Ағзалардағы қоректік заттардың тасымалдануы. Жаратылыстану, 6 сынып, қосымша материал.

Қосымша 1

Қосымша 2

Қосымша 3

Өсімдік ағзасындағы заттар тасымалы

Су мен онда еріген минералды заттар тамырдан жоғары қарай сабақ арқылы ағаш сүрегі бойымен көтеріледі. Бұл — заттардың жоғары ағысы. Егер сиямен боялған суға ұзын сабақты бальзамин бұтағын салса, судың сабақ бойымен жапыраққа қарай олардың жүйкелерін бояп, жоғары көтерілгенін көруге болады (1-сурет).

1-сурет

Сабақ түтіктерімен судың қозғалуы диффузия.

Сабақ бойымен өтетін түтіктер жапыраққа дейін тарамданып, жапырақта да тармақталады. Осы түтіктер арқылы су жапыраққа жеткізіледі. Судың сабақ бойымен көтерілуіне тамырдағы қысым мен жапырақтағы судың булануының үлкен әсері бар. Жапырақтағы буланған судың орнына үнемі жаңасы келіп отырады. Жапырақтағы органикалық заттар өсімдіктің барлық бөліктеріне тіннің сүзгілі түтікшелері арқылы тарайды. Бүл — өсімдіктерді қоректік заттармен қамтамасыз ететін заттардың төменгі ағысы. Осмос дегеніміз жартылай өткізгішті мембрана арқылы судың бір жақты диффузиясы (өтуі), мысалға, бұл өсімдік және хайуан жасушаларындағы мембраналар арқылы жүзеге асады. Су тамырлардан сабаққа жоғары қарай көтерілетіндіктен, ол жойылған нәрсенің орнын толтыру үшін тамырларға таралуға тырысады.

Қосымша 4

«Өсімдік ұлпасындағы осмос»

Өсімдік ұлпасындағы осмосты көрсету үшін эксперимент жүргізеді.

• 3 стакан алып, 1 стаканға – таза су, 2 стаканға – тұздың әлсіз ерітіндісін, 3 стаканға – тұздың күшті ерітіндісін кұй.
• Салмағы 4,0 г болатындай картоптың 3 бөлігін өлше.
• Әр бөліктің салмағын жазып ал.
• Картоптың 3 бөлігін 3 стаканға бір уақытта сал.
• Бөліктерді ерітіндіде 20 минутқа қалдыр.
• 20 минут өткен соң алып, оның массасын өлшеу алдында қағаз сүлгімен картоптың бөлігін кептір.
• Жаңа салмағын кестеге жаз.

• Нәтижесін түсіндір.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Қосымша 5

Өсімдіктегі су тасымалы туралы бейнебаян:

https://www.youtube.com/watch?v=l7s5kJr1yRU

Қосымша 6

«Табыс сатысы» әдісі

1-ші баспалдағы Мен............. БІЛЕМІН

2-ші баспалдағы  Мен ............ ТҮСІНЕМІН

3-ші баспалдағы  Мен ...............  ЖАСАЙ АЛАМЫН