаңқай түс", 1966)

"Мынау аспан, ай, жұлдыздар тұрғанда,

Қасым оты еш уақытта сөнбейді.

Жалынын ол бөліп беріп жылдарға,

Тек Қасымша алға құлаш сермейді…" - деген өлең жолдарын Қасым

Аманжоловқа арнаған: (Сырбай Мәуленов)

*** С. Мәуленовтің майдан жолын кешкен жерлері: (*Волхов; *Санкт-Петербург (Ленинград)

*** С. Мәуленовтің жылқының төлін өмірдің символы ретінде бейнелейтін шығармасы: (*«Құлын»)

*** С. Мәуленовтің туған жеріне арнаған өлеңі: (*«Шөңге»)

*** С. Мәуленовтің өлеңі: (*"Ақ түн")

С. Мәуленовтің патриот ердің образын жасаған өлең(дер)і: (*«Мың колдар сау болсын»)

Мұқағали Мақатаев (1931-1976)

«Мұқағали Мақатаев- біздің заманымыздағы ғажайып ақындардың бірі»- (Ә.Тәжібаев)

«М.Мақатаев- қазақ тарихындағы ең оқырманы көп қалың халық басты жанашыры болған суреткер. Ол- ең алдымен ақын. Қазақ жырының құдіреті»- (Ф.Оңғарсынова)

«Мұқағали поэзиясы- ең құдіретті поэзия»- (Р.Сейсенбаев)

Туған жері: Алматы облысы, қазіргі Райымбек ауданы, Қарасаз ауылы.

Жинақтары: «Аппассионата», «Ильич» (1964), «Армысыңдар, достар» (1966), «Қарлығашым келдің бе?» (1968), «Мавр» (1970), «Дариға жүрек» (1972), «Аққулар ұйықтағанда (19731), «Чили- шуағым менің» (1975), «Өмір дастан» (1976)

Поэмалары: «Ару ана», «Дала шақтан болашаққа», «Райымбек, Райымбек!», «Мұзбалақ», «Ақ қайың әні», «Аққулар ұйықтағанда», «Моцарт. Жан азасы» т.б.

Прозалық шығармалары: «Құлпытас», «Әже», «Марусияның тауы», «Өзгермепті» әңгімелері, «Қос қарлығаш», «Жыл құстары» повестері.

Аудармалары: У.Уитмен өлеңдері, «Шөл жапырақтары» деген атпен шығарды, Шекспирдің сонеттері, Данте «Құдіретті комедия».

Драмасы: «Қош махаббат!», «Аманат» (1999) жыр кітабы үшін ҚР Мемлекеттік сыйлығы берілді.

  • Мұқағали Мақатаевтың өмір сүрген жылдары: (1931- 1976 ж.ж.)
  • Алматы облысының Райымбек ауданында дүниеге келген ақын: (М.Мақатаев)
  • М.Мақатаевтың балалық шағы өткен кезең: (Ұлы Отан соғысы кезінде)
  • М.Мақатаевтың қызмет еткен қаласы: (Алматы қаласы)
  • М.Мақатаевтың ақындыққа азаматтық тұрғыдан сипаттама берген өлеңі: («Толғау»)
  • М.Мақатаевтың өлеңі: («Қара өлең»)
  • Қалқам, мен Лермонтов, Пушкин де емен.

Есенинмін демедім ешкімге мен.

Қазақтың қара өлеңі- құдіретім,

Онда бір сұмдық сыр бар естімеген,»- деген үзінді алынған Мұқағалидың өлеңі: («Қара өлең»)

  • «Ақынмын деп мен қалай айта аламын,

Халқымның өзі айтқанын қайталадым.

Күпі киген қазақтың қара өлеңін,

Шекпен жауып өзіне қайтарамын,»- деген үзінді авторы: (М.Мақатаев)

  • «Күпі киген қазақтың қара өлеңін,

................ жауып өзіне қайтарамын,»- деген Мұқағали ақынның өлең жолдарындағы көп нүктенің орнына керекті, дұрыс сөз: (Шекпен)

  • «Өлсе өлер Мұқағали Мақатаев,

Өлтіре алмас алайда өлеңді ешкім,»- деген өлең тармақтарының авторы: (М.Мақатаев)

  • «Поэзия! Менімен егіз бе едің!

Сен мені сезесің бе? Неге іздедім?

Алауыртқан таңдардан сені іздедім,

Қарауытқан таңдардан сені іздедім.»- деген үзінді алынған Мұқағалидың өлеңі: («Поэзия»)

  • «Іздеймін тағат бар ма? Сені іздедім, маған егіз ғып жаратқан ба?»- деп Мұқағали ақынның іздейтіні: (Поэзияны)
  • М.Мақатаев поэзияны немен байланыстырған: (Адалдық асыл сезіммен)
  • «Сыри ашпайды сенің құла түздерің,

Сыр ашпайды тау- тастағы іздерің.

Сенің бүкіл болмысыңның тағдырын,

Домбыраның пернесінен іздедім.»- деген өлең жолдары алынған Мұқағалидың өлеңі: («Поэзия»)

  • «Жасырмай ойымды айттым талай- талай.

Қайтейін кетті бәрі қарайламай» деген тармақтардың кімнің шығармасынан алынғандығы: (М.Мақатаев)

  • «Ұят болды- ау» өлеңінің авторы: (М.Мақатаев)

«Момын жұрттың арқа сүйер

Азаматы біз едік.

Тұлпарлардан, тұғырлардан,

Қалған бір- бір із едік.»- деген үзінді алынған М.Мақатаевтың өлеңі: (Ұят болды- ау)

  • «Үш бақытым» өлеңінің авторы: (М.Мақатаев)
  • «Үш бірдей бақытым бар алақанды,

Мені мұндай бақытты жаратар ма?» Үзінді авторы: (М.Мақатаев)

  • М.Мақатаевтың өлеңі: («Қайырлы түн»)
  • М.Мақатаевтың өлеңі: («Фантазия»)
  • «Бабамның қиялымен қанаттанып,

Бүгін мен айға қонып жайды ұстағам» деген үзінді алынған Мұқағалидың өлеңі: («Фантазия»)

  • М.Мақатаевтың өлеңі: («Ғашықпын»)
  • «Қызым болсаң қырымда Құралайсың,

Ұлым болсаң ұлы бір мұрадайсың»- деген өлең жолдарының авторы: (М.Мақатаев)

  • «Қалақтай едің,

Қабірінде қалақ тұр»- деген өлең жолдарының авторы: (М.Мақатаев)

  • Төмендегі үзіндінің авторын табыңыз

Қызым менің,

Гүлім менің,

Аяулым. (М.Мақатаев)

  • Поэзия қыраны «Төлегенге» деп өлең арнаған ақын: (М.Мақатаев)
  • Т.Айбергеновке жыр арнаған ақиық ақын есімі: (М.Мақатаев)
  • Т.Айбергенов туралы:

«Тұңғыш көрдім шын ақынның өлгенін,

Қызарып батты ертеңгі шығатын күн»- деген өлеңнің аты мен авторы: (М.Мақатаев «Төлегенге»)

  • «Мен бақытсыз бола қойма сірә да,

Туған елім болса екен бақытты» деген өлең жолдары алынған Мұқағалидың өлеңі: (Елім барда)

  • Мыны өлең жолдарының авторы және аты:

«Іздедім де сәттерімде түңілген,

Тастап кеткен аңызыңа жүгінем.

Бабаларым, сенің ана тіліңмен!» (М.Мақатаев, «Бабаларым рахмет сендерге»)

  • Қуат алып Абайдың тіл күшімен,

Жыр жазамын Абайдың үлгісімен,- деген өлең жолдарының авторы: (М.Мақатаев)

  • Көрер едің,

Шаламын ба, шоқпын ба?»- деген шумақтың авторы: (М.Мақатаев)

  • Дәуірлердің қателігін түзетіп,

Дана уақыт өтіп жатыр сырғанап...» (М.Мақатаев)

  • Айтарын ашып айтқан абайламай,

Дариға- ай,

Махамбеттер, Абайлар- ай»- деп тебіренген ақын: (М.Мақатаев)

  • М.Мақатаевтың «Автограф» өлеңінде қандай тарихи тұлғаның есімі аталады: (Махамбет)
  • «Адалдық, ақиқаттан сомдап соққан,

Тасқа салсам мұқалмас қаруым бар» (М.Мақатаев)- деген өлең тармақтарын ақынның танытатыны: (Қайсарлық)

  • «Қуанта, бірақ алмады

Сонау бір үйді шеттегі.

........көктемі,»- деп Мұқағали жырлаған көктем: (Соғыстың соңғы көктемі)

  • «Аққулар ұйықтағанда», «Дариға- жүрек», «Қош, махаббат!», «Өмірдастан» шығармаларының авторы: (М.Мақатаев)
  • М.Мақатаевтың поэмасы: («Райымбек, Райымбек»)
  • М.Мақатаевтың «Райымбек, Райымбек!» поэмасындағы жыраудың есімі: (Қабай)
  • М.Мақатаевтың поэмасы: («Аққулар ұйықтағанда»)
  • Қазақтың аққуды киелі санап, тіпті аққу қонған судың өзін қасиетті деп, сырқаттарын емдеуге қолданатынын жырға қосқан ақын: (М.Мақатаев)
  • 1973 жылы «Жалын» альманахында жарияланған М.Мақатаевтың шығармасы: («Аққулар ұйықтағанда»)
  • Аққулар, ана, ауру бала, жылқышы қарт қатысатын М.Мақатаев туындысы: («Аққулар ұйықтағанда»)
  • «Аққулар ұйықтағанда» поэмасындағы оқиғаның өтетін жері: (Жетімкөл)
  • Алатау аясындағы Жетімкөл туралы бейнеленген М.Мақатаевтың шығармасы: («Аққулар ұйықтағанда»)
  • «Бала жатыр төсекте, албыраған,

Әке жатыр еденде, қалжыраған,»- деген өлең жолдары алынған Мұқағалидың шығармасы: («Аққулар ұйықтағанда»)

  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасындағы: -Аққуменен баланы аластаңдар,- деген жолдарды айтқан кейіпкер: (Тәуіп шал)
  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасындағы аққуды атудың себебі: (Ананың жалғыз ұлына деген махаббаты)
  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасында анаға аққуларға оқ атқызған күш: (Аналық махаббат)
  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасындағы: «........ Өз қолыммен өлтірдім, аттым жаңа........» - деген жолдарды айтқан: (Ана)
  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» шығармасындағы аққуды атқан ананың ұшыраған жағдайы: (Ана қайғыдан жынданып кетеді)
  • Ана мен жылқышының диалогі кездесетін М.Мақатаевтың шығармасы: («Аққулар ұйықтағанда»)
  • «Білмеймін сор аттың ба, бақ аттың ба?

Аққуға кезенерде ырым жасап,

Тым құрыса саусағыңды қанаттың ба?»- деген өлең жолдарын айтқан кейіпкер: (Жылқышы қарт)

  • Орнында екен Жетімкөл, жоғалмапты.....

Қасиетті аққулар оралмапты..... Туынды авторы: (М.Мақатаев)

  • М.Мақатаевтың «Аққулар ұйықтағанда» поэмасындағы:

«.....Сол кеткеннен мол кеттім, оралмадым

Жерді аңсаймын.....

Жалғыз- ақ сол- арманым,»- деген жолдар жазылған поэманың бөлімі: (Эпилог, шығарманың соңы)

  • «Мөлдіреген Жетімкөл көкке қарап,

Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр.» (М.Мақатаев) Троптың түрі: (Кейіптеу)

  • «Кең дүние, төсіңді аш, мен келемін,

Алынбаған ақым бар сенде менің.

Бұйрат құмдар- бұйығып шөлдегенім,

Бура бұлттар- бусанып терлегенім.» Үзінді қай ақынның өлеңінен: (М.Мақатаевтың өлеңінен, бунақ саны- 3)

«Ақынның өмірді зерттегені- алдымен өзін зерттегені. Ақын құдіреті- өмірден өзін, өзінен өмір жасай білуінде,»- деген түйінді айтқан адам: (М.Мақатаев)

«Мұқағали біздің заманымыздың ғажайып ақындарының бірі еді,»- деген сөздің авторы: (Ә.Тәжібаев)

ЖҰМЕКЕН НӘЖІМЕДЕНОВ (1935-1983)

  • 1935 ж Атырау обл. Теңіз ауд. Қошалақ ауылында туған қаламгер (Ж.Нәжімеденов)
  • Жұмекен Нәжімеденов қай жерде білім алған? (Мәскеуде, М.Горький ат. Әдебиет институтында)
  • «Ақ шағыл», «Кішкентай», «Даңқ пен дақпырт» романдарының авторы?( Ж.Нәжімеденов)
  • Жұмекен Нәжімеденовтің романы? (Даңқ пен дақпырт)
  • Жұмекен Нәжімеденовтің өлеңі? («Менің Қазақстаным»)
  • Сағындым ғой! Құлағымда, құлағымда тұр міне:

«Қарашығым, тамағыңды іш, деміңді алшы!» -деген үн

Осы бір сәт отыр ма екен, отыр ма екен ине алып,

Жіңішке ине ,жіңішке жіп-өткізе алмай қиналып,- деген үзінді алынған Ж.Нәжімеденовтің өлеңі? («Әжеме»)

  • Жұмекен Нәжімеденовтің қазақтардың жан дүниесі мен болмыс табиғатын тап басып сипаттай алған өлеңі («Қоңыр түс»)
  • Ж.Нәжімеденовтің «Жаманыңды көрмесем» өлеңіне арқау болған тілек? «Әке тілегі»
  • Ж.Нәжімеденовтің әке тілегінен тұратын өлеңі? («Жаманыңды көрмесем»)
  • «Сен ақылды болсаң екен » өлеңінің авторы? Ж.Нәжімеденов
  • ...Жақсы жанның ұнатқаны -тілегім,

Қауіптенем жамандарға ұнаудан,-деген тармақтар алынған Ж.Нәжімеденовтің өлеңі? Сен ақылды болсаң екен

  • Ж.Нәжімеденовтің әнұранға алынған өлеңі? Менің Қазақстаным

ҚАДЫР МЫРЗА ӘЛІ (1935-2011)

  • Туған жері: БҚО Жымпиты ауд
  • Тұңғыш кітабы: «Көктем»
  • Балаларға арналған кітабы: «Жаңғалақтар», «Тақпақ айтып ән шырқайық», «Кішкене Қожанасырлар», «Сабақ», « Ноян қоян», «Алуан палуан», «Омар мен Құмар», «Мешін және адам», «Күміс қоңырау»,» Шымыр жаңғақ»,т.б
  • Жыр кітаптары: Ой орманы, Дала дидары, Бұлбұл бағы, Ақ отау, Көш, Жерұйық, Алақан, Қорамсақ, Көкпар, Қызыл кітап, т.б
  • «Алғашқы өлеңімді мен 6-сыныпта жүргенімде 1948ж жаздым..,.» деген кім? Қ. МырзаӘли
  • «Мешін және адам» кітабының авторы: Қ.Мырза Әли
  • «Домбыра» және «Жерұйық» атты жыр жинақтарының авторы: Қ.Мырза Әли
  • Неге орынсыз ояттым мен жатқанды

Неге босқа дүрліктірдім шатқалды?

Жақсы жырды жамандаған кезде жұрт

Неге, неге үндемедім шет қалдым? Үзінді авторы? Қ.Мырза Әли

  • Жеті саны мен соған қатысты ұғымға өлең жазғанақын: Қ.Мырза Әли
  • Қ.Мырза Әлидің алғ туындысы қай журналда жарияланған? «Пионер» журналында 1954ж
  • Қ.Мырза Әли еңбек жолан алғаш бастаған? «Балдырған» журналында1954ж
  • «Сабақ», «Жаңғалақтар» шығармаларының авторы? Қ.Мырза Әли
  • Қ.Мырза Әлидің балаларға арналған өлең жинақтары: («Күміс қоңырау», «Шымыр жаңғақ», «Ақыл аспанда») және (Жаңғалақтар», «Тақпақ айтып ән шырқайық», «Кішкене Қожанасырлар», «Сабақ», « Ноян қоян», «Алуан палуан», «Омар мен Құмар», «Мешін және адам», «Биік баспалдақ», «Жоғарыла, жасқанба»,т.б кітаптары)
  • «Өткелдер» поэмасының авторы: (Қ.Мырза Әли)
  • Қ.Мырза Әли өлеңі «Қызыл кітап» атауының себебі: (Тірі жан тимесін деп жоғалуға айналған хайуанатқа берілген қызыл мандат бар екенін көрсету үшін.)

«Қызыл кітап» поэмасының авторы: (Қ.Мырза Әли)

  • «Қызыл кітап» поэмасының негізгі тақырыбы: (Табиғаттың байлығын қорғау)
  • Жоғалуға бет алған аң-құс,өсімдік, жәндіктерді қорғауға арналған өлең авторы: (Қ. МырзаӘли)
  • Жақсылықтың алдында бас иетін

Бабалардың не істиміз өсиетін?!

Жер жоғалтса не болмақ перзенттерін?

  • Ер жоғалтса не болмақ қасиетін? Үзінді алынған поэма? (Қ. МырзаӘли «Қызыл кітап»)
  • Мылтық көрсем төрлерден іліп қойған,
  • Менің мазам кетеді күдікті ойдан,»-деген жолдарда Қ. МырзаӘлидің айтпақ ойы: (Мылтықтың аң-құсқа өлім себелейтінінен тітіркенеді).
  • «Қазақтарды шетелдік қонақтарға таныстыру» өлеңінің авторы: (Қ. МырзаӘли)
  • Қазақ халқының мінез-құлқын, тыныс-тіршілігін суреттеген Қ. МырзаӘлидің өлеңі: («Қазақтарды шетелдік қонақтарға таныстыру»)
  • Қ. МырзаӘли бүркіттің тектілігін суреттеген өлеңі: («Кәрі қыран»)
  • Қ. МырзаӘлидің шығармасы: : («Кәрі қыран»)
  • Қыранша өмір сүргенің-

Қандай бақыт!

Қандай бақыт-

Қыранша өле білген!» үзінді авторы: (Қ. МырзаӘли)

  • Бұл сөзіме сенбе мейлің , сен мейлің,

Отан барда сембеймін де, сөнбеймін.

Туған жерден таба алмасаң қасиет,

Басқа тапқан қасиетіңе сенбеймін. Үзіндінің авторы: (Қ. МырзаӘли)

  • «Дала дидары», «Қорамсақ», «Жерұйық» т.б өлең жинақтарының авторы: (Қ. МырзаӘли)
  • «Домбырасы» қолында, «Көшпен» шексіз даласын аралап, «Жерұйықты » жырлаған ақын: (Қ. МырзаӘли)
  • Қ. МырзаӘли 1980 ж қазақ КСР Мем сыйлығының лауреаты атағын қай жыр кітабы үшін алған? («Жерұйық»)
  • Қ. МырзаӘли әдеби еңбек жолындағы жетістіктері үшін қай жылы «Тарлан» сыйлығын алған? (2001ж)
  • Қ. МырзаӘли қай қаламгердің шығармаларын қазақ тіліне аударған? (Расул Ғамзатовтың)
  • Қ. МырзаӘли Олжас Сүлейменовтың қай батырға арнаған өлеңін қазақшаға аударған? Махамбетке
  • Қ. МырзаӘли шетел жазушыларынан кімдердің шығармаларына аударған? (А.Чехов, Ж.Руми, В.Гюго) және П.Овидий, Гейне, М.Лермонтов, Д.Родари шығармаларын)
  • «...Өзіне тән өзгеше пішінін тапқан шын мәніндегі шынайы талант екеу болса- бірі, біреу болса – өзі- Қ. МырзаӘли» -деген пікірдің иесі: (Зейнолла Қабдолов 1927-2006)

Тұманбай Молдағалиев 1935-2011

  • Тұманбай Молдағалиевтің туған жылы мен туған жері: (1935 жылы Алматы облысы Еңбекшіқазақ ауданы Жарсу ауылы)
  • Т.Молдағалиевтің тұңғыш өлеңдер жинағы: («Студент дәптері»)
  • «Көктем таңы», «Жаңа дәптер», «Ескерткіш» кітаптарының авторы: (Т. Молдағалиев)
  • Т.Молдағалиевтің 1992 жылы Алматы қаласында өткен Дүниежүзі қазақтарының құрылтайына орай жазған шығармасы: («Бауырлар»)
  • Т.Молдағалиевтің дүние жүзі қазақтарының Құрылтайына арналып жазылған өлеңі: (Бауырлар)
  • «Бауырлар» атты өлеңінің авторы: (Т. Молдағалиев)
  • Т.Молдағалиевтің :
  • «Кел, бауырым, несіне жүрсің жырақ
  • Сыртың да ұнап тұр маған ішің де ұнап.
  • Сендердің де бір салған әндеріңе,
  • Бар таулары қазақтың түрсін құлақ»,- деген өлең жолдарында айтылған негізгі ой: (Жырақта жүрген қандас бауырлардың атамекенге оралуын аңсау)
  • Т.Молдағалиевтің туындысы: (Өмір, қымбаттым менің)
  • Т.Молдағалиевтің өлеңі: (Құстар қайтып барады)
  • Т.Молдағалиевтің ән мәтініне айналған өлеңі: (Жаздың түні барқыт еді әдемі)
  • Т. Молдағалиевтің «Мен қазақтың баласымын» өлеңінен алынған
  • Қазақ деген қазақтың баласымын,
  • Баласына беретін бар асылын
  • Мінін көрсе қиналып інісінің,
  • Тілін алып өсетін анасның-деген өлең жолдарында айтылатын негізгі ой. (Халқымыздың ұлттық тәлім –тәрбиесінің жарқын көріністері)
  • «Адам рухына көтерер, оның ойын марқайтып, жырына азық беретін –өмір деген» Тұманбай жырлары сол өмірдің алуан түрлі сырын, ондағы өзгерістерді шынайы бейнелейді...»-деген Т.Молдағалиев туралы пікірдің авторы: (Серік Қирабаев)
  • Т. Молдағалиевтің : «Тұмаш, осы поэманы Ғабит ағаға апарып оқыдым. Разы болып, мына алтын қаламды сыйлайды,»- деп айтқан адам: (М.Мақатаев)
  • Олжас Сүлейменов (1936)
  • О. Сүлейменовтің туған жылы мен туған жері: (1936 жылы Алматы қаласында)
  • «Невада-Семей» халықаралық қозғалысына жетекшілік еткен ақын: (Олжас Сүлейменов)
  • Жалынды поэзиясына әлем жұртшылығы құлақ түрген ақын: (О.Сүлейменов)
  • О.Сүлейменов қай жерде білім алған: (Мәскеуде, М. Горький атындағы Әдебиет институтында)
  • «Адамға табын, Жер, енді» поэмасының авторы: (О.Сүлейменов)
  • «Аз и Я» атты зерттеу еңбегінің авторы: (О. Сүлейменов)
  • «Асқардан асу», «Арғымақтар» жинақтарының авторы: (О.Сүлейменов)
  • «Арғымақ», «Қыз қуу» өлеңдерінің авторы (О. Сүлейменов)
  • О. Сүлейменовтің оқулыққа енген , ұлттық мінезге тәнті өлеңі: (Арғымақ)
  • Мына өлең жолдары алынған О. Сүлейменовтің өлеңі:
  • Дала қандай!
  • Даладағы ат қандай!
  • Нөсер шөпке белшесінен батқандай (Арғымақ)
  • О.Сүлейменовтің ұлттық дүниетаным мен салт –дәстүрді сипаттайтын шығармасы: (Қыз қуу)
  • Ұлттық ойынға байланысты О. Сүлейменовтің өлеңі: (Қыз қуу)
  • О.Сүлейменов «Қыз қуу» өлеңінде шебер қолданған айшықтаудың түрі. (Қайталау)
  • «Көндім –ау бұл азапқа,
  • Көндім-ау бұл мазаққа,
  • Мұндай мазақ –азаптан
  • Жеңіл шығар тозақ та!»-деген өлең шумағы алынған О. Сүлейменовтің өлеңі: (Қыз қуу)
  • О. Сүлейменовтің шетелдік қазақтар туралы жазған өлеңі: (Ришад-қыр қазағының баласы)
  • Мен сыйлаған тақияны
  • Төсіне
  • Басып тұрып,
  • Қарады-ау бір тесіле.
  • Үнсіз –түнсіз кетті әкесі бұрылып,
  • Туған жері түсті ме екен есіне.
  • Тапты деп бір туысқанын баласы,
  • Қуанып жүр,
  • Мәз болып жүр анасы,-деген үзінді алынған О. Сүлейменовтің өлеңі: (Ришад- қыр қазағының баласы)
  • «Қыш кітап» атты поэманың авторы: (О. Сүлейменов)
  • М.Мағауин О. Сүлейменовтің қай шығармасына қатысты пікір айтады: (Қыш кітап)
  • О. Сүлейменов туралы «Қыш кітап»- Отанға сүйіспеншілік туған халыққа адалдық , азаматтық борыш туралы шығарма ... Поэмада көне скиф дәуірінің шынайы көріністері бар... Ең бастысы- ақын өткен күннің сауатын бүгінгі күн талабымен үндестірген»,- деген пікірдің авторы: (М. Мағауин)
  • «Көгілдір маршрут» , «Бабалар жері» кинофильмдері қай ақынның шығармасы бойынша түсірілген : (О. Сүлейменов)
  • О.Сүлейменовтің «Махамбетке » атты өлеңіндегі ақын мақсаты: ( Өрлікті ,ерлікті,намысты мадақтаған биік мақсат)
  • О. Сүлейменовтің «Арғымақ», «Махамбетке» атты өлеңдерін қазақ тіліне аударған ақын (Қадыр Мырза Әли)
  • Қадыр Мырзалиев Олжас Сүлейменовтің қай батырға арнаған өлеңін қазақшаға аударған: (Махамбетке)

Фариза Оңғарсынова (1939-2014)

Туған жері: Атырау обл. Мақаш ауылы

Ф.Оңғарсынованың тұңғыш жыр кітабы: «Бұлбұл»,1967ж.

Түрін-ай текеметтің! Асыл қандай!

Үңілдім үнсіз ғана басымды алмай.

«Келе ғой,қошақаным, өзіме!» деп,

Әжем кеп сипағандай шашымнан жай. (Ф.Оңғарсынова)

Елестеп көз алдымда сән шақтарым,

Келгендей құлағыма аңсатқан үн.

Түрінен текеметтің көріп тұрмын,

Әжемнің тарамысты саусақтарын. (Ф.Оңғарсынова «Оюлар»)

Болардай басқұр, өрнек маған медет,

Белгісі балғын шақтың қарар жебеп.

Сүйеніп тұскиізге тұрып қаппын,

Көз жазып оюлардан қалам ба деп,

Мөлдір шық жасырынды жанарға кеп... Фариза өлеңінің соңғы екі жолындағы айтар ой: (Ұлттық қолөнерден айырылып қалу қаупін ойлап толғануы)

Аңсаумен күнім өтті қанша менің,

Желбауда , басқұрда ма аңсау елім.

Әжемнің көзіндей бұл оюларды

Таба алмай дала кезіп шаршап едім. Үзінді авторы: (Ф.Оңғарсынова)

Ф.Оңғарсынованың халқымыздың мәдени ұлттық құндылықтарын қастерлеуге арналған өлеңі: ( «Оюлар» )

Ф.Оңғарсынованың «Оюлар» өлеңіндегі өзекті ой: ( Қазақтың сан ғасырлық тарихы бар ұлттық қолөнеріне деген сүйіспеншілік )

Ф.Оңғарсынованың «Оюлар» өлеңіндегі өзекті ой: ( Халқымыздың жүріп өткен жолындағы тарихи оқиғаларды зерделеу)

Ф.Оңғарсыноваға қатысты ақпараттар реті: 1. «Бұлбұл» атты тұңғыш жыр кітабы жарық көрді. 2. 1939 жылы Атырау өңіріндегі Мақаш ауылында дүниеге келді. 3. 1969-1990 жылдары отты жырлары қазақ поэзиясын жаңа өріске бастады. (2. 3. 1.)

Ф.Оңғарсынованың:

Дара күндерімнің, Мен сені аялаймын...

Нала түндерімнің Тағдырым болып,

Серігі болғаның үшін, О баста көріскенің үшін,

Сенімі болғаның үшін Өлең, мен сені аялап өтем,-деген өлең жолдарындағы ақын ойының өзегі: (Өлең құдіретін бағалау, мәңгі бас иіп өту)

Фариза Оңғарсынованың:

«Отан деген не?-дейсің, ұлым, маған,

Ол-сенің ғұмырлы анаң,

Жөргегіңнен жаныңа сіңіп қалған,

Әнің мен жырың, балам!»-деген шумақ алынған өлеңі: («Жас ананың әндері»)

Төлеген Айбергенов (1937-1967)

Туған жері: Қарақалпақ елінің Қоңырат деген жерінде.

Алғашқы бір топ өлеңдері «Жас дәурен»(1961) жинағына енді.

Жыр кітаптары: «Арман сапары», «Өмірге саяхат» (1963), «Құмдағы мұнаралар», «Мен саған ғашық едім», «Аманат», «Бір тойым бар», «Бақшаға саяхат» т.б.

Ташкент Низами атындағы мемлекеттік педагогика институтын бітірген ақын : ( Т.Айбергенов)

«Арман сапары», «Құмдағы мұнаралар» жинағының авторы: ( Т.Айбергенов)

Т.Айбергеновтың алғашқы өлеңдер жинағы: ( «Арман сапары» Алғаш рет «Жас дәурен» атты жинақта бір топ өлеңдері жарияланған)

Т.Айбергеновтің өлеңдер жинағы: ( «Мен саған ғашық едім»)

Т.Айбергеновтің «Ана» өлеңіндегі «Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту күшінен» деген өлең жолындағы ақын ойы: ( Ана құдіретінің теңдесі жоқ өлшемі)

Т.Айбергеновтің «Ана» өлеңінде жасаған ақындық ой қорытындысы: ( «Даналықтың қажеті жоқ сыйлау үшін ананы»)

Т.Айбергеновтің «Даналықтың қажеті жоқ сыйлау үшін ананы» деп аяқталатын шығармасы : («Ана»)

Арманыңды ақтармын ба жүрегімде тербесем,

Айға сіңлі, қарындассың қасиетті Жерге сен.

Мен өзіңді теңдесі жоқ құдірет деп түсінем,

Сендік қуат мың есе артық Жердің тарту күшінен,- үзіндісі алынған Т.Айбергеновтің өлеңі («Ана» )

Сұлу әлем, әлем сұлу сен жаратқан адаммен,

Көк жолының қарсылығын қағып тастап барам мен. Т.Айбергеновтің қай шығармасынан? («Ана»)

Т.Айбергеновтің «Ана» өлеңі неше бөлімнен тұрады? ( Екі)

Т.Айбергеновтің өлеңі: ( «Бір тойым бар»)

Т.Айбергеновтің болашақ өмірінің мақсаты мен арманын көрсететін өлеңі:(«Бір тойым бар»)

...Кім білсін, талай күнгі арманым ед,

Мәңгілік тарқамауы да мүмкін оның. Бұл өлең жолдары алынған Т.Айбергеновтің шығармасы: («Бір тойым бар»)

«Қыз қуатын жігітке ат беремін,

Жанам деген жігітке от беремін.

Мен әйтеуір бар жиған-тергенімді,

Бір тамаша той қылып өткеремін» Үзінді қай ақынның өлеңінен? (Т.Айбергенов)

Өлең құрылысына жаңалық әкелген, 18,19 буынды өлеңдер жазған

«Аруана-бауыр дүние», «Ана» өлеңдерінің авторы: ( Т.Айбергенов)

Аруананың туған жерге махаббатын сөз еткен ақын: ( Т.Айбергенов)

Т.Айбергеновтің «Аруана-бауыр дүние» өлеңінің мақсатын ашуда қолданылған аңыз: (Аруана туралы белгілі аңыз)

«Тауға да керек астана

Тасқа да керек астана»- жолдарының авторы: ( Т.Айбергенов «Аруана- бауыр дүние»)

«Сен мұны менен бетер ұқ:

Түкпірімдегі дір ете қалғаш құйттай жүрекпен

Келем мен бүгін қасиетті байтақ Қазақстанымды көтеріп! »- деген өлең жолдарындағы ақынның айтар ойы: ( Туған жерге деген махаббатын көрсететін ақындық қуаттың өлшемі )

Т.Айбергеновтің қазақ өлеңінің құрылысына енгізген жаңалығы: ( 18-19 буынды өлеңдер)

Т.Айбергеновтің «Оралам үйге кейде мен» өлеңіндегі ақын көңілі күйі: ( Күнделікті тіршілік күйбеңін өмірлік мақсат-мұраттармен астастыру)

Т.Айбергеновке жыр арнаған ақиық ақын есімі : ( М.Мақатаев)

Т.Айбергенов туралы:

«Тұңғыш көрдім шын ақынның өлгенін

Қызарып батты ертеңгі шығатын күн.

Торғай-өлең шырылдап бара жатты,

Аузында ажал дейтін сұрапылдың,»-деген үзінді алынған өленнің аты мен авторы: (М.Мақатаев «Төлегенге»)

М.Шаханов

М. Шаханов (1942) туған жері - ОҚО, Отырар ауд, Шілік ауылы

М. Шахановтың танылған талант, қабілеті - ақын, драматург, сазгер, қоғам қайраткері

«Желтоқсан жаңғырығы», «Түсінісу теоремасы» өлеңдері авторы - М. Шаханов

М. Шахановтың «Арман» өлеңінде бала Әбу өз арманын дана қарияға қалай түсіндірген-Ғылым мен өнердің шамын жағу

М. Шахановтың «Арман» өлеңінің оқиғасы өтетін жер - Отырар

М. Шахановтың Әбу Насыр әл-Фараби өмірінен алынған өлеңі –«Арман»

М. Шахановтың тарихи шындыққа негізделіп жазылған шығармасы - «Отырар»

М. Шахановтың отансүйгіштік, ерлік, батырлыққа тәрбиелейтін шығармасы -«Отырар»

Шыңғыс хан, Шағатай М. Шахановтың қай шығармасының кейіпкерлері? - «Отырар»

1219 жылы қыркүйек айындағы Шыңғыс хан жасағының шабуылы М. Шахановтың қай шығармасында суреттеледі? - «Отырар»

М. Шахановтың «Отырар» балладасындағы»

«Мысқыл күлкің маған салды маған қаншама ой!

Шіркін, сендей бес қолбасшым болса ғой,

Қалың қолым ұқсап дүлей тасқынға,

Бөлеп дархан күйге мені,

Бүкіл әлем билер еді

Аяғымның астында,»-деген өлең жолдарындағы Шыңғыс хан сөзін арнаған – Қайыр ханға

М. Шаханов «Отырар» дастанында мақтап жырлайды - Қайыр ханды

«Егер бүкпей баяндасам шындықты,

Рухы-өр, Тәні-бекем,

Бұл бір қайсар халық екен,

Тірліктен де биік қойған бірлікті», - деген шумақ арқылы қазақ халқының өмірлік мұраты мен мақсатын айқындап беретін ой айтылатын шығарма мен оның авторы - М. Шаханов «Отырар»

Махамбет жайлы арнау өлең жазған қаламгер - М. Шаханов

Үзінді М. Шахановтың қай өлеңінен алынған:

...Тағдырыңды тамырсыздық індетінен қалқала,

Әр адамда өз анасынан басқа да

Жебеп жүрер, демеп жүрер арқада

Болу керек құдіретті төрт ана... –«Құдіретті төрт ана»

Туған жері-түп қазығы, айбыны,

Туған тілі-сатылмайтын байлығы.

Туған дәстүр, салт-санасы-тірегі,

Қадамына шуақ шашар үнемі.

Және туған тарихы, еске алуға қаншама

Ауыр әрі қасіретті болса да ,- деген үзінді алынған М. Шаханов өлеңі – «Төрт ана»

Өсер елдің қай сәтте де бірлік болмақ қалауы,

Лаула, лаула, желтоқсанның мұзға жанған алауы!

Өздеріңдей өр намысты жас өркені бар елдің

Ешқашанда еңкеюге тиісті емес жалауы! - деген шумақпен аяқталатын М. Шахановтың өлеңі - «Желтоқсан алауы»

Темір қолдар қуатты еді алқымыңды қаусырған,

Намысыңды жықпай өттің нәубет, дүлей маусымнан.

Жалғыз қалған шақтарымда жігер алдым бойыма,

Түрме торын жарып шыққан сенің қайсар даусыңнан, - деген өлең жолдары арналған тарихи оқиға -1986 жылғы желтоқсан көтерілісі

Қазіргі заман әдебиеті, XX ғ. П жартысы, Проза

Бауыржан Момышұлы (1910-1982)

Туған жері: Жамбыл обылысы, Жуалы ауданы, Көлбастау ауылы

Шығармалары: «Бір түннің оқиғасы», «Москва үшін шайқас», «Генерал Панфилов», «Куба әсерлері», «Ұшқан ұя», «Қанмен жазылған кітап», т.б

1975 жылы Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын иеленді.

  • «Москва үшін шайқас» шығармасының авторы: (Б.Момышұлы 1910-1982ж)
  • Ұлы Отан соғысының атын аңызға айналған қаһарманы, «Ұшқан ұя» шығармасының авторы: (Б.Момышұлы)
  • «Қанмен жазылған кітап» жинағының авторы: (Б.Момышұлы)
  • «Жауынгер тұлғасы» шығармасының авторы: (Б.Момышұлы)
  • Б.Момышұлының шығармасы: (Жонарқа)
  • «Жонарқа» шығармасын жазған әскери жазушы: (Б.Момышұлы)
  • Зәресі зәр түбіне кетіп, үрейленген кейіпкердің ала-шапқын көңіл-күйін шыншыл суреттеген Б.Момышұлының шығармасы: (Жонарқа)
  • Жауынгер-жазушы Б.Момышұлы сомдаған тартымды тұлғаның шоқтығы: (Генерал Панфилов)
  • «Үстеріне шинел киген солдаттар арқылы барлық халықтардың жанын ұқтым,»-деп жазған жауынгер жазушы: (Б.Момышұлы)
  • «Қырағының өзі де батыр, көзі де батыр,»-деген нақыл сөз айтушы: (Б.Момышұлы)
  • «Сен жаудан қашсаң, өмір сенен қашады,»-деген нақыл сөздің иесі: (Б.Момышұлы)
  • «Мен өзге ұлттарды құрметтеуші, өз ұлттын сүюші адаммын» деген пікірдің иесі: (Б.Момышұлы)
  • «Өз елінің бағасын білген адам ғана басқа елді қадірлей алады,»-деген пікірдің авторы: (Б.Момышұлы)
  • «Өз халқын құрметтеп, сүймеген адам-опасыз, оңбаған адам,»-деген пікірдің авторы: (Б.Момышұлы)
  • «Командир деген әскери педагог қой. Осы әр ұлт адамдарымен қызметтес болғанымды өзіме ерекше мектеп деп бағалаймын» пікірінің авторы: (Б.Момышұлы)
  • Б.Момышұлының шығармалары: «Куба әсерлері», «Жауынгердің тұлғасы», «Офицер күнделігі».
  • ... Қазақстанда құрылып, Мәскеуді қорғауда ерлік танытқан панфилов дивизиясының майдандағы жолы баяндалып, Отан соғысы дәуірінің шындығына арналған шығармалар: (Б.Момышұлы «Артымызда Москва», Т.Ахтанов «Қаһарлы күндер»)
  • Хамза Есенжанов (1908-1974)
  • 1967 жылы Қазақстан мемлекеттік сыйлығын иеленді.
  • Хамза Есенжанов туған жері - Батыс Қазақстан облысы бұрынғы Чапаев ауданы
  • 4 кітаптан түратын «Ақ Жайық» романы авторы – Х.Есенжанов (1908-1974)
  • «Ақ Жайық» романының кейіпкерлері - Әбдірахман, Хакім
  • Х. Есенжанов Ұлы Отан соғысынан кейін жазған шығармасы –«Ақ Жайық»
  • Х.Есенжановтың алғашқы әңгімесі-«Өлеңті жағасында»
  • Х.Есенжанов аудармасы- «Тынық Дон» М. Шолохов
  • Х.Есенжанов аудармасы –«Рудин» Тургеневтен
  • Х.Есенжанов аудармасы .....(216-бетте қолмен жазылған, анық емес) – «Екі мырзаға бір қызметші»
  • Туған жері: Батыс Қазақстан облысының бұрынғы Чапаев ауданы
  • Тұңғыш шығармалары: «Өлеңтінің жағасында», "Қызыл құмақ», «Күшке - күш» әңгімелері.
  • Романдары: "Ақ Жайық» трилогиясы (1957, 1959, 1965 ж.), «Көп жыл өткен соң»
  • (1963), «Ағайынды Жүнісовтер» (1970).
  • Аудармалары: И. Тургенев "Рудин", М. Шолохов "Тынық Дон" (бірінші, төртінші
  • кітап), К.Гольдони "Екі мырзаға бір қызметші" пьесасы.
  • *** Хамза Есенжановтың 30-жылдары жазылған алғашқы әңгімелері:
  • (*"Күшке күш"; "«Өлеңтінің жағасында»; *«Қызыл құмақ»)
  • *** Хамза Есенжановтың трилогиясы: (*«Ақ Жайық»)
  • *** Хамза Есенжановтың "Ақ Жайық" трилогиясындағы ағайындылар:(*Жаһанша; *Халел)
  • • «Ақ Жайық» трилогиясы үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілген
  • берілген жазушы: (Х. Есенжанов, 1967 ж.)
  • • Төрт кітаптан тұратын "Ақ Жайық" романының авторы: (Х. Есенжанов)
  • • Хамза Есенжановтың Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығы берілген
  • трилогиясы: ("Ақ Жайық")
  • • Хамза Есенжановтың көптомдық романының алғашкы кітаптары басылған жылдар: ("Ақ Жайық" 1957-1962 жылдар)
  • • "Ақ Жайық" романының кейіпкерлері: (Әбдірахман, Хакім)
  • • Хамза Есенжановтың «Ақ Жайықтың» үш кітабына да ортақ кейіпкер: (Хакім Жүнісов)
  • • Қазақ жазушысының Үлы Отан соғысынан кейін жазылған шығармасы:("Ақ Жайық")
  • *** Хамза Есенжановтың "Иганынды Жүнісовтер" романының шыққан жылы: (*1971 жыл)
  • • К.Гольдонидің "Екі мырзаға бір қызметші" пьесасын аударған жазушы: (Хамза Есенжанов)
  • • Х. Есенжановтың аудармасы: ("Тынық Дон" М. Шолохов)
  • *** Хамза Есенжановтың И. Тургеневтен аудармасы: ("Рудин")
  • Мұқан Иманжанов (1916 - 1958)
  • Туған жері: Қарағанды облысы, Жезлі ауданы.
  • Әңгімелері, очерктері "Жастық" (1948), "Тындағылар" (1956), "Таныс қыз" (1957)
  • җинақтарында жарық көрді. "Сонген шала" (сатиралык комедия, 1957), "Менін
  • махаббатым" (пьесалар, 1960), "Кок белес" (аяқталмаган роман, 1960) кітаптары
  • басылды. "Алғашқы айлар" повесі 1950 жылы жарық көрді, Жамбыл атындағы
  • республикалық бірінші жүлдеге ие болды. Повестің бас кейіпкері Жақыпбек
  • Әділбеков.

Тәкен Әлімқұлов (1918-1987)

Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Созақ ауданы

Шығармаларының баспа бетінде жариялануы : 1945 ж

Тәкен Әлімқұловтың шығармалары: « Қараой», «Сарыжайлау», «Қаралы қобыз»,

***«Қараой» шығ. Авторы- Т.Әлімқұлов

***Т.Әлімқұлұлының «Қараой» шығармасында Махамбет өміріне қатысты қай кезеңді суреттейді? «Махамбет өмірінің соңғы кезеңін)

** Махамбет өмірінің ең қайғылы тұсын суреттеген шығарма – «Қараой»

***Т. Әлімқұлұлының Махамбет шығармасындағы «Қараой» ненің аты?- жердің

***Т.Әлімқұлы «Қараойға ертеде ат шалдыртыпты –мыс»,-деп, Махамбетттен басқа қай батырдың атын атайды? (Ер Тарғынның)

***Т.Әлімқұлұлы «Қараой» туындысында «Ақырап» деп атаған қай ай? (Қазан)

***Әуес, Нұрсұлтан, Ықылас , Жаңаберген атты кейіпкерлері бар Т.Әлімқұлұлының туындысы?- («Қараой»)

***Т.Әлімқұлының шығңармасында ерекше орын алатын тақырып: (өнер тақырыбы)

***Т.Әлімқұлының өнер тақырыбындағы шығармалары мен кейіпкерлері: («Телқоңыр» - күйші Сейтек, «Сейтек сарыны » - Сейтек, «Сарыжайлау» -Тәттімбет, «Қаралы қобыз» -Ықылас

*** Тәттімбеттің бейнесін қандай күйлердің шығу тарихы арқылы бейнелеген? « Сылқылдақ», «Қосбасар», «Сарыжайлау»

**** Атақты Сүгірдің бейнесін «Телқоңыр «әңгімесінде қай күйдің шығу тарихымен байланыстыра суреттеген? «Телқоңыр» күйі

***Т.Әлімқұлов « Қаралы қобыз» әңгімесінде Ықылас күйшінің бейнесін қай күйдің шығу тарихы арқы бейнелеген? «Ерден» күйінің шығу тарихы арқылы

***Т.Әлімқұлының күй тақырыбындағы шығармаларында кездесетін кейіпкерлер:

( Сейтеке, Ықылас, Тәттімбет)

*** Тәкен Әлімқұловтың бойындағы өнері: домбырашы, күйші

*** Ел арасындағы Тәкен Әлімқұловтың екінші аты: бала күйші

*** 1949 жылы бітірген оқу орны: Мәскеудегі М.Горький атындағы әдебиет институты

*** Тәкен Әлімқұловтың меңгерген тілдері: қазақ және орыс тілдері

*** М.Горькиден аударған шығармасы: «Зеріктірген дүние»

*** П.Павленконың қай шығармасын аударған? «Бақыт»

*** «Сейтек сарыны» әңгімесінде Сейтектің қандай күйі баяндалады? «Заман-ай» күйі

**** «Қараой» әңгімесіне Т.Тоқбергеновтің берген пікірі: «Тәкеннің мына «Қараойы»-асчыл Махамбет турасында жазылған ең қысөқа , ең терең, соншалық шағын, соншалық ширақ, керемет кесек туынды.

Т.Ахтанов /1923-1994/

1. Т.Ахтановтың туған жері: Ақтөбе облысы, Қарабұтақ селосы

2. «Қарһарлы күндер», «Боран», «Шырағың сөбесін» романдарының авторы: Т.Ахтанов

3. Т.Ахтановқа қай еңбегі үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық берілген:

«Дала сыры» повесі, кейінгі аты «Боран» романы

4. Екінші дүниежүзілік соғыстың көркем шежіресі болып табылатын туынды:

«Қаһарлы күндер», Т.Ахтанов

5. Т.Ахтановтың «Қаһарлы күндер» шығармасында солдаттар мен офицерлердің ауыр сынды абыроймен атқарған шайқас орны: Москва түбіндегі шайқас

6. 1941 жылы Москваны қорғауда көзге түскен генерал Панфилов басқарған атқыштар дивизиясының әскери өмірі негіз болған Т.Ахтановтың романы: «Қаһарлы күндер»

7. «Мына қараңғы түнде, қараңғы көлеңке бөлмеде тағы да бір әлсіз шырақ тұтанып, жылтырап жанып келеді,»- деген «Шырағың сөбесін» романынан алынған үзіндідегі сөз кімге арналып тұр: Бойға біткен балаға

8. Т.Ахтановтың «Шырағың сөбесін» атты романында Қамқа «Шырағың сөбесін» деген сөзді кімге арнап айтқан: Нәзираға

9. «Шырағың сөбесін» романындағы қазақ әйелі: Нәзира

10. «Шырағың сөбесін» романындағы Надияның қазақша аты: Нәзира

11.Т.Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» атты романының бас кейіпкері: Нәзира

12. Т.Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» атты романындағы Назираның тұрмысқа шыққан жігітінің есімі: Қасымбек

13. Т.Ахтановтың «Шырағың сөнбесін» атты романындағы Назираның әкесінің есімі мен оның бойындағы қасиеттері: Көріпкелі бар, Қамқа

14. М.Шолоховтың «Адам тағдыры», Ш.Айтматовтың «Қош бол, Гүлсары» атты шығармаларымен үндес Т.Ахтановтың романы: «Боран»

15. Т.Ахтановтың қарапайым еңбек иесі Қоспан тағдыры бейнеленген шығармасы: «Боран»

16. Т.Ахтановтың драмалық шығармасы: «Махаббат мұңы»

17. Т.Ахтановтың аудармасы: «Азапты сапарда», А.Н. Толостой

Туган жері: Ақтөбе облысының Қарабұтақ селосы

Тұңғыш жарық көрген шығармасы: "Күй аңызы» әңгімесі.

Романдары: «Қаһарлы күндер», «Боран», «Шырағың сөнбесін».

Драмалары: "Сәуле", "Боран". «Күтпеген кездесу", "Махаббат мұны", "Әке мен балан, "Лит", "Күшік күйеу", "Жоғалған досм, т. б.

*** Т. Ахтановтың алғаш жарық көрген шығармасы: (*«Күй аңызы»)

• "Қаһарлы күндер", "Боран", "Шырағың сөнбесін" романдарының авторы:(Тахауи Ахтанов, 1923-1994 ж.)

• Т.Ахтановқа қай еңбегі үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлықберілген? ("Дала сыры" повесі, кейінгі аты "Боран" романы, 1966 ж.)

*** Т. Ахтановтың Абай атындағы мемлекеттік сыйлық алған еңбегі:(*«Боран»)

*** Т. Ахтановтың "Боран" романының кейіпкерлері: (*Қоспан;*Қасболат; "Жаңыл, Қаламұш)

*** Т. Ахтановтың "Боран" романындағы басты кейіпкер: (*Қоспан)

*** Т. Ахтановтың "Боран" романындағы Қоспанның кызметі: (*Қойшы)

*** Т.Ахтановтың«Боран» романының алғашқы атауы: (*«Дала сыры»)

*** Ұлы Отан соғысы тақырыбындағы Т. Ахтановтың роман(дар)ы:(*«Қаһарлы күндер»; *«Шырағың сөнбесін»)

*** Т. Ахтановтың "Қаһарлы күндер" романының кейіпкерлері: (*Ержан;*Көжек; *Кәрібай)

• Екінші дүниежүзілік соғыстың көркем шежіресі болып табылатын туынды:("Қаһарлы күндер" Т. Ахтанов)

• 1941 жылғы қанды қырғын шайқасқа арналған еңбек, ("Қаһарлы күндер"Т. Ахтанов)

• Т. Ахтановтың "Қаһарлы күндер" шығармасында солдаттар мен

офицерлердің ауыр сынды абыроймен атқарған шайқас орны: (Москватүбіндегі шайқас)

• 1941 жылы Москваны қорғауда көзге түскен генерал Панфилов басқарған

атқыштар дивизиясының әскери өмірі негіз болған Т. Ахтановтың романы:("Қаһарлы күндер")

• Негізгі кейіпкері кеңес армиясының офицері Қасымбек пен Нәзира туралы

баяндалатын Т. Ахтановтың туындысы: ("Шырағың сөнбесін")

*** Т.Ахтановтың Үлы Отан соғысына арнаған соңғы туындысы:(*"Шырағың сөнбесін")

• *** Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін"туындысына тән жауаптар:

(*Соңғы туындысы; *Роман; *Үлы Отан соғысы туралы)

"Мына қараңғы түнде, қараңғы көлеңке бөлмеде тағы да бір әлсіз шырақ тұтанып онсылты

канал келеді. " - деген Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін"

романынан алынған үзіндідегі сөз арналып тұр: (Бойға біткен балаға)

Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романында Қамқа "Шырағың сөнбесін"деген сөзді кімге арнап айтқан? (Нәзираға)

"Шырағың сөнбесін" романындағы қазақ әйелі: (H)зира)

*** Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" романының кейіпкері: (*Нәзира)

"Шырағың сөнбесін" романындағы Надяның қазақша аты: (Нәзира)

• Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романындағы Нәзираның

тұрмысқа шыққан жігітінің есімі: (Қасымбек)

Т. Ахтановтың "Шырағың сөнбесін" атты романында Нәзираның әжесінің

есімі мен оның бойындағы қасиеттері: (Көріпкелі бар Қамқа)

"Сенің түрін бөлек, бірден көзге түсесің, - деп Света мені ылғи тасаға жасырып,

деревняга өзі кететін, содан үркек болып жаман үйреніп қалыптың…" Үзінді

Т. Ахтановтың қай шығармасынан? («Шырағың сөнбесін»)

• М. Шолоховтың "Адам тағдыры", Ш. Айтматовтың "Қош бол, Гүлсары"

атты шығармаларымен үндес Т. Ахтановтың романы: ("Боран"1)

• Т. Ахтановтың қарапайым еңбек иесі Қоспан тағдыры бейнеленген

шығармасы: ("Боран")

• Т. Ахтановтың драмалық шығармасы: ("Махаббат мұны")

• Т. Ахтановтың аудармасы: ("Азапты сапарда", А. Н. Толстой)

• С.Бабаевскийдің "Жер үстіндегі нұр", "Алтын жұлдызды жігіт"

романдарын аударған жазушы: (Т. Ахтанов)

• Т. Ахтановтың "Күй аңызы" әнгімесіндегі "Екі күйші өзерлеріңді бірдей

салыңдар" деген сөздің иесі: (Жаңыл)

• Т.Ахтановқа қатысты ақпараттардың ретін көрсетіңіз:

1. А. Н. Толстойдың «Азапты сапарда» трилогиясын аударды.

2. Ақтөбе облысында дүниеге келген.

3. Абай атындағы Қазақ педагогикалық институтына түседі. (2. 3. 1)

Бердібек Соқпақбаев 1924-1992

  • Бердібек Соқпақбаев туған жері: Алматы облысы Нарынқол /қазіргі Райымбек ауданы/
  • Қазақ әдебиетіндегі балалықтан арыла қоймаған, азаматтықа жете қоймаған арманды жастар әлемін суреттеген шығарма: «Менің атым Қожа»
  • Автордың айтуынша, өзге емес, өзіне ұқсайтын, өз есіміне көңілі толмайтын кейіпкері бар шығарма: «Менің атым Қожа»
  • Бердібек Соқпақбаев «Менің атым Қожа» повесіндегі Қожаның шын есімі: Қожаберген
  • Бердібек Соқпақбаев «Менің атым Қожа» повесіндегі «»Мен үшін сенің адам болғаныннан ешқандай да бақыт жоқ» жолдарды айтқан адам: Анасы
  • Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесіндегі Қожаның сынып жетекшісі: Майқанова
  • Бердібек Соқпақбаевтың «Менің атым Қожа» повесіндегі Қожаның анаыс: Миллат

Ілияс Есенберлин (1915-1983)

Туған жері: Ақмола облысы, Атбасар қаласы

Тұңғыш шығармалары: «Сұлтан», «Айша» дастандары (1945), «Адамгершілік туралы жыр» өлеңдер жинағы («1949)

Дастандары: «Большевик туралыв поэма», «Біржан сал трагедиясы »

Повестері: «Өзен жағасында», «Тоқиды Есіл», «Адам туралы ән »

Романдары: «Айқас» , «Қатерлі өткел», «Ғашықтар», «Алтын құс», «Көлеңкеңмен қорғай жүр», «Көшпенділер » трилогиясы, «Алтын орда » трилогиясы т.б

Ең көп роман жазған жазушылардың бірі.

40-тан астам өлеңдеріне ән шығарылған

1968 жылы Қазақстан Мемлекеттік сыйлығын иеленді

Тарихи роман арқылы әлемге танымал жазушы

І.Есенберлиннің кино болып шығарылған туындысы «Көшпенділер »

І.Есенберлиннің «Қаһар» романының басты кейіпкері - Кенесары

І.Есенберлиннің трилогиясында қазақ елінің қай ғасырдағы тәуелсіздік үшін күресі суреттеледі? 15-19 ғасырлардағы

« ... өз басына туған күннің тым қатерлі, қазақ жеріне қызыққан көршілерінң қауіпті екенін ойлағандар да табылды « деегн пікірдің авторфы , үш кітаптантұратын трилогия жазған жазушы - І.Есенберлин

Әлділер әулеті мен Қияқ , Тұяқ батырлартұқымдарының арасындағы араздық баяндалатын І.Есенбкерлиннің шығармасы-«Көшпенділер»

І.Есенберлиннің Әбілқайырдың , Жәнібектің , Қазтуғанның бейнелерін жазған шығармасы – «Алмас қылыш»

І.Есенберлиннің «Көшпенділер» трилогиясының қай бөлімінде 18 ғасырда жоңғар басқыншыларына қарсы азаттықкүреспен бірге Хақназар. Тәуекел,Есім хандар кезіндегі оқиғаларды Бұқар жырау әңгімесі арқылы баяндайды « Жанталас»

«...Кенесарының абыройы да , қадірі де артты. Бірақ жан аямас қатылдығы көп елді өзінен үркітті»Үзіндінің авторы І.Есенберлин

«Бұл Абылай ханның немері Қасым төренің ортаншы ұлы Кенесары еді... қисса етіп айтып берген» Үзінді Ілияс Есенберлиннің қай шығармасынан алынған «Қаһар»

  • І.Есенберлиннің қай кітабында 19 ғасырдың 30-40 жылдарындағы Ресей отаршылдығына қарсы Кенесары Қасымұлы қозғалысы суреттеледі? «Қаһар»
  • «Көшпенділер» атты тарихи трилогияның бірінші бөлімі «Алмас қылыш»
  • Екінші бөлімі- «Жанталас», Үшінші бөлімі- «Қаһар »
  • «Алмас қылыш», «Жанталас», «Қаһар » романдарының авторы – І.Есенберлин
  • І.Есенберлиннің алғашқы тарихи романы- «Қаһар»
  • І.Есенберлиннің тарихи тақырыпқа жазылған трилогиясы «Көшпенділер»
  • І.Есенберлиннің қай кітабында Кенесары Қасымұлы қозғалысы суреттеледі? («Қаһар»)
  • «Көшпенділер» трилогиясының бас қаһарманы – халық
  • Ілияс Есенберлиннің «Үш ақын, үш әлемді» таныстыратын романы- «Қатерлі өткел »

9. Қатерлі өткел» романының кейіпкерлері: Ақан , Хасен, Әкбар, Бүркіт, Қаражан, Нұржамал, Еркебұлан, генерал Габрилов

10. І.Есенберлиннің тың игерушілер жайлы романы « Көлеңкеңмен қорғай жүр»

11. І.Есенберлиннің алғашқы он бес жыл ішінде жазған шығармасы –

« Адамгершілік туралы поэма»

12. «Ғашықтар» романының кейіпкерлері: Жантас- басты қаһарман, қарындасы – Базаркүл, сүйіктісі -Ұлбосын, Шерубай

13. Шахтерлар өмірі туралы романы «Алтын құс »

14. Көптеген мұрағат деректері, ғылыми зерттеулер, фольклор нұсқалары негізінде жазылған трилогиясы – «Алтын орда»

15. «Алтын орда « трилогиясында суреттелген шайқастар: қазақ даласы, Орта Азия. Қырым мен Кавказ , Русьтегі оқиғалар, Алтын орданың қоғамдық әлеуметтік құрылысы, ұлт құрамы, тұрмыс – тіршілгі

16. Ілияс Есенберлиннің повесі - « Адам туралы жыр»

17. «Айқас» , «Алтын құс» романдарының авторы- І.Есенберлин

18. «Біржан сал трагедиясын «жазған- І.Есенберлин

19. Романдарының саны: 17

20. Романдары: «Айқас» (1968), «Ғашықтар» «Ғашықтар» (1968), « Алтын құс »

(1971), «Көлеңкеңмен қорғай жүр» ( 1974), «Маңғыстау майданы» ( 1978), «Аманат» (1978) т.б

21. Жазушы атағын әлемге танытқан романдары: «Қаһар», «Алмас қылыш»

« Жанталас» романдарынан тұратын «Көшпенділер» трилогиясы

22. «Алмас қылыш «романының басты идеясы: қазақ руларынң бірлесу, бір хандықта ынтымақ құру мәселелері

23. КСР мемлекеттік сыйлығының жүлдегері атанған шығармасы «Айқас «романы ( 1968)

24. Республикалық жас көрермен театрының сахнасында қойылған пьесасы

« Таудағы тартыс» (1962)

25. 1964 жылы жазылған шығармасы «Адам туралы повесть»

26. «Алғыс» өлеңдер жинағының шыққан жылы 1949 ж

27. Ілияс Есенберлинге берілген марапаттар: «Еңбек Қызыл Ту» ордені, «Құрмет белгісі» ордені, «Батырлығы үшін» медалі, «Ленинградты қорғағаны үшін» медалі

28. І.Есенберлиннің романдары «Аманат»

Мұқан Иманжанов

Туған жылы: (20.12.1916– 18.3.1958,) – жазушы.

Туған жері: Қарағанды облысы, Жезді ауданы

Әңгімелері, очерктері : «Жастық» (1948), «Тыңдағылар» (1956), «Таныс қыз» (1957) жинақтарында жарық көрді.

Кітаптары: «Сөнген шала» (сатиралық комедия, 1957), «Менің махаббатым» (пьесалар, 1960), Көк белес«» ( аяқталмаған роман, 1960) жарық көрді

Кейін “Көк белес” (1958) романы,

“Өркен” (1980) атты мақалалар, естеліктер кітабы,

балаларға арналған “Шаңғышылар” (1983) әңгімелер жинағы жарық көрді. Қайтыс болғаннан кейін 2 томдық шығармалары (1977),

Естеліктер мен хаттардан құралған «Өркен» (1980) жинақтары жарық көрді

Оқыған білім ордасы: Алматы есеп-санақ техникумында оқыған (1935 – 38).

Атқарған қызметтері: Республикалық радио хабарлар тарату комитетінде (1938 – 41),

“Социалистік Қазақстан” газетінде әдеби қызметкер (1942 – 43), бөлім меңгерушісі (1943 – 49),

“Пионер” журналында бөлім меңгерушісі (1949 – 58) қызметтерін атқарған.

Кейін “Көк белес” (1958) романы, “Өркен” (1980) атты мақалалар, естеліктер кітабы, балаларға арналған “Шаңғышылар” (1983) әңгімелер жинағы жарық көрді.

«Социалистік Қазақстан» газетінде «Қош бол, Шығысұлы» деген публицистикалық эссе жарық көрді. Ол майданда Отан үшін оққа ұшқан өжет командир, жалынды жас жазушы Баубек Бұлқышев туралы болатын

«Алғашқы айлар» повес і 1950 жылы жарық көрді. Жамбыл атындағы республикалық бірінші жүлдеге ие болды. Көтерілген мәселе: өз елінің зәру мәселелері.

Повестің бас кейіпкері- Жақыпбек Әділбеков.

Онда мектеп өмірі, оқу мен еңбекті ұштастыру мәселесі, мұғалімдердің ауыр да абыройлы еңбегі шебер бейнеленеді.

Повестегі мектеп диреторы –Күдері Қадіров

Повесте көрінетін кейіпкерлер саны- 20 шақты.

Елу- алпыстар шамасындағы , самайына ақ кірген , «бурыл шашты , бет терісі қалың, көзі шегірлеу, орта бойлы кейіпкер» бейнесі- Күдері

Жан қинауға құлықсыз , тарих пәнінің мұғалімі- Батырбай Жауынбаев

Повестегі студент қыз- Әсима

Биолог мұғалім қыз- Бану Бектұрсынова

Повестегі дегбірсіз бала Бектайдың кейпі: «Рас, мұндайда делжиген жұп- жұқа жарғақ құлағы қып- қызыл боп шыға келеді де, бадырақ көзін дамылсыз жыпылықтатып, үркек бұзауша состиып тұрып қап, не істерге білмей, алғашқыда абдырайды»

Әбдіжәміл Нұрпейісов

Әбдіжәміл Нұрпейісов (Қызылыорда обылысы,Сұлутөр ауданында 1924жылы туған)

Романы: « Қан мен тер»(1-кітап-«Ымырт»,2-«Сергелдең»,3- «Күйреу»)

Романда балықшылар өмірінің трагедиялық өмірі суреттеледі. « Қан мен тер»трилогиясында бас кейіпкер-АҚБАЛА

Еламан, Мөңке, Рай,Қален,Сүйеу қарт, Ознобин-« Қан мен тер» романының кеіпкерлері.

« Қан мен тер» үштағанындағы бірінші кітаптың шарықтау шегі:Еламанның Феодоровты өлтіруі.

Әбдіжәміл Нұрпейісовтің 1999 жылы Арал тіңізінің тағдырын суреттеген романдилогиясы.(«Соңғы парыз»)бұл романның басты кейіпкері-ЖӘДІГЕР

Әбдіжәміл Нұрпейісовтің испан драматургі А.Кэсоннан аударған шығармасы «Ағаштар тұрып өледі»

Әбдіжәміл НұрпейісовтіңА.Чеховтан аударған шығармасы: «Ит жетектеген әйел»(А.Чехов «Алтыншы палата», «Бқытсыздық»; Н.Хикметтен «Соқыр патша»

  • «Қан мен тер»романы жазды
  • «Соңғы парыз»роман-диологиясын жазды.
  • 3.Тұңғыш туындысы-«Курляндия»(«Күткен күн»)
  • Туған жері: Қызылорда облысы, Арал ауданы, Құланды ауылы
  • Тұңғыш шығармасы: «Курляндия» романы (1949) (Кейінгі аты - «Күткен күн»)
  • Романдары: «Қан мен тер» трилогиясы (1961-1970), «Сең», «Соңғы парыз» (1999).
  • 1974 жылы КСРО Мемлекеттік сыйлығы («Қан мен тер»)
  • *** "Курляндия" романының кейіпкерлері: (*Қазақ Есей; *Татар
  • Хизатуллин; *Орыс Долгушев)
  • Әбдіжәміл Нұрпейісовтің романы: ("Қан мен тер"))
  • (l-кітап - "Ымырт"; 2-кітап - "Сергелдең": 3-кітап - "Күйреу")
  • • Ә. Нұрпейісовтің "Қан мен тер" романында қай өңір балықшыларының
  • трагедиялық өмірі суреттеледі? (Арал балықшыларының өмірі)
  • "Балықшылар - бір тайпа ел, шетінен сіңірі шыққан кедей, қарға адым жерге
  • аударылып қона алмайды…" Үзінді қай шығармадан алынған? ("Қан мен
  • тер")
  • * Ә. Нұрпейісовтің Арал балықшыларының өмірін Суреттеген романы: ("Қан
  • ментер")
  • *** Ә Нұрпейісовтің "Қан мен терінде" заман құрбаны болған әйелдер
  • бейнесі: ("Қарақатын мен Кенжекей; "Әлиза мен Ақбала; "Айғанша
  • мен Бөбек)
  • Қан мен тер» романының кейіпкерлері: (* Еламан; *Сүйеу қарт;
  • *Айғанша; *Тәңірберген)
  • Ә. Нұрпейісовтің "Қан мен тер" трилогиясындағы бас кейіпкердің бірі;
  • (Ақбала)
  • Еламан - қай шығарманың бас кейіпкері? ("Қаң мен тер")
  • • Мөңке, Рай, Қален, Сүйеу, Ознобин - бұлар қай романның кейіпкерлері?
  • ("Қан мен тер")
  • • Еламан, Ақбала, Тәңірберген, Сүйеу қарт - Ә. Нұрпейісовтің қай
  • шығармасының кейіпкерлері? ("Қан мен тер")
  • • "Қан мен тер" үштағанындағы бірінші кітаптың шарықтау шегі:
  • (Еламанның Федоровты өлтіруі)
  • • Ә. Нұрпейісовтің көркем фильмге арқау болған шығармасы: ("Қан мен
  • тер")
  • • Ә. Нұрпейісовтің 1999 жылы Арал теңізінің тағдырын суреттеген роман-
  • дилогиясы: ("Соңғы парыз")
  • • Ә. Нұрпейісовтің «Соңғы парыз» романының басты кейіпкері: (Жәдігер)
  • • Ә. Нұрпейісовтің испан драматургі А.Кэсоннан аударған шығармасы:
  • («Ағаштар тұрып өледі»)
  • *** Ә. Нұрпейісовтің А.Чеховтың аударған шығармасы: (***Ит жетектеген
  • әйел") (А. Чехов "Алтыншы палата", "Бақытсыздық"; Н. Хикметтен "Соқыр патша";
  • А.Кэсон "Ағаштар тұрып өледі")
  • • Ә.Нұрпейісовке қатысты ақпараттардың реті:
  • 1. «Қан мен тер» романын жазды.
  • 2. «Соңғы парыз» роман-дилогиясын жазды.
  • 3. Тұңғыш туындысы - «Курляндия» («Күткен күн»). (3. 1. 2)

Сансызбай Сарғасқаев

Сансызбай Сарғасқаев(1925-1995) Жамбыл обылысы, Қордай ауданы.

1946-1949 жылдары «Красногоршы» газетінің жауапты хатшысы, әдеби қызметкері болған. 1. «Жұлдыз» журналында жауапты хатшы қызметін атқарды2. «Красногоршы» газетінде әдеби хатшы қызметін атқарды.

3. Жамбыл облысы, Қордай ауданы, Сұлутөр ауылында туған.

Шерхан Мұртаза (1932-2018)

Туған жері: Жамбыл. облысы. Жуалы ауданы, Мыңбұлақ ауылы

Тұңғыш кітабы: "Құрылысшы Дәку" (1958) очерктер жинағы.

Повестері: Табылган телези, "Бұлтсыз күнгі найзағай", «Белгісолдаттың базасым, алтылтықсыз майдан», "41-омсылғы келіншек", "Ахметжанның анты".

"Интернат наныз, "Жүрекке әжім тпуспейді» кітабы, «Бір кем дүние" кітабы т. б.

Романдарыз "Қара маронсан" (1978 ж. Қазақ КСР Мемл. сыйлығы), «Қызыл жебе"

роман-эпопеясы, "Ай мен Айша" роман-дилогия си.

Драмалары: «Қызыл жебе», «Сталинге хат», «Бесеудің хаты», «Жетім бұрыш»,

"Жаллызуйлік зілзала", «Домалақ Ана".

ІLlepxaн Мұртазаның туған жері: (Жамбыл облысы, Жуалы ауданы,Мынбұлақ ауылы)

• Жазушы Мұртазаның туған жылы. (1932 ж.)

• "Қызыл жебе", "Жетім қыз" шығармаларының авторы: (ШерханМұртаза)

• «Сталинге хат», «Бесеудің хаты», «Жетім бұрыш» пьесаларының авторы:(Ш. Мұртаза)

• Ш. Мұртазаның 1978 жылы Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын алғанроманы: («Қара маржан»)

"41-жылғы келіншек" әңгімесінің авторы: (Ш. Мұртаза)

• Ш. Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінің жазылу себебі: (Түс)

• Ш. Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінде Хадиша түсіндесөйлескен адам: (Мақсұт)

• Шерхан Мұртазаның "41-жылғы келіншек" әңгімесінде кімнің сөзі? -Алды-артымды жалмап, жалмауыз болайын деп, құдайдан тілеген мсоқпын.(Хадишанын)

• Қазақ халқын ашаршылыққа ұшыратқан қасіретті 1902 жыл туралы жоғары

орынға ашық хат жазған неше азамат: (5)

*** Ш. Мұртазаның пьеса(лар)ы: (*«Бесеудің хаты»; "«Сталинге хат»)

*** «Бесеудің хаты» драмасындағы «жағымпаз жандайшаптар».(*Жантоқов; *Құрамысов)

Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Елеусіз)

• Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Сталин)

• Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы совнарком председателінің орынбасары: (Рысқұлов)

• F. Мүсірепов, Рысқұлов, Сталин- Ш. Мұртазаның қай шығармасының кейіпкерлері? ("Бесеудің хаты")

• F. Мүсірепов, Голощекин, Құрамысов - Ш. Мұртазаның қай шығармасыныңкейіпкерлері? ("Бесеудің хаты")

• Ш. Мұртазаның "Бесеудің хаты" драмасындағы кейіпкер: (Қаба сақал)

• Ш. Мұртазаның ел басына түскен азапты күндер, қолдан жасалған

аштықтан қырылған екі миллион халықтың тағдыры арқау болған пьесасы:("Бесеудің хаты")

• Шерхан Мұртазаның аптаршылык жылдар туралы жазылған драмалық,туындысы: ("Сталинге хат"!)

• 111 Мұртазаның 7 Рыскулон туралы драмалық туынлысы: ("Сталинге хат"

Ш.Мұртазаның "Сталинге хат" пьесасындағы хаттың сыры:(Қазақстандағы ашаршылық)

• Шерхан Мұртазаның "Сталинге хат" драмалық шығармасының негізгі кейіпкері: (Тұрар)

Мұртазаның "Сталинге хат" атты драмалық шығармасында

Түйметайдың Тұрарға туыстық қатынасы: (Қарында)ы)

• Шерхан Мұртазаның "Сталинге хат" пьесасындағы күй әуені: ("Көбікшашқан", "Ақбай"")

Ш.Мұртазаның 5 кітаптан тұратын роман-эпопеясы: ("Қызыл жебе")

Ш. Мұртазаның әке мен бала арасындағы сүйіспеншілікті көрсететін шығармасы: ("Қызыл жебе"))

"Қызыл жебе" роман-эпопеясының негізгі тақырыбы: (ХХ ғасырдың басында қазақ халкының өмірінде болған саяси-әлеуметтік өзгерістер мен төңкерістер)

• "Қызыл жебе" роман-эпопеясының негізгі идеясы: (Қазақ халқының тәуелсіздігі)

• "Қызыл жебе" роман-эпопеясының 1-кітабы - "Рысқұл", 2-кітабы -

"Тұрар", 3-кітабы - "Жұлдыз көпір", 4-кітабы - "Қыл көпір", 5-кітабы "Тамуқ"

• Т. Рысқұлов жайындағы романның авторы: (Ш. Мұртаза "Қызыл жебе")

Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романында:

"Мен өзім қылмыскер болсам, менің өтінішіме құлақ сушы ма еді?" - деген

жолдар кімнің сөзі? (Рысқұлдың)

• Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романының негізгі кейіпкері: (Тұрар)

• Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы Тұрардың мектепке барғандағы фамилиясы: (Қырғызбаев)

• Ш. Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы Тұрар алғаш білім алған мектептің ашылған жері: (Мерке)

• Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романындағы "қызыл жебе" дегенсөздің мағынасы: (Ерен жүйрік жылқы)

• Шерхан Мұртазаның "Қызыл жебе" романынан алынған үзіндіде "Қызыл жебе" деген сөз нені білдіреді?

"Ал Тұрардың жеке дәптерінде жеке әріптер емес, сөздер жазулы екен. Мұғалім

дәптерді қолына алып, … оқып шықты. "Аспара. Қызыл жебе. Кеке". (Ерен жүйрік жылқының аты)

Мұртазаның шығармасы: ("Жүз жылдық жара"))

"Сұмбіл тал, мәжнүн тал, сөгеті тал, қозықұйрық, шайшөп, дермене, күшәла, адыраспан, киіқоты, текесақал, қылша, көкемарал,

түйежапырақ" сияқты өсімдіктердің атауы қай шығармада кездеседі?

("Жүз жылдық жара"") ш.Мұртазаның"Жүз жылдық жара" әңгімесіндегі кейіпкерлер: (Жуанқұл,

Кенжекүл)

Шерхан Мұртазаға қатысты ақпараттардың дұрыс ретін көрсетіңіз.

1. "Қара маржан" романы үшін Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығын

алды. 2. "Қызыл жебе", "Ай мен Айша" романдарының төрт томдығы шықты.

3. Мәскеудегі М. В. Ломоносов университетінің журналистикасын бітірді. (3, 1, 2)

*** Ш. Мұртазаның Ш.Айтматовтан аударған шығармалары: (*«Теңіз жағалай жүгірген тарғыл төбет»; *«Қош, Гүлсары»; *«Жанпида»)

.

Сайын Мұратбеков

Сайын Мұратбеков (1936-2007) Туған жері:Талдықорған өңірі, Қапал ауданы, Қоңыр ауылыШығармалары: "Көкорай", "Жабайы алма", "Жусан иісі" повестері "Менің қарындасым""...Ол со тұнжыраған қалпында бәріміздің жүзімізді бір сүзіп өтті де: -Ертеде бір жетім бала болыпты...-деп ертегісін бастады. Сол күні оның ертегісі түннің жарымында бір-ақ аяқталды. Тіпті Аянның әжесінің өлгенін де ұмытып кетіппіз.."-деген үзінді алынған шығарма: ("Жусан иісі" С.Мұратбеков) С.Мұратбековтің "Жусан иісі" шығармасындағы жетім баланың аты: (Аян)С.Мұратбековтің "Жусан иісі" шығармасында баяндалған оқиға: (Екінші дүниежүзілік соғыс, Ұлы Отан соғысы жылдары)С.Мұратбеков шығармасын "Жусан иісі" деп атаған себебі: (Балалық шақты еске алу үшін) Сатай, Рәбиға атты кейіркерлері бар шығарма: ("Қылау")С.Мұратбековтің "Қылау" әңгімесіндегі басты кейіркерлер : (Сатай)

Сәкен Жүнісов

Сәкен Жүнісов (1934-2006) Туған жері: Көкшетау обл.Кішкенекөл ауылыТұңғыш туындысы: "Бір шофердің әңгімесі" (1953ж."Қазақстан пионері" газетінде басылды).Повестері: "Өшпейтін іздер"(1968), "Заманай мен Аманай"Романдары: "Жапандағы жалғыз үй", "Ақан сері" роман-дилогияДрамалары: "Ажар мен ажал", "Тұтқындар", "Қызым саған айтам", "Жаралы гүлдер", "Қос анар", "Өліара"(1986ж.ҚР Мемл.сыйлығы), "Әр үйдің еркесі", "Қысылғаннан қыз болдық, т.бАудармалары:Л.Толстой мен С. Цвейг әңгімелері, О.Гончарь "Перекоп", "Көк адыр".С.Жүнісовтің "Ақырғы бәйге" үзіндісінде ("Ақан сері"романынан) "Мынау жай мал емес, пырақ екен!"-деп айтқан адам: (Күреңбай)"Ақан сері" романындағы (С.Жүнісов) қасқыр мен ит атаулары: (Біршек-қасқыр, Басаралы-ит аты)С.Жүнісовтің "Аманай мен Заманай" романының өзекті мәселелері: (Перзенттік махаббат, Отанға деген сүйіспеншілік)С.Жүнісовтің шығармалары:("Жапандағы жалғыз үй", "Аманай мен Заманай" "Ақан сері")С.Жүнісовтің жоғары бағаланған туындылары: ("Жапандағы жалғыз үй", "Өшпейтін іздер")С.Жүнісовтің балаларға арналған шығармалары: ("Кімнің мекені жақсы?", "Сонарда", "Сақау бәтеңке")С.Жүнісовтің О.Гончардан аударған романдары: ("Көк адыр", "Перекоп")

Қабдеш Жұмаділов (1936ж)

Туған жері: (ҚХР, Шыңжаң өлкесінің Тарбағатай аймағы,Малдыбай ауылы)

Қабдеш Жұмаділовтың алғаш жарияланған әңгімесі:( «Қаздар қайтып барады»)

Тау асып, тас басып,шекарадан өтіп, атамекеніне жетіп жығылған қарт туралы жазған жазушы:(Қ. Жұмаділов)

Үзінді кімнің, қандай шығармасынан алынғанын анықтаңыз.

«Жолға шыққанына төртінші күн дегенде ұзын бойлы , қапсағай қара шал осы Етікші тауының бір арқаш биігіне көтерілді.(Қ. Жұмаділов .«Қаздар қайтып барады»)

Қ. Жұмаділовтың «Қаздар қайтып барады» туындысында жалғыз шалдың шекара бұзып , тау асып келе жатқандығының себебі: (Туған жеріне келеді)

Қ. Жұмаділовтың «Қаздар қайтып барады» әңгімесіндегі Байтас шалдың туған жерге оралғысы келгендігінің себебі: (Туған жерге жетіп өлу үшін)

Қ. Жұмаділовтың «Қаздар қайтып барады» әңгімесіндегі Байтас шал тау асып, шекара бұзып, туған жерге өтісімен істеген іс- әрекеті: (Жер- ананы құшақтап сүйе берді)

Қ. Жұмаділовтің «Қаздар қайтып барады» туындысында жалғыз шалдың шегарадан өтіп, атамекендегі ескі қыстауға кіргенде істеген ісі: ( Бойтұмарын алып, сөгіп, ішіндегі бір уыс топырағын төкті)

Қ. Жұмаділовтің «Қаздар қайтып барады» әңгімесіндегі Байтас шалдың шекарадан жалғыз өтуінің себебі: (Балалары болған, бірақ қайтыс болып кеткен.)

Қытайда өмір кешіп жатқан қазақтардың өмірі суреттелген шығарма:

(Қ. Жұмаділов «Соңғы көш»)

Қ. Жұмаділовтің Қытайдағы қазақтар туралы жазған дилогиясы: ( «Соңғы көш»)

Қытай Халық Республикасында дүниеге келіп , и»Тағдыр», «Соңғы көш» романдарын жазған жазушы: (Қ. Жұмаділов)

Қ. Жұмаділовтің повесі:( Сәйгүліктер»)

Қ. Жұмаділовтің «Сәйгүліктер» повесіндегі жылқы: (Қозыкүрең)

Қ. Жұмаділовтің Ағыбай мен Төреқұл арқылы қазақ пен қырғыз елінің достығын көрсеткен шығармасы:(Сәйгүліктер)

Туған жері: ҚХР, Шыңжаң өлкесінің Тарбағатай аймағы, Малдыбай ауылы

Алғашқы шығармасы: «Жамал» әңгімесі (1949 ж); «Қаздар қайтып барады»

Романдары: «Көкейкесті» (1969), «Соңғы көш» (1974)1981), «Бақыт жолында»,

«Атамекен» (1985), «Тағдыр» (1988), «Дарабоз» дилогиясы (1996), «Таңгажайып

дүние» (1999). «Прометей алауы» (2002), «Қылкөпір» (2003) т. б.

Повестері: «Сарыжайлау», «Сәйгүліктер», «Бір түп тораңғы», т. б.

"Соңғы көш" дилогиясы үшін М. Әуезов атындағы әдеби сыйлық (1983), "Тағдыр"

романы үшін Абай атындағы Мемлекеттік сыйлық (1990)

• Қ. Жұмаділовтің 1956 жылы «Шұғыла» журналында жарияланған алғашқы

әңгімесі: («Жамал»)

• Қабдеш Жұмаділовтің алғаш жарияланған әңгімесінің бірі: ("Қаздар

қайтып барады")

• Тау асып, тас басып, шекарадан өтіп, атамекеніне жетіп жығылған қарт

туралы жазған жазушы: (Қ. Жұмаділов)

• Үзінді кімнің, қандай шығармасынан алынғанын анықтаңыз.

"Жолға шыққанына төртінші күн дегенде ұзын бойлы, қапсағай қара шал осы

Етікші тауының бір орқаш биігіне көтерілді. (Қ. Жұмаділов "Қаздар қайтып

барады")

• Қ. Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" туындысында жалғыз шалдың

шегара бұзып, тау асып келе жатқандығы ның себебі: (Туған жеріне

келеді)

• Қ. Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шалдың

туған жерге оралғысы келгендігінің себебі: (Туған жерге жетіп өлу үшін)

Қ. Жұмаділовтың "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шал тау

асып, шекара бұзып, туған жерге өтісімен істеген іс-әрекеті: (Жер-ананы

құшақтап сүйе берді)

Жұмаділовтің "Қаздар қайтып барады" туындысында жалғыз шалдың

шегарадан өтіп, атамекендегі ескі қыстауға кіргенде істеген ісі:

(Бойтұмарын алып, сөгіп, ішіндегі бір уыс топырақты төкті)

Қ.Жүмаділовтің "Қаздар қайтып барады" әңгімесіндегі Байтас шалдың

шегарадан жалғыз өтуінің себебі: (Балалары болған, бірақ қайтыс боп

кеткен)

Қарт шекпенін асықпай шешіп, бір бұрышқа қойды. Сонаң соң көйлегінің

түймесін ағытып, жалаңаш етіне асып қойған бойтұмарын алды. …Тұмардың

ішінен термен байланып қалған бір уыс қныршық топырақ жерге түсті, Бұл

осыдан қырық жыл бұрын түйіп алған топырақ еді». Үзінді авторы мен

шығарма атауы: (Қ. Жұмаділов "Қаздар қайтып барады")

"Өзінің бұл сапарға жалғыз шыққанын ойлағанда мсігері құм болып, ет жүрегі

езіліп кетті. "Толеутайымды қалай гана сақтай алмадым екен? Өрттен қалған қу

томардай сорайып жалғыз қалған түрім мынау. Тірі болсам туган жерді бір

көрсетем деуші едім…» Үзінді Қ.Жұмаділовтің қай әңгімесінен алынған?

("Қаздар қайтып барады")

• Үзінді кімнің қандай шығармасынан алынған?

"О, туған жер! О, қасиетті атамекен! Торқадай топырағыңды қия гөр

адасқан ұлдың…"(Қ.Жұмаділов "Қаздар қайтып барады")

Үзінді алынған Қ. Жұмаділовтің шығармасы: "Қарт қос өзенге қарап тұрып;

"Қабырға - Базарым, қалың ел - Назарым", - деп күбіледі. ("Қаздар қайтып

барады")

• Қытайда өмір кешіп жатқан қазақтардың өмірі суреттелген шығарма:

(Қабдеш Жұмаділов "Соңғы көш")

• Қ. Жұмаділовтің Қытайдағы қазақтар туралы жазған дилогиясы: ("Соңғы

көш")

• Қытай Халық Республикасында дүниеге келіп, "Тағдыр","Соңғы көш"

романдарын жазған жазушы: (Қ. Жұмаділов)

**** Қ.Жұмәділов тің шығарма(лар)ы: (***Қаздар қайтып барады";

«"Тағдыр"; ***Сәйгүліктер")

*** Қ.Жұмәділов тің Абай атындағы Мемлекеттік сыйлыққа ие болған

туындысы: (*" Тағдыр" 1990 ж.)

* *** Қ.Жұмәділов тің "Тағдыр" романының кейіпкерлері: (*Демежан;

*Ысқақ)

*** Қ.Жұмәділовтың ХІХ ғасырдың соңғы кезеңіндегі шекара бөлінісін

арқау еткен шығармасы: (*"Тағдыр")(10. 320-бит)

• Қ. Жұмаділовтің повесі: ("Сәйгүліктер")

• Қ. Жұмаділовтің "Сәйгүліктер" повесіндегі жылқы: (Қозыкүрен)

» Қабдеш Жұмалілов тің Ағыбай мен Төреқұл арқылы қазақ пен қырғыз

елінің достығын көрсеткен шығармасы: ("Сәйгүліктер")

Коррекция дөненді от ошения экстіп, шылбырын Қойлыбайдың қолына ұстатты:

госпотеле мен дончакца казактат гәру емес шығар. Мынау өзіміздің қырғыз

жылқысы…» Үзінді Қ.Жұмаділовтің қай әңгімесінен? ("Қозыкүрең")

"Дабдеш - така аса оси мәні әр сөздің сиқырлы бояуын асан-тәнімен

селінетін жазчилым - шкірінің авторы: (Ә. Тарази)

Әбіш Кекілбаев (1939- 2015ж)

Туған жері: (Маңғыстау облысы,Маңғыстау ауданы, Оңды ауылының Мырзайыр деген жері)

Туған жері: Маңғыстау облысы, Маңғыстау ауданы, Оңылының Мырзайыр

деген жері

Алғашқы кітабы: "Алтын шуақ" өлеңдер жинағы (1962)

Повестері: «Куй», «Алнша-Дария хикаясы», «Шынырау», «Бәйгеторы» т. б.

Романдары: "Аңыздың ақыры», " Үркер" (1981), "Елең-алақ" (1984).

"Үркер", "Елең-алаң" романдары үшін 1986 жылы Абай атындағы Мемлекеттік

сыйлыққа не болды.

