Биология | Көршиқан карбункул

Көршиқан , карбункул (лат. carbunculus – шоқ) – түк қаптары, май бездері және оған жақын жатқан тері және тері асты жасушаларының іріңдеп қабынуы. К. май және тері бездерінің өзегіне, сондай-ақ жарақаттанған теріге (немесе шиқанды қысып өзегін шығарғанда) микробтың енуі салдарынан пайда болады. К-ның пайда болуына терінің немесе онымен жанасатын іш киімнің таза болмауы, хим. заттардың әсері, қажалу, қышыған теріні қасу, жеңіл жарақаттар, зат алмасуының бұзылуы әсер етеді. Сонымен қатар К. пайда болуына кейбір аурулар (мыс. қант диабеті) өте қолайлы жағдай туғызады. К. – ауыр өтетін ауру түріне жатады, ол, көбінесе, егде жастағы адамдарда кездеседі. К. мойынның артқы бөлігіне, арқаға, бетке жиі шығады. Бетте пайда болған К. өте қауіпті, өйткені іріңді қабыну өршіген жағдайда, оның бас сүйек арқылы миға таралып, адам өміріне қауіп төндіруі (іріңді менингитке әкелуі) мүмкін. К. дамуының алғашқы сатысында қабыну аумағы қызарып, тері қатайып, ісінеді (қабыну ісігі, инфильтрат). Аурудың дене қызуы көтеріліп, ұйқысы қашады. Ісік үлкейгенде (7 – 9 тәулік аралығында) іріңдеу сатысына ауысады, бұл кезде терінің жоғ. қабаты астынан іріңді тамырлар білінеді де, олар жарылып өзегі шығады, қанды ірің ағады. Мұндай жағдайда К-ның беткі жағы тесік-тесіктеніп, елеуіш тәрізді болып қалады. Аурудың бұл сатысы 18 – 20 тәулікке созылады. Ауру асқынбаған жағдайда К. өлі тіндерден тазарып, біртіндеп жазыла бастайды. Көбінесе жазылған К. орнында көлемді тыртық қалады. Ал ауру асқынған жағдайда ісіктің көлемі ұлғайып, бездердің шошынуы, қан тамырларының қабынуы – тромбофлебит, организмнің жалпы іріңдеп улануы – сепсис, т.б. пайда бола бастайды. Кейбір жағдайда К. адамның өміріне үлкен қауіп туғызып, тіпті оның өлімінің себебі болуы мүмкін. К-нан алдын ала сақтану үшін күнделікті тіршілікте жеке бастың тазалығын (гигиена) сақтау, яғни денені және іш киімді таза ұстау, терінің жарақаттануынан сақтану қажет. К-ды емдеу үшін ауру белгісі білінісімен дереу дәрігерге көрінген жөн. Себебі К-ды емдеу өте күрделі. Ем ретінде антибиотиктер, май дәрілер (таза ихтиол), физиотерапия қолданылады. Ауру асқынып кеткен жағдайда хирургиялық операция жасалады.