Топырақ неден тұрады? Жаратылыстану, 3 сынып, қосымша материал.

Мұғалімге арналған әдістемелік нұсқау

Жаратылыстану пәні 3 сынып

5 тарау 2 сабақ

Сабақ тақырыбы: Топырақ неден тұрады?

Ұйымдастыру.

Кіріспе тапсырма. «Көмектес». Оқулықтағы суретке оқушылардың назарын аудару. Сұрақтар қою арқылы тілдік дағдыларын жетілдіру.

• Негеш пен Эврика не істеп жүр? (Картоп егіп жүр)
• Сендер картоп отырғызып көрдіңдер ме?
• Бақшада картоп отырғызып жатқан көріністі байқағандарың бар ма?
• Картоп өсу үшін не керек?
• Картоп мол өнім беру үшін не істеу керек деп ойлайсың?

Әрбір оқушыға аз ғана топырақ салынған пластикалық стақан беріледі.

• Топырақ деген не?
• Топырақта қандай жануарлар тіршілік етеді?
• Өсімдік үшін топырақтың маңызы қандай?
• Адам өмірінде топырақ қандай рөл атқарады?

деген сұрақтар арқылы оқушылардың өткен сабақта алған білімдері тексеріледі.

Сабақтың ортасы:

• «Тіршілікке керекті жағдайлар» сызбасы еске түсіріліп, толтырылады.

• Тірі ағзаларға өмір сүру үшін не қажет? (Ауа, су, жылу, жарық, қорек)

Суретке назар аударту.

• Қай зат барлық жерде таралған? (Ауа)
• Ауа топырақта болуы мүмкін бе? (иә/жоқ)
• Су топырақтың құрамына кіре ме? (қағаз салфеткамен топырақты басып көру, дымқыл болатынын айтады)

Топырақ үлгісіне назар аудартып, сипаттату.

• Топырақта басқа нелерді байқадыңдар?
• Жер астындағы тіршілік.
• Суреттерде не бейнеленген?
• Екі суреттің айырмашылығы неде?
• Құрт не істеп жатыр? (Топырақты қопсытып жатыр)
• Егер құрттар болмаса, неліктен су топырақтың беткі қабатында жиналады? (Топырақ тығыз болады да, су сіңе алмайды.)
• Құрттардың пайдасы қандай екен? (топырақ құрамындағы заттарды араластырады)
• Құрттардың салған жолының тағы қандай пайдасы бар? (Құм борпылдақ топыраққа тереңірек сіңеді де, барлық қабаттар араласады.)
• Топырақтың құрамында тағы не бар? (Құм мен саