Өлі табиғаттағы үдерістер. Жаратылыстану, 6 сынып, дидактикалық материал.

Қосымша 1

Мәтін «Тау түзілу»

 Тау түзілу тектоникалық қозғалыстардың нәтижесінде пайда болатын таулардың қалыптасу үрдісі. Тау түзілу Жердің қозғалмалы бөліктеріне тән. Таулар жер бетінің көтеріңкі бөліктері. Таулар тау жүйелеріне, тау жоталарына, жекелеген тауларға бөлінеді. Таудың ең биік бөлігі оның шыңы деп аталады.

Ақпарат көзі:

https://www.svastour.ru/articles/dostoprimechatelnosti/gory/goroobrazovanie.html

Мәтін «Үгілу»

 Тау жыныстары үгілудің нәтижесінде әртүрлі факторлардың әсерінен мүжіледі. Физикалық үгілу – бұл тау жыныстарының құрамының өзгермей үгілуі. Физикалық үгілу негізінен температураның өзгеруінен, судың қатып қайта еруінен, жануарлардың әрекетінен, өсімдіктердің тамыр жүйелерінің әсерінен болады. Химиялық үгілу – бұл химиялық реакциялардың, биогенді және биохимиялық реакциялардың нәтижесінде жүретін күрделі үдеріс. Үгілудің бұл түрінің негізгі факторлары – су, көмірқышқыл, органикалық қышқылдар, оттегі, күкіртті сутек, метан, аммиак, биологиялық іс-әрекет.

Ақпарат көзі:

http://www.geolib.net/lithology/vyvetrivanie.html

Мәтін «Су айналымы»

 Су айналымы – тіршілік үшін өте маңызды табиғи үдеріс. Қоршаған ортаны сусыз елестету мүкін емес, себебі барлық физикалық, химиялық және биологиялық үдерістердің тек судың қатысуымен жүреді. Су айналымы – бұл ылғалдың Дүниежүзілік мұхит, Жердің қатты қабықтары және атмосфера арқылы «саяхат жасайтын» тұрақты үдерісі. Су алдымен су айдындарынан буланып атмосфераға көтеріледі. Буланған су тамшылары бұлттарға айналып, жерге жауын-шашын түрінде түсіп, топырақ арқылы жер астына сіңеді.

Ақпарат көзі:

https://obrazovaka.ru/okruzhayushhiy-mir/krugovorot-vody-v-prirode-shema-prevrascheniya.html

Мәтін «Жанартау»

 Жанартаудың атқылауы – бұл Жер бетіне Жердің қойнауынан магма ағындарының және тау жыныстарының кесектерінің шығатын құбылыс. Жер бетіне шыққан магма лава деп аталады. Жанартау атқылауы кезінде жанартаудың көмейінен қою түтін де шығады. Осы қою түтіндердің ішінде жанартаулық найзағайлар деп аталатын найзағайлар жарқырауы мүмкін. Жанартау деп көмейімен литосферамен байланысы бар тауларды атайды.

Ақпарат көзі:

https://naturae.ru/stati-o-prirode/prirodnye-yavleniya/izverzhenie-vulkana.html

Қосымша 2

Модельдеуге қажетті суреттер

Қосымша 3

Топ мүшелерін бағалау парағы

Шартты белгілер:

▄

▲

Қосымша 4

Өзге топтың жұмыстарын бағалау парағы

Шартты белгелер: 1-төмен, 2-жақсы, 3-өте жақсы.

Қосымша 5