«Аңыздың ақыры», «Үркер», «Елең- алаң» романдарының авторы:(Әбіш Кекілбай)

Хан тағына қолы жеткен айбарлы әмірші Алмас хан, тағдырына әбден мойынсұнған Кіші ханша, ісмер жігіт Жаппар сынды кейіпкерлері бар Ә. Кекілбаевтың шығармасы: (Аңыздың ақыры)

Қасар мерген қай қаламгердің шығармасының кейіпкері: (Ә. Кекілбаев «Ханшадария хикаясы»)

Ә. Кекілбаевтың қазақ халқының көшпенді тіршілігін суреттеген шығармасы («Шыңырау»)

Әбіш Кекілбайдың «Шыңырау» повесінің тақырыбы:( Құдық қазу кәсібі)

«Шыңырау» повесіндегі бас кейіпкер: (Еңсеп)

Ә. Кекілбаевтың «Шыңырау» повесінде кездесетін бас кейіпкерлер: (Еңсеп, Байсал)

Ә. Кекілбайдың «Шыңырау» повесіндегі Еңсеп қазған шыңыраудың аты: (Еңсеп өлген)

Мұхтар Мағауин (1940ж)

Туған жері: (Бұрынғы Семей облысы, Шұбартау ауданы)

(Аласапыран) романының авторы: (М. Мағауин)

Басты қаһарманы Ораз – Мұхаммед тағдырымен байланыстырыла, ХҮІ ғасырдың соңы мен ХҮІІ ғасырдың бас кезіндегі оқиғалар қай романда суреттелген: ( М. Мағауин. «Аласапыран»)

М. Мағауиннің романы: ( «Тазының өлімі»)

«Тазының өлімі», «Бір атаның балалары» шығармаларының авторы: (М. Мағауин)

Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында балаларынан айырылған ата- аналар мен жетім балалар тағдырын суреттеген шығарма: (Бір атаның балалары)

ҰОС жылдарында балаларынан айырылған ата- аналар мен жетім балалар тағдырын суреттеген шығарма: (Бір атаның балалары)

М. Мағауиннің «Бір атаның балалары» повесінің кейіпкерлері:(Зигфрид, Дәуренбек)

Мұхтар Мағауиннің «Бір атаның балалары» шығармасында «Қасқырдың күшігін қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды» деп айтқан:(Дәуренбек)

М. Мағауиннің «Бір атаның балалары» атты шығармасында ғы бір –біріне қайшы мінезді кейіпкерлер: (Дәуренбек пен Ахмет)

М. Мағауиннің «Бір атаның балалары» шығармасында Зигфрид Вольфганг Вагнерді асырап алған адам:( Ахмет)

Зигфрид Ахметұлы М. Мағауиннің қай шығармасының кейіпкері: (Бір атаның балалары)

Неміс баласын бауырына басып, «Неміс деп, орыс, қазақ деп бөлу пайғамбарға шет, құдайға күнә»- деген Ахмет ақсақал қай шығарманың кейіпкері: (М. Мағауин.Бір атаның балалары)

Ахмет ысырыла жол берген жұртты киіп- жарып балаларының алдына барды да,қалт бөгелді.... Содан соң орнынан көтеріліп балаларды жағалай бастарынан сипап өтті де, ең шетте тұрған неміс баласының қолынан ұстады.Үзіндінің авторын ,атауын көрсетіңіз: (М. Мағауин, «Бір атаның балалары»).

Мұхтар Мағауин (1940 ж.)

туғaн жері: Бұрынғы Семей облысы, Шұбартау ауданы

Тұңғыш әңгімесі: "Кешқұрым" (1964)

Романдары: "Көк мұнар", «Тазының өлімі", киласапыран» роман-дилогиясы,

Шаҳан шерім, «Сары қазақ», «Мен», «Жармақ», «Шыңғыс хан» т.б.

Повестері: "Бір атаның балалары", "Көкбалақ", "Жүйріктің тағдыры» т. б.

Еңбектері; «,Ілдаспан», «Қобыз сарыны» монография)ы.

1984 жылы Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығы берілді,

"Аласапыран" романының авторы: (М.Мағауин)

• Басты қаһарманы Ораз-Мұхаммед тағдырымен байланыстырыла, XVI

ғасырдың соңы мен XVII ғасырдың бас кезіндегі оқиғалар қай романда

суреттелген: (М. Мағауин. "Аласапыран")

М. Мағауиннің туындысы: («Жыланды жаз»)

• М. Мағауиннің романы: ("Тазының өлімі")

"Тазының өлімі", "Бір атаның балалары" шығармаларының авторы:

(М.Мағаунн)

• Екінші дүниежүзілік соғыс жылдарында балаларынан айырылған ата-

аналар мен жетім балалар тағдырын суреттеген шығарма: ("Бір атаның

балалары")

ҮОС жылдарында балаларынан айырылған ата-аналар мен жетім балалар

тағдырын суреттеген шығарма: ("Бір атаның балалары")

• М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" повесінің кейіпкерлері:

(Зигфрид, Дәуренбек)

• Мұхтар Мағауиннің "Бір атаның балалары" шығармасында "Қасқырдың

күшігін қанша асырасаң да, орманға қарап ұлиды" деп айтқан: (Дәуренбек)

М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" атты шығармасындағы бір-біріне

қайшы мінезді кейіпкерлер: (Дәуренбек пен Ахмет)

• М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" шығармасында Зигфрид Вольфганг

Вагнерді асырап алған адам: (Ахмет)

• Зигфрид Ахметұлы М. Мағауиннің қай шығармасының кейіпкері: ("Бір

атаның балалары")

• Неміс баласын бауырына басып, "Неміс деп, орыс, қазақ деп бөлу пайғамбарға

шет, құдайға күнә, "- деген Ахмет ақсақал қ

(М. Мағауин "Бір атаның балалары")

• Ахмет ысырыла жол берген жұртты киіп-жарып балалардың алдына барды да,

қалт бөгелді… Содан соң орнынан көтеріліп балаларды жағалай бастарынан сипап

өтті де, ең шетте тұрған неміс баласының қолынан ұстады. Үзіндінің авторын,

атауын көрсетіңіз: (М. Мағауин, "Бір атаның балалары")

• Берілген үзінді қай шығармадан?

"Жылы қымтап ны төсекте жатқан, ет желініп бітпей-ақ ұйқыға кеткен Зигфрид

Вагнер ертеңіне таңертең Зекен Ахметұлы Бегімбетов болып оянды".

(М. Мағауин, "Бір атаның балалары")

• М. Мағауиннің қай шығармасында кездесетін кейіпкерлер екенін

анықтаңыз. Дәуренбек, Ертай, Нартай, Яков: ("Бір атаның балалары")

М. Мағауин менің "Бір атаның балалары" үзіндісінде: «Менің әкелгенім алты-ақ

бала. Бәріне жетпейді. Және қазір бауырыма салдым деп алып, ертең өгейсініп

жүрсек тағы қазақшылыққа мсатпайды" деген кейіпкер: (Басқарма)

М. Мағауиннін "Бір атаның балалары"" үзіндісінде: «Зигфрид ұғымтал, аса

зерек. Бірақ бұл мектептен қалады. Тілі бастықсын…" деген кейіпкер: (Ахмет)

• М. Мағауиннің "Бір атаның балалары" повесінің аяқталуы: (Қараша

үйінен барлық мал-жайымен Ахан төменгі колхозға көшіп кетті)

*** М.Мағауиннің шығармалары: (*«Қобыз сарыны»; "«Аласапыран»;

*«Мен» ғұмырбаяндық роман)

*** М. Мағауиннің пікірінше О. Сүлейменовтің "Қыш кітабы" қандай

шығарма? (*Отанға сүйіспеншілік; *Туған халыкка адалдық;

"Азаматтық борыш туралы шығарма)

Дулат Исабеков, Төлен Әбдіков (1942 жыл)

Бір жылы туған қос қаламгер (Дулат Исабеков, Төлен Әбдіков) (1942 ж)

Ерекең шал, кемпірі, баласы Сапабек, келіні Тома, немересі Жеңіс деген кейіпкерлері бар «Қонақтар» әңгімесінің авторы кім: (Төлен Әбдіков)

Т.Әбдіковтың әңгімесі:(«Қонақтар»)

Қожабек қарт Т.Әбдіковтің қай шығармасының кейіпкері: («Қыз Бәтіш пен Ерсейіт»)

«Әпке» деп аталатын, Қамажай. Омар, Темірбек, Нәзила, Қама атты кейіпкерлері бар пьесаның авторы: (Д.Исабеков)

Д.Исабековтің «Әпке» пьесасындағы Темірбек Нәзиланың кімі: (Ағасы)

Д.Исабековтің «Әпке» пьесасындағы мына сөздер қай кейіпкердікі: «Мамуля. Жылама, мен соғысқа бара жатқан жоқпын ғой. Енді жыласаң , тек қуаныштан ғана жылайтын боласың. (Тимурдың)

Дулат Исабеков

Туған жері: Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы

Кітаптары: «Бекет», «Ащы бал», «Мазасыз күндер», «Қара шаңырақ»,

"Тіршілік", «Екі жиырма", «Жеті желкен» т. б. повестер мен әңгімелер жинағы,

«Қарғын» романы.

Пьесалары: «Ректордың қабылдау күндері», «Әпке», «Анасын аңсаған қыз»,

«Ескерткіш операциясы», «Ескі үйдегі екі кездесу» т. б.

1992 жылы ҚР Мемлекеттік сыйлығын иеленген.

• Д. Исабековтің "Дермене" деген повесі бар, сол дермене с

(Жусанның дәрі жасайтын бір түрі)

• Д. Исабековтің әңгімесі: ("Ата үміті")

• Д.Исабековтің"Ата үміті" шығармасындағы Тоқсанбарды алдаған жігіт:

(Омаш)

Дулат Исабековтің "Әпке" шығармасының жанры: (11 есе)

Д. Исабековтің "Әпке" пьесасының тақырыбы: (Адамгершілік жан

жылуы)

Кейіпкерлері:

Камажай - басты кейіпкер. Омардың, Темірбек пен Ермектің әпкесі. Мінезі

жағынан қамқор, қарапайым, бауырмал әрі мейірімді кейіпкер:

Омар - Қамажайдың інісі. Мамандығы жағынан ғалым, философ, көбіне ғылыми

тілде сөйлейді. бірақ және ізгі жандардың бірі, сыпайы, адамгершілігі мол,

көзілдірік тағады, бойын ашуға билеттейді, көп сөйлегенді үнатпайлы, білімді,

және ғылымды сүйеді, лақап аты …

Темірбек (Тимур) - Қамажайдың інісі. КамАЗ-да бригадир болып жұмыс істейді.

Тік мінезді, бұрама тіллі, бірақ адал, қызу қанды, дөрскі, айналадағыларына қамқор.

Ермек - Қамажайдың інісі. Өте сүйкімді кейіпкер, үйінің кенжесі болып табылады.

Назила - Қамажайдың сіңлісі. Мұғалім болып жұмыс істейді. Мінезі - ерке,

тік мінезді, тура сөзді.

Гауһар - Нәзиланың құрбысы. Омарға ғашық. Ойын көтеретін ақкөңіл,

адамгершілігі мол жан.

Кәмила (Кама) - Темірбектің сүйген қызы, кейіннен әйелі, темекі тартады, тілінің

уы бар қыз. Өте өжет жан, жүрген жерінде ұрыс-керіске ұшырап жағымсыз

кейіпкер ретінде көрінеді.

Султан - Темірбектің (Тимур) досы. Білімді, зерек, сыпайы, сөзі құлаққа жағымды.

Сулухан (Светлана) - Сұлтанның жанындагы қыз.

Қабен - өте ақылды, бақытқа ұмтылған жан.

Көрші әйел - адам жанын түсіне білетін, жаны ашып көмектесуге дайын тұратын

жағымды кейіпкер.

• Шешесі қайтыс болып, әкесі тастап кеткен кезде бауырларына әке орнына

әке, шеше орнына шеше болып, қамқорлық жасаған Қамажай қай

шығарманың кейіпкері? (Д. Исабеков "Әпке"))

• Д. Исабековтің бауырларының болашағы үшін өз басының бақытын

ойламаған қазақ қызының биік адамгершілік сезімін ту еткен туындысы:

("Әпке")

• Адамгершілік пен адалдық туралы айтылатын Д. Исабековтің шығармасы:

("Әнке")

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасында Қамажайды сүйген жігіттің есімі: (Қабен)

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Қамажайдың қызметі: (Кондуктор)

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Қамажайдың сіңлісінің есімі:

(Нәзила)

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы мұғалім, тік мінезді, тура сөзді

кейіпкер: (Назила)

• "Әпке" деп аталатын, Қамажай, Омар, Темірбек, Назіна, Қама атты

кейіпкерлері бар пьесаның авторы: (Д. Исабеков)

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы Темірбек Нәзиланың кімі? (Ағасы)

• Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы ғалым, философ кейіпкер: (Омар)

Д. Исабековтің "Әпке" пьесасындағы мына сөздер қай кейіпкердікі?

"Маллин.

Жила

на бара айтқан жоқпын гой. Енді жыласаң, тек

волосы, (Тимурдын)

размер барамын деп телефоны

вон согытед! Келе, келе

матор. Опміз-ақоткіземіз, Өзіміз-ақ. Олардың қолдары туралы

тимейді. Өзіміз-ақ…

Алма-ақ, Үзінді Д. Исабековтің қай шығармасынан? ("Әпке")

Д. Исабеков туынды(лар)ы: (*«Әнке»; *"Ата үміті")

*** Д. Исабековтің шығарма(лар)ы: (*"Сүйекші"; *"Тіршілік"; *"Гауһартас")

Оралхан Бөкей (1943-1993)

Оралхан Бөкей – (1943-1993ж. Шығыс Қазақстан облысы, Қатон-қарағай ауданы)

О.Бөкей қазақ әдебиетіне қай кезеңде қосылған қаламгер: (1960-1990 жж.)

Оралхан Бөкейдің туған жері: (Шығыс Қазақстан облысы, Қатонқарағай ауданы)

О.Бөкейдің тұңғыш әңгімесі («Қамшыгер», 1970)

«Қар қызы», «Өз отыңды өшірме», «Өлара» атты шығармаларды жазған жазушы:(О.Бөкей)

«Біздің жақта қыс ұзақ» шығармасының авторы: (О.Бөкей)

«Тортай мінер ақ боз ат» шығармасының авторы: (О.Бөкей)

О.Бөкейдің «Тортай мінер ақ боз ат» шығармасы прозаның қай түрі: (Әңгіме)

О.Бөкей «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесін кімге арнаған: (бала кездегі досына)

О.Бөкей «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесінің негізгі кейіпкері: (Тортай)

О.Бөкей «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесіндегі Тортайдың досы: (Ораш)

Жетім баланың аянышты тағдыры туралы суреттелетін О.Бөкейдің шығармасы:(«Тортай мінер ақ боз ат»

«Біздің ауыл Салықсалғанның иығында отырған,»-деп басталатын шығарма : («Тортай мінер ақ боз ат»)

О.Бөкейдің «Тортай мінер ақ боз ат» әңгімесіндегі Тортайдың ертегісі қалай басталады: (Баяғыда бір жетім бала болыпты)

«Мен Абай өлеңдерін оқысам, апам кішкене қарындасыма әлдилеп , немісше өлең айтады. Сөйтіп менің санама Гете мен Абай бейнелері қатар сіңісті,»- деген пікірдің авторы: (Герольд Белгер (1934-2015) Қазақстандық неміс жазушысы)

Қ.Бәйсейітов пен Қ.Шаңғытбаевтың комедиясы: («Беу, қыздар-ай!»)

Қалтай Мұханбетжановтың пьесасы: «Қуырдақ дайын»

Қалтай Мұханбетжановтың бірігіп пьеса жазған жазушы: ( Ш.Айтматов «Көктөбедегі кездесу»)

Ш.Айтматовпен бірігіп пьеса жазған драматург: (Қ. Мұханбетжанов «Көктөбедегі кездесу»)

«Қарыз бен парыз» атты хабарды жүргізген дарынды журналист, әдебиет сыншысы: (Сағат Әшімбаев (1947-1991 ж.)

Туған жері: Шығыс Қазақстан облысы… Қатонқарағай ауданы, Шыңғыстай ауылы

Прозалық шыгармалары: «Қамшыгер», «Қайдасың қасқа құлыным», «Мұзтау»,

Біздің жақта қыс

ұзақ, "Атау кере", "Қар қызы" повесі, "Өз отыңды өшірме»

романы, "Үркер атып барады", "Ұйқым келмейді", "Сайта

көпір» т. б

1976 жылы "Құлыным

и менің" пьесасы үшін ҚР Жастар Одағы сыйлығы, 1986 жылы

"Біздің жақта қыс ұзақ" кітабы үшін ҚР Мемлекеттік сыйлығы.

• О. Бекей қазақ әдебиетіне қай кезеңде қосылған қаламгер? (1960-1990 жж.)

• Оралхан Бөкейдің туған жері: (Шығыс Қазақстан облысы,

Қатонқарағай ауданы)

• О. Бөкейдің тұңғыш әңгімесі: ("Қамшыгер", 1970)

"Қар қызы" повесінің авторы: (О. Бөкей)

"Ауылдан шыққандарына екі күн… Онда ауылдың ала жаздай дайындаған пішені

бар, соны тиеп қайтуға барады, олар үшеуМұржан, Аманжол және

Бақытжан…" Үзінді О.Бөкейдің қай шығармасынан? ("Қаз қызы")

• «Қамшыгер», «Біздің жақта қыс ұзақ", «Мұзтау» жинақтарының авторы:

(О. Бөкей)

• "Қар қызы", "Өз отыңды өшірме", "Өліара" атты шығармаларыы жазған

жазушы: (О. Бөкей)

• Омарташы Ерік, келіншегі Айна, анасы Нюра Федотовна, ер жігіт

Тағанның тағдырлары суреттелген Оралхан Бөкейдің шығармасы:

(«Атаукере» повесі)

• О. Бөкейдің 1986 жылы "Біздің жақта қыс ұзақ" повестер жинағы үшін

алған марапаты: (Қазақстан Республикасы Мемлекеттік сыйлығы)

• "Біздің жақта қыс ұзақ" шығармасыныңдавторы: (О. Бекей)

• "Тортай мінер ақ боз ат" шығармасының авторы: (О. Бөкей)

О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" шығармасы прозаның қай түрі?

(Әңгіме)

• О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесін кімге арнаған? (Бала

кездегі досына)

О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесінің негізгі кейіпкері:

(Тортай)

О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесіндегі Тортайдың досы:

(Ораш)

Жетім баланың аянышты тағдыры туралы суреттелетін Оралхан Бөкейдің

шығармасы: (""Тортай мінер ақ боз ат")

"Біздің ауыл Салықсалғанның иығында отырған,"- деп басталатын шығарма:

(«Тортай мінер ақ боз ат»)

• О. Бөкейдің "Тортай мінер ақ боз ат" әңгімесіндегі Тортайдың ертегісі

қалай басталады? (Баяғыда бір жетім бала болыпты. )

" «Кетерінде ол маған ең сүшкті кітабын сыйлап тұрып айтты: «Мен үшін де ақы.

Бәлкім, мен міне алмаған ақ боз атқа сен мінерсің?»

Сенің ақ боз атын бар емес пе?

Жоқ, менің маңдайыма көк өгіз жазылган.

- Онда мен өз ақ боз атымды саған тартамын». Шығарма атауы мен диалог

кейіпкері: («Тортай мінер ақ боз ат", Ораш)

Тәте, айып етпеңіз, әншейін Орашқа амандасайын деп едім…

Ол ұйықтап жатар, - деді шешем.

- Бала кезден бірге өстік, Ораш келді деген соң… Үзінді Оралхан Бөкейдің қай

шығармасынан? («Тортай мінер ақ боз ат»)

"Оралхан өзі туған табиғатына ұқсас еді. Алтайдың асқақ, оның оқ жетпес

шыңдарындай биік еді. Шығыстан жарқырап шыққан жұлдыз еді…» Пікір

авторы: (Қ. Қайсенов)

*** О. Бөкейдің туындылары: (*«Сайтан көпір»; *«Қар қызы»; *«Тортай

мінер ақ боз ат»)

*** О. Бөкейдің драмалық шығармалары: (**Құлыным менің")

• Сәуірбек Бақбергеновтің әскери тақырыптағы романы: ("Қарға тамған

қан")

• "Махаббат, қызық мол жылдар" романының авторы: (Әзілиан

Нұршайықов, 1922-2011 ж.)

• Сапарғали Бегалиннің (1895-1983 ж.) Ш. Уәлихановқа арналған туындысы:

("Бала Шоқан")

• Әнуар Әлімжановтың (1930-1993 ж.) тарихи туындысы: ("Ұстаздың

оралуы" (әл-Фараби туралы)

Жұмекен Нәжімеденовтің романдары: ("Ақ шағын", "Кішкентай",

"Даңқ пен дақпырт")

• Қалихан Ысқақов (1935-2014) ұстаз тұтқан жазушы: (Б. Майлин)

*** Қалихан Ысқақовтың балалық шақтағы зұлмат

сипаттаған туындысы: (*«Қоңыр күз еді»)

• "Кермек дәм", "Айшылық алыс жол" романдарының авторы: (Марат

Қабанбаев. 1948-2000 ж.)

• Үзінді қай шығармадан?

- Ініңіздің аты-мені кім? Есіме тусіріп экі

Төреге адиев Қалы.

4. Турексадиев Гали! дныт етпессия Эллочка, бул кісіні Галина бастап аппарат гой

Тек байқа … (М.Қабанбаев "Бауыр" әңгімесі)

"Мен Абай олендерін оқысам, анам кішкене қарындасыма әлдилеп немісше олен

аптада. Сайты мынау санама Гете мен Абай бейнелері қатар Сіңісті, "- деген

пікірдің авторы: (Герольд Бельгер (1934-2015), қазақстандық неміс

жазушысы)

• Қ. Байсейітов пен Қ. Шаңғытбаевтың комедиясы: ("Беу, қыздар-ай")

Қалтай Мұқаметжанов тың пьесасы: ("Қуырдақ дайын")

• Қ. Мұхаметжанов бірігіп пьеса жазған жазушы: (Ш.А.тматов

"Көктөбедегі кездесу")

• Ш.Айтматов пен бірігіп пьеса жазған драматург:

( Қ.Мұқаметжанов "Көктөбедегі кездесу")

"Қарыз бен парыз" атты хабарды жүргізген дарынды журналист, әдебиет

сыншысы: (Сағат Әшімбаев (1947-1991 ж.)

Шетел әдебиеті

  • Әбілхасан Рудакидің туған жері: (Тәжікстан, 858-941ж.)
  • Рудаки өмірінің 40 жылын Бұхар сарайында өткізгендігінің себебі: (Би ақын боп тұрған.)
  • Парсы поэзиясының атасы саналған Рудакиден мұраға қалған өлең жолы: (2000)
  • «Ақылды туған кісінің ақымақ болса баласы,

Ақылдымын деп айтуға келе бермес шамасы.»

Өлеңі осылай екі жолдан құралып отыратын автор: (Ә.Рудаки)

  • Рудаки «Өмір маған ақыл айтты» өлеңінің соңындағы түйіні: (Қанағат көр басыңдағы бағыңды)
  • Рудаки шығармасы: ( Егіз жолдар)
  • Рубаилары әлем поэзиясының өшпес жұлдыздарының бірінен саналатын ақын: (Омар Һәйәм, 1040-1123ж.)
  • Омар һәйәмді әлем жұртшылығы: (Математика, философ, ақын деп бағалайды)
  • Омар Һәйәм шығармасы: ( Рубаилар)
  • Көбінесе философиялық мәнде келетін төрт тармақты өлең атауы: (Рубаилар)
  • Дағыстан халқының ақыны: (Расул Ғамзатов, 1923-2003ж.)
  • «Менің Дағыстаным» кітабінің авторы: (Р. Ғамзатов)
  • «Менің таулықтарым! Өздеріңнің жалаң жабайы жартастарыңды сүйіңдер» деген жолдардың авторы: (Р.Ғамзатов)
  • Парижде болғанда дағыстандық суретшіні көргенін, қартайған суретшінің суреттерінде туған елге деген сағыныш тұнып тұрғанын әсерлі жазған қаламгер: (Р.Ғамзатов)
  • Адамның екі көзі, екі құлағы балғанда, тіл неге біреу-ақ? Мәселе мынада ғой: жалғыз тіл ләм дегенше, екі көз көріп, екі құлақ тыңдап алуға тиіс.» Осы үзінді алынған Р. Ғамзатовтың шығармасы: («Менің Дағыстаным»)
  • Р. Ғамзатовтың «Менің Дағыстанымда» ананың алыстағы тірі ұлын өлді деп есептеу себебі: (Ана үйреткен өзінің туған тілін ұмытқандықтан)
  • «...Егер тілім ертең болса құрымақ,

Мен дайынмын өлуге де бүгін-ақ,»- деген ақын: (Расул Ғамзатов)

  • Р. Ғамзатов «Ана тілі» өлеңінде жасайтын түйін: (Өзі өлгенде қабірінің тек туған жерде қазылуын тілейді)
  • «Қымбат маған елімнің бар даласы-

Балтық пенен Сахалиннің арасы.

Қайда болсын қиям оған жанымды,

Туған жерден қазсын бірақ қабірді.»Үзінді қай ақынның өлеңінен? (Р.Ғамзатов)

  • М.Әуезов пен Р. Ғамзатов арасындағы байланыс: (Рухани байланыс)
  • М.Әуезов: «тілің күмбірлеп жатқан тастардың үніне ұқсайды,» -деп айтқан:(Р.Ғамзатовқа)
  • Шыңғыс Айтматовтың ұлты: (Қырғыз)
  • «М.Әуезов маған әкемдей қамқор болған кісі,»- деген пікірдің иесі: (Шыңғыс Айтматов, 1928-2008 ж.)
  • Ш.Айтматовтың алғашқы шығармаларының бірі: («Жәмила»)
  • «Ақ кеме» кімнің туындысы? (Ш.Айтматов)
  • Ш. Айтматовтың туындысы: («Боранды бекет», «Жан пида»)
  • Найман-Ана аңызы Ш.Айтматовтың қай туындысында? (Боранды бекет»)
  • Найман-Ана аңызындағы оқиға өтетін жер: (Сарыөзекте)
  • Ш.Айтматовтың «Боранды бекет» романындағы Найман-Ананың үміт артар жолдасы: (Ақ інген)
  • Ш.Айтматовтың «Боранды бекет» романындағы мазар орналасқан жер: (Сарыөзек)
  • «Боранды бекет» романындағы мазардың аты: (Ана-Бейбіт)
  • Мәңгүрт- Ш. Айтматовтың қай шығармасының өзекті кейіпкері (Боранды бекет)
  • Ш.Айтматовтың «Боранды бекет» романындағы Найман-Ананы атқан адам: (мәңгүрт)
  • Ш.Айтматовтың «Боранды бекет» романындағы мәңгүрттің шын аты: (Жоламан)
  • Ш.Айтматовтың «Боранды бекет» романындағы мәңгүрттің әкесінің есімі: (Дөненбай)
  • Ш.Айтматовтың «Кездесу» әңгімесінде ұрыларды іздеу кезінде балаға кездескен: (Бейтаныс шал)
  • Ш.Айтматовтың «Ерте келген тырналар» хикаятында «Тырнаның ерте қайтқаны жақсы ырым, биыл егін бітік шығады екен!»- деген жолдарды айтқан кейіпкер: (Сұлтанмұрат)
  • «Ерте келген тырналар» хикаятындағы Іңкамал апайдың мамандығы: (Мұғалім)
  • Ш.Айтматовтың «Ерте қайтқан тырналар» хикаятындағы балалардан құрылған десанттың командирі: (Сұлтанмұрат)
  • Қ. Мұқаметжанов бірігіп пьеса жазған жазушы: (Ш. Айтматов)
  • Ш. Айтматовпен бірігіп пьеса жазған драматург: (Қ.Мұқаметжанов «Көктөбедегі кездесу»)
  • Жамбыл өлең арнаған Украина ақыны: (Тарас Шевченко)
  • Украина әдебиетінің өкілдері: ( П. Тычина, М. Бажан, М. Рыльский)
  • «Моабит дәптері» деген өлеңдер жинағының авторы: (Мұса Жәлел (1906-1944)
  • Мұса Жәлел өлеңдерінің жалпы саны: (200)
  • Ж.Молдағалиевтің «Жыр туралы жыр» поэмасының кейіпкері: (Жас ақын Мұса Жәлел)
  • Ж.Молдағалиевтің «Жыр туралы жыр» поэмасына арқау болған тақырып: (Театр халқының ақыны Мұса Жәлел фашистер тұтқынындағы тағдыры)
  • Абай мен М. Әуезовтің шығармашылығына үндес өзбек әдебиетінің өкілдері: (Науаи, Айбек)
  • Ал Ривера өзінің не үшін, кімдер үшін төбелесетінін терең түсінеді. Оның көз алдына бір сәт елінің аянышты тұрмысы, жанары ыза-кекке толы бейнесі ап-айқын елестеп кетті. Шығарманың авторы, атауы және кейіпкердің қарсыласы: (Джек Лондон, «Мексика ұлы», Дэнни)

ӘДЕБИЕТ ТЕОРИЯСЫ

Өнер түрлері

-сәулет өнері (архитектура)-әуез өнері(музыка)

-кескін өнері (живопись)-сөз өнері (әдебиет)

-мүсін өнері (скульптура)

Әдебиеттану салалары:

-Әдебиет теориясы

-Әдебиет тарихы

-Әдебиет сыны

Әдебиеттану-филология ғылымының бір саласы.Көркем әдебиеттің түп төркінін, мән-маңызы мендаму үдірісін,сөздік-бейнелілік ойлау ерекшеліктерін, көркем шығармашылықтың табиғаты мен қызметін,әдеби мәтіндегі күллі көркемдік компоненттерді зерттейтін ғылым.

Салалары:

Әдебиет теориасы-әдебиеттің қоғамдық өмірмен байланысын ашатын идеялық, танымдық, ұлттық және жалпыадамзаттық сипаттарына назар аударып, көркем шығарманың құрылымы менбітімін, мазмұны мен түрін, көркемдігі мен бейнелілігін, көркемдік әдіс пен жанрлар табиғатын зерттейді.

Әдебиет тарихы-әдеби даму үрдісі арқылы әр алуан әдеби құбылыстардың әдебиет дамудағы маңызы мен мәнін айқындайды, қаламгер шығармашылығын қарастырады

Әдебиет сыны-көркем туындыныжәне онда бейнеленген шындықты талдап, бағалауға негізделген сала.

Ажарлаудың түрлері:

Эпитет;Ассонанс;

  Теңеу;Аллитерация

Эпитет (айқындау)- заттың, құбылыстың айрықша сипатын, сапасын айқындайтын, анықтайтын сөз.

Сұр бұлт, түсі суық қаптайды аспан,

Күз болып, дымқыл тұман жерді басқан.(Абай)

  • Белгілі бір құбылысты көз алдына елестету үшін бейнелеп айтылатын сөз: (Эпитет)
  • «Қас батырдан қорқақ туады,

Қас шеберден шорқақ туады,

Қас жорғадан жортақ туады,»- деген үзіндідегі бағалай сөйлеудің жасалу жолы:(Тура мағыналы сөздерден туындаған)

  • «Қылшанымды сары жүн аққа толтырып

Жанға сақтау болған жұрт...» (Қазтуған жырау)-деген үзінді: (Эпитет)

  • «Ақ дария толқын күшейтер,

Құйрығын күн шалмаған балығым.

Ортамнан ойран салар деп,» -деген Қазтуғаннның өлеңінде кездесетін көркемдегіш тәсіл: (Эпитет)

  • Балдағы алтын құрыш болат,

Ашылып шапсам деп тартар,

Сусыным қанға қанар деп. (қазтуған жырау) Үзіндіде кездесетін көркемдегіш құрал (эпитет)

  • Абай ойлап тапқан фразеологизмдер (Нұрлы ақыл,ылаң ой,саңырау қайғы,ызалы жүрек)
  • Абайдың «шоқпардай» «бүркітей» деген екі теңеуден басқа түгел эпитеттер арқылы өрнектелген өлеңі(«Аттың сыны»)
  • «Ызалы жүрек,долы қол,

Улы сия,ащы тіл» Абайдың осы өлең жолдарындағы көркемдегіш құрал; (эпитет)

  • «Қолыма от сиялы қалам алдым,»- дегендегі көркемдеу тәсілі(эпитет)
  • «Желсіз түнде жарық ай,

Сәулесі суда дірілдеп,

Ауылдың жаны терең сай

Тасыған өзен гүрілдеп,»- деген Абай өлеңіндегі эпитеттер:(Жарық ай,терең сай)

  • «Піскен алма секілді тәтті қызды»-деген (Эпитет)
  • Алтын күнді, қара жерді сағындым,

Асау тайдай еркелетіп өсірген

Ағайынды,туған елді сағындым (Мағжан Жұмабаев «Сағындым) Бер) Берлген үзіндідегі көркемдік тәсілдер:(Эпитет,теңеу)

  • Жасық адам

Жасына жетпей қартаяр

Асыл адам

Жасына жетпей марқаяр Мақалдағы асты сызылған көркемдік әдісі:(Эпитет)

Аллитерация- шығармадағы біркелкі дауыссыз дыбыстардың қайталануы

Жайнаған туың жығылмай,

Жасқанып жаудан тығылмай,

Жасаулы жаудан бұрылмай,

Жау жүрек жомарт құбылмай (Абай)

  • «Аллитерация» термині:(Латын сөзі) : Латынт т) : Латынт тіліненен алынған

«Аллитерация» терминінің мағынасы (Дыбыстас)

  • Аллитерация сөзінің анықтамасы.: (Өлең сөздерінің басқы дыбыстарының біркелкі дауыссыз боп қайталануы)
  • Жара бір қатты ,жан тәтті,

Жара аузына қан қатты

Жорықшылар жоқ па екен,

Жармай білте соларға ,

Жағдайсыз жаман қалып барамын

Жанымда бір туғанның жағынан! Досмаханбет жыраудын өлең жолдарындағы «Ж» Д

Дыбысының қайталанып келуі:(Аллитерация)

  • Күдеріден бау тағып

Кіреуке киер кун кайда ,

Кумбір-кумбір кісінетін,

Күреңді мінер кун қайда ,,-деген шумақ дыбыс қайталаудын кай түрі ! (Аллитерация )

  • «Таң ағарып атқан соң ,

Төңірек жаққа қарандық,,,-деген жолдағы көркемдікт тәсіл(Аллитератция

  • «Солаң етіп жолыкса қайыткан ізі ,

Сағадан сымпың қағып із шалғанда»-деген жолдардағы көркемдегіш құрал.(Аллитерация)

  • Абайдың 16 тармағы түгелдей « Ж»әріпінен басталатын өлеңі («Жайнаган туың жығылмай ,яғни аллитерация )
  • « Бөл –бөл ,бөбек ,бөл ,бөбек ,

Бөгелмей білім біл ,бөбек,

Білмесең білім бекерсін ,

Бет алдында кетерсін .» Бұл шумактағы дыбыс үндесу тәсілі .(Аллитератция )

  • «Сұлу –сұлу емес, сүйген –сұлу »-деген жолдағы көркемдік тәсіл , (Аллитерация)
  • Қалың кыргыз ішінде

Қадірі артық қария

Қайырла тұрып сәл тоқтап ,

Қынжыма айткан сөзі бұл ..... Берілген үзіндідегі көркемдік тәсіл, ( Аллитератция )

  • Жаман атқа жал бітсе

Жанына торсық байталас .

Жаман адамға мал бітсе ,

Жанына қоңсы қондырмас . Үзіндідегі көркемдік тәсіл. (Аллитератция)

Ассонанс – өлең жолдарынындагы біркелкі дауысты дыбыстардың қайталауы .

Еңсесі биік ақ орда

Еңкейып салем бер сана.

Ернеулі жұқа сары аяк ,

Ер сарқыты бер сана .(«Ер едігі»

  • Ассонанс дегеніміз; (Шумақтың басқы дыбыстарының бірдей дауыстыдан басталуы)
  • Өлеңдегі жаңа жолдың басқы бірінші дыбыстарының біркелкі дауысты болып қайталанып айтылуын анықтайтын термин; (Ассонанс)
  • Біріңғай дауысты дыбыстардың қайталануы; (Ассонанс)
  • Арынды менің Ақсуым

Арқырап әлі ағасың

Ақиланған ашумен

Ақтарды асқар сабасын.Үзіндідегі; (Ассонанс)

  • Дыбыс үндестігіне құрылған

«Ойыл деген ойыңды

Отын тапсаң тойыңды …

Елбең-елбең жүгірген,

Ебелең отқа семірген»,-деген шумақ дыбыс қайталаудың қай түрі?

(Ассонанс)

Теңеу – құбылысты басқа нәрсемен салыстыру арқылы сипаттау тәсілі.Ай мүйізі шақпақтай,Шүйделері тоқпақтай. (Шопан Атаға)

  • Зат құбылысты басқа зат,құбылыспен салыстыра суреттеу (Теңеу)

-дай,-дей жұрнағы арқылы жасалатын көркемдік-стилистикалық құрал

(Теңеу)

  • Туған айдай екі қасы,

Ақ тістері – ақ меруерттей.

Қос жұлдыздай көз жанары,

Қос бетінің тамып қаны

Жалындайды жанған өрттей.Берілген үзіндіде асты сызылған сөзздер троптың қай түрі? (Теңеу)

  • Ботташығы бұзаудай,

Боз сазаны тоқтыдай,

Барлығы тайдай тулаған. Үзіндідегі асты сызылған сөздер (теңеу)

  • Омырауы даладай ,

Әлпетіне қараса,

Тамнан соққан моладай… (Ер Тарғын ). Қолданылған бейнелеуіш сөз (Теңеу)

  • Доспамбет жырау толғауындағы

Туған айдай нұрланып,

Дулыға кидім,өкінбен…- деген жолдарда қолданылған көркемдік тәсіл (Теңеу)

  • Жатқан жер ідаладай

Екі өркеші даладай,- деген Үмбетейдің өлеңдегі көркемдегіш құрал

(Теңеу)

  • Түбіттей түтіп бұлтыңды (Теңеу)
  • Піскен алма секілді тәтті қызды (Теңеу)

Қымыздай балға ашытқан тәттә қызға,

Жігіттер, бәріңіз де, сұқтанарсыз… - деген І.Жансүгіровтің өлеңіндегі көркемдегіш құрал (Теңеу)

  • Шұғыла шалғын кешкі бұлттай,

Толқын шашты оттар ойнар. Теңеуді табыңыз (Бұлттай)

  • Түсіне қарасаң күндей,

Ісіне қарасаң түндей мақалында қолданылған көркемдік тәсіл(Теңеу)

  • Аласыз қарасаң көзі айнадайын - деген жолдағы Абай қолданған тіл айшығы (Теңеу)
  • Жарқ-жұрқ етіп екеуі айқасады,

Жеке батыр шыққандай қан майданға, - деген өлең жолында Абай пайдаланған көркемдегіш тәсіл(Теңеу)

  • Толқын мен толқын сырласып,

Сырларын еппен ұрласып,

Толқынға толқын еркелеп…

Жыланда йжүзге бұралып,

Жарға жетер өкшелеп.Үзіндідегі тілдің бейнелілігін, әсерлілігін арттыратын көркемдегіш тәсілдер Кейіптеу,Теңеу

  • Абайдың әнді сүйсең,менше сүй деегн өлең тармағындағы кездесетін көркемдегіш тәсіл (Теңеудің сирек пайдаланылатын түрі)
  • Мойыным Сұңғағындай жүзген қудың,

Лебізім шырынындай шәрбат судың. Қолданылған бейнелеуіш сөз( Теңеу)

Құбылтудың (троп) түрлері

Метафора (ауыстыру) Ирония (кекесін)

Метонимия (алмастыру) Әсірелеуг(ипербола)

Аллегория (пернелеу Литота

Кейіптеу (олицетворение) Гротеск (Ұлғайту)

Символ (астарлау) Табу

Синекдоха (мегзеу) Эвфемизм

Сарказм (шенеу мысқыл)

Метафора-(ауыстыру)- екі нәрсені, құбылысты салыстыру және жанастырып жақындату негізінде жасалған астарлы ,тың мағына беретін бейнелі сөз немесе сөз тіркесі.Мысалы жастық оты, жүректің көзі т.б.(Абай).

Ақын-жел,есер,гүлер жүйрік желдей ,

Ақын- от, лаулап жанар аспанға өрлей.

Қиялы, жан,жүрегі ойнаған от,

Ақынды аласұртар, тыныштық бермей. (М.Жұмабаев)

  • Әдеби тілдің әсемдігі ғана емес, әсерлігі үшін де орасан қажет тәсіл- құбылту,яки троп,- деген пікірдің авторы (З.Қабдолов)
  • Әдеби тілдегі құбылтудың бір түрі (Метафора)
  • Метафора термині қай тілден алынған? (Грек)

Метафораның ерекшелігі (Затты,құбылысты айқындау үшін ұқсас басқа затқа не құбылысқа балау.

Екі нәрсені,құбылысты салыстыру және жанастырып жақындату негізінде астарлы тың мағын,а беретін бейнелі сөз (Метафора)

  • Жастықтың оты, жүректің көзі, дүние есігі, өмірдің өрі деген мысалдар көркемдік тәсілдің қай түрі?( Метафора)
  • Құладың құстың құлы еді,

Тышқан жеп жүнін түледі, - деген жолдардағы Асан қайғының ойын жеткізу үшін қолданған көрккемдік құрал (Тұспалдап жеткізу)

  • Сыртым- құрыш,жүзім болат,

Тасқа салсаң, майрылман Ақтамбердіден алынған бұл өлең жолдарындағы астысызылған (Метафора)

  • Сен-бұзау терісі шөпшіксің,

Мен-өгіз терісі талыспын.- деген Бұхар жыраудың өлеңінде кездесетін көркемдегіш құрал (Метафора)

Таудан мұнартып ұшқан тарланым ,

  • Саған ұсынсам қолым жетер ме?

Арызым айтсам өтер ме?

Арыстаным көп болды-ау ,(Махамбет)- деген жыр жолдарындағы метафоралар (Тарланым ,арыстаным )

  • Сәлем – борыш,сөз қулық болғанннан соң.(Абай)Көркем бейнелеудің түрі (Метафора)
  • Күн күйеу, жер қалыңдық сағынышты ,

Құмары екеуінің сондай күшті , - деген Абай өлең жолдарындағы бейнелеу құралы (Метафора)

  • Көздің жасы, жүректің қанымен ,

Ерітуге болмайды іштің мұзын.(Абай)Троптың түрі (Метафора)

  • Сенсің – жан ләззаты,

Сенсің- тән шарбаты .

Иісің – гүл аңқыған,

Нұрың –күн шалқыған ,шумағында колданылған құбылтудың түрі (Метафоралық эпитет)

  • Ойым – у, өмірім- су, үмітім- бу, - деегн тіркесте Шәкәрім қолданған тәсіл (Метафора)
  • Ақ иық мұзбалақпын жерге түспес,

Кең қолтық арғымақпын алқымы іспес. Көркем бейнелеудің түрі (Метафора)

  • Шыңы – бұлт, екпіні- жел, аттар- қаңбақ І.Жаңсүгіров).Осы тармақта кездесетін тәсіл (метафора)
  • Қабаққа біткен қайыңның

Беріші еді, безі еді.

Өтіндей-ақ аюдың Әкемнен қалған көзі еді.(І.Жансүгіров) Үзіндіде қолданылған бейнелеу тәсілі (Метафора)

  • Бұлбұлмын , даусы көкте дамылдаған …

Тұлпармын , топтан озған, тосырқаман…( І.Жансүгіров Әнші)Үзіндідегі көркемдегі құрал (Метафора)

  • Сом тұяқ тасты жарар сермегенде,

Жүйріктің жаны кірер терлегенде.

Өлеңнен тоят іздеп түлеп ұшқан

Қыранмын қанат қақпас өрлегенде , деген шумақта көркемдік тәсілдің қай түрі қолданылған?(Шашубай Қошқарбайұлы айтысынан). (Метафора)

  • Бүтін дүние жүзінде,

Шөгіп жатқан мұнармын,(Сүйінбай)- деген тармақтағы құбылтудың түрі (Метафора)

  • Ауыстыруды (метафораны)табыңыз.

Қыр төсінде мөлдір айдын – ақ сынап,

Жиегінде жасыл кірпік – жас құрақ.Ақ сынап жас құрақ.(Ақ сынап,жас құрақ)

  • Метафораны табыңыз (Жел – тым тентек бір бала)
  • Метафораны табыңыз (Дәулет- қызық,бала-бал)
  • Сөзім – жаңбыр,даусым- дауыл,әнім- ескен,

Ойнақтап басылайын аз желдетіп Троптың түрі (Метафора)

  • Не сыйласын ,несін берсін ел маған?

Тұрсақ екен елім де аман ,мен де аман.

Таулар –менің таусылмайтын бақытым,

Ал ырысым-ұлап-ғайып кең далам. Үзіндідегі асты сызылған сөздер құбылтудың қай түрі?(Метафора)

  • Төмендегі мысалдардан метафораға тәні (Әйнегі-күн,шатыры-аспан)
  • Исатай – ел еркесі, ел серкесі.Троптын түрі (Метафора)

Метонимия (алмастыру)- заттар мен құбылыстардың тек бір ғана жағын алу.

Көк темірді киініп,Шықты батыр жекеге.(«Батырлар» жырынан)

  • «Ауыл қалың ұйқыда» – деген тармақтағы тәсіл(Алмастыру(метонимия)
  • Қанды көзқайқаң етіп шықса аспанға.(Абай)Осындағы асты сызылған сөзде қолданылған троптың түрі (Метонимия)
  • «Төмен ұшсам, түлкі орлеп құтылар деп,

Қанды көз қайқаң қағып шықса аспанға.»(Абай) – деген тармақтардағы метонимия(Қанды көз)

  • «Үйі мәз боп қой сойды,

Сүйіншіге шапқанға»:Алмастыру (метонимия):(Үйі)

  • «Жақын жүрсем мен төрінде рахаттың,

Өз Отаным – өзім туған босағам,» - деген жолдарда Қ.Аманжолов қолданған көркемдік құрал(Метонимия)

Кейіптеу (олицетварение) – жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адамға, жан иесіне ұқсатып,құлпырта суреттеу.

Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,

Соқыр, мылқау, танамас тірі жанды.(Абай)

  • «Күн жоқта кісімсінер жұлдыз бен ай,

Ол қайтсін қара түнде жарқылдамай,

Азалы ақ көрпесін сілке таста,

Жер күлімдер өзіне беріп шырай,»(Абай) - деген өлең шумақғындағы құбылтудың түрі(Кейіптеу)

  • Кейіптеудің анықтамасы:(Жансыз табиғат құбылыстарын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу)
  • «Шырайды қайғы жасырмай,

Күлкінің ерні кезермес,» - деген Абай өлеңіндегі асты сызылған сөздер:(Кейіптеу)

  • Кәрі Каспий қара көк көзін ашты,

Жылы сөзбен Терекке амандасты.(Абай-Лермонтов) – деген жолдарда ақын қолданған тәсіл:(Кейіптеу)

  • Жансыз табиғат құбылысын кәдімгі тірі адам бейнесінде бейнелеу:(Кейіптеу)
  • Үзіндіде суреттеудің қандай тәсілі қолданылғанын табыңыз.

Күлімдеп көктің жүзі, көңілі шат,

Жауһардай күн шығар деп бізге балқып...

Күй билеп суда тұрған барлық қамыс,

  • Ән салды домбырамен құстың шуы.(Кейіптеу)

Үзінді қандай көркемдегіш тәсіл арқылы жасалып тұрғанын анықтаңыз.

…Ауырып домбыра да ыңырады,

Санасыз саусақ қағып,Қыдырады.

Бірде ысып,бірде суып, күйіп-жанып,

  • Жүректе сандыраған күй жынданды.(Ш.Жансүгіров)(Кейіптеу)

Жұлдыздар түнде тұрған қарауылға,

Көз ілді ұйқы жеңіп балбыраған.Троптың түрі:(Кейіптеу)

  • Мөлдіреген Жетімкөл көкке қарап,

Мөлтілдеген көз жасын тыя алмай тұр.(М.Мақатаев)Троптың түрі: (Кейіптеу)

Аллегория (пернелеу) – жан-жануарларға адам мінез- құлқының сипаттарын беру.Түлкі-қу,қой – момын,қоян-қорқан т.б.

  • Астарлы меңзеу арқылы берілетін көркемдегіш құрал атауы: (Аллегория)
  • Аллегорияның мағынасы: (Астарлы меңзеу)

Символ (астарлау)- әдебиетте ойды астарлап, басқа нәрсені суреттеу арқылы жасалатын нақтылы сипаты бар балама бейне.Мысалы:көгершін-бейбітшілік символы.

  • Бір нәрсені не құбылысты тура суреттемей, бұларға ұқсас басқа бір нәрсеге немесе құбылысқа құпия келіп,жасыра жарастырып,бүкпелей бейнелеу,тартымды тұспалмен түсіндіру қандай көркемдегіш тәсіл болып табылады?(Символ)
  • Екі ұғымның жақындығына қарай, ұқсастығына қарай бір сөздің орнына екінші сөзді ауыстырып қолдану тәсілі: (Символ)
  • Символдың мағынасы: (Ойды ашық айтпай, астарлап,тартымды тұспалмен мүсіндіру)
  • Символ термині алынған тіл : (Грек)
  • «Отырмын теңіз бойында ,

Ойнайды дауыл ойымда,»- деген тармақтарда кездесетін құбылтудың түрі: (Символ)

  • «Ай мүйізді қошқардың,

Бөрі тартар қоңынан,»- деген «Қыз Жібек»жырынан алынған жолдардағы көркемдік құрал: (Астарлау)

Синекдоха (мегзеу) – бүтіннің орнына бөлшекті, бөлшектің орнына бүтінді қолдану.Отыз тістен шыққан сөз, отыз рулы елге жайылады.(Мақал)

  • Бүтіннің орнына бөлшекті немесе бөлшектің орнына бүтінді қолдану қалай аталады? (Мегзеу)
  • Сорлы қазақ сол үшін,Алты бақан ала ауыз…Троптың түрі : (Синекдоха)

Сарказм (шенеу,мысқыл) – ащы мысқыл,кекесін, келеке; гректің «шымшып тарту» деген сөзінен шыққан.Сөзбен түйреу, етке тіс батырут.б. мағына береді.

  • Кісі емес ел намысын ұққандай-ақ,

Ербиіп елсіз тауға шыққандай…

Жиенқұл күжірейіп келер ме екен,

Он мата арқасына тыққандай-ақ.

«Біржан-Сара» айтысындағы Жиенқұл сипаттамасындағы көркемдік тәсіл: (Сарказм)

Ирония (кекесін) – сөздерді қарама-қарсы мағынада, кекесін мағынасында қолдану, сырттай жақсы баға берсе де, астарлап келекелеу,әжуалдау.

Қайтсін қолы тимепті,

Өлеңші, әнші, есіл ер.

Ала жаздай ән салсаң,

Селкілде де биллей бер.(Абай)

  • Сатираның негізгі белгісі: (Өмірдің жағымсыз жақтарын күлкі ете,мысқылдай суреттеу)
  • Иронияға тән ерекшелік: (Келемеждеу)
  • «Ирония» термині қай тілден алынған?(Грек)

«Ирония» термині білдіретін ұғым: (Кекесін мағынасында)

  • Сөздерді қарама-қарсымағынада- кекесін мағынасында астарлы келекеге негіздеп қолдану тәсілі: (Ирония)
  • Көрінсін Біржан салға ай секілді:

Ақ құйрық көңіл ашар шай секілді.

Ұсынса қол жетпейтін арғымағым,

Біржанға баламайтын тай секілді. Осы шумақта қолданылған көркемдегіш құрал: (Ирония)

  • «Суреттер және көрдім жүзі жарқын,

Ойладым: «Оңдырған –ау баққан халқын!» - деген жолдардағы көркемдеу тәсілінің түрі: (Ирония)

  • Сөздерді қарама-қарсы, кекесін мағынасында қолдану: (Ирония)
  • Әсірелеу(гипербола) – суреттелетін затты немесе құбылысты шамадан тыс асырып айту арқылы тілдің бейнелілігін, әсерлілігін ,арттыратын көркемдік тәсілдің бір түрі.
  • «Сонда Бурыл гуледі,

Табаны жерге тимеді:

Көлденең жатқан көк тасты,

Тіктен тиген тұяғы

Саз балшықтай иледі,»(«Қобыланды батыр») – деген жыр үзіндісіндегі көркемдік тәсіл: (Гипербола(әсірелеу)

  • Құбылысты шамадан тыс асыра суреттеу: (Гипербола)
  • «Көп түкірсе - көл.»Әдеби –теориялық ұғым: (Әсірелеу)
  • «От орнындай тұяқтым,

Омыртқан бар отаудау.

Шықшытыңа болайын

Орлып жатқан түбектей..».Осында қолданылған көркемдік тәсіл: (Гипербола)

  • «Балдырғаны білектей,

Баттауығы жүректей,

Ондай қоныс маған жоқ,» - деген үзіндіде Махабмет ақын қолданған тәсіл: (Әсірелеу)

  • «Балығы тайдай тулаған ,

Бақасы қойдай шулаған,» - тармақтарындағы құбылтудың түрі: (Әсірелеу)

  • «Аққан жасы сел болған,

Етегі толып, көл болған,» - деген өлең жолдарындакездесетін көркемдегіш тәсіл: (Әсірелеу)

  • Құбылтудың түрі:

Төлеген тұрды кете алмай,

Көзінен жасы төгіліп. (Әсірелеу)

  • «Жеті жаста садақ тартты,

Атқан оғы тасты уатты,

Жай оғынан кейін емес.

Темірден де өткізеді,

Күндік жерге жеткізеді...» (Ә.Тәжібаев»Толағай») Өлеңде кездесетін көркемдегіш сөз: (Гипербола)

  • Литота – затты кішірейте, құлдырата суреттеу.

Литота ойды бейнелейді. (Құбылысты мүлде құлдырата, кішірейте суреттеу)

  • Телегей теңіз шалқыған,

Қоғалы көлдер суалған,

Тізеге жетер-жетпес күн болған,- деген жолдардағы Махамбет қолданған көркемдік тәсіл: (Литота)

  • «Ер Тарғын» жырында:

«От орнындай тұяқтан

Ойнамақтай-ақ қалыпты,

Етектейін еріннен

Екі елісі қалыпты,» - деген шумақта жыршы қолданған тәсіл: (Литота)

Гротеск (өсіру, ұлғайту) – әдеби шығарма ішіндегі оқиғаны шамадан тыс асыра, әсірелей айту.

Табу – көне дәстүр, наным бойынша тура айтуға тыйым салынғандықтан, бұрмалап аталған сөз.Мысалы,жай түсу – жасыл түсті,Қасқыр- ұлыма т.б.

Эвфемизм – мағынасы тұрпайы сөздің орнына сол ұғымды жұмсартып қолданылатын сөз.Мысалы,мылжың – сөзуарлау, өлді- дүние салды, бақиға аттанды, көз жұмды.

Айшықтаудың (фигура) түрлері:

Арнау:

  • Жарлай арнау
  • Сұрай арнау
  • Зарлай арнау

Қайталау:

  • Жай қатару
  • Еспе қайтару
  • Анафора (әдепті қайталау)
  • Эпифора (кезекті қайталау)

Антитеза (шендестіру)

Градация (дамыту)

Параллелизм (егіздеу)

Эллипсис (сөз тастап кету)

Инверсия (сөз орнын ауыстыру)

Арнау – айшықтаудың бір түрі.

Жарлай арнау – ақынның жеке адамға емес, жалпы жұртқа жария кеңесуі.

Қалың елім,қазағым,қайран жұртым,

Ұстарасыз аузыңа түсті мұртың. (Абай)

Сұрай арнау – ақын өз ойын сан-салалы сауал арқылы айтып жеткізеді де, өзі сол сауалдарға жауап күтеді.

Ақ қағазды қаралап,

Қалам неге ойнайды?

Ақын неге қайғырып,

Терең ойға бойлайды? (Әлі Есмамбетов)

Зарлай арнау – мұң, зар түрінде айтылады.

Алатауды айналсам,

Алғадайды табам ба?

Сарыарқаны шарласам,

Саңлағымды табам ба? (Жамбыл)

Қайталау – белгілі бір айтар ойды күшейте түсу үшін, бір сөзді не сөйлемді бірнеше рет қайталау.

  • Қайталаудың түрлері: (Анафора және эпифора)

«Күншілдер өледі,

Көңілін от қарып;

Батырлар өледі,

Борышын атқарып;

Бұзықтар өледі,

Пышаққа құлшынып,» - деген үзіндіде қолданылып тұрған тәсіл: (Қайталау)

  • «Күндердің күні болғанда,Күн жеткенде,ай артынан ай,жыл артынан жыл өтіп, темір етік теңгедей,темір таяқ тебенбей болып,өлдім-талдым,өштім-жандым...»Көркемдегішқұралдың түрі: (Қайталау)

Жай қайталау – өлең тармақтарындабір сөздің әр жолда қайталануы.

Мұнар да мұнар, мұнар күн,

Бұлттан шыққан шұбар күн. (Махамбет)

Еспе қайталау – алдыңғы тіркестің аяғының келесі тіркестің басында қайталануы.

Сыр сандықты ашып қара,

Ашып қара, сырласым. (С.Сейфуллин)

Анафора (әдепкі қайталау) – өлеңдегі әр жол немесе әр тармақтың ылғи бір сөзбен басталып, қайталана беруі.

Ерлерді ұмытса да ел, сел ұмытпас,

Ерлерді ұмытса да ел,жел ұмытпас. (М.Жұмабаев)

  • Алғашқы сөздің қайталану түрі:

«Жара бір қатты, жан тәтті,

Жара аузынақан қатты.

Жағдайсыз қалып барамын,

Жанымда бір туғанның жоғынан.» (Анафора)

  • «Ұйқыдан соң-

Жаңбыр шайып жаңарған.

  • Ұйқыдан соң-

Көк айдынмын,

Мөлдіреген шайқалып,» - деген тармақтарда қайталаудың қай түрі бар? (Анафора)

  • Үзіндідегі қайталаудың түрін ажыратыңыз.

Хантәңірі – бұлт жамылып, мұз киген

Хантәңірі – көкті құшып,бұлт сүйген.

Хантәңірі – жерге басын имеген.(Әдепкі қайталау(анафора)

  • Алтайдың арғы беті,бергі беті,

Алтайдың біз тұрған жер ызғар шеті...

Ағажай Алтайдай жер қайды-ай,Ағажай,Алтайдай ел қайда-ай!- деегн жолдарда қайталаудың қандай түрі қолданылған? (Анафора)

  • Фигура түрін анықтаңыз:

Біз қиғаш үшін қырылдық,

Біз Тептер үшін тебістік,

Біз таразы сайлап оқ аттық, (Қайталау)

  • Фигураның түрі:

Жөнелді қалмақ жөнелді,

Шеңбер тартып келеді. (Қайталау)

  • Үзіндідегі қайталау түрі:

«Ғылым таппай мақтанба,

Орын таппай баптанба». (Жай қайталау)

Эпифора (кезекті қайталау) - өлеңдегі әр жол немесе әр тармақтың ылғи бір сөзбен аяқталып, қайталана беруі.

Күншілдер өледі,

Көңілін от қарып.

Батырлар өледі,

Міндетін атқарып (Қ.Мырза Әли)

  • Шумақтың әсерлілігін кушейту мақсатындағы соңғы сөздің қайталану түрі:

(Алты құлаш ақ найза,

Ұсынып шаншар күн қайда?

Садақ толған сайгез оқ

Созып тартар күн қайда?» (Эпифора)

Антитеза (шендестіру) – кереғар екі затты не құбылысты қатар қоя отырып, келесі бір заттың, ұғымның, құбылыстың сипатын аңғартатын айшықтаудын бір түрі.

  • «Біреу тойып секіреді,біреу тоңып секіреді.» - деген мақалдағы қолданылған тәсіл : (Шендестіру)
  • «Қар-аппақ, бүркіт-қара, түлкі-қызыл.

Ұқсайды қаса сұлу шомылғанға» тармақтарында құбылтудың қолданылған түрі: (Шендестіру)

  • Ақжүністің бет-ажарын, тән сұлулығын:

«Қара жерге қар жауар,

Қарды көр де, етім көр,

Қар үстіне қан тамар,

Қанды көр де,бетім көр,» - деп суреттеуду қоданылған тәсіл: (Антитеза)

...Сен жер болдыі, нөсер болып төгілсем,

Шұғыласың, қара бұлт боп көрінсе.

Мен-түн болсам,Сен таң болдың жаңа атқан,

Мені-қола,сені-шойын жаратқан.Өлең үзіндісіндегі фигураның түрі: (Антитеза)

«Көзі жұмыртқа-арзан,

Көзі ашыққа-маржан».Қолданылған көркемдік бейнелеудің түрі: (Антитеза)

Градация (дамыту) – алдыңғы сөзден соңғы сөзді, алдыңғы ойдан соңғы ойды. Алдыңғы құбылыстан соңғы құбылысты асыра,асқақтата түсу (түйдектету, баяулату болып бөлінуі.)

Бұлттан шыққан шұбар күн,

Буыршын мұзға тайған күн,

Бура атнға шөккен күн... (Махамбет)

Градация (Дамыту) латын тілінен аударғанда қандай ұғымды білдіреді? (Бірден-бірге астылып күшейту)

  • Параллелизм (егіздеу) немесе синтаксистік параллелизм – екі нәрсені қатарластыра, жанастыра алып бейнелеу тәсілі.

Асыл туған Ақжүніс, Бойды байқап қарасам –

Күнді байқап қарасам - Қол-аяғым көсіліп

Күнді бұлт қоршайды Аузы-мұрным ісініп,

Күн жауарға ұқсайды. Алланың хақ бұйрығы

Айды бұлт қоршайды Маған таяғаңға ұқсайды

Айды басқап қарасам - («Ер Тарғын»)

Түн жауарға ұқсайды.

Парллелизм деген ұғымның мәні: (Екі нәрсені қатарластыра алып бейнелеу тәсілі)

  • Тура әділдік биде жоқ,

Бәрін айт та,бірін айт,

Қаумалаған қарындас,

Қазақта бар да,менде жоқ.Үзінді авторы мен өлең жолдарындағы көркемдік тәсіл: (Махамбет,синтаксистік параллелизм)

«Сағындың ба,Қарақұм,

Сарыарқадан жаңбыр болып келейін,»- шумағын айшықтаудың қай түріне мысал боалды? (Параллелизм)

  • «Неге маған жырламасқа,

Сырда туған елімді.

Ел анасы-менің анам,

Сырдыңсұлу өзені,»-деген өлең шумағында Ә.Тәжібаев қандай көркемдегіш тәсіл қолданған ?(параллелизм)

Эллипсис (Сөз тастап кету)

Инверсия (сөз орнын ауыстыру)

  • Сөздің әдеттегі грамматикалық түзілу тәртібінен тыс, орындарын ауыстырып, өзгеше тіркестер құратын түрі: (Инверсия)

Жөнелді қолмақ, жөнелді,

Шеңбер тартып келеді. Фигура түрі (Инверсия)

Сен құрметтте оны

Түсіндің бе, қарағым?!

Ол ақшағасатқан жоқ,

Тізеден кесіп аяғын. Әбу Сәрсенбаевтың өлеңінен берілген үзінді айшықтаудың қай түрі? (Инверсия)

Жанр – француз тілінен аударғанда «түр»,»тек» ұғымдарын береді.Ол әдебиетті ң мазмұндық, құрылымдық, пішіндік т.б. белгілері ортақ, бір түрі деген ұғымда қолданылады.Жанр эпос,лирика,драма болып үш топқа бөлінеді.

Әдебиеттің тектері: (Драма,проза ,поззия)

1.Эпос – көркем әдебиеттің байырғы, негізгі тектерінің бірі,дәлірек айтқанда өмір шындығын мейлінше мол қамтып, кең суреттейтін, адам мінезін мүмкіндігінше терең ашып, жан-жақта танытатын іргелі,күрделі жанр.

А)Шағын көлемді эпикалық жанрлар: миф, аңыз, ертегі мысал әңгіме, новелла эссе, очерк, фельетон ,памфлет. Миф табиғат құбылыстарын, дам не қоғам өмірінің сан алуан сырын қиял-ғажайып оқиғаға айналдыра бейнелейді.Ең алған Грекия мен Римде пайда болған.

Мысал – аңдар,хайуанаттар,өсімдіктер іс-әрекеті,мінезі арқылы адам бойындағы мінді,кемшілікті тұспалдап, әжуа-кілкі ететін шағын көлемді, оқиғалы,адамға сабақ боларлық тағылымды шығарма.

(Таным дерек:Мысал аудару Ыбырай, Абай тәжірбиесінен басталады.Бір мысалдың өзі әрқайсысының аудармасына ілікті.Бұл әдебиетте нәзирагөйлік тәсіл деп аталады.А.Байтұрсынов Крыловтан аударса,Крыловтың өзі грек мысалшысы Эзооптан,Рим мысалшысы Федрдан вударған.Ғалымдардың пікірінше,Крыловтың 33 туындысы аударма екен.)

Мысал ұғымына сәйкес келетін жауап: (Шағын көлемді, оқиғалы,адамға сабақ болатын өсиеті бар, аллегориялық тәсілмен жазылған шығарма)

Әңгіме – оқиғаны баяндап айтуға негізделген, қара сөзбен жазылған шағын көркем шығарма.Әңгімеде әдетте бас-аяғы жинақы,тиянақты бір оқиға айтылады. Онда аса маңызды деген қысқа оқиға суреттеледі.КЕйіпкерлері көп болмайды,сюжет желісі бір арналы ширақ келіп,тақырыбымен идеясы айқын болады.Қазақ әдебиетінде балаларға арнап тұңғыш әңгімелер жазған – Ы.Алтынсарин.

Новелла- қара сөзбен жазылған шағын ғана прозалық шығарма,кейде өлеңмен жазылады.Оқиғасы қызу, ширақ дамып,күтпеген жерден кілт,тосын шешіммен аяқталатын әңгіме .Новелланың әңгімеден айырмашылығы онда әдеттен тыс,өзгеше жағдай,ғажайып оқиға баяндалады.

Оқиғасы қызу,ширақ дамып,күтпеген жерден кілт,тосын шешіммен аяқталатын әңгіме: (Новелла)

Эссе – тұрақталған, қалыптасқан тұжырымдарға жаңа қырынан қарап,өзінше толғап,әрі дағдыдан,әдеттен,көне соқпақтардан бөлек,тың әдеби сынның,публицистикасының,көркем әдебиеттің жанры.Эссе жанрының негізін салушы – 16ғ екінші жартысында өмір сүрген француз философы М.Монтень.

