Ойын арқылы мәселелерді шешу дағдылары

(Б, К) Қозғалмалы ойындардағы қауіпсіздік ережелерінің нұсқамасы. (Ж, К, ҚБ) Сыныпты бірнеше топқа бөлу. Әр топқа төменде берілген тапсырмалардың бірін беріп, 10-15 мин осы тапсырмамен жұмыс жасау және басқа топпен тапсырманы ауыстыру. 1 тапсырма. «Дайындал!» қалпында 5с, 10с, 15с тұрып, жүгіріп шығу. 2 тапсырма. Отырған, жатқан қалыптан және арқамен алға қозғалыс бағыты бойынша сөрелік екпінін орындау.

3 тапсырма. Төменгі сөреден «дөңге» қарай жүгіру.

4 тапсырма. Төменгі сөреден, сөрелік екпін кезіндегі тиімді алға еңкеюді сақтай жүгіру.

5 тапсырма. Оқушылар «Сөреге!», «Дайындал!», «Жүгір!» төменгі сөреден шығу аралығын өзгерте сөреден жүгіріп шығады. Оқушылар кезекпен 4 адамнан сөреден шығады. Топтармен 2-3 оқу тапсырмасын орындағаннан кейін, 30-60 м қысқа қашықтыққа бірнеше жүгірулер орындау.Топтың жұмысын қорытындылау.

(Ж, Т, ҚБ) «Қарсы жүгіріс». Екі команда А және В сөре сызықтарының сыртына тізбекке тұрады. А және В сызықтары С-мәре сызығынан 10 м қашықтықта орналасады. Белгі бойынша командалардың бірінші номерлері бір уақытта сөреден шығып, С мәре сызығына жүгіреді. Бірінші болып келген жүгіруші, командасына 1 ұпай әкеледі. Оқушылармен оқу тапсырмасын орындап болғаннан кейін, топтарда орындау техникасын, денені қыздыру мен қалыпқа келтіру техникаларын талдауды өткізіңіз. Тапсырманы қайтадан өткізу.

Сыныпты бірнеше топқа бөліп,өздігінен жұмыс жасау үшін жүгіру жолында әртүрлі орындар беру. Тапсырманы орындап болғаннан кейін, келесі орындарға өту. Оқушылардың санына байланысты тапсырмаларды қысқартып, өзгертуге болады.

Тапсырманы орындау кезіндегі ұсыныстар:

-итерілу кезінде, артта тұрған аяқ толық жазылады;

-итеріліп болған соң, аяқ тізеде босап бүгіледі де, санын алдына шығарумен орындалады;

-аяқ табанның алдыңғы бөлігі арқылы жолмен жанасады;

-таянудың барлық кезеңдерінде табан өкшесіне түспейді;

-жүгіру кезінде қол шынтақта бүгілген.

Сұраңыз: Сізге, ұсынылған оқу тапсырмаларының қайсысы төменгі сөреден жүгіру әдісін үйренуде көмектесті? Қысқа және алыс қашықтықтарға жүгіретін спортшыларды қалай атайды?

Осы тапсырманы өткізгенде, оқушыларға жарысу қызықты болу үшін, сыныптағы оқушылардың дене дайындығына байланысты бөліңіз. Тапсырманы өткізер алдында оқушыларға жүгіріп шығу мен қашықтықта жүгіру техникасын естеріне салыңыз. Берілген тапсырма, сөреден шығу техникасы мен сөрелік екпінді дамытуға бағытталғанын түсіндіріңіз. Талдауды өткізгеннен кейін, екінші рет өткізер алдында, оқушыларды басқа кезектілікте қойып немесе қатысушыларды орналастыруды, жұптармен қашықтықты жүгіріп өту кезектілігін оқушылардың өздеріне ұсыныңыз,

Сұраңыз: Берілген оқу тапсырмасы қандай дене қасиеттерін дамытады? Ұсынылған ойын кезінде қандай пайдалы қасиеттер байқалды?

(Т, ҚБ) Ойынға қатысушылар жүгіру жолына немесе ойын алаңына шығады. Арақашықтықтары бірдей болуы керек (10-15м). Мұғалімнің белгісі бойынша барлық оқушылар жүгіруді бастайды. Әрбіреуінің мақсаты-өзіне қуып жеткізбеу және алдағы жүгірушіге қолын тигізіп, ойыннан шығару. Жүгіру жолында немесе ойын алаңында ең шыдамды үш қатысушы қалған кезде, ойын аяқталады.

(Т, ҚБ) Жылдамдықты өзгерте отырып қашықтықты жүгіріп өту. Оқушылар топпен стадионда (жүгіру жолында) бір айналым жүгіріп өтеді: алғашқы 100 м орта қарқынмен, 100 м жылдам қарқында, 100 м орта қарқында және соңғы 100 м жоғарғы қарқында аяқтайды. Орындалған тапсырмаға талдау өткізу. Өткізер алдында берілген қашықтықты өтудің оңтайлы уақытын белгілеу. Тапсырманы дұрыс орындай алмаған немесе берілген уақытында үлгермеген оқушылармен тағы бір рет өткізу.

Серіктесіңізбен бірге 400 метр ара қашықтыққа жарысып жүгіріңіз. Орта қашықтықта серіктесіңізбен жүгірудің тиімділігін ажыратыңыз.

Дескриптор

- серіктесімен 400 м. ара қашықтыққа жарысып жүгіреді;

- орта қашықтыққа жүгірудің тиімділігін ажыратады.

Жүгіру жолында ойынды өткізу кезінде, оқушылар қатты шаршамау үшін, жүгіріп өту айналымдар санын шектеуге болады. Өткізілген жұмысқа рефлексия жасап, қатысушыларды басқа кезектілікте қойыңыз.

Ойынды өткізген кезде, ойын алаңында ойын аймағының шекарасын белгілеңіз, осы аймақтан шықпау керек. Тапсырманы орындау барысында қауіпсіздік ережелерінің сақталуына және оқушының дене жағдайына қараңыз.

Оқушылардың дайындық деңгейіне байланысты айналым санын көбейтуге болады. Орындалған тапсырмаға талдау жасағанннан кейін, тапсырманы орындау ережелерін құрастыруға немесе өзгертілген нұсқаларын ұсынуды сұраңыз. Тапсырманы орындау барысында оқушылардың денсаулық жағдайларына қараңыз.

Сұраңыз: Алыс қашықтықтарға жүгіру сіздің ағзаңызға қалай әсер етеді? Осы тапсырма қандай дене қасиеттерді дамытады?

(Т, Тәж., ҚБ) Оқушылар топтарда төрт адамнан жұмыс жасап, конустармен белгіленген үшбұрыштың тура жақтарымен 60 м қашықтықты 15 секундта жүгіріп өтуге тырысады. Оқушылар жүгірудің басынан дұрыс қарқынды ұстауға тырысады. Олар үшбұрыштың келесі нүктесіне жүріп немесе аяң-жортақпен барады. Жүгірушілер қажет қарқынды сезу үшін, сол қашықтықты және қажет уақытты екі немесе үш рет қайталаңыз.

(Ж, Т, К) Кешенді эстафета. Сыныпты топқа бөліп, қашықтыққа кедергілерді қою. Эстафетаның бір айналымы 400 м. Оқушылар сөреден кезекпен шығып, келесіге эстафетаны береді. Белгі бойынша оқушылар бірінші кезеңге жүгіреді, бір-бірінен параллелді орналасқан 3-4 кедергінің астынан өтіп, келесі кезеңге жүгіреді, белгілі кезекте орналасқан фишкалардан өтеді. Үшінші кезеңде оқушылар гимнастикалық орындықтың үстінен жүгіріп өтеді, төртінші кезеңде гимнастикалық ағаш аттың астынан өтеді, бесінші кезеңде гимнастикалық орындықтың үстінен жүгіріп өтіп, үстінен секіріп түсіп, тағыда үстінен кері бағытта жүгіріп өту. Алтыншы кезеңде сызылған шеңберлердің ішіне аяқпен дәл басып, жүгіріп өтеді де, келесі қатысушыға эстафетаны береді. Бірінші болып аяқтаған команда жеңіске жетеді.

Оқушыларға, берілген тапсырманы орындау кезінде, берілген қашықтықты дәл 15 секунд ішінде (1 секунд айырмашылықпен) жүгіріп өту қажет екенін түсіндіріңіз. Берілген тапсырманы өткізуді қайталау, оқушылардың оңтайлы қарқынды таңдауға мүмкіндік береді.

Нұсқасы: бірнеше табиғи немесе жасанды кедергілері бар ойлы-қырлы жерде өткізуге болады.

Эстафетаны өткізер алдында әр кезеңде не істеу керек екендігін түсіндіріп, көрсетіңіз. Яғни сынып оқушыларымен барлық қашықтықты өтіп, жеке орындап көруге мүмкіндік беріңіз. Әр кезеңде орындайтын тапсырманы, қауіпсіздік ережелерін сақтай және оқушылардың дене дайындығын ескере отырып, өзгертуге болады. Оқушылардың шыдамдылығын жаттықтыру үшін, тапсырманы орындаудағы негізгі қашықтық 400-500 м болады. Кезеңдерді өту кезінде тапсырмалардың талаптарын дұрыс және дәл орындау қажет екенін естеріне салыңыз. Дұрыс орындалмағаны үшін айып ұпайларын белгілеңіз. Эстафетаны мектеп стадионында ғана емес, сонымен қатар ойын алаңдарында өткізуге болады. Ол кезде кезеңдерді оқушы «жыланша» тәрізді ирек жолмен орындайды.

Сабақтың

ортасы

30 минут

Сабақтың

соңы

5 минут

(Ж, К, ҚБ) Қосымша салмақсыз секіру жаттығулары. Сыныпты бірнеше кіші топтарға бөліп, айналмалы түрдегі жаттығу сабақтарын өткізу: 1. Нығыздалған доппен кедергілерден бір аяқта және екі аяқта секіру-10-15 секіруді 3-4 қайталау. Кедергілердің биіктігі, оқушылардың дайындығына байланысты. 2. Бір аяқтан екінші аяққа секірулер (жұмсақ жерде, гимнастикалық маттарда, құмда)-10-15 секіруді 3-4 қайталау. 3. Кезекпен әр аяқта баспалдақпен секіру. 20-30 секіруден бастап, біртіндеп секіру санын көбейту. 4. Биіктіктен (орындық, гимнастикалық орындық) секіріп түсіп, жоғары немесе алға секіру 8-10 секіруді 2-3қайталау. 5. Секіртпе жіппен түрлі секірулер-200 секіруге дейін. Жаттығуды 20-30 реттен бірнеше қайталап орындайды. 6. Бір орыннан бір аяқта жоғарыда орналасқан заттарға секіріп, қолды, басты, иықты тигізу. 7. Толық отырып, ұзындыққа секіру(«бақа»)-6-10 секіруді 2-3 қайталау. 8. Жартылай отырған қалыптан бір аяқта және екінші аяқта секіру-әр аяқта 20-30 секіруді 2-3 қайталау. Орындалған тапсырмаға талдау жасау.

(Ж, Т, ҚБ) Сыныпты екі командаға бөліп, кезекпен екі тапсырманы орындау. 1.Станция «Жоғары». Жоғарыға секіру жарысы. Екі бағананың ортасына 50-60 см биіктікте (жарысқа қатысушылардың жасына байланысты). резеңке жгутты тартады. Резеңке жіптерінің жанында, секіріп түсу аймағында гимнастикалық маттар жатады. Әр қатысушы, шағын екпін алғаннан кейін «қайшылау» әдісімен жоғары секіреді. Осы биіктікті бағындырған қатысушылар, өз командаларына 10 ұпай әкеліп, 5 см жоғары көтерілген келесі биіктікке секіру кезегіне ие болады. Егер қатысушы, секіру кезінде денесінің кез келген бөлігімен резеңке жіпке тиіп кетсе, берілген станцияда жарысты тоқтатады. Одан кейін оқушы секіру орына өтеді. 2.Станция «Ұзын». Жүгіріп келіп ұзындыққа секіру жарысы. Әр қатысушыға үш мүмкіндік беріледі. Әр секіру нәтижесі үшін секіру орында сызықтармен белгіленген ұпайлар беріледі, 1м-2 ұпай, 1м 50см-3 ұпай, 2м-4 ұпай және с.с. Осыдан кейін ұпайлар саналып, жеңімпаз команда анықталады.

Секіртпемен секірудің түрлерін көрсетіңіз. (төртеуден, екеуден немесе жеке жұмыс көрсетуге болады)

Дескриптор

- секіру барысында аяқ-қол алысын дұрыс орындайды;

- секірудің түр

Оқушылар тыныс жолдарын қалпына келтіреді. Қиындық тудырған мәселелер бойынша сұрақ қояды. Бір-біріне кері байланыс жүргізеді.

Оқушылар, тапсырманы орындауды түсінгендіктерін және қатесіз орындағандарын қадағалаңыз. Белгілі бір кезеңде топпен жұмыс жасағанда, дұрыс орындауды көрсетіп, көмектесетін оқушыларды атап өтіңіз. Оқушыларға қауіпсіздік ережелерін еске салып кетіңіз. Жаттығуды орындау барысында асықпай, кезектілік ретін сақтау қажет. Жақсы дене дайындығын беруге және жаттығулар орындалу үшін, оқушыларға өзгеріс енгізуді ұсыныңыз. Егер оқушылар саны аз болса, айналмалы жаттығу сабағындағы жаттығулар санын өзгертуге болады. Оқу тапсырмасын орындау кезінде оқушылардың жағдайына қарап отырыңыз, қажет болған жағдайда демалыс беріп, тапсырманы орындап болған жағдайда кезеңнен кету қажет екендігін айтып кетіңіз. Оқушылар, тапсырманы тиімді орындап, келесі кезеңдерге өту үшін аймақтарды алаңның әр бөліктерінде орналастырған жақсы болады. Орындалған жұмысқа бірін-бірі бағалауды өткізіңіз. Сұраңыз: Қай жаттығуларды орындау кезінде қиындық туды?

Тапсырмалар көлемді болған соң, бастапқы биіктікті оқушылардың дене дайындығына байланысты орташа қою қажет. Әр секіруден кейін «қайшылай» секіру әдісінің техникасы бойынша нақты кеңес беріңіз. Егер бірінші тапсырманы орындау кезінде уақыт көп кетіп қалса, екінші тапсырмада ұзындыққа жүгіріп келіп емес, бір орыннан секіруді өткізіңіз. Секіру орындағы белгілерді алдын-ала дайындаңыз. Әр секіруден кейін орынды тегістеп отырыңыз.

Сұраңыз: Осы тапсырма қандай дене қасиеттерді дамытады? Сізде, ұсынылған ойын кезінде, қандай пайдалы қасиеттер байқалды? Жүгіріп келіп ұзындыққа секіруді үйрену кезінде оқушыларға қандай көмек көрсеттіңіз?

Мүғалім оқушыларға кері байланыс жүргізеді. Сабақ барысында жіберілген кемшіліктер мен нәтижелерді талқылайды.

