Экономика | Ағылшын буржуазиялық ревалюциясы

Ағылшын буржуазиялық ревалюциясы.
Әлемдік тарихтың жаңа уақытының басындағы Англия тарихында орын алған маңызды оқиға 1640-1660 жылдардағы ағылшын ревалюциясыболды. Ағылшын ревалюциясы тарихын әр кезенде зерттеген тарихшылар оның сипатына қарай оған әр түрлі атауларда берген еді. Мысалы:оқиғаның қатысушысы әрі куәгері Граф Кларейдон өзінің 1640-1660 жылдардағы оқиғаларын сипаттайтын алғашқы көп томдық жазғанда оны « ұлы бүлік» деп атады. 19 ғасырдағы биліктің тарихшылары Гарделер мен ферс және олардың көз қарасын жақтаушылар конституциялық сипаттау мүлдесін көрсеткілері келгендіктен «Пуритандық ревалюция» атауына тоқтауын тұжырымын жөн деп есептейді.Кеңестік тарихнамадағы Европа тарихындағы романтизм және позитивизм кезеңі аталған 19 ғасырдыңағылшын тарихына көп еңбектерін арнаған және әрі сол елдің атақшы тарихшысы К.Хил 17 ғасыртөңкерістің ғасыры деп атай, оны ағылшын қоғамында қазіргі заманымен үндесетін орталықтардың құрылуына алып келген деген алғы-шартын ғасыр соңындағы экономикалық, әлеуметтік, саяс,діни, идеялық және мәдени өзгерістерді жинақтай қараудың нәтижелерін басты етіп көрсеткісі келеді. Ал өз кезеңіндебіршама уақыт үстем болып келген 20ғасыр Кеңес тарихнамасында ревалюция феодализмге соққы берген буржуазиялық ревалюция деген марксистік тұрғыдан қаралса, осы кезеңнің батыстық көз-карасы әр түрлі негізделген тұжырымдарға сүйене экологиялық детерменизммен басталатын көз қарастармен түбегейлеріне дейін талдай отырып тіпті ешқандай ревалюция болмағандығын бұл тек артта қалған провинциялық детерменизм мен сарай иерархиясынан өздеріне орын алу үшін күресі ғана деп сипаттайтын ұстанымдарды негізделді.Ревалюцияның басталуы оның қарсаңындағы ағылшын қоғамындағы біршама әрекеттердегі де тәуелдіболғандығы шындық .1628 жылы пуритандық ұстамдағы діни көз қарастыопазиция өкілдері парламент қарауына король саясатына қатысты құқық туралы инстиция атты наразылығы жазылған құжат қарастырылады. Мұның мазмұнында король мен шіркеуде жекеменшікті қорғау, парламент құқығы мен еркіндік мәселері жатты.Осыған жауап ретінде 1 Карл парламенттітаратып жібереді. Сөйтіп 11 жыл бойы ел саясатында жалғыз саясатын құрады. Парламент ұсынысынан бас тартқан король ақша көзін іздеу үшін қосымша салықтар салды. Үміт болған феодалдық салықтардықалпына келтірді.1639 жылы ағылшындар мен шатландықтар арасында соғыстар басталды. Англияның солтүстік көршісі мемлекет пен шіркеудегі жаңаша опсалюттік билеу тәсілдерінің тәртібіне бағынуды қаламады. Шатландықтар әскері шекараларды бұза ағылшын бекіністерін басып алды. Осы сәтте әбіржіген 1 Карл парламентті шақыруға мәжбүр көрді.Алғашқы маусымда аяқасты шақырылған парламент 1640 жылы 13сәуірде 5 мамырына дейін 2 аптада ғана жұмыс істеп корольге жаңа салықтар салуға рұқсат бермей. Ол тарихта қысқа парламент деген атымен қалды. Шатландықтармен болған созылмалық және кең құлаштана алмаған соғыстың жаңа жағдайлары корольді 1640 жылы 3 қарашасындатағы да парламент шақыруға мәжбүрлейді.Тарихта ұзақ атаулы шақырылымға жиналыс ағылшын ревалюция басталуына сілтеме болды.Буржуазиялық дваряндық опазициядағы парламент мүшелерінің саяси экономикалық және діни талаптарын көрсететін бағдарламасы көрсететін 2 құжаттар Түбірімен бұтақтартуралы питицияда және ұлыдемонстрацияда көрініс табады. Толқымалы көңіл күйдегі парламент мүшелеріосы құжаттарды қабылдау амалдары барсында оныңорындалуы үшін нақты шаралар ұйымдастыруды колға алады.Осыдан кейін 1641 жылы шілдесінде жұлдыздар палатамен жоғары комисияның соттары корольдік органдар таратыладысол жылдың тамызында жек көрінішті феодалдық салық «кеме қаржысы»салығы жойылды. Опазиция жетекшілері түрмеден шығарылады.