Ә)орта көлемді эпикалық жанрлар:повесть поэма

Повесть (хикаят) – баяндау түрінде қарасөзбен жазылған көркем шығарманың түрі.Көлемі жағынан әңгімеден ұзақтау,романға жақындыу болады.Бірақ романдағыдай кат-кабат шиеленіскен оқиғалар тізбегі бола бемейді.Оқиғалар жинақы , сюжеттік желі негізінен бір арнада өрістейді, кейіпкерлер саны да аса көп болмайды.

Поэма – орта көлемді эпикалық түрге жататын, өмірде болған,не болуға тиіс күрделі құбалыстар мен келелі оқиғаларды,желілі эпикалық не лирикалық сипаттағы өлеңмен суреттейтін жанр.

Б)кең көлемді эпикалық жанрлар: роман эпопея

Роман – Романның түрлері:тариха роман,роман-эпопея,авантюралық роман,ғажайып оқиғалы роман, детектифті роман, психологиялық роман, тұрмыстық роман, педагогикалық роман,сатиралық роман,мемуарлық роман.

Эпопея – бүкіл бір дәуірді кеңінен қамтып бейнелейтін кең тынысты,сан-салалы эпикалық шығарма.(М.Әуезовтың «Абай жолы» шығармасы)

Дилогия – бір-бірімен жалғастырылып,бір идеялық ой-тұжырымдар негізінде жазылған, басты кейіпкерлері ортақ,композициялық тұрғыдан дербес екі шығармадан құралған көркем туынды, ал трилогия- үш кітаптан туратын шығарма.

2.Лирика – ақынның сезіімн, көңіл күйін ,қуанышы мен сүйінішін, арман-аңсарын, өмірге деегн көзқарасын.ішкі толғанысын,дүниетанымын сыр қып шертетін өлең.

Түрлері: саяси лирика,махаббат лирикасы,философиялық лирика, табиғат лирикасы,азаматтық лирика.

Арнау,ода,романс,пастораль, сонет,элегия,эпиталама, эпитафия,эпиграмма,идиллия да т.б. лирикалық шығармалар тобын құрайды.

Баллада(би әні) – орта ғасырларда роман елдерінің поэзиясында туып,қалыптасқан лириканың ерекше бір түрі,лироэпостық сипаттағы шағын сюжетті өлең.Мұнда ақын өзінің көңіл-күйін ,иқиғаға айналдыра суреттеп көрсетеді.Мазмұны көбінесе тарихи шындық,оқшау фантастикалық хал,ерлік әрекет болып келеді.Қазақ әдебиетінде баллада жазу дәстүрін С.Ерубаев бастаған.

Қазақ баллада жанрының көшбасшысы: (Қайнекей жармағанбетов)

Шағын сюжетті өлеңге тән атау: (Баллада)

3.Драма – сахнаға арналған,оқиғаны оған қатысушы кейіпкерлердің іс-әрекетін, көңіл-күйін көрсету арқылы баяндайтын әдеби шығарма. Оқиғасы сөздері және қимыл әрекеттері арқылы танылады.Қазақ драмасын ғалым, академик Р.Нұрғали үш салаға жіктеді:а)қаһармандық; ә)саяси-әлеуметтік; б)тариха-ғұмырнамалық.

Комедия- өмір құбылыстарының, адамның мінез-құлқының,іс-әрекетініңкүлкілі жақтарын көрсету мақсатымен сахнаға лайықталып жазылған драмалық шығарма.

Трагедия- өмірдегі шиеленіскен күрес- тартысты,бір-біріне қарама-қайшы күштердің ешбір ымыраға келмейтін,белдескен күресін,қақтығыс таласын суреттейтін драмалық шығарма.Көбінесе кейіпкердік қазаға ұшырауымен аяқталады.

Пьеса – драматургиялық шығармалардың жазылу түрі. ПЬЕСА прозадағы,поэзиядағы сияқты авторлық суреттеулер, мінездеулер, баяндаулар болмайды,барлық оқиғасы,ойы, кейіпкерлер бейнесі- бәрі кейіпкерлердің өз сөздері арқылы жасалынады.Қысқа түсіндірме түрінде келетін авторлық сөзі ремарқа деп аталады.

Проза- қара сөзбен жазылған шығармалар.

Поэзия- көркем әдебиетті ңертеден қалыптасқан үлкен бір саласы,өлең,жыр түрінде жазылған әдеби шыгармалар.

Жыр-1)поэзиялық шығармалардың жалпы атауы;2) қазақтың халық поэзиясындағы 7-8 буынды өлең өлшемі , поэзиялық шығарма жанры.

Жырау – өз жанынан шығарып жыр айтатын және эпикалық дастандар мен толғауларды орындайтын халық поэзиясының өкілі.

Жыршы – жыр айтушы, таратушы. Жыршы бұрыннан белгілі жырлы, халық дастандары мен поэмаларды домбыраның не қобыздың сүйемелдеуінен, мақаммен ,әнмен айтады,сондай-ақ эпикалық шығармаларды ды орындайды.Кейбір жыршылар өз жанынан да өлең-жыр шығарады.

Терме – лирикалық өлеңдердің үлгі-өнеге, ақыл-кеңес, өнеге-насихат ретінде келіп,белгілі бір ырғақпен орындалатын түрі.

Толғау – көне дәуірлерде туып, қалыптасқан поэзиялық шығарманың бір түрі,философиялық ой қорытудың ұлттық үлгісі, табан астындасуырып салып айтуға құралған лиро-эпостық жыр.Толғау- күрделі, көлемді лирикалық туынды,сюжетсіз поэма.

Дастан – ауыз әдебиетіне жататын жанр.Дастан Орта Азия,Таяу Шығыс халықтары мен қазақ халқыныңарасында кең тараған .Қазақ дастандарын тақырыптарына қарай тарихи жырлар,батырлар жыры, лиро-эпостық жырлар, қиссалар деп бөдуге болады.

Фантастика – шығарманың құрылымы : басталуы дамуы шиеленісуі шарықтау шегі шешімі

Сюжеттік дамудың кезең-кезеңдерін тәртіпке салып,реттеп,қиыннан қиыстырып тұратын тәсіл қалай аталады: (Композиция)

Көркем шығарма композициясының элементі: (Шарықтау шегі)

Композиция элементі: (Пролог, шарықтау шегі)

Көркемшығарманың құрылымына тән қатар: (Оқиғаның басталуы, байланысы, шарықтау шегі,шешімі)

Оқиғаның болатын орны, мерзімі: (Экспозиция)

Сюжет – үлкен шығарма ішіндегі білінбей жымдасып кеткен оқиғалар желісі.Көркем шығармадағы оқиғалардың рет-ретімен баяндалып, бір-бірімен байланысып, біртұтас желі құруы.

Оқиға не оқиғалар жиынтығы , әдеби шығармадағыоқиға желісі: (сюжет)

Шығарма арқауындағы негізгі оқиғаның әуелгі туындау себебі тән: ( сюжеттің байланысына)

Адамдар арасындағы қимыл-әрекеттің мейлінше күшейіп,өрбіп жеткен жері болатын сюжеттік дамудың ең жоғарғы сатысы: (Оқиғаның шарықтау шегі)

Адам мен оның өмір сүру жағдайларын шын күйінде көрсету: (Реализм)

Әдебиеттегі мазмұн: (Шығармадағы өрнектелген өмір шындығы)

Шығарманың мазмұны сипатталады: (Тақырыппен идеямен)

Шығараманың тақырыбы деген ұғымға сай келетін жауап: (Жазушының көркем шыгармасына негіз,арқау еткен өмір құбылыстарының түйіні)

Әдебиет пен журналистиканың қоғамдағы көкейкесті,өткір мәселелердіқозғайтын саласы: (көсемсөз)

«Классикалық әдебиет» деген ұғымның анықтамасы: (Үлгілі, кемелденген,жоғары сапалы деген ұғым)

Лирикалық қаһарман немесе ақындық тұлға – әр оқырман жүрегіне жол тауып, онымен дәл өзіндей сырласатын өлең кейіпкері.

Баяндау – көркем шығарманың оқиғасын желілі түрде әдеби тілмен көркемдегіш құралдар арқылы іңгімелеп жеткізу.

Мен – қазақ,қазақпын деп мақтанамын,

Ұранға «Алаш» деген атты аламын.

Сүйгенім- қазақ өмірі, өзім қазақ,

Мен неге қазақтықтан сақтанамын?!Берілген үзінді қай кейіпкерге тән? (Лирикалық кейіпкерге)

Әдеби шығарманың оқиғасын желілі түрде әңгімелеу: (Баяндау)

Суреттеу – шығарма оқиғасын баяндау барысында оқиға болған жермен, кейіпкерлермен, оған қатысты нәрселермен таныстыру барысында қолданылатын әдеби әдістің бір түрі.Түрлері: пейзаж, портрет, мінездеме.

Пейзаж- әдеби шығармадағы табиғаттың әсем көрінісі, көркем бейнесі.

«Пейзаж» терминінің мағынасы: (Табиғатты суреттеу)

Мінездеме – көркем шығармадағы кейіпкерге тән мінездерін, ой-пікірін, адамдармен қарым –қатынасын,сөйлеу әдебін,ішкі болмысы мен дүниеге көзқарасын, іс-әрекетін жинақтаа айту.

Мінездеу – кейіпкердің мінез бітімі,көркем образдың өзегі,негізгі арқауы.

Тура мінездеу – бұл автор мінездемесі. Адамды бір сөзбен де мінездеуге болады.Мысалы,сарң болса- Қарабай, аңқау болса-Мырқымбай,Өтірікші болса-Судырахмет дейміз.

Жанма мінездеу – кейіпкерге қатысты құбылыстар мен заттарды суреттеу арқылы қаһарман бейнесін ашып көрсету.

Мінездеменің ерекшелігі: (Шығармаға қатысушының мінезін,дүниеге көзқарасын сипаттау)

Мінездеу : (Кейіпкердің мінезін,дүниеге көзқарасын суреттеу)

Портрет- адамның сырт бітімін, кескін-кейпін, дұріс-тұрысын суреттеу.

Диалог- оқиғаға қатысушы екі немесе бірнеше адмдардың өзара сөйлесуі.

«Ысқақ- қазір жиырма бестерге келген,үйлі-баранды,ересек жігіт.Бұл да әкесі өзімен өзі сырласуы, толғанысы.Ішкі монолог- кейіпкердің ішкі ойы,өзіне өзі қарата айтылған арнауы;көңіл-күй сырын білдіретін эмоциялық әсерді байқататын көркемдегіш құралдың бір түрі.

Монолог дегеніміз: (Бір адамның ұзақ сөзі)

Прототип – әдеби шығарма кейіпкерінің бейнесін жасауға итірек, негіз болатын өмірле бар адам, яғни, түпкі тұлға.Мысалы, Ж.Аймауытовтың «Әнші» әңгімесіндегі Әмірқанның прототипі- әнші Әміре Қашаубаев.

Типтік образ- көркем шығармада адамның өмірі, олардың өзара қарым-қатынастары,наным-сенімдері, ой-сезімдері, мінез-құлықтары жинақтала суреттеледі.Бірақ жазушы шығармада өзіне белгілі бір адамның ғана сипатын көрсетіп қоймайды, сол адмның өмір сүрген кезіне,

Өскен ортасына дәл келетін көп адамдарға тән ең керект, ең жиі кездесетін іс-әрекет,мінез-құлық,наным-сенімдерді жинақтап ,бір адамға тән сипат етіп көрсетеді және солай болуы мүмкін екендігіне оқушыларын сендіреді. Көркем шығармадағы осындай жинақталған адам образын типтік образ деп айтамыз.

Образ түрлері:романтикалық образ,реалистік образ,эпикалық образ,лирикалық образ,драмалық образ,юморлық образ,сатиралық образ,фантастикалық образ,трагедиялық образ,геройлық образ.

Шығаарманың кейіпкері деген ұғым: (Шығармадағы адмдардың мінез-құлқы ,сырт пішіні,көркем бейнесі)

Риторикалық сұрау (лепті сұрау) – ойды, сезімді әсерлі жеткізу үшін жауабы өзінен өзі айқан нәрсені әсерлі леппен, сұрау түрінде айту.

Балалык өтті, біздің бе?

Жігіттікке келді ңбе?

Жігіттік өтті көрдің бе?

Кәрілікке сөндің бе? (Абай)

Өлең – арнайы шумақ, тармақ,ұйқас, буын,бунақ,қалпын сақтаған, кейіпкер көңіл-күйіне неғұрлым терең үңілетін поэзиялық жанр түрі.

Шумақ- өлең жолдарының буын саны тармағы ырғағы мен мағынасы жағынан және ұйқасу үйлесімі жағынан жеке жүйе құрауы, өлең ішіндегі аяқталған бір ойды білдіретін топталған бөлшек.

Тармақ- өлеңнің әрбір жолы, ол өз ішінде бунақтарға бөлінеді,олар өлең ырғағын тудырады.

Бунақ- өлеңдегі дауыс толқындарының арасы.

Буын – өлең жолындағы дауысты дыбыстар саны.

/Арқаның/ / кербез сұлу/ / Көкшетауы,/

/Дамылсыз/ / сұлу бетін/ /жуған жауын./

/Жан-жақтан/ / ертелі-кеш/ / бұлттар келіп,/

/Жүреді/ / біліп кетіп/ /есен-сауын,/ (С.Сейфуллин)

Бұл- уш бұнақты ,11буынды өлең.

Ұйқас – өлең тармақтарының соңғы сөздеріндегі үндестік.

Түрлері:

Қара өлең ұйқасы (а,а,б,а;)

Шұбыртпалы ұйқаса а,а,а,а;)

Кезекті ұйқас а,б,в,б;)

Шалыс ұйқас а,б,а,б;)

Егіз ұйқас (а,а,б,б;)

Ерікті ұйқас а,б,в,г,б;)

Аралас ұйқас (а,а,б,в,б,в,б,б,б.)

Өлең шумағының құрылымы: (Ұйқас,буын,бунақ)

Тарамақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі: (Ұйқас)

Өлең ұйқасының белгісі: (Тармақтың соңғы сөздерінің дыбыстық жағынан үндесуі)

Өлеңнің әрбір жолы аталады: (Тармақ)

Тармақ өз ішіне бөлінеді:(бунақ)

«Алдымда неше қатар тұрса да оқ,

Тартынып бұл сапардан қалуыи жоқ.

Сұлуын дүниенің жисаң-дағы,

Бір жарымдай болмайды көңілі тоқ,»- деген жолдарда қандай ұйқас түрі қолданылған?ҚАРА ӨЛЕҢ

А,а,б,бтүріндегі ұйқас-ұйқастың қай түріне жатады? ЕГІЗ

Желп желп еткен ала ту,

Жиырып алар күн қайда?

Орама мылтық,тарс ұрып,

Жауға аттанар күн қайда? Осы өлеңдегі ұйқас түрі:КЕЗЕКТІ

Абайдың А.С.Пушкинді аудару арқылы тапқан ұйқасы ШАЛЫС

«Қыста,күзде,

Қырда,құмда,

Шөлде,түзде,

Сада,шыңда...»- жеген төрт жолды шумақ құрылған ұйқас : ШАЛЫС

«Гималайда қуат бар,

Қозғалды оны құрауға.

Гималайда ұлы от бар,Таянып тұр тутауға.» Шумақтағы ұйқас түрі ШАЛЫС

Өлең жолының қандай ұйқасқа құрылғаны:

Әсемпаз болма әрнеге,

Өнерпаз болсаң арқалан.

Сен де бір кірпіш дүниеге,

Кетігін тап та, бар қалан ШАЛЫС

Қара бөрік қалпайған, а

Қайратымен мал жайған , а

Қысқа түнде қырық шапқан а. Үзіндідегі ұйқас түрі: Шұбыртпалы

Шұбыртпалы ұйқас:

Арықтар,көшелер әрқандай,

Ұйысқан ,үзілген арқандай.

Үй-жайлар қираған қалқандай,

Кірпіштер түйілген талқандай. Осы шумақтағы ұйқас түрі: Шұбыртпалы

«Не салс ада Құдайым,

Жібек үшін көрем,-деп,

Жібекке дұғай сәлем,-деп ,

Енді атына мінеді,»- деген жыр ұйқасы: Шұбыртпалы ұйқас

Жолдың соңғы сөзі қайталанып, ұйқас оның алдындағы сөзде болуы: Редифті ұйқас

Рубайлар дегеннің анықтамасы: көбінесе философиялық мәнде келетін төрт тармақты өлең

Он бір буынды өлең өлшемімен үнемі дерлік қолданылатын ұйқас түрі:қара өлең

Алтын ұям мектебім,

Біліміңмен көктедім.

Саған деген жалынды

Ақ алғысым көп менің Ұйқас түрі. Кара өлең

Мен ақ сұңкар құстың сойымын,

Шамдансам,тақсыр,кетермін.

Кетпей де нешік етермін

Бұл барғанда барармын

Қиядан орын алармын. Өлеңдегі ұйқас түрі: Егіз

Кешегі өткен ер Әбіш

Елден бір асқақ ерек-ті.

Жүрегі жылы, бойы құрыш,

Туысы жаннан бөлек-ті... Үзінді авторы мен өлең долдарындағы ұйқас түрі: Абай,Шалыс ұйқас

Өлең ұйқасы:

Тұр еді Назым нұрланып,

Атлас көйлек үстінде,

Көк арбаға сүйеніп,

Шыбықтай белі бұралып Ерікті

***Шәкәрім өлеңіндегі Абай қолданған шығыстың ұйқас түрі:

Ескіден қалған сөз теріп,

Өз ойымнан өң беріп

Уйретуді жоө көріп

Түзетпек едім адамды (Ғаруз ұйқас)

(буын түрін анықтаңыз

Аяймын мен анасыз,

Атасызды

Аяймын мен құлынсыз

Ботасызды

Хайуанатқа жасаған қиянатың

Бауырыңа жасаған опасыздық,Аралас буынды,негізінде 11 буынды

Кең дүние,төсіңді аш,мен келемін,

Алынбаған ақым бар сенде менің,

Бұйрат құмдар – бұйығап шөлдегенім

Бура бұлттар – бусанып терлегенім.Шумақтағы бунак саны 3

Поэманың анықтамасы: Оқиғаны өлеңмен суреттейтін көлемді шығарма

Қазақ өлеңі жататын жүйе : Силлабикалық

«Орта ғасырда Фрацуз, Испан,Итальян елдерінің поэзиясында туып қалыптасқан лириканың ерекше бір түрі- баллада,-деген пікір авторы(З.Қабдолов)

Өлеңді тұтқиылдын суырып салу өнері:Импровизация

«Күрзі» деген сөздің мәнін көрсетіңіз:Болат шоқпар

Адамдардың жұмыс жөнінде пікірлесуіне, ой бөлісу жөніндегі әрекетіне тікелей қызмет ететін стиль түрі:Ресми іс қағаздары

***Әдебиет туралы ғылымның негізгі салалары:Әдебиет тарихы;Әдебиет сыны;Әдебиет теориясы

***Драма түрлері: комедия,Трагедия

***Лириканың түрлері:махаббат,саяси,табиғат лирикалары.

***Суреткердің өзі суреттеп отырған өмір шындығына шығарған «үкімі», түрліше тағдыр тартысынан туған нәтиже: Шешім

***Көркем туындының кіріспе бөлімі мен қорытынды бөлімі қалай аталады?Пролог,эпилог

***Ирония сөзі қай тілден енген? Грек

**Үзіндіні ұйқас, шумақ, тармақтүрлеріне ажыратыңыз

... Мақсатым – тіл ұстартып, өнер шашпақ.

Наданның көзін қойып ,көңілін ашпақ.

Үлгі алсын деймін ойлы жас жігіттер,

Думан – сауық ойда жоқ әуел баста-ақ (Қара өлең ұйқасы,бір шумақ, төрт тармақ)

***Әсірелеуге тән қатар( өмірде кездесетін құбылысты шамадан тыс асырып айту)

Көркемдегіш сөздің түрі:

Сонда Бурыл гуледі,

Табаны жерге тимеді.

Көлденең жатқан көк тасты

Саз балшық иледі. Гипербола

Қайталаулар кездесетін өлең жолдары: (Асқар ,асқар,асқар тау;

Мен, мен едім,мен едім.)

Антитезаға тән қатар:(екі зат не құбылысты шендестіру арқылы басқа бір құбылыстың сыр – сипатын аңғарту).

Троптың түрлері: (метафора метонимия синекдоха кейіптеу)

Метафоралар: (мен жаралы жолбарыс ем;әйнегі – күн ,шатыры – аспан ;гималай көктің күндігі;)

Фигураның түрлері:(шендестіру; дамыту; инверсия ;эллипсис)

Эпитеттер қатары:(ақша маңдай,қыр мұрын,ақ алмас,сары дала)

Көркем әдебиет стилінде қолданылған эпитеттер:(Жаздың қысқа таңы сарғайып атып келеді;Сүттей жарық айлы түн:

,



Толық нұсқасын 30 секундтан кейін жүктей аласыз!!!


Әлеуметтік желілерде бөлісіңіз:
Facebook | VK | WhatsApp | Telegram | Twitter

Қарап көріңіз 👇
  Көк кітап әдебиет ᐈ
  Қызыл кітап. ᐈ
  Қызыл кітап. ᐈ
  Қан мен тер. II кітап. Сергелдең - Роман-трилогия ᐈ
  Қан мен тер. I кітап. Ымырт ᐈ
  Махаббат, қызық мол жылдар кітап скачать ᐈ
  Қанмен жазылған кітап. Соғыс психологиясы ᐈ
kz | Word құжаттары



Пайдалы сілтемелер:
» Туған күнге 99 тілектер жинағы: өз сөзімен, қысқаша, қарапайым туған күнге тілек
» Абай Құнанбаев барлық өлеңдер жинағын жүктеу, оқу
» Дастархан батасы: дастарханға бата беру, ас қайыру

Соңғы жаңалықтар:
» 2025 жылы Ораза және Рамазан айы қай күні басталады?
» Утиль алым мөлшерлемесі өзгермейтін болды
» Жоғары оқу орындарына құжат қабылдау қашан басталады?
Пікір жазу