Үй тапсырмасы: жалпы дамыту және бой жазу жаттығуларын орындау

Оқушылардың үй тапсырмасын мұқият тындауын қадағалау

(Ж, ЖЖ, ҚБ) Сыныпты жұптарға, кіші топтарға бөлу.

1. Кіші допты, сол аяқ алда бастапқы қалпынан

нысанаға лақтыру. 10 қайталау.

2. 6м қашықтықтан, кіші допты қалқаншаға лақтыру(доптың кері қайту қашықтығына). 10-20 қайталау.

3. Кіші допты белгіленген аймаққа лақтыру, волейбол алаңында бормен немемсе шеңбермен бірнеше аймақтар

белгілеу. Жұптарда жұмыс жасау, алаңның бір жағында бір оқушы, басқа жағында екінші оқушы. 10-20 қайталау және дәл тиген санын есептеу.

4. Әр адымға тоқтап, 4-5 лақтыру адымдарының қимылын жүріп орындау.

5. Берілген қашықтыққа, төрт лақтыру адымдарынан «қолды артқа созып, иықтан лақтыруды» орындау.

(Б, К, ҚБ) Сыныпты бірнеше топқа бөліп, бір-бірінен жеткілікті қашықтықта, ойын алаңының әр бөліктеріне орналастырыңыз. Әр топтағы қатысушылар шеңбер бойына тұрып, ортасына жүргізуші волейбол добын қолына ұстап шығады. Мұғалімнің белгісі бойынша жүргізуші(әр топта әртүрлі) волейбол добын жоғары лақтырады, ал қалған ойыншылар кезегінің ретімен теннис добын ұшқан нысанаға тигізуге тырысады. Әр тигізгені үшін, ойыншыға бір ұпай беріледі. 8-10 мүмкіндігінің ішінде, ең көп ұпай жинағаны жеңіске жетеді.

Допты лақтыру тапсырмасын орындау үшін, лақтыру аймақтарын белгілеңіз және қауіпсіздік ережелерінің сақталуын қадағалаңыз. Белгіленген аймаққа допты лақтыруды ойын ретінде өткізуге болады. Ол үшін сыныпты бірнеше топқа бөліп, дәл тиген санын есептеп, жеңімпазды анықтайсыз. Тапсырманы орындау барысында оқушылардың лақтыру техникаларын дұрыстауға болады. Лақтыру кезінде бейне таспаға түсіріп, оқушылардың өздері орындаған техникаларын көрсетіп, қателерін дұрыстауға болады.

Ойыншылар сызықтың бойына тұрады. Әрбіреуінің қолында теннис добынан. Жүргізуші волейбол добын ұстап, жоғары лақтырады. Ойын мұғалімнің белгісі бойынша басталады. Сызықтың ішінен тигізген есептелмейді. Ойынның нұсқасы: Өткізілген ойыннан кейін ең мерген және ең жақсы лақтырушыға қайтадан өткізуге болады. Ол үшін бірінші кезеңнің жеңімпаздарын бір шеңберге жинап, ұтылғандарды басқа шеңберлерге жинап, осы тапсырманы қайтадан өткізу керек.

Сұраңыз: Лақтыруларды орындаған кезде қауіпсіздік ережелерінің талаптарын орындау маңызды ма?

(Ж, Т, ҚБ) Сыныпты екі командаға бөлу. Оқушылар диаметрі 10-12м болатын шеңбердің бойына орналасады. Бірінші бір команданың ойыншысы, одан кейін екінші команданың ойыншысы кезекпен ортаға шығып, теннис добын барынша жоғарыға лақтырады. Ойынды басқарушы қолдан шыққаннан бастап, жерге түскенге дейінгі доптың ұщу уақытын өлшейді. Лақтыру неғұрлым жоғары болса, соғұрлым оның ұшу уақыты көбірек болады. Кімнің добы ауада көбірек болса, сол ойыншыға бір ұпай беріледі.

(Ж, Т, К) Сыныпты бірнеше командаларға бөліп, келесі тапсырманы орындауды ұсыныңыз. Лақтырушылар лақтыру межесіне әр командадан кезекпен шығып, белгіленген аймақтарға лақтыруды орындайды:

1-ші аймақ лақтыру сызығынан 20м, 2-ші-25м, 3-ші-30м қашықтықта орналасады. Әрбір аймақ келесідей белгіленген: 1-2-3 ұпай. Әр аймаққа тигізгені үшін, оқушыға, әртүрлі ұпайлар беріледі. Барлық ойыншылары жинаған ұпайлардың жиынтығы бойынша жеңімпаз команда анықталады.

Тең екі топқа бөлініп, боулинг ойынының ережесін талқылап, екі топ арасында ойнаңыз. Бірінші топтың ойыншылары жинаулы тұрған кеглилерді белгіленген сызықтан нығыздалған доппен жерлете лақтырып, кеглилерді құлату қажет. Егерде кеглилерді құлатса, сол команда мүшелері қайта жинап, тұрғызуы керек. Ал, қарсы топтың мүшелері қайта тұрғызып, жинауға кедергі жасайды. Жеңіл доппен ойыншыларды ұрып, ойыннан шығарады. Ойын осылай жалғасады.

Дескриптор

- боулинг ойынының баламасын түсініп ойнайды;

- мақсатқа жету үшін командыда да белсенділік танытады.

Шеңбердің ішінде, доптарды алдын-ала белгілеп(бояп немесе команданың номерін жазып), бір уақытта лақтыруға болады.

Сұраңыз: Лақтыру кезінде қандай бұлшық еттер жұмыс істейді? Ұсынылған ойындағы орындалған жұмысты талдаңыз.

Сабақта қауіпсіздік ережелерінің сақталуын қадағалаңыз. Мұғалімнің ауызша белгісі бойынша ғана лақтыруды орындау және ұпайлар санын жазу қажет. Лақтыруды алдын-ала келіскен әдіспен орындауды және лақтыруды орындау техникасын қадағалаңыз.

Нұсқасы: Бірнеше шеңберлермен белгіленген (3-2-1), қалқанша-нысанаға лақтыру. Нысанаға дейінгі арақашықтық 8-10 м, биіктігі 2,5-3м.

Сабақты қорытындылау:

Мақсаты: Қол жеткен нәтижелер туралы ойлану, өзіндік талдау жүргізуге дағдыландыру. Тақырыпты меңгеру деңгейін анықтау.

Сипаттама: Оқушылар өз беттерінше сабақтың басында қойылған сұраққа жауап береді. Өткен тақырып туралы кері байланыс беру үшін мұғалім сұрақ қояды, оқушылар ауызша жауап береді.

Мұғалім әрекеті: Сұрақ-жауап арқылы кері байланыс жүргізеді. Сабақ басында қойылған сұрағына әр оқушыдан жауап сұрайды. Жақсы нәтижеге қол жеткізген оқушылар мен үздіктерді атайды. Жетілдіру жаттығуларын ұсынады.

Оқушының әрекеті: Қиын болған немесе жүзеге асыра алмаған мәселелер бойынша сұрақ қояды. Үздік нәтиже көрсету үшін өзіндік ойлармен бөліседі. Сабақ басындағы мұғалім сұрағына жауап береді.

(Т, Ж, ҚБ) Сынып екі топқа бөлінеді. Әр топқа волейбол сабақтарындағы қауіпсіздік техникасы ережелерін талқылау тапсырмалары беріледі.

(Ж, ҚБ) «Орын ауыстыру». 1. Оқушылар волейбол алаңының артқы сызығына торға қарсы қарап параллелді екі лекке тұрады. Лекте бірінші тұрғандар торға қарай жүгіреді, екі адыммен тоқтайды, секіреді, бұрылып екінші допты жалғауды имитациялайды, мұғалім оқушыларға орын ауыстыру бағыттарын айтып отырады (№2 аймақта бұрылу солға орындалады, №4 аймақта бұрылу оңға орындалады, №3 аймақта оңға және солға орындалады). 2. Оқушылар бір лекпен волейбол алаңының қаптал сызығы мен шабуылдау сызығының қиылысқан жерінде тұрады (екінші сызық). Бір топ сол жақ қапталында, ал екіншісі оң жақ қапталында. Мұғалімнің белгісі бойынша оқушылар шабуыл сызығының бойымен қозғала отырып №6 аймаққа жүгіреді, тоқтап торға қарап бұрылуды орындайды, арқамен алға қарай қозғала отырып сол жақ қапталда тұрған ойыншылар №5 аймаққа қарай орын ауыстырады, ал оң жақ қапталдағы ойыншылар №1 аймаққа орын ауыстырады, тоқтайды және допты төменнен қабылдауды имитациялайды, өзінің легінің соңына барып тұрады.

(Б, Ж, ҚБ) Сыныпты бірнеше командаларға бөлу қажет. Ойыншылар залдың қабырғасына қарап бір лектер түзейді. Мұғалімнің белгісі бойынша лектегі бірінші тұрған ойыншылар допты бір өзінің үстіне көтереді де, содан соң қабырғаға бағыттайды, 3600 айналып, допты қайтадан қабырғаға бағыттап лектің соңына жүгіреді. Класс разделить на несколько команд. Екінші және одан кейінгі ойыншылар да осы әрекеттерді қайталайды. Әр лектің соңғы ойыншысы қабырғадан допты бірінші болып қабылдаған және аз мөлшерде қателіктер жіберген топ жеңімпаз болып табылады

(Б, Ж, ҚБ) Командалар ойын алаңында бір лекке тұрады. Бір оқушы №3 ойын аймағына орналасады, ал қалғандары бір лекке №4 аймағына орналасады (осындай орналасу тәртіппен екінші топ қарсы алаңға тұрады). №3 аймақта тұрған ойын ойыншы допты өзінің үстіне көтеріп, одан соң №4 аймаққа жалғайды. Лектерде бірінші тұрған ойыншылар допқа жүгіріп жетіп, секіріп допты жоғарымен жалғау арқылы алаңның арты аймақтарында төселген гимнастикалық төсеніштеріне бағыттап тигізуге тырады. Гимнастикалық төсеніштерге көп мөлшерде доп тигізе алған команда жеңіске жетеді.

Екі-екіден жұптарға бөлініп, доппен жұмыс жасаңыз.

• Волейбол ойынындағы допты жоғарыдан қабылдау әдісін үйреніңіз.

• Волейбол добын астынан қабылдау әдісін үйреніңіз.

Дескриптор

- допты жоғарыдан қабылдауда қос қолмен жұмыс жасайды;

- допты астынан қабылдауда қос қолмен жұмыс жасайды;

- әдістер арасындағы айырмашылықты ажыратады.

Оқушылар командада командалық ойындар кезіндегі жарақаттардың себептерін, қауіпсіздік техникасының негізгі талаптарын талқылайды және талдайды. Мұғалім ойын кезіндегі жарақаттардың алдын алу үшін өте мұқият болуды ескертеді.

Тапсырмалардың орындалу техникасына назар аударыңыз, солға бұрылғанда оң аяқ алға қойылады, ал оңға бұрылғанда сол аяқ алға қойылады. Сұраңыз:-Ойын алаңында дұрыс орын ауыстыру қаншалықты маңызды?-Тапсырмаларды орындау кезінде біздер неліктен қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтауымыз керек?-Волейбол алаңында қандай ойын аймақтары бар?-Сол аймақтардың орналасуын көрсетіңіз!

Допты жалғаудың техникалық дұрыс орындалуына назар аударыңыз. Егер оқушылар 3600 бұрылуда қиындықтар сезінсе, онда эстафетаны бұрылусыз ұйымдастыруға болады. Мұғалім ойын ережесінің сақталуын қадағалап және допты дұрыс жалғауларды санап отырады. Сұраңыз:-Ойыншы қандай қозғалыс дағдыларына ие болуы керек?-Дәлдікті жақсарту үшін сізге не істеу керек?

Тордың үстінен допты дәлдікке жалғау жаттығулары №2 және 3 аймақтарынан да орындалатындай болып жасақталады. Допты жоғарыдан берудің техникалық орындалуына ерекше бақылау қажет. Орындалған жұмыстарға талдау жүргізіңіз.

(Т, Ж, ҚБ) Нығыздалған доптармен жаттығулар. Жалғаулар, орын ауыстырулар. Сынып екі командаға бөлінеді. Оқушылар қарсы бағытпен лектер түзейді.

1. қарсы бағытта тұрған лектің ойыншыларынан нығыздалған допты (1-2 кг.) қағып алу және кері жалғау. Допты кері жалғаған соң ойыншы өзінің легінің соңына орын ауыстырады.

2. Оқушылар торға қарсы қарап бір лекке бой түзейді. Бірінші лек №1 аймағына, ал екінші лек № 5 аймағына тұрады. Екі жүргізуші өздерінің лектеріне қарсы бағытта №2 және №4 аймақтарға орналасады. Әр жүргізуші допты үстімен жалғау арқылы №3 аймаққа бағыттайды, лектерде бірінші болып тұрған ойыншылар допқа жүгіріп жетіп, оны кері жүргізушіге қайтарулары керек (жоғарғы, төменгі қабылдаулар арқылы). Осы әрекеттен соң жүргізушіні айнала жүгіріп өз легінің соңына барып тұрады. Ойын осы тәртіппен жалғаса береді. Көп мөлшерде допты қабылдау мен жалғауды жүзеге асырған команда жеңіске жетеді.

(Б, Ж, ҚБ) Сынып бірнеше топқа бөлінеді. Топтар шеңберге тұрып бір-бірлеріне допты жоғарыдан, төменнен жалғауларды орындайды. Допты түсіріп алғана немесе тура жалғай алмаған ойыншы айып ұпайын алады.

Аз қателік жіберіп, айып ұпайын алмаған ойыншы жеңіске жетеді.

Мұғалім келесілерге назар аударады:-допты екі қолмен беттің деңгейінде, волейболшының ортаңғы және төменгі тұрысында ұстау;-допты ұстау сәтінде жаймен жартылай отырып, содан соң, аяқтарды және қолдарды түзете допты алға-жоғары лақтырып, білезік буын мен саусақтың аяқтау қозғалыстарын жасап допты кері қайтару;-допты жалғау кезінде қабылдаушы ойыншы допты жүргізушіге тура жалғауы керек; Сұраңыз:-Доппен ойналатын ойында сіз қандай қиындықтар сезінесіз?-Допты жалғаудағы өзіңіздің әлсіз тұстарыңызды түсіндіріп бере аласыз ба?

Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және допты жалғаудың орындалу техникасына назар аудару қажет. Сұраңыз:-Берілген тапсырма қандай дене қасиетін дамытады?

(Ж, Т, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. Командалар алаңның қаптал сызығына бір лекке бой түзейді. Әр командадан бір жүргізуші таңдалынып алынып №3 аймағына орналастырылады. Қалған ойыншылар кезекпен №5, №1 аймақтарынан артқы сызықтың бойымен №6 аймағына жүгіріп шығады, тоқтайды және төменгі, орта тұрыстарымен торға ұарай бұрылады, жүргізуден допты қабылдайды және кері жалғайды да өз легінің соңына жүгіреді.

(Ж, Т, ЖЖ, ҚБ) Сыныпты жұптарға бөлу қажет. Әрбір жұп волейбол алаңының қаптал сызықтарын бойлай қарама-қарсы тұрады.

1. Допты қабылдау және жалғаулар кезкелген игерілген тәсілдермен орындалады:

-алға-жоғары серіктесіне тура;

-одан бір шетке қарай;

-екі рет жалғаудан соң 1800 айналып.

2. Сыныпты топтарға бөлу қажет. Оқушылар №6, 3 және 4 аймақтарына орналасад. Оқушылар допты №6 аймақтан №3 аймаққа, №3 аймақтан №4 аймаққа жалғайды, №4 аймақтағы ойыншы допты өзінің үстіне жоғары көтеріп №6 аймаққа жалғайды және т.с.с. Ойыншы допты жалғаған соң өзі шыққан лектің соңына барып тұрады.

Екі-екіден жұптарға бөлініп, доппен жұмыс жасаңыз.

Волейбол добын астынан, үстінен қабылдау кезінде, жанға немесе алға құлап қабылдау әдісін үйреніңіз.

Дескриптор

- әдістер арасындағы айырмашылықты көрсетеді;

- допты құлап қабылдауды, дене мүшелерімен жұмыс жасауды және іс-әрекеттерді көрсетеді.

Мұғалім қауіпсіздік техникасын еске салады. Оқушылармен бірге талқылаңыз:-күшті және әлсіз тұстарды;-тапсырмалардың мазмұнын;-қозғалыс дағдыларын жақсарту үшін баламалы тапсырмалар. Сұраңыз:-Волейболда қандай қозғалыс дағдылары негізгі болып табылады?

Мұғалім допты қабылдау және жалғау кездеріндегі қолдардың қалыптарына назар аударады, орындалуына ұсыныстар береді.

Бір аймақтан екінші аймаққа допты тура жалғауды бақылауға алыңыз. Барлық тапсырмаларды орындап болған соң оқушылар шағын топтарда келесілерді талқылайды:-күшті және әлсіз тұстарды;-тапсырмалардың мазмұнын;-қозғалыс дағдыларын жақсарту үшін баламалы тапсырмалар. Сұраңыз:-Волейболда қандай қозғалыс дағдылары негізгі болып табылады?

(Б, Ж, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. Бір команданың ойыншылары ойын аймақтарына орналасады. Екінші команданың ойыншылары алаңның екінші жақ бөлігінен белгі бойынша, кез-келген игерілген тәсілдермен допты ойынға қосады. Допты қабылдаушы команда ойынға қосылған допты жоғарыдан қабылдап, №3 ойын аймағына бағыттайды. №3 аймақтағы ойыншы екінші жалғауды бетімен қарап тұрған аймағына бағыттайды. Үшінші қабылдаумен доп қарсы алаңға бағытталады.

(Ж, Т, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. бір жүргізуші №4 аймаққа орналасады, қалған ойыншылар №1 аймаққа бір лекке түзеледі. Оқушылар жүргізушіден допты жоғарыдан қабылдайды, №4 аймақта орналасқан жүргізуші өз кезегінде допты ұрып немесе ақырын жалғау арқылы волейбол алаңының түрлі аймақтарына бағыттайды. Допты қабылдаушы ойыншылар допты кері жалғаған соң лектің соңына барып тұрады.

Доппен жеке жұмыс жасаңыз. Допты астынан ойынға қосу әдісін көрсетіңіз. (астынан қосып үйренгеннен кейін, жанынан ойынға қосу әдісін көрсетіңіз)

Дескриптор

- допты астынан ойынға қосу әдісін көрсетеді;

- допты жанынан беру әдісін көрсетеді.

Қозғалыста допты қабылдау және жалғаудың маңыздылығы туралы мұғалім түсіндіреді. Ойыншылар алаңға допты ойынға қосушыны анық көретіндей болып орналасулары қажет. Тапсырманы орындап болған соң оқушылар талдау жасайды. Сұраңыз:

-Допты қабылдау кезінде қандай қиындықтар туындады?

-Ойындағы комбинацияларды жетілдіру жұмыстарының маңыздылығын түсіндіре аласыз ба?

Мұғалім тез орын ауыстыру мен допты жалғау дәлдігіне назар аударады. Оқушылар шабуылдаушы ойыншының күшті жақтарын анықтайды. Тапсырмадағы ойынның сәтті болған әттерін оқушылар өздері анықтаулары қажет.

Сұраңыз:

-Шабуылдау соққысынан допты қабылдауда қиындық неде болды?

-Тапсырманың мәнін түсіндіріп бере аласызба?

(Б, Ж, ҚБ) Сыныпты үш топқа бөлу. Әр топ 1, 5, 6 ойын аймақтарына бір лекке түзеледі. Мұғалім 4 ойын аймағында тордың үстінен тұғырға мініп допты шабуылдау соққысымен 1, 5, 6 ойын аймақтарына бағыттайды. Оқушылар кезекпен ойын аймақтарына шығып допты қабылдайды. Оқушылар тордың үстінен соғылған доптарды астынан және үстінен қабылдау дағдыларын көрсетулері керек. Допты көп рет қабылдаған топ жеңіске жетеді.

(Ж, ЖЖ, ҚБ) Сыныпты бір алаңда үш ойыншы ал екінші алаңда екі ойыншы болатындай етіп топтарға бөлу қажет.

Екі ойыншы алаң жанындағы шабуылдау сызығы бойына орналасудан бір-біріне допты жалғауды орындай отырып, қарсы алаңның шабуылдау сызығына торға қарсы орналасқан екі (үш) ойыншыны бақылайды. Мұғалімнің белгісінен кейін үш ойыншының біреуі торға жүгіреді, ал допқа иелік етуші жұптың біреуі тезарада допты «бос орынға» (торға жүгірген ойыншы орны) бағыттауы керек. Бос орынға көп рет доп түсірген жұп жеңіске жетеді.

Доппен жеке жұмыс жасаңыз. Допты ойынға қосу тактикасын, стратегиясын, композициялық идеяларын анықтаңыз.

Дескриптор

- доппен жеке жұмыс жасайды;

- допты ойынға қосу тактикасын, стратегиясын көрсетеді;

- композициялық идеяларын анықтайды.

Ойыншылар шатаспас үшін мұғалім допты аймақтарға дәлдеп лақтыруы керек.

Допты қабылдау техникасын қадағалаңыз.

Сұраңыз:

-Тапсырманы орындау барысында сізде қандай идеялар пайда болды?

-Ойынның тактикасы дегеніміз не?

Қауіпсіздік техникасы ережелерінің сақталуына ерекше назар аударыңыз. Мұғалім ойын үрдісінде келесі ережелердің сақталуына назар аударады:

-ойынды жүргізушінің белгісімен бастау қажет;

-допты қабылдаушы үштіктің біреуі міндетті түрде торға қарай жүгіріп шығуы керек.

Сұраңыз:

-Тактика ойын нәтижесіне әсер етеді ме?

-Ойыншылар өздерінің әрекеттерін әрдайым жоспарлап отырулары қажет пе?

(Ж, Т, ҚБ) Сынып үш адамнан тұратын шағын топтарға бөлінеді. Ойыншылар үшбұрыш болып орналасады. Ойыншылардың біреуі, орта және жоғары тұрыс қалпында қалған екі ойыншыдан доп қабылдап, кері жалғайды. Серіктестері жалғаған екі доптарды кезекпе-кезек жоғарыдан қабылдап, жалғайды. Белгілі бір уақыттан соң осы әрекеттер қайталанады, бірақ доптар төменнен қабылданып жалғанады. Допты өзара ұшу қалпында ұзақ ұстаған үштік үздік болып есептеледі.

(Т, Ж, ҚБ) Сынып үш оқушыдан жасақталған шағын топтарға бөлінеді. Ойыншылар бетімен торға қарап 5, 2, 3 ойын аймақтарына орналасады. 3 аймақтағы ойыншы артқа ығысады, ал 2 аймақтағы ойыншы қапталдағы жарға жақын орналасады. Алаңның екінші жартысында да ойыншылар дәл осылай орналасады. 5 аймақтан доп 3 және 2 аймақтардың ортасына бағытталады, осы кезде 2 аймақтың ойыншысы допты жалғау үшін доптың бағытына қарай орын ауыстырады. 2 аймақтың ойыншысы допты жалғаған соң, 3 аймақтың ойыншысы 2 аймақ ойыншысының артынан айналып, секіру арқылы допты алаңның келесі жартысындағы 5 аймаққа бағыттап лақтырады. Ал, алаңның келесі жартысында да осы әрекет қайталанады. допты жалғаған соң ойыншылар сағаттың жүру бағытымен орындарын ауыстырады. Тапсырманы қайталай алмаған үштік ұтылған болып есептелінеді.

Тең екі немесе үш топқа бөлініп, волейбол ойынын өз ережесімен ойнаңыз және көшбасшылық дағдыларды көрсетіңіз. Бұған дейінгі үйренген әдістерді қолданып көріңіз.

Дескриптор

- орнын ауыстырғанда ретімен ауысады;

- допты ойынға қосады;

- допты қабылдау әдістерін орынды қолданады;

- көшбасшылық дағдыларын көрсетеді.

Мұғалім екі серіктесінен допты қабылдайтын ойыншының міндеттерін түсіндіріп беруі керек. Допты байланыстырушы ойыншыға негізгі талаптар мен жіберілуі мүмкін қателіктер: допты жоғарымен артқа жалғау қалпында, ойыншы жәймен иықтарды артқа жазады, білектер де артқа созылады. Әсіресе оқушылардың назарын білезік және саусақтардың аяқталу қозғалысына аударту керек. Сұраңыз:-Байланыстырушы рөліндегі үздік нәтижеге қол жеткізген сыныптасыңызды атай аласыз ба?

Тапсырмаларды орындау ұзақтығын мұғалім анықтап береді.

Оқушылардың назарын тез орын ауыстыруға аударту қажет. Сұраңыз:

-Берілген тапсырма қандай дене қасиетін жетілдіруге ықпал етеді?

-Оң нәтижеге қол жеткізу үшін командалық жұмыс маңызды ма?

(Б) Жарақаттардың алдын алу үшін мұғалім сыныпқа гимнастика сабақтарындағы қауіпсіздік техникасының нұсқаулығын өткізеді.

(Т, Ж, ҚБ) Мұғалім сыныпты бірнеше топтарға бөледі. Әр топтан көшбасшы таңдалынады. Оқушылар орындағы және қозғалыстағы саптық амалдарды орындау дағдыларын көрсетеді және тәжірибелейді. Көшбасшының пәрмені бойынша оқушылар орында саптық амалдарды орындайды. Мысалы: сынып «Оң-ға!», «Сол-ға!», «Ай-нал!» және т.б. Содан кейін, мұғалімнің белгісі бойынша топтар қозғалыстағы саптық амалдарды орындау дағдыларын тәжірибелейді. Залды айнала қозғалып қол созым арақашықтықта бір лектен екі лекке, үш лекке және төрт лекке ауысуды орындайды. Содан кейін топтар бір-бірлеріне жұмыстарын көрсетеді. Қателіктерді аз жіберген топ жеңімпаз болып танылады.

(Т, ЖЖ, Ж, ҚБ) «Өзіңе жұп тап». «Жан-жаққа тарал!» пәрмені бойынша оқушылар залда еркін қозағалады немесе жүгіріп бастайды. Мұғалімнің «Жұппен тұр!» пәрменінен соң олар жұп құрады. Алдымен оқушылар кіммен тұрғысы келсе сонымен жұпта тұрады, кейінгі әрекетте оларға жұбын жаттап алу тапсырмасы беріледі, жүру және жүгіру әрекеттерінен соң өзінің алдыңғы жұбымен тұрады. Алдағы әрекеттерде оқушылар білгілі бір уақыт аралығында немесе жылдам жұптасулары қажет. Ойын бірнеше рет қайталап өткізіледі. Соңғы жұптасқан оқушылар ойыннан шығарыла береді.

Мұғалім оқушыларға гимнастика жаттығуларымен айналысу кезіндегі қауіпсіздік техникасы туралы естеріне салуы қажет.

Оқушылардың бірлескен жұмыс дағдыларын бақылаңыз және бағалаңыз. Үздік мысалдарды таңдап алыңыз және олардың жалпы қозғалыс сөздігін кеңейту үшін, қайталап көрулерін өтініңіз.

Оқушылардың саптық амалдары принципін түсінуін тексеріңіз және талдаңыз.

Нұсқа: топтағы көшбасшылар ауыса алады.

Сұраңыз: бұл тапсырмаларда сізде не сәтті болды, ал немен тағы да жұмыстану қажет?

Оқушылардың назарын жүгіру жаттығулары кезінде қауіпсіздік техникасына аудартыңыз. Оқушылардың алаңда тез орын ауыстыру икемділігін бағалау қажет.

Нұсқа: оқушыларды үштікке, төрттікке, бестікке және т.б. бөлу арқылы ойнатуға болады.

Сұраңыз: ұсынылған ойын қандай дене қасиеттерді жетілдіреді?

(Т, Ж, К, ҚБ) Мұғалім сыныпты шағын топтарға бөледі. Топтарда оқушылар бұрын игерілген элементтерден акробатикалық кешен құрастырады және орындайды. Одан соң, кешенді басқа топқа көрсетеді. Акробатикалық элементтерді орындаған соң, топтар күшті және әлсіз тұстарын анықтай отырып өздерінің тапсырмаларын талқылайды, жақсарту үшін ұсыныстар айтады.

(Т, Ж, К, ҚБ) Мұғалім сыныпты шағын топтарға бөледі. Топтар шеңбер құрып тұрады, шеңбердің ортасына гимнастикалық төсеніштер (бір немесе екі) мен гимнастикалық саймандар (булава, доп, секіртпелер және т.б.) қойылады. Оқушылар шағын топта көрсетулері мүмкін жаттығулар мен кешен туралы талқылайды. Талқылаудан соң әр командадан бір оқушы шеңбердің ортасына шығып, мұғалімнің көрсеткен сайманымен (булава, доп, секіртпелер және т.б.) және белгісі бойынша жаттығу немесе кешен (мысалы, алға және артқа домалау) орындайды. Содан соң олар шеңбердің ішіндегі бос орынға жайғасады. Осы бағытта қалған оқушылар да кезекпен жаттығуларды орындап шығады. Берілген тапсырмаларды техникалық дұрыс орындаған оқушылар саны көп болған команда үздік болып анықталады.

Жаттығуларды қауіпсіз орындауға назар аудару қажет. Топта тапсырмаларды орындауға бақылау орнату қажет.

Нұсқа: акробатикалық комбинациялар 6-8 гимнастикалық элементтерден кем емес құрылуы керек деп міндетті шарттарды белгілеп беруге болады.

Сұраңыз: акробатикалық жаттығулардың қандай комбинациялары жақсы біріктіріледі?

Мұғалімге акробатикалық элементтерді орындау кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелерінің сақталуын еске салу қажет.