Парламенттік опазиция өз күресінде халық бұқарасының қозғалысына арқа сүйеді. Олардың наразылығы корольдің бірінші шақыруында Англияға опазицияны жаншу үшін басып кіруге дайын Ирлан әскери жасағын құрған Граф Стафорд ісіне қатыстықарсыластықта айқын көрінеді. Парламент белсенділері алғашқы күні жұмысқа кірісуден-ақ Страфордты тұтқындатады.
1641 жылы күзінде салықтарға деген наразылықтардан және өзгеде қоғамдық тұрақсыздықтардан туындаған қозғалыс бүрк ете түсті. Ревалюция қарқын ала бастады.1642 жыл қаңтарында 1Карл ұлы реонстрация талаптарын орындауды қолдаған бес парламент жетекшісін тұтқындауға әрекеттенеді Бірақ халық оларды Лондандағы Сити орталығына жасырып қалады. Қалакөшелерін қайтадан қарулы топтар толтырады. Корольдің өзі бастаған әскерлердің 400 жасағы парламентке баса кіріп бүлікшілерді ұстап беруді талап етеді, Бірақ депутаттар оған келіспеді. Қауымдар палатасы өзінің отырыстарын Ситиге ауыстырыдады. Ынғайсыз жағдайда қалғанын ойлаған король 1642 жылы король 10 қаңтарда келіп тамызда парламентке қарсы азмат соғысын жариялады. Ревалюцияны жақтаушылармен дұшпандары болды.1Карл төменгі палатаға келіп опазициябасшыларын оның қолына беруді талап етеді.Бірақ олардан үлкен қарсылық көреді.1641жылдың ортасынан бастап Ұзақ парламент билікті өз қолына алады ол қазына мен әскери істерді өзі атқарады. Корольдік әскерді ыдыратуын жариялап парламент әскерін құрады.Оы әскери күштерде бірнеше беделді генералдар пайда болады.Оның бірі Оливер Кромвель1646 жылы 1Карл шатландия қашып. Шатландықтардың қолына беріледі. Бірақ олар опасыздық жасап парламентке сатып жібереді 1649 жылы король 1Карл өлім жазасына қиылады. 30 қаңтарда 1647 жыл мамыр айында әскери жиналысында әскери кеңес құрылады. Ол тек әскери істермен ақырындап мемлекеттік атқару инстетутына айналады. Ақырындап парламент опазициясы арасы қарсылық туғызады. Ливерлар көмегімен әскери күш ұзақ парламент арасындағы пайда болған қайшылықтарды шешеді 1648 жылы Лонданды оупациялайды парламентті күшпен тазарту басталады. Корольдің өлім жазасына қиылғаны, бұл Англияда республика орнатылды деп аяқтауға болады.1649 жылы 16 наурыз парламент актысында король билігі толық жойылды депжарияланды, ал екі күннен кейін оның ажалын Лорттар палатасы тартты. 19 мамыр күні алғашқы ресми түрде республика деп жарияланды.Билік бір жылға парламентпен құрылған мемлекеттік кеңеске өтті. Осы жылдары саяси жүйе өте тұрақсыз болды. Мұндай уақытта Олевер Кромвелдің беделі өте жоғары өсті.1653 жылы 20 сәір күні ол өзінің сарбаздарымен келіп парламентті ыдыратып жіберді. Сол уақытта мемлекеттік кеңесте таратылды. Оның функциясы әскери кеңеске өтті. 1658 жылы 3 қыркүйекте Олевер Кромвел қайтыс болады. Бұл протектарат құрамын режимының құрауын жақындатты. Оның мұрагері ретінде Ричард Кромвел кеді. Бірақ ол билікті өз қолында ұстай алмады. Ол генералитеттің қолында саяси ойыншық болды. 1659 жылы оны билік басынан кетуіне және уақытша үкімет орнатуға мәжбүр етті 1660жылы25 сәір күні жаңа орнатушы парламент құрылды конверт құрылды.Оның құрамында ПРосветиялар мен ковалерлер болды. Конверт Стюарттар әулиетін қайтаданорнатуға мүмкіншілік жасады. Ал 1 айдан кейін Карл 2 Лондан ресми түрде аяқ басты Монархия қайта орнатылды. Англияның саяси жүесі 2 партиядан тұрады Тори және Виги Тори қазіргі консерваторлар, Виги қазіргі либералдар. ....