Нұсқалар: оқушыларға тапсырмаларды жұппен, төрттікпен, қатармен орындауды ұсынуға болады; командамен орындап көру, алғашысында біріншісі, одан соң екіншісі; бір мезгілде екі команда да қатар орындау (егер залдың көлемі мүмкіндік берсе).

Атқарылған жұмысқа рефлексия жүргізу, өздерінің жаттығулары немесе комбинацияларын синхронды түрде көрсете алған топтар мен топ мүшелерін атап өту қажет.

(ЖЖ, К, ҚБ) Мұғалім сыныпты жұптарға бөледі. Жұпта оқушылар қызықты мүсіндерді орындау үшін, гимнастикалық саймандарды қалай қолдануға болатыныдығын зерттейді, мысалы: аяқта басқа қарай немесе көлденең қалыпта. Жұптар осы секілді 2-3 идеяны біріктіреді және пайда болған мүсінді көрсетеді.

(Т, Ж, ҚБ) Оқушылар шағын топтарда тапсырмалар көрсетілген карталармен жұмыстанады: мұғалім ұсынған акробатикалық композицияны орындау. Мысалы: Қыздар. Б.қ.-негізгі тұрыс; қолдар жоғарға; бір аяқта тепе-теңдік сақтау (қарылғаш); бой түзей-Б.қ.; жүзушінің сөре тұрысы; жинақталып алға екі рет домалау; артқа аунаудан жауырынға тұру; аяқты жанға ашып отыру қалпы-қолдармен артқа тірелу; денені аяққа еңкейту (қолдарды алға созып); керілу арқылы шалқалап жату қалпы (аяқтарды бүгіп); гимнастикалық көпірше; кері айналып бір тізеге тірелу, отыру қалпы; жоғары секіру (қолдарды сермей). Ұлдар. Б.қ.-негізгі тұрыс; Мальчики. И. П.-основная стойка; созыла алға иілу, қолдар түзу жанға созылған; отыру қалпы; алға екі рет домалау; басқа тұру; отыру қалпы; артқа аунаудан жауырынғатұру; алға екі рет домалау; шалқалап жату қалпынан гимнастикалық көпірше; отыру қалпы; секіру, жоғары артқа шалқая, қолдарды жоғары көтеріп, жанға созып.

Акробатикалық жаттығулардың кешенін көрсетіңіз. «Қарлығаш» әдісіне тұру, алға домалау, артқа домалау барысында жартылай шатқа отыру, көпірше жасау, баспен

тұру т.б.

Дескриптор

- акробатикалық жаттығулар кешенін көрсетеді;

- қолдану әдістерін реттілігімен орындайды;

- жаттығулардың техникасын көрсетеді.

Мұғалім жаттығуларды қауіпсіз орындауға назар аударуы, сонымен қатар оқушылар тапсырмаларды орындаулары кезінде сақтандыру жұмыстарын жүргізуі қажет. Оқушылардың қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтауларын бақылау қажет.

Нұсқа: оқушыларға тапсырманы 5-6 адамнан жасақталған топпен орындап көруге ұсыныс білдіруге болады. Сұраңыз: берілген тапсырманы орындау үшін сіз қандай дене қасиеттеріне ие болуыңыз керек?

Мұғалімге акробатикалық жаттығуларды орындау кезіндегі қауіпсіздік техникасы ережелеріне назар аудару қажет. Біріккен және топтық жұмыстар дағдыларын бақылап, бағалаңыз.

Нұсқа: оқушыларға орындалған жұмыстарға өздеріне талдау жасап, топтарының күшті және әлсіз жақтарын белгілеп берулеріне ұсыныс білдіруге болады.

Сұраңыз: сіз жаттығуды қалай тиімдірек орындай аласыз?

Сіз өзіңіздің жаттығуыңызды қалай сапалы етіп орындай аласыз

(ЖЖ, Т, К, ҚБ) Оқушылар гимнастикалық саймандарда ұсынылған реттілік бойынша тапсырмалар орындайды. Гимнастикалық саймандарда олардың орындалу техникасын көрсетеді. Мысалы:

Ұлдар: Қос арыстағы жаттығуларды орындау.

Б.қ.-қолға тірелу; сермелу, аяқтарды жанға созып жердтерге отыру; итеріле және сермей аяқтарды қосу; қолға тірелу қалпынан сермелу; отыру қалпынан аяқтарды жанға созу; оң қолды ауыстырып, оң жамбасқа отыру, 90 градусқа бұрыла секіріп түсу.

Қыздар: Аласа бөренеде жаттығулар орындау:

Б.қ.-н.т.; бөренеге міну; алмакезек би адымы; бір аяқта тепе-теңдік сақтау «қарлығаш» бейнесін ұстау (3-5 сек.); кері бұрылу, қолдар жоғарға; оң аяқты сермеу, астынан қол шапалақтау, сол аяқты сермеу, астынан қол шапалақтау; отыру қалпы, 90 градусқа бұрылып секіріп түсу.

(Т, ЖЖ, ҚБ) Тіреліп секіру. Оқушылар шағын топтарда кезекпе-кезек гимнастикалық ағаш аттан тіреліп секіру жаттығуын орындайды. Сонымен қатар оқушылар гимнастикалық кіші ағаш аттан аяқтарды жанға ашып тіреліп секірудің негізгі кезеңдерін дұрыс көрсетуге тырысады:

-екпін алып жүгіру;

-көпіршеде секіру;

-аяқпен итерілу;

-ұшу;

-сайманға тірелу;

-сайманнан өту;

-ұшудың жалғастыру;

-қону.

Оқушылар кезекпен қозғалыс әрекеттерін орындауды жетілдіру үшін өзінің және өзгенің икемділігін бағалайды.

Ағаш аттан тізені бүкпей, тіреліп, аяқты кең ашып, секірудің орындалу техникасын көрсетіңіз.

Жүгіріп келіп, кіші ағаш аттан секіру әдісін орындаңыз.

• екпінмен жүгіру;

• серпіліске қос аяқпен түсіп, серпілу;

• қолмен ағаш аттан ұстап, екі аяқты ашып ауада ұшу;

• қолды жіберіп, жерге қос аяқпен түсу.

Дескриптор

- екпіндей жүгірудегі қадам алысын орындайды;

- көпірден серпілгенде сәтті және екі қолын дер кезінде тірейді;

- ұшу кезіндегі дене ұстанымын орындайды;

- секіргеннен кейінгі жерге түсу сәтін көрсетеді.

Мұғалімге гимнастикалық саймандардағы жұмыстану кезінде қауіпсіздік техникасы ережесін сақтау туралы нұсқаулық өткізіп, ұсынылған іс-әрекет түрінің орындалу техникасын көрсете отырып «айту-көрсетуді» жүзеге асыру қажет. Дене дайындығы жоғары оқушыларды қатыстыру арқылы жаттығуларды көнекі түрінде көрсетуге де болады. Бірін-бірі бағалау үрдісі кезінде, комбинацияларды орындау техникасындағы қателіктерді анықтауға көмектесу қажет. Белгілі бір қателіктерді көрсетіп және оларды жою амалдарына сілтеме жасау қажет.

Аяқтарды жанға ашып тіреліп секіру алдында, гимнастикалық кіші ағаш атқа секіріп мінуді орындау керек (тізелеп, отырып тірелу). Бұл тапсырманы орындау кезінде мұғалім сақтандыру шарасын жүзеге асырып тұруы қажет.

«Сақтандыру» техникасы жаттығуды орындағанға дейін де, кейін де талқыланғандығына көз жеткізіңіз (қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін, гимнастикалық дағдыларды орындаудағы көмек).

Нұсқа: жаттығуды күрделендіру үшін гимнастикалық ат пен көпіршенің арақашықтығын өзгертіп отыруға болады.

Сұраңыз: арнайы гимнастикалық жабдықтарды қолдана отырып жаттығуларды орындау қиын үрдіс болып табылады ма?

Сіз жаттығуларды қалай тиімдірек орындайсыз?

(Т, ЖЖ, ҚБ) «Кедергілерден өтумен қарама-қарсы бағыттағы эстафета». Сынып екі командаға бөлінеді, команда құрамындағы ойыншылар өз кезегінде тең бөлінеді. Команданың бір бөлігі залдың бір жақ жартысына, ал екінші бөлігі залдың екінші жартысына орналасады. 10-15м. арақашықтықта бір-біріне параллель екі сызық сызылады. Аралықтың ортасына гимнастикалық орындықтар қойылады, ал гимнастикалық орындықтар мен сызықтардың ортасына гимнастикалық кіші және үлкен ағаш аттар орналастырылады. Мұғалімнің белгісі бойынша, залдың бір жағында тұрған лектердің бағыттаушылары қарсы бетте тұрған лекке қарай жүгіре бастайды. Оқушылар кіші ағаш аттан аяқтарды жанға ашып тіреліп секіру тәсілі арқылы өтеді, гимнастикалық орындықтардың үстімен жүріп өтеді және үлкен ағаш аттың астынан өтіп шығады. Қарсы бағыттағы лекке жеткен соң эстафетаны бірінші тұрған ойыншыға жалғайды да өзі сол лектің соңына барып тұрады, ал қарсы бағыттағы ойыншы кері қарай сол әрекеттерді қайталап жүгіреді. Эстафетаны бірінші болып аяқтаған ойыншылар жеңіске жетеді.

(Т, ЖЖ, ҚБ) Оқушылар шағын топпен арқанға, сырыққа өрмелеуді орындайды.

Үш амалмен арқанға өрмелеу. Арқанға асылып тұру қалпынан, қолдармен жоғарыдан қысып ұстау.

Бірінші амал: барынша аяқтарды жоғары көтеріп, арқанды (сырықты) табанның жоғары жағымен немесе өкшесімен және тіземен қысып ұстау.

Екінші амал: бүгулі аяқтармен арқанды (сырықты) қыса ұстап, аяқтарды түзей отырып қолдармен барынша тартылу (бүгулі қолдармен асылу қалпы).

Үшінші амал: аяқтармен қысуды сақтай отырып алмакезек қолдарды ауыстырып жоғарыдан қысып ұстау. Екі амалмен арқанға өрмелеу. Б.қ.-Арқанға асылып тұру қалпынан, оң қолмен жоғарыдан, ал сол қолмен беттің деңгейінде қысып ұстау. Бірінші амал: аяқты барынша жоғары көтеріп және арқанды бастапқы қалыптағыдай қысып ұстау. Екінші амал: арқанды аяқтармен қысып және қолдармен ұстай отырып, аяқтарды түзей солдың ұстауын жоғарыға ауыстыру.

Гимнастикалық кіші және үлкен ағаш аттардан тіреліп секірудің орындалуы техникасына сай болуын қадағалау. Жарақаттардың алдын-алу мақсатында, гимнастикалық орындықтардан аса сақтықпен жүріп өтуге назар аудару. Эстафетаның кезеңдерін гимнастикалық саймандарды ауыстыру арқылы өзгертуге болады. Ойын ережесі: 1. Жүгіруді эстафетаны жалғаған соң бастау керек. 2. Кедергілерден өту амалдарын бұзған үшін айып ұпайлары беріледі.

Эстафетаны өткізу кезінде мұғалім қауіпсіздік техникасына ерекше назар аудару керек.

Ойыншыларды командаларға бөлу барысында, олардың дене дайын деңгейлерін ескеру қажет.

Сұраңыз: бұл эстафетада сізге қандай қозғалыс дағдылары қажет болды?

Мұғалім жаттығулардың қауіпсіз орындалуына назар аударып, берілген тапсырмаларды орындау кезінде сақтандыруды қамтамасыз ету керек. Бір оқушы сайманда болған кезде екіншісі арқанды ұстайды, сақтандыруды жүзеге асырады.

Арқаннан сырғанап емес қолдарды ауыстыру арқылы түсу керектігін түсіндіріп, орындалуын қадағалау қажет.

Аспалы арқанға, асылып тұру қалпынан өрмелеудің үш амалы бар екендігін түсіндіріңіз: бүгулі қолдармен асылып тұру қалпынан және үш және екі амалмен. Жұмысты бірігіп орындау дағдыларын бақылаңыз және талдаңыз.

Сұраңыз: сіз жаттығуларды қалай тиімдірек орындайсыз?

Арқанға өрмелеудің қай түрі сізге қиын болды?

(Т, ЖЖ, ҚБ) Мұғалім сыныпты топтарға бөледі. Топтар өздеріне гимнастикада жақсы қозғалыс дағдыларына ие, топтағы барлық жұмыстарды бағыттап отыратын көшбасшы таңдайды. Топтар басқа топқа көрсету үшін шағын хореографиялық байланыстар жасақтайды. Қозғалыс дағдыларының реттілігі келесідей әрекеттерден тұруы керек: дене салмағын бөлу; секіру мен тепе-теңдік (форманың, жылдамдық пен бағыттардың өзгеруін көрсететін); алға және артқа домалау (бақылау, жәй, тепе-теңдік және денені басқарудың тиімді дағдысын көрсететін). Өздерінің шығармашылық жұмыстарын көрсеткен соң, топтар кезекпен өздерінің және өзгенің шығармашылық қабілеттерін бағалап, талдайды.

(Т, К, ҚБ) Сынып шағын топтарға бөлінеді. Мұғалім төмендегідей жаттығулар кешенінің нұсқалары ұсынылған карталар таратады, оқушылар өз кезегінде соларға сәйкес ырғақты гимнастика кешенін топта жасақтайды.

Бірінші нұсқа: бастың, қолдардың, дененің, жамбастың қарапайым және қысқа қозғалыстарынан тұратын 5-6 жаттығулар;

Екінші нұсқа: иілгіштік пен күшті дамытуа арналған төрт тағандап тұру қалпындағы 6-8 жаттығулар;

Үшінші нұсқа: үлкен амплитудамен және елеулі қысымды талап ететін, бұлшықеттердің барлық топтарына арналған жаттығулар.

Тапсырмалардың бір нұсқасы бойынша жасақталған ырғақты гимнастика кешенін топтар көрсетеді және олардың шығармашылық жұмыстарының нәтижесін бағалайды.

Мұғалім жаттығулардың реттілігін құрастыру барысын бақылайды және оқушыларды бағыттап отырады. Оқушылардың назарын қозғалыстар реттілігін орындау топтың барлық мүшелерін қамтамасыз ету керектігіне аудартады.

Кешенді орындау үрдісінде төзімділік, буын қозғалғыштығы және күш дене қасиеттері қалай жетілетіндігін оқушылармен бірге талқылау қажет.

Мұғалім оқушыларының назарын ырғақты гимнастика кешенінде қолданылатын жаттығулар, олардың жас ерекшеліктеріне сай келу керектігне аудартады. Бірінші кезекте икемділікті, әсемдікті тәрбиелеп, әдемі дене бітімін, дұрыс дене сымбатын, жүрудің жеңілдігін, ырғақты сезінуді жетілдіріп, содан соң жалпы дене дайындығына көңіл бөлу. Оқушыларға музыкалық сүймелдеумен ырғақты гимнастика кешенін орындап көруді ұсынуға болады.

Сұраңыз: сіз дене жүктемелерінің ағзаға әсерін талдап бере алар ма едіңіз?

Өзіңіздің композицияңызда тағы да қандай жаттығуларды коладанар едіңіз?

(Т, К, ҚБ) Оқушылар топтарда ырғақты гимнастика жаттығулары кешенін зерттейді және көрсетеді.

1. 4 есепке жаттығу. Б.қ.-н.т.: есеп 1-оң аяқпен алға адым жасау, қолдарды білектен бүгу; есеп 2-сол аяқпен адым жасап өкшеге қою, қолдарды жоғары созу; есеп 3-сол аяқпен артқа адым жасау, қолдарды иыққа қою; есеп 4-оң аяқпен артқа адымдап ұшына қою, қолдарды төменге түсіру.

2. 4 есепке қолдарды шапалақтай оңға және солға қозғалу.

3. Қолдарды жанға созып оңға және солға қозғалу.

4. Қолдарды жоғары көтеріп оңға және солға қозғалу.

5. 4 есепке алға адымдау, 4 есепке артқа адымдау, 4-ші есепке тізеден бүгулі аяқты жоғары көтеріп қолды шапалақтау.

6. Бірде оң аяқты, бірде сол аяқты кезекпен жанға лақтырып бір орында жеңіл секіру.

7. Секіре отырып шеңбермен және сол бағытқа айналу.

(Т, Ж, ҚБ) Сыныпты шағын топтарға бөлу. Топтар берілген бейне, дереккөздерді пайдалана отырып ырғақты гимнастиканың кешендерін жасақтап көрсетеді, сонымен қатар мұғалім қолданылуы мүмкін тапсырмалар көрсетілген карталар таратады. Өздерінің шығармашылық жұмыстарын жасақтап көрсеткен соң, топтар кезекпен өздерінің және өзгенің шығармашылық қабілеттерін бағалап, талдайды.

Гимнастикалық құрал-жабдықпен кешенді жаттығу жұмыстарын көрсетіңіз (ұлдар гантелмен, қыздар обручпен).

Бір орында тұрып гимнастикалық құрал-жабдықтармен (гантел, гимнастикалық шеңбер т.б) жалпы дамыту жаттығу түрлерін жеке-жеке немесе кіші топтарда көрсетіп, тәжірибе алмасыңыз.

Дескриптор

- кемінде 2-3 элементті көрсетеді;

- жаттығуды дұрыс орындайды;

- өз тәжірибесімен бөліседі.

Мұғалімге кешен жаттығуларының дұрыс орындалуына назар аудару керек. Сонымен қатар жаттығулар мұғалімнің есебімен және синхронды түрде орындалуы назардан тыс қалмау қажет. Жаттығуларды жеке дара немесе басқа жаттығулармен біріктіре отырып көп мөлшерде қайталап орындау, тірек-қимыл аппаратын жүктемемен қаматамасыз ететін аэробты бағыттылықты анықтайтындығы туралы оқушыларға түсіндіру қажет.

Сұраңыз: ырғақты гимнастика қандай дене қасиеттерін дамытады?

Мұғалім оқушыларға өздерінің жаттығуларын көрсетуде музыкалық сүймелдеуді қолдануды ұсынады. Кешен еркін бағытта, айналулармен және орын ауыстырулармен орындалады.

Сұраңыз: ырғақты гимнастикамен шұғылдану ағзаның қандай жүйесіне әсер етеді?

(Т, Ж, ҚБ) «Жаяу көкпар». Сыныпты екі топқа бөліп жарыс өткізіледі. Командалар шеткі сызықтың бойына сапқа тұрады. Шеткі сызықтан 15-20м қашықтықта көкпар қойылады. Әр командданың ойыншыларының міндеті, қарсыластарынан бұрын «көпарды» алып, командаластарымен бір-біріне «көкпарды» беріп, қарсыластардың қақпасына «салымды» салу. Ең көп «салым» салған команда жеңіске жетеді.

(Т, Ж, ҚБ) Сыныпты 3-4 ойыншыдан тұратын командаларға бөлу. Ойынның мақсаты-«көпарды» алып, командаластарымен бір-біріне «көкпарды» беріп, қарсыластардың қақпасына «салымды» салу. Ойынды өткізу кезінде ойыншылар секірулер (оң, сол және екі аяқта) арқылы қозғалады. Ең көп «салым» салған команда жеңіске жетеді.

«Көкпар» ойынының ережесіне сай, топқа бөлініп, балама ойын құрастырып ойнаңыз. Екеуден жұптасып, ажырамай жүгіріп, ойын ережесімен ойнаңыз. «Салым» ретінде ауыр допты, «қазандық» ретінде шеңбер (обруч) пайдаланыңыз.

Дескриптор

- қазақтың ұлттық ойындарына балама ойын құрастырады;

- ойынның ережесін сақтап ойнайды;

- ойында барлық мүмкіндікті пайдаланады.

Оқушыларды «Көкпар» ойынының шығу тарихымен және ережелерімен таныстырыңыз. Берілген ойында қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударыңыз. Ойын барысында қарсыластарға қарсы тәртіп бұзушылықты және дөрекілікті болдырмау. Қақпаның орнына шеңберлерді қолдануға немесе бормен салуға болады. Командаларды белгілеу үшін манишкаларды немесе бауларды қолданған дұрыс болады. «Көкпардың» орнына допты пайдалануға болады.

Сұраңыз: Көкпар ойынының қандай дәстүрлермен байланысы бар? Ойынды өткізу кезінде қауіпсіздік ережелерінің сақталуы неліктен маңызды? Әділ ойынды көрсететін өздеріңіздің және басқалардың мінез-құлқын қалай бағалай аласыз?

Ойыншылар алаңда қозғалу кезінде секірулерді міндетті түрде орындауды қадағлаңыз.

(Б, Т, К) «Көкпар». Бұл ойында оқушылар тең екі командаға бөлінеді. Әр командада оқушылар ішінен екі адамнан жұптар құруы қажет. Жұптарда, бір оқушы «жылқы» рөлінде, ал екіншісі «шабандоз» рөлінде болады. Әр ойын басталар алдында доп қандай командада болатынын анықтау қажет. Шеңбер ортасына екі команданың капитандары шығады, кім кімді шеңбер немесе сызық сыртына бір қолымен тартып алса, сол командада доп болады. «Шабандоздар» және «жылқылар» рөліндегі оқушылар ойын барысында бір қолдарымен бір-бірін ұстап жүрулері керек. Тек шабандоздар ғана екінші қолымен допты алып және келесі шабандозға бере алады. Белгі бойынша, «шабандоздар», «жылқыларымен» жүгіріп келіп, допты қарма-қарсы жақтағы құрсауға салуы керек. Допты салған команда ұпай алады. Ең көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

(Т, ҚБ) «Арқан тартыс». Сыныпты бірнеше командаға бөлінеді. «Арқанға жақында!» бірінші белгісі бойынша ойыншылар командада жұптарға бөлініп, арқанның оң және сол жақтарына тұрады. «Арқанды ұста!» екінші белгісі бойынша жұптар еңкейіп, арқанды көтереді. Мұғалімнің ысқырығы бойынша командалар арқанды өз жағына тартуға тырысады. Командалардың бірі арқанды тартып, бақылау сызығынан 3 м кейін шегіне алған кезде (арқанның ортасындағы бауымен белгіленген жерінен), ысқырық беріліп, күрес тоқтатылады. Арқанды орнына қойып, ойынды қайталайды. Арқанды өз жағына көп рет тарта алған команда жеңіске жетеді.

«Асық ату» және «Бес тас» ойындарын ережесі бойынша топтарға бөлініп ойнаңыз.

Ойынның шарты: Үлкен шеңбер сызып, шеңбердің ішіне асықтарды тізіп қояды. Белгіленген жерден асықты шертіп атып, тізілген асыққа тигізу керек. Асық шеңберден шықса, сол ойыншы тағы да, атады. Ойын осылай жалғасады. Асықтың атауларын жатқа біліңіз.

Асық ойыны— қазақ халқының дәстүрлі ойыны. Асық ойыны күндіз де, түнде де ойналады. Күндізгісі – мергендікке, түнгісі – ептілікке баулиды. Иіргенде түскен қалпына қарай асық – алшы, тәйке, бүк, шік деп, ал атуға арнап арнайы қорғасын құйылып жасалғаны – сақа, жақсылары – оңқы деп аталады.

Дескриптор

- «Асық ату» ойынын ережесімен ойнайды;

- «Бес тас» ойынын ережесімен ойнайды;

- асықтың атауларын жатқа айтады.

Берілген ойында мұғалім қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударуы қажет. «Шабандоз» және «жылқы» қолдарыннан ұстаған кезде үзбей ұстауы керек, егер үзілсе, доп қарсы командаға беріледі. Командаларды белгілеу үшін манишкаларды немесе бауларды қолданған дұрыс болады. Бұл төрешілердің жұмысын едәуір жеңілдетеді.

Сұраңыз: Ойынды өткізу кезінде қауіпсіздік ережелерінің сақталуы неліктен маңызды? Берілген ойында оң нәтижеге қол жеткізу үшін ойыншыларға қандай ұсыныс жасай аласыздар?

Берілген ойында қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударыңыз. Арқанның ортасында міндетті түрде бау байлануы керек, осы арқылы ойынның нәтижесі анықталады. Командаларға бөлген кезеде оқушылардың дене дайындығына көңіл бөлуі керек. Ойынды жарыс түрінде өткізуге болады.

Сұраңыз: Ойынды өткізу кезінде қауіпсіздік ережелерінің сақталуы неліктен маңызды? Бірлескен жұмыс барысында қандай дағдыларыңызды қолдандыңыздар?

(Т, Ж, ҚБ) «Түйілген орамал». Сыныпты екі топқа бөлу. Әр топта біреуі «жүргізуші» болып, шеңбердің ортасына, ал қалғандары оны қоршап тұрады. Жүргізушінің «Бір, екі, үш!» деген белгісінен кейін ойыншылар алаңда бір-біріне орамалды лақтырып, жүргізушіге ұстатпауға тырысады. Ал жүргізушінің міндеті-ойыншыны қуып жетіп, иығына қолын тигізіп орамалды алу. Жүргізуші қай ойыншыдан орамалды алса, сол ойыншы жүргізуші болады. Ойын осылай жалғасады.

(Т, Ж, ҚБ) «Аларман». Сыныпты бірнеше топқа бөлу. Ойынға қатысушылар тізбекке тұрып, олардың әрқайсысы алда тұрған ойыншының белінен ұстайды. Жүргізуші, тізбектің басында тұрғаг ойыншының алдында бетпе-бет тұрады да, мұғалімнің белгісі бойынша тізбектің оң және сол жақтарынан өтіп, тізбектің соңындағы ойыншыға ұстап алып, «дақтауға» тырысады. Егер оның қолынан келсе, тізбектің алдына тұрады, ал ұсталған ойыншы-жүргізуші болады, және ойын осылай жалғасады.

Қыз қуу ойынының ережесін түсініп, ережені бұзбай топқа бөлініп ойнаңыз.

Ұлдар мен қыздар жұптасып, белгіленген жерге дейін, қуысып жарысыңыз. Қыз қуу ойынына балама ойын құрастырыңыз.

Дескриптор

- «Қыз қуу» ойынының ережесімен танысады;

- бір-бірімен жұптасып жарысады;

- «Қыз қуу» ойынына балама ойын құрастырады.

Кез келген орамалды алып, допқа ұқсайтындай түйіп байлаңыз.Ойыншылар орамалды тек жоғарыдан береді. Осы ережені бұзған ойыншы, жүргізушімен ауысады. Ойын кезінде ойыншылар шеңберден шықпауы керек, ол үшін ойын алаңын белгілеңіз. Орамалды лақтырып беруге болады. Берілген ойында мұғалім қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударуы қажет Сұраңыз: Берілген ойында оң нәтижеге жету үшін ойыншыларға қандай ұсыныс жасай аласыздар? Берілген ойында жеңіске жету үшін қандай дене қасиеттеріне ие болу керек?

Оқушыларға берілген ойында қауіпсіздік ережелерінің сақталуын естеріне салыңыз. Сұраңыз: Берілген ойында оң нәтижеге жету үшін ойыншыларға қандай ұсыныс жасай аласыздар? Берілген ойында жеңіске жету үшін қандай дене қасиеттеріне ие болу керек?

(Т, Ж, К, ҚБ) «Белбеусоқ». Сыныпты 5-6 оқушыдан топтарға бөліңіз және оларды радиусы шамамен 6-8 метр болатын шеңберге отырғызыңыз. Жүргізуші шеңберді айнала белбеумен жүреді және оны отырған оқушының артына қояды. Отырған оқушы тұрып, белбеуді қолына алып, шеңбер сыртындағы жүргізушіні қуа бастайды. Оқушылар жеңімпаз болу үшін белбеуі бар жүргізушіге қол тигізуі тиіс. Егер олар осыны жүргізуші бос орынға жеткенге дейін істей алмаса, онда олар жеңіледі. Шеңбердегі әрбір оқушы «жүргізуші» болғанға дейін рөлдерімен ауысады.

Ең аз жүргізуші болған ойыншы жеңіске жетеді.

(Т, Ж, ҚБ) «Жаяу тартыс». Сыныпты бірнеше командаларға бөлу. Әр команданың ойыншылары кезекпен алаңның ортасына шығады. «Жоғарғы партер» қалпында, қарама-қарсы бағытқа қарап, қарсыластар белбеуді желкесінің үстінен, қолтығының астынан өткізіп киеді немесе белінен өткізеді. Мұғалімнің белгісімен, әр ойынға қатысушы, қарсыласын өзінің жағында алдын-ала белгіленген қашықтыққа тартып алуға тырысады. Тартып алған ойыншы өзінің командасына ұпай әкеледі. Ең көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

балама ойын құрастырып, төрелік жасаңыз. Ойыншылардың іс-әрекетін салыстырыңыз.

Дескриптор

- ойынның ережесімен танысады;

- ойынының балама түрін құрастырады;

- ойыншылардың іс-әрекетін салыстырады.

Берілген ойында мұғалім қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударуы қажет. Өткізер алдында оқушыларға ойынның ережесін түсіндіру қажет.

Сұраңыз: берілген ойында қандай жарақат алу жағдайлары болуы мүмкін? Ойыннан кейін, оқушыларға, өздерінің және басқалардың шығармашылық қабілеттерін салыстыруды ұсыныңыз. Сұраңыз: Берілген ойынның ережесіне қандай өзгеріс енгізе аласыздар? Ойын кезінде жеке шығармашылық қабілеттеріңізді қалай қолдандыңыздар?

Берілген ойында мұғалім болуы мүмкін барлық қауіптердіескере отырып, қауіпсіздік ережелерінің сақталуына назар аударуы қажет. Өткізер алдында оқушыларға ойынның ережесін түсіндіру қажет. Ойын жібінің дұрыс орналастыру қалпына назар аударып, ойын ережесінің сақталуын қадағалау қажет.

Сұраңыз: Берілген ойында оң нәтижеге жету үшін ойыншыларға қандай ұсыныс жасай аласыздар? Берілген ойында жеңіске жету үшін қандай дене қасиеттеріне ие болу керек? Берілген ойынның ережесіне қандай өзгеріс енгізе аласыздар?

(Т, Ж, ҚБ) «Түйілген орамал» (командалық нұсқасы). Сыныпты тең екі топқа бөлу. Команда капитандарымен ойынды кім бірінші болып бастайтынды анықтап алу. Жүргізушінің «Бір, екі, үш!» деген белгісінен кейін ойыншылар алаңда бір-біріне орамалды лақтырып, қарсылас команданың ойыншыларына ұстатпауға тырысады. Ал жүргізуші команда ойыншыларының міндеті-ойыншыны қуып жетіп, иығына қолын тигізіп орамалды алу. Егер ұстай алса, командалар рөлдерімен ауысады және ойын жалғасады. Бір-біріне көп рет орамалды лақтырған команда жеңіске жетеді. Ойынды 5 минут уақытпен шектеледі.

(Т, Ж, ҚБ) «Асық ату».

Сыныпты бірнеше командаларға бөлу. Алаңда асық тігілетін сызық сызылады. Осы жерге әр қатысушы екі асықтан қояды. Асық тігілетін сызықтан 5-7 метр қашықтықта тізілген асықтарды шығару үшін, сақа ататын сызық сызылады. Осы сызықтан қатысушылар кезекпен асықтарды атып, тігілген асықтарды 50 см асатын қашықтыққа шығарулары қажет.

Асықты атып шығарған ойыншы, сол асыққа ие болады. Егер ол атып шығара алмай, тигізген болса, онда асық қайтадан орнына қойылады да, келесі ойыншы сақаны лақтыратын болады.

Ойын кезекпен жалғасады. Ең көп асық жинаған ойыншы-жеңімпаз болады.

Кез келген орамалды алып, допқа ұқсайтындай түйіп байлаңыз.Ойыншылар орамалды тек жоғарыдан береді. Осы ережені бұзған команда, жүргізуші командамен ауысады. Ойын кезінде ойыншылар шеңберден шықпауы керек, ол үшін ойын алаңын белгілеңіз. Ойын кезінде командаларды анықтау үшін манишкаларды немесе бауларды қолданған дұрыс.

Ойын ережесін талқылаңыз, жарысқа және ойындағы төрешілікке талдау жасаңыз.

Ойынның нұсқасы: ойынды 10 минутқа дейін ұзартып, кезеңдермен өткізуге болады.

Әр ойыншыға екі асықтан және бір сақадан беріледі. Асық ататын ойыншының өкшесі, асық ату сызығынан шықпауын және ойындағы кезектілікті қадағалаңыз.

Ойын ережесін талқылаңыз, жарысқа және ойындағы төрешілікке талдау жасаңыз.

(Т, Ж, ҚБ) Сынып екі топқа бөлінеді. Әр топқа волейбол сабақтарындағы қауіпсіздік техникасы ережелерін талқылау тапсырмалары беріледі.

(Ж, ҚБ) «Орын ауыстыру». 1. Оқушылар волейбол алаңының артқы сызығына торға қарсы қарап параллелді екі лекке тұрады. Лекте бірінші тұрғандар торға қарай жүгіреді, екі адыммен тоқтайды, секіреді, бұрылып екінші допты жалғауды имитациялайды, мұғалім оқушыларға орын ауыстыру бағыттарын айтып отырады (№2 аймақта бұрылу солға орындалады, №4 аймақта бұрылу оңға орындалады, №3 аймақта оңға және солға орындалады). 2. Оқушылар бір лекпен волейбол алаңының қаптал сызығы мен шабуылдау сызығының қиылысқан жерінде тұрады (екінші сызық). Бір топ сол жақ қапталында, ал екіншісі оң жақ қапталында. Мұғалімнің белгісі бойынша оқушылар шабуыл сызығының бойымен қозғала отырып №6 аймаққа жүгіреді, тоқтап торға қарап бұрылуды орындайды, арқамен алға қарай қозғала отырып сол жақ қапталда тұрған ойыншылар №5 аймаққа қарай орын ауыстырады, ал оң жақ қапталдағы ойыншылар №1 аймаққа орын ауыстырады, тоқтайды және допты төменнен қабылдауды имитациялайды, өзінің легінің соңына барып тұрады.

(Б, Ж, ҚБ) Сыныпты бірнеше командаларға бөлу қажет. Ойыншылар залдың қабырғасына қарап бір лектер түзейді. Мұғалімнің белгісі бойынша лектегі бірінші тұрған ойыншылар допты бір өзінің үстіне көтереді де, содан соң қабырғаға бағыттайды, 3600 айналып, допты қайтадан қабырғаға бағыттап лектің соңына жүгіреді. Класс разделить на несколько команд. Екінші және одан кейінгі ойыншылар да осы әрекеттерді қайталайды. Әр лектің соңғы ойыншысы қабырғадан допты бірінші болып қабылдаған және аз мөлшерде қателіктер жіберген топ жеңімпаз болып табылады

(Б, Ж, ҚБ) Командалар ойын алаңында бір лекке тұрады. Бір оқушы №3 ойын аймағына орналасады, ал қалғандары бір лекке №4 аймағына орналасады (осындай орналасу тәртіппен екінші топ қарсы алаңға тұрады). №3 аймақта тұрған ойын ойыншы допты өзінің үстіне көтеріп, одан соң №4 аймаққа жалғайды. Лектерде бірінші тұрған ойыншылар допқа жүгіріп жетіп, секіріп допты жоғарымен жалғау арқылы алаңның арты аймақтарында төселген гимнастикалық төсеніштеріне бағыттап тигізуге тырады. Гимнастикалық төсеніштерге көп мөлшерде доп тигізе алған команда жеңіске жетеді.

Оқушылар командада командалық ойындар кезіндегі жарақаттардың себептерін, қауіпсіздік техникасының негізгі талаптарын талқылайды және талдайды. Мұғалім ойын кезіндегі жарақаттардың алдын алу үшін өте мұқият болуды ескертеді.

Тапсырмалардың орындалу техникасына назар аударыңыз, солға бұрылғанда оң аяқ алға қойылады, ал оңға бұрылғанда сол аяқ алға қойылады. Сұраңыз:-Ойын алаңында дұрыс орын ауыстыру қаншалықты маңызды?-Тапсырмаларды орындау кезінде біздер неліктен қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтауымыз керек?-Волейбол алаңында қандай ойын аймақтары бар?-Сол аймақтардың орналасуын көрсетіңіз!

Допты жалғаудың техникалық дұрыс орындалуына назар аударыңыз. Егер оқушылар 3600 бұрылуда қиындықтар сезінсе, онда эстафетаны бұрылусыз ұйымдастыруға болады. Мұғалім ойын ережесінің сақталуын қадағалап және допты дұрыс жалғауларды санап отырады. Сұраңыз:-Ойыншы қандай қозғалыс дағдыларына ие болуы керек?-Дәлдікті жақсарту үшін сізге не істеу керек?

Тордың үстінен допты дәлдікке жалғау жаттығулары №2 және 3 аймақтарынан да орындалатындай болып жасақталады. Допты жоғарыдан берудің техникалық орындалуына ерекше бақылау қажет. Орындалған жұмыстарға талдау жүргізіңіз.

(Т, Ж, ҚБ) Нығыздалған доптармен жаттығулар. Жалғаулар, орын ауыстырулар. Сынып екі командаға бөлінеді. Оқушылар қарсы бағытпен лектер түзейді.

1. қарсы бағытта тұрған лектің ойыншыларынан нығыздалған допты (1-2 кг.) қағып алу және кері жалғау. Допты кері жалғаған соң ойыншы өзінің легінің соңына орын ауыстырады.

2. Оқушылар торға қарсы қарап бір лекке бой түзейді. Бірінші лек №1 аймағына, ал екінші лек № 5 аймағына тұрады. Екі жүргізуші өздерінің лектеріне қарсы бағытта №2 және №4 аймақтарға орналасады. Әр жүргізуші допты үстімен жалғау арқылы №3 аймаққа бағыттайды, лектерде бірінші болып тұрған ойыншылар допқа жүгіріп жетіп, оны кері жүргізушіге қайтарулары керек (жоғарғы, төменгі қабылдаулар арқылы). Осы әрекеттен соң жүргізушіні айнала жүгіріп өз легінің соңына барып тұрады. Ойын осы тәртіппен жалғаса береді. Көп мөлшерде допты қабылдау мен жалғауды жүзеге асырған команда жеңіске жетеді.

(Б, Ж, ҚБ) Сынып бірнеше топқа бөлінеді. Топтар шеңберге тұрып бір-бірлеріне допты жоғарыдан, төменнен жалғауларды орындайды. Допты түсіріп алғана немесе тура жалғай алмаған ойыншы айып ұпайын алады.

Аз қателік жіберіп, айып ұпайын алмаған ойыншы жеңіске жетеді.

Мұғалім келесілерге назар аударады:-допты екі қолмен беттің деңгейінде, волейболшының ортаңғы және төменгі тұрысында ұстау;-допты ұстау сәтінде жаймен жартылай отырып, содан соң, аяқтарды және қолдарды түзете допты алға-жоғары лақтырып, білезік буын мен саусақтың аяқтау қозғалыстарын жасап допты кері қайтару;-допты жалғау кезінде қабылдаушы ойыншы допты жүргізушіге тура жалғауы керек; Сұраңыз:-Доппен ойналатын ойында сіз қандай қиындықтар сезінесіз?-Допты жалғаудағы өзіңіздің әлсіз тұстарыңызды түсіндіріп бере аласыз ба?

Қауіпсіздік техникасы ережелерін сақтау және допты жалғаудың орындалу техникасына назар аудару қажет. Сұраңыз:-Берілген тапсырма қандай дене қасиетін дамытады?

(Ж, Т, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. Командалар алаңның қаптал сызығына бір лекке бой түзейді. Әр командадан бір жүргізуші таңдалынып алынып №3 аймағына орналастырылады. Қалған ойыншылар кезекпен №5, №1 аймақтарынан артқы сызықтың бойымен №6 аймағына жүгіріп шығады, тоқтайды және төменгі, орта тұрыстарымен торға ұарай бұрылады, жүргізуден допты қабылдайды және кері жалғайды да өз легінің соңына жүгіреді.

(Ж, Т, ЖЖ, ҚБ) Сыныпты жұптарға бөлу қажет. Әрбір жұп волейбол алаңының қаптал сызықтарын бойлай қарама-қарсы тұрады.

1. Допты қабылдау және жалғаулар кезкелген игерілген тәсілдермен орындалады:

-алға-жоғары серіктесіне тура;

-одан бір шетке қарай;

-екі рет жалғаудан соң 1800 айналып.

2. Сыныпты топтарға бөлу қажет. Оқушылар №6, 3 және 4 аймақтарына орналасад. Оқушылар допты №6 аймақтан №3 аймаққа, №3 аймақтан №4 аймаққа жалғайды, №4 аймақтағы ойыншы допты өзінің үстіне жоғары көтеріп №6 аймаққа жалғайды және т.с.с. Ойыншы допты жалғаған соң өзі шыққан лектің соңына барып тұрады.

Мұғалім қауіпсіздік техникасын еске салады. Оқушылармен бірге талқылаңыз:-күшті және әлсіз тұстарды;-тапсырмалардың мазмұнын;-қозғалыс дағдыларын жақсарту үшін баламалы тапсырмалар. Сұраңыз:-Волейболда қандай қозғалыс дағдылары негізгі болып табылады?

Мұғалім допты қабылдау және жалғау кездеріндегі қолдардың қалыптарына назар аударады, орындалуына ұсыныстар береді.

Бір аймақтан екінші аймаққа допты тура жалғауды бақылауға алыңыз. Барлық тапсырмаларды орындап болған соң оқушылар шағын топтарда келесілерді талқылайды:-күшті және әлсіз тұстарды;-тапсырмалардың мазмұнын;-қозғалыс дағдыларын жақсарту үшін баламалы тапсырмалар. Сұраңыз:-Волейболда қандай қозғалыс дағдылары негізгі болып табылады?

(Б, Ж, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. Бір команданың ойыншылары ойын аймақтарына орналасады. Екінші команданың ойыншылары алаңның екінші жақ бөлігінен белгі бойынша, кез-келген игерілген тәсілдермен допты ойынға қосады. Допты қабылдаушы команда ойынға қосылған допты жоғарыдан қабылдап, №3 ойын аймағына бағыттайды. №3 аймақтағы ойыншы екінші жалғауды бетімен қарап тұрған аймағына бағыттайды. Үшінші қабылдаумен доп қарсы алаңға бағытталады.

(Ж, Т, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. бір жүргізуші №4 аймаққа орналасады, қалған ойыншылар №1 аймаққа бір лекке түзеледі. Оқушылар жүргізушіден допты жоғарыдан қабылдайды, №4 аймақта орналасқан жүргізуші өз кезегінде допты ұрып немесе ақырын жалғау арқылы волейбол алаңының түрлі аймақтарына бағыттайды. Допты қабылдаушы ойыншылар допты кері жалғаған соң лектің соңына барып тұрады.

Қозғалыста допты қабылдау және жалғаудың маңыздылығы туралы мұғалім түсіндіреді. Ойыншылар алаңға допты ойынға қосушыны анық көретіндей болып орналасулары қажет. Тапсырманы орындап болған соң оқушылар талдау жасайды. Сұраңыз:

-Допты қабылдау кезінде қандай қиындықтар туындады?

-Ойындағы комбинацияларды жетілдіру жұмыстарының маңыздылығын түсіндіре аласыз ба?

Мұғалім тез орын ауыстыру мен допты жалғау дәлдігіне назар аударады. Оқушылар шабуылдаушы ойыншының күшті жақтарын анықтайды. Тапсырмадағы ойынның сәтті болған әттерін оқушылар өздері анықтаулары қажет.

Сұраңыз:

-Шабуылдау соққысынан допты қабылдауда қиындық неде болды?

-Тапсырманың мәнін түсіндіріп бере аласызба?

(Б, Ж, ҚБ) Сыныпты үш топқа бөлу. Әр топ 1, 5, 6 ойын аймақтарына бір лекке түзеледі. Мұғалім 4 ойын аймағында тордың үстінен тұғырға мініп допты шабуылдау соққысымен 1, 5, 6 ойын аймақтарына бағыттайды. Оқушылар кезекпен ойын аймақтарына шығып допты қабылдайды. Оқушылар тордың үстінен соғылған доптарды астынан және үстінен қабылдау дағдыларын көрсетулері керек. Допты көп рет қабылдаған топ жеңіске жетеді.

(Ж, ЖЖ, ҚБ) Сыныпты бір алаңда үш ойыншы ал екінші алаңда екі ойыншы болатындай етіп топтарға бөлу қажет.

Екі ойыншы алаң жанындағы шабуылдау сызығы бойына орналасудан бір-біріне допты жалғауды орындай отырып, қарсы алаңның шабуылдау сызығына торға қарсы орналасқан екі (үш) ойыншыны бақылайды. Мұғалімнің белгісінен кейін үш ойыншының біреуі торға жүгіреді, ал допқа иелік етуші жұптың біреуі тезарада допты «бос орынға» (торға жүгірген ойыншы орны) бағыттауы керек. Бос орынға көп рет доп түсірген жұп жеңіске жетеді.

Ойыншылар шатаспас үшін мұғалім допты аймақтарға дәлдеп лақтыруы керек.

Допты қабылдау техникасын қадағалаңыз.

Сұраңыз:

-Тапсырманы орындау барысында сізде қандай идеялар пайда болды?

-Ойынның тактикасы дегеніміз не?

Қауіпсіздік техникасы ережелерінің сақталуына ерекше назар аударыңыз. Мұғалім ойын үрдісінде келесі ережелердің сақталуына назар аударады:

-ойынды жүргізушінің белгісімен бастау қажет;

-допты қабылдаушы үштіктің біреуі міндетті түрде торға қарай жүгіріп шығуы керек.

Сұраңыз:

-Тактика ойын нәтижесіне әсер етеді ме?

-Ойыншылар өздерінің әрекеттерін әрдайым жоспарлап отырулары қажет пе?

(Ж, Т, ҚБ) Сынып үш адамнан тұратын шағын топтарға бөлінеді. Ойыншылар үшбұрыш болып орналасады. Ойыншылардың біреуі, орта және жоғары тұрыс қалпында қалған екі ойыншыдан доп қабылдап, кері жалғайды. Серіктестері жалғаған екі доптарды кезекпе-кезек жоғарыдан қабылдап, жалғайды. Белгілі бір уақыттан соң осы әрекеттер қайталанады, бірақ доптар төменнен қабылданып жалғанады. Допты өзара ұшу қалпында ұзақ ұстаған үштік үздік болып есептеледі.

(Т, Ж, ҚБ) Сынып үш оқушыдан жасақталған шағын топтарға бөлінеді. Ойыншылар бетімен торға қарап 5, 2, 3 ойын аймақтарына орналасады. 3 аймақтағы ойыншы артқа ығысады, ал 2 аймақтағы ойыншы қапталдағы жарға жақын орналасады. Алаңның екінші жартысында да ойыншылар дәл осылай орналасады. 5 аймақтан доп 3 және 2 аймақтардың ортасына бағытталады, осы кезде 2 аймақтың ойыншысы допты жалғау үшін доптың бағытына қарай орын ауыстырады. 2 аймақтың ойыншысы допты жалғаған соң, 3 аймақтың ойыншысы 2 аймақ ойыншысының артынан айналып, секіру арқылы допты алаңның келесі жартысындағы 5 аймаққа бағыттап лақтырады. Ал, алаңның келесі жартысында да осы әрекет қайталанады. допты жалғаған соң ойыншылар сағаттың жүру бағытымен орындарын ауыстырады. Тапсырманы қайталай алмаған үштік ұтылған болып есептелінеді.

Мұғалім екі серіктесінен допты қабылдайтын ойыншының міндеттерін түсіндіріп беруі керек. Допты байланыстырушы ойыншыға негізгі талаптар мен жіберілуі мүмкін қателіктер: допты жоғарымен артқа жалғау қалпында, ойыншы жәймен иықтарды артқа жазады, білектер де артқа созылады. Әсіресе оқушылардың назарын білезік және саусақтардың аяқталу қозғалысына аударту керек. Сұраңыз:-Байланыстырушы рөліндегі үздік нәтижеге қол жеткізген сыныптасыңызды атай аласыз ба?

Тапсырмаларды орындау ұзақтығын мұғалім анықтап береді.

Оқушылардың назарын тез орын ауыстыруға аударту қажет. Сұраңыз:

-Берілген тапсырма қандай дене қасиетін жетілдіруге ықпал етеді?

-Оң нәтижеге қол жеткізу үшін командалық жұмыс маңызды ма?

(Ж, Т, ҚБ) Сынып екі топқа бөлінеді де, волейбол торын жағалай лекке түзеледі. Ойыншылар шабуылдау сызығының артынан бетімен торға қарай бір лекке орын ауыстырады. Бір ойыншы доппен шабуылдау аймағында, торға жақын орналасады (ойын бастаушы). Ойын бастаушы допты лақтырып жібереді де, доп тордың астына түсу үшін жалғау арқылы торға қарай бағыттайды. Ал лекте тұрған бірінші ойыншы жүгіріп шығып допты астынан қабылдап алуы керек. Қабылданған доп шабуылдау аймағына келіп түсуі қажет. Тордан допты көбірек қабылдай алған ойыншы «үздік ойыншы» болып саналады.

(Т, Ж, ҚБ) Сынып екі командаға бөлінеді. Ойыншылар баскетбол алаңындағы айып алаңы сызығына, беттерімен себетке қарай бір лекке түзеледі. Лектердің біреуіндегі бірінші тұрған ойыншы допты айып алаңы сызығынан себетке лақтырады. Осы кезде екінші лектің бірінші ойыншысы айып алаңына шығып, еден ыршып жоғары көтерілген допты қабылдап алып себепке тастауға тырысады. Тапсырманы оқушылардың келесі жұбы қайталайды. Командалар тапсырмаларын орындап болған соң, оларды рөлдерімен алмастыру қажет. Себетке көп рет доп тастай алған команда жеңімапаз болып есептеледі.

Мұғалім жұмыс барысын бақылайды және бұрын игерілген дағдыларды бекіту үшін ұсыныстар береді.

Оқушылардың назарын тез шешім қабылдай білуге аударту қажет.

Сұраңыз:

-Волейболшыға қандай дағдылар қажет?

-«Ойындағы ауыспалы мән-жайлар»-сіз бұны қалай түсінесіз?

-Допты тордан қабылдауда қиындық неде болды?

Мұғалім бұрын игерілген дағдыларды бекіту үшін ұсыныстар береді. Допты баскетбол қалқанынан қабылдау кезінде келесідей әрекеттерге назар аудару қажет:

Допты қабылдау кезінде қолдау түзу болуы керек, иықтарға артқа жазылады, доп астына «терең» отырулар тән. Бұл жағдайда қабылдаулар жабыл қолдардың тыл жағымен жүзеге асырылады (үлкен саусақтар жағымен).

Сұраңыз:

-Сіз бүгін бұрын қалыптасқан дағдыларыңызды жүзеге асыра алдыңыз ба?

-Ойыншы қандай қозғалыс дағдыларына иелік етуі керек?

-Волейболда қандай қаозғалыс дағдылары негізгі болып саналады?

(С, ҚБ) «Баскетбол ойыны сабақтарындағы қауіпсіздік техникасы» презентациясын көрсету.

Оқушылармен бірге қауіпсіздік техникасын және денсаулыққа төнетін қауіп деңгейін төмендетудің әдістерін талдаңыз.

(Ж, Т, ҚБ) «Екі сапта доп берудің негізгі түрлері». Сынып екі командаға бөлінеді. Әр команда өзара екі бөлініп, алаңның екі жағына тұрады. Саптағы ойыншылар бір-біріне қарама-қарсы тұрады, олардың ара-қашықтықтары 3-5 м болады, ал әр жұптың арасындағы интервал шамамен 2 м болады.

Таңдалған көшбасшыға командаға арналған тапсырма жазылған карточка беріледі. Ол өз командасына допты дұрыс берудің ережелерін түсіндіреді.

Тапсырма (төмендегі суретті қараңыз): 1-ойыншы, яғни қолында добы бар бірінші оқушы 2-ойыншыға (1) допты екі қолымен кеуде тұсынан лақтырып береді. Допты беру кезінде ол оңға қарай жылжып, 2-ші және 4-ші ойыншының ортасына орын ауыстырады. 2-ші ойыншы допты қағып алып, қозғалып бара жатқан 1-ойыншыға допты кері лақтырады (2). Бұл доп берудің аралық ұзындығы 2-2,25 м болады. 1-ойыншы 2-ші және 4-ші ойыншының ортасына барып тұрғаннан кейін, ол қолындағы допты 4-ші ойыншыға беруі керек (3). Осы кезде 2-ойыншы алаңды кесіп өтіп, 1-ойыншының орнына тұрады. 4-ойыншы допты кеуде тұсынан екі қолымен лақтырып, оны 3-ойыншыға береді (4) де, солға жылжиды. Ол алға жылжыған кезде 3-ойыншы допты кері қайтарып (5) 4-ойыншының орнына барады. 4-ойыншы допты 5-ойыншының қолына береді (6). 5-ойыншы допты екі қоымен кеуде тұсынан лақтырып 6-ойыншыға беріп, өзі оңға жылжиды, ал 6-ойыншы 5-ойыншыға допты қайтарып, алаңды кесіп өтіп, 5-ойыншының бастапқы орнына барады. Ойын осылай жалғаса береді.

(Т, Тәж., ҚБ) «Допты алып жүру». Сынып командаларға бөлінеді. Таңдалған көшбасшыға тапсырмалар жазылған карточка беріледі. Ол тапсырмалармен танысып, эстафетаны қалай орындау керектігі туралы өз командасымен ақылдасады. Тапсырма жазылған карточка. Белгі бойынша үш команданың бағытталушылары баскетбол добын мәреге алып келеді. Допты кеуде тұсынан екі қолымен баскетбол себетіне бес рет лақтырып, допты жерге соғып өз командасына оралады да, эстафетаны екінші ойыншыға береді. Аяқтаған команда қолдарын көтереді.

Жұптарға бөлініп, жұппен жұмыс жасаңыз. Баскетбол ойынынындағы ойыншы іс-әрекетін (допты қағып алу, допты беру, қадам жасау, допты алып жүру т.б ) жұппен талқылап, сол уақытта/жерде болуы мүмкін әсер ететін қауіп-қатерді сипаттаңыз. Допты алып жүру әдісінің бір-екі түрін көрсетіңіз. Ойында техника қауіпсіздігінің күрделілігін анықтаңыз.

Дескриптор

- допты қағып алу, беру т.б. әдістерін жұпта талқылайды;

- төнетін қауіп-қатерді сипаттайды;

- допты алып жүрудің кем дегенде жеңілдетілген бір түрін көрсетеді;

- техника қауіпсіздігінің күрделілігін анықтайды.

Слайды презентацияға пікір білдіріңіз, сәйкес сұрақтар қойыңыз.

Бағдарламаның басқа бөлімдеріндегі қауіпсіздік техникаларымен салыстырыңыз.

Нұсқа: допты әртүрлі әдістермен лақтыруды қолданып көруге болады.

Саптардың арасындағы бес метрлік ара қашықтықты кеңейтуге болады.

Допты беру және орын ауыстыру кезіндегі қауіпсіздік техникаларына назар аударыңыз.

Допты бар күшімен беруі керек. Допты қағып алушы ойыншы лақтырушының қалай лақтырып жатқанын, сондай-ақ лақтырушы ойыншы қағып алушының қалай қағып алайын деп жатқанын көруі керек.

Егер допты дұрыс бермесе немесе доп далаға кетіп қалатын болса, оған лақтырушы ойыншының кінәлі болатынын оқушыларға ескертіңіз.

Сұраңыз: Доппен бірге орын ауыстырған кезде қауіпсіздік техникасын сақтау қаншалықты маңызды?

Тапсырмалар жазылған карточка әртүрлі болуы мүмкін. Оқушыларға баскетбол добын беру кезіндегі қауіпсіздік техникаларын түсіндіріңіз.

Көшбасшыларға допты алып жүруге арналған өздерінің эстафеталарын ойлап табуды тапсырма етіп беріңіз.

Көшбасшылық дағдыларды және командада таңдалған көшбасшылардың жұмыстарын талдаңыз.

(С, Ж, К, ҚБ) «Мерген». Танысу үшін капитанға командаға арналған тапсырмалар жазылған оқу карточкасы беріледі. Ол командасымен бірге тапсырмалармен танысып, эстафетаны қалай орындау керектігін түсіндіреді. Тапсырмалар жазылған карточка: команда бойынша үш команданың бағытталушылары баскетбол себетіне қарай жүгіреді. Баскетбол добын алып, оны себетке лақтырады. Егер ойыншы допты себетке түсіре алса, ол өз командасына бір ұпай қосады, егер түсіре алмаса-бөгелмей, допты жерге соғып, өз командасына қайта келеді де эстафетаны келесі ойыншыға береді.

Допты кәрзеңкеге лақтыру әдісінің түрлерін көрсетуде, көшбасшылық дағдысын қолданыңыз (жүгіріп келіп лақтыру, бір орыннан лақтыру, бір қырыннан лақтыру, екі қолмен лақтыру т.б).

Дескриптор

- допты кәрзеңкеге лақтыру әдістерін орындап, көрсетеді;

- көшбасшылық дағдысын қолданады.

Тапсырмалар жазылған карточка әртүрлі болуы мүмкін. Допты себетке алаңның әртүрлі нүктесінен лақтыруға болады.

Эстафетаны бірнеше әдістерді пайдаланып, кешенді түрде де өткізуге болады.

Сұраңыз: Команда капитаны өзін көшбасшы болдым деп есептей ме? Егер көшбасшы болса, оған не көмектесті, керісінше не кедергі келтірді?

Топтан сұраңыз: Топ капитанға қандай кеңес береді: капитан қандай әрекетін өзгертуі керек?

(Ж, К, ҚБ) «Екі допты беру». 1-ойыншы шрафтық лақтыру орнының жоғарысында өзінің бес серіктесіне қарама-қарсы тұрады. Оның қолында да, қарсы тұрған бес серіктесінің біреуінің қолында да доп болады. 1-ойыншы кез келген серіктесіне допты лақтырады, дәл сол уақытта оған кері доп лақтырылады. 1-ойыншының мақсаты-допты беру арқылы келесі допты қағып алу. Ол қателік жібергенге дейін ойынды жалғастырады. Ол қателік жіберген кезде, оның орнына басқа ойыншы келеді. Ойын барлық қатысушы ойнап болғанға дейін жалғасады.

(Т, К, ҚБ) «Допты жерге соғып, оны сақинаның астынан беру». Сынып топтарға бөлінеді. Допты жерге соғушы ойыншылар жоғарыдан екі қолмен допты лақтырады. Мұғалім шеңбердің шетінде тұрып допты себетке лақтырады. Себеттің екі жағында допты соғушы ойыншылар тұрады. Оның бірі допты алып, сақинаның астынан мұғалімге қайтарып береді. Доп берілген алаңдағы ойыншы допты соғушы ойыншы позициясын анықтау үшін бір жерден екінші жерге орын ауыстырады.

Допты жерге 2-3 рет соққаннан кейін допты соғушы өз сабының соңына барып тұрып, жаттығуды жалғастырады. Алаңдағы ойыншылар және допты соғушы ойыншылар жаттығу кезінде орындарымен ауысып отырады.

Оқушыларға шрафтық лақтыру орнында тұрған ойыншының тез қимылдап, допты дұрыс, дәл беруі керектігін түсіндіріңіз.

Сұраңыз: Штрафтық лақтыру аумағында тұрған ойыншы қандай рөл атқарады?

Алаңға көбінесе артқы сызықтың ойыншылары тұрады, допты соғушылардың орны орта болып есептеледі. Допты дәл беруді, ойыншылардың әрекеттерін бақылаңыз.

Оқу ойындарын өткізу кезінде бұл ойындарды қолдануға болады.

Оқушыларға ойындағы рөлдерді салыстырып көруді ұсыныңыз.

(Ж, Т, ҚБ) «Допты алысқа лақтыруға арналған жаттығу». Ойыншылар жұп болып алаңның бір бұрышына сап түзейді. Екі жүргізуші алаңның екі жағының ортасына тұрады. 2-ойыншы допты соғып бастайды, ал 1-ойыншы қағып алады. Уақыт өткеннен кейін жүргізуші доп беруді тоқтатуға тырысады. 1-ойыншы допты қағып алғаннан кейін оны жерге соқпай, бірден себетке лақтыруы керек. Кейін ойыншылар орындарын ауыстырады.

(Ж, ЖЖ, ҚБ) «Алаңның айналасында жүріп, допты жұбына лақтыру». Ойыншылар екі топқа бөлінеді. Олар өз ішінен екі сапқа тұрады. Әр топта бір-бір доптан болады. Әр саптың алдындағы екі ойыншы допты бір-біріне беріп, қарсы жақтағы алаңға бар күшімен жүгіріп жетеді. Жеткеннен кейін бұрылып, кері қайтады да, допты келесі жұпқа береді.

Допты кеуде тұсынан екі қолмен лақтырған дұрыс.

Ескертіңіз: Бұл өте жылдам қозғалысты керек ететін жаттығу. Бұл сондай-ақ жалпы дене жаттығулары кезінде де көп қолданылады.

Оқушыларға өздерінің күштеріне сеніп, допты дәл лақтырып үйренген кезде, жаттығуды өте жақсы орындай алатындықтарын түсіндіріңіз.

Оқушыларға өздерінің күштерін басқалардың күштерімен салыстырып көруді ұсыныңыз.

Допты беру техникасының дұрыс және дәл орындалкын қадағалаңыз. Ойынның ережесін есеріне салыңыз.

Допты серіктесіне қолмен беріп, қағып алуы керек. Егер допты екі қолмен қағып алса, оны кері қарай екі қолмен лақтыру керек.

Сұраңыз: Допты бір қолмен ұстау қиын болды ма?

Өз күшіңізді басқалардың күшімен салыстырып көріңіз.

(Т, К, ҚБ) «Алаңдағы жекпе-жек». Сынып екі командаға бөлінеді. Олар бір-бірден баскетбол алаңының ортасында сапқа тұрып, кезекпен саналады. Саптардың арасының ара-қашықтығы 2-3 м болады.

Жүргізуші баскетбол добын алаңға лақтырып, ойын қатысушының кез келген нөмірін айтады. Бұл санға сәйкес екі команданың ойыншылары ортаға шығып, допты қарсыласынан бұрын алуға тырысады. Допты қағып алған ойыншы өз командасына 1 ұпай алып келеді және дәл сол уақытта өз сабындағыы ойыншыға допты лақтырады. Допты қағып алған ойыншы оны тездетіп екі қолымен қолдан-қолға беріп саптың соңындағы адамға береді, саптың соңындағы ойыншы допты алған уақытта жоғарыға көтереді. Жекпе-жектен жеңіліп қалған ойыншы өзінің саптағы бастапқы орнына барып, қарсылас команданың қолдарындағы допты қағып алуға тырысады. Егер ойыншы орнына бірінші жетсе, оның командасына 1 ұпай қосылады, егер жетпесе, қарсылас команда тағы бір ұпайға ие болады. Көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

(Ж, Т, ҚБ) Сынып командаларға бөлінеді. Шабуылшы команда екі бойға сапқа тұрады. Мұғалімнің белгісі бойынша бұл команданың бірінші ойыншысы өтірік қозғалыс жасап, оңға-солға қозғалып, бағытын өзгертіп, басқа жаққа қарай жүгіреді.

Қорғаушы (басқа командадан) оған екінші ойыншыдан допты алуға мүмкіндік бермей оны қоршап алады. Барлық команда тапсырманы кезекпен орындайды. Одан кейін бір-бірімен орын ауыстырады. Допты көп қағып алған команда жеңіске жетеді.

Тең топтарға бөлініп, топтардың арасында баскетбол ойынының ережесімен стритбол ойнаңыз. Яғни, үш-үштен, екі-үш топтарға бөлініп, бір алаңда ғана баскетбол ойынын ойнаңыз. Әр оқушының қимыл-қозғалысына, командада жұмыс жасау қабілетіне мән беріңіз.

Дескриптор

- баскетбол ойынының ережесімен стритбол ойынын ойнайды;

- баскетбол ойынын ойнайды;

- топта жұмыс жасау барысында, әр оқушының қимыл-қозғалысын, қабілетін қадағалайды.

Допқа таласқан кезде оқушыларға қауіпсіздік техникасын сақтау бойынша кеңес беру керек. Ойын өткізу кезінде жүргізуші ретінде оқушыны таңдап, оны ойын барысында ауыстыруға болады.

Келесі сұрақтары талдаңыздар:

Ойын уақытында қандай қауіпсіздік техникаларын сақтауымыз керек?

Бұл ойында қандай тактиканы қолдандыңыздар?

Бірігіп жұмыс жасау кезінде қандай қауіп тууы мүмкін еді?

Оқушы бұл ойынды ойнаған кезде қандай қасиеттерге ие болуы керек?

Бұл ойын барысында ептілік, ұқыптылық сияқты дағдылардың жарыс жағдайында дамитындығына оқушылардың назарын аударыңыз.

Командалардың саны алаңдағы себеттердің санына қарай анықталады. Ойынды жеке және командалық есепте өткізуге болады.

Сұраңыз: Бұл тапсырма бірігіп және тиімді жұмыс жасау дағдыларын дамыта ма? Бұл ойында қандай тактиканы қолдандыңыз?

(Ж, ЖЖ, ҚБ) «Допты жұпта лақтыру». Сынып екі командаға бөлінеді. Ойынға әр командадан екі ойыншыдан қатысады. Олар допты лақтырып, қағып алулары керек (4 метрден немесе үш ұпайлы сызықтан асырып). Жаттығу доп беруден басталады.Допты сақинаның астынан берген ойыншы допты лақтырушының орнына барады. 1-позицияда тұрған ойышы допты қағып алып, оны сақинаға лақтырады. Допты лақтырғаннан кейін оны қағып алуға барады. Ойын осылай жалғаса береді. Әр ойыншы допты 5 рет лақтыру керек. Жаттығу жылдам орындалуы керек, бірақ ойын техникасы қатаң сақталуы тиіс.

(Ж, Т, ҚБ) «Бестікпен шабуыл жасау». Үш команда баскетбол алаңында ойнайды. 2-ші және 3-ші бестік қорғаныс алаңын құрады. Доп бірінші бестікте болады, олар алаңда әртүрлі орындарда екінші бестікке қарама-қарсы тұрады. Мұғалімнің белгісі бойынша 1-бестіктің ойыншылары 2-ші бестікке шабуыл жасап, олардың себеттеріне допты салуға тырысады. 2-бестіктің ойыншылары допты алып алған кезде, олар 3-бестікке шабуыл жасайды. Доптан айырылып қалған 1-бестіктің ойыншылары 2-бестіктің орнында қорғаныс алаңын құрады. Допқа ие болған 3-бестік өз кезегінде 1-бестікке шабуыл жасайды. Себетке түскен әрбір доп үшін командалар ұпай алады. Белгіленген уақыт ішінде көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

Оқушыларға қауіпсіздік техникасын ескертіңіз.

Допты бұрын үйренген кез келген тәсілмен беруге болады.

Доптың кеуде тұсынан екі қолмен немесе иықтан асырып бір қолмен лақтырылуын қадағалаңыз.

Оқушыларға өздерінің шығармашылық қабілеттерін және қарсыластарының қабілеттерін талқылауды ұсыныңыз.

Ойынды мұғалімнің белгісі бойынша бастап, баскетбол ойынының ережесі бойынша ойнау керек.

Доптың дұрыс берілуін, сақинаға дұрыс лақтырылуын бақылаңыз.

Тапсырманы орындап болғаннан соң рефлекция өткізіңіз, оқушыларға өздерінің және қарсыластарының қабілеттерін салыстырып көруді ұсыныңыз.

(Т, К, ҚБ) «Доппен жарысу». Оқушылар алаңның екі жағына ортаға қарап сапқа тұрады. Бір команда оң жақта, екінші команда сол жақта тұрады. Ойыншылардың бір-бірінен ара-қашықтығы 3-4 қадам. Ойыншылар кезек бойынша саналады.

Мұғалім допты алаңға лақтырып, бір нөмірді айтады. Сол нөмірлі екі ойыншы ортаға шығып, допты алуға тырысады. Допты қағып алған ойыншы оны өз командасының соңында тұрған ойыншыға береді. Допты қағып ала алмаған ойыншы допты қайтадан алуға тырысады. Егер ойыншы сапқа доптан бұрын жетсе, онда өз командасына ұпай қосылады. Көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

(Ж, Т, ҚБ) «Екі қадам». Сынып бірнеше командаға бөлінеді де белгіленген уақыт ішінде төменде келтірілген арнайы жаттығуларды орындайды:

-Серіктесіне допты бергеннен кейін екі қадам жасау;

-Серіктесінің қолынан допты алып, екі қадам жасағаннан кейін лақтыру;

-Допты серіктесіне берудің орнына допты жерге соғып жүру, екі қадам жасау;

-Екі қадам жасап допты лақтырған серіктесіне артқа қарап допты беру.

Арнайы жаттығуларды жасағаннан кейін командаларға жарыс өткізу керек: Командалар екі қадам жасап, қарсылас команданың себетіне допты лақтырып, дәл түскен доп санын дауыстап санайды. Белгіленген уақыт ішінде екі қадам жасағаннан кейін себетке допты көп түсірген команда жеңіске жетеді.

Қауіпсіздік техникасын қайталаңыз. Допты кез келген үйренген әдіспен беруге болады. Екі команда ойыншыларының арасындағы ара-қашықтықтың сақталуын қадағалаңыз. Допты қолынан шығарып алған ойыншы өз орнына келіп ойынды жалғастыра береді.

Нұсқа:-допты алған ойыншы оны сақинаға лақтырады, оның түсуі міндетті емес;

-допты алған ойыншы оны сақинаға лақтырады, оның түсуі міндетті.

Сұраңыз: Бұл ойын қандай физикалық қасиеттерді дамытады?

Допты дұрыс лақтырудың ойынның сәтті болуына байланысты екендігіне оқушылар назарын аударыңыз. Баскетбол ойынындағы басты техниканың бірі-допты себетке лақтыру, сондықтан бұл арнайы жаттығуларға ерекше мән беріп орындау керек.

Сұраңыз: Бір-бірімен қарым-қатынас жасау және кері байланыс пайдалы әрі нәтижелі ме?

Ойынның тактикасы мен стратегиясы оның сәтті өтуіне әсер ете ме?

(Т, К, ҚБ) «Допты өз командаңы беру». Баскетбол алаңында баскетбол себетінің екі жағына радиусы 1 м болатын бір-бір шеңбер сызылады. Ойынға екі команда қатысады және қатысушылар саны бесеуден артық болмауы керек. Бір қорғаушы тылдық аймақта, үш шабуылшы өздері қалаған орында, ал қалған бір қағып алушы алдыңғы қатарда тұрады. Ойыншылар допты бір-біріне бере отырып, шеңберде тұрған серіктесіне береді. Қағып алынған әрбір доп үшін команда ұпайға ие болып, одан кейін ойын шеңберден басталады. Доаты қағып алушыға сызылған шеңбердің кез келген жағынан беруге болады. Қағып алушы допты ауадан қағып алған кезде ғана ұпай беріледі. Егер өрескел қателік кетсе, штрафтық лақтыру болады және ол орталық шеңберден кез келген бағытта лақтырылады. Егер шарфты лақтыру кезінде ол бірден қағып алушыға жетсе, бір ұпай қосылады. Ойын барысында ойыншылардың орын ауыстырып, қағып алушыны өзгертулеріне болады. 5 минут ішінде көп ұпай жинаған команда жеңіске жетеді.

(Ж, Т, ҚБ) Сыныпты бірнеше командаға бөліп, баскетбол элементтерін қолданып эстафета өткізу керек.

1) «Допты жерге ұру арқылы челнок жүгіру», Әр командада баскетбол добы болады. Қолдарында добы бар ойыншылар челнок жүгірісімен белгіленген жерге дейін допты жерге соғып барып, қайта келіп допты келесі ойыншыға береді.

2) «Допты жерге ұрып жүріп бағытты өзгерту». Белгі бойыншы бірінші ойыншылар конустардың арасымен жүгіріп, доп лақтыру сызығына дейін жетеді де лопты кеуде тұсынан екі қолымен келесі ойыншыға береді.

3) «Допты себетке лақтыру». Бірінші ойыншыларда баскетбол добы болады. Мұғалімнің белгісі бойынша бірінші ойыншылар алға жүгіріп, допты себетке лақтырып, кері қайтады. Алаңның ортасына келген кезде допты өз командасының келесі ойыншысына лақтырады да, өздері саптың соңына тұрады.

Эстафета барлық қатысушылар тапсырманы орындап болғанға дейін жалғасады. Эстафетаны бірінші аяқтаған команда жеңіске жетеді.

Ойында баскетбол ойынының барлық ережелері сақталады. Ойыншылардың шеңбер сызығын басуына немесе шеңберден тұрғандардың одан шығуына тыйым салынады. Егер қағып алушы допты қағу үшін секірсе, ол сол шеңбердің ішінде болуы керек. Бұл ережені бұзған жағдайда доп келесі командаға беріліп, олар жақын жердегі шеткі сызықтан лақтырады.

Ойын ережесін талқылаңыз, жарысқа және төрелік жасауға талдау жүргізіңіз.

Оқушылардың допты қағып алмай, оны жерге дұрыс ұрып жүруіне назар аударыңыз.

Допты жерге ұрып жүру техникасының дұрыс сақталуын бақылаңыз.

Допты жерге оң және сол қолмен соғуы керек.

Оқушылардың жарыс кезінде техникалық әдістерді дұрыс орындауларына назар аудару керек.

Сұраңыз: Өзіңіздің сенімділігіңізді арттыру үшін әрекетті қалай өзгертуге болады?

Бірлесіп жұмыс жасау кезінде көшбашылық қабілетті қалай дамытуға болады?

Басқа қатысушылар жасайтын кері байланыс тиімді болады деп кепілдік бере аласыз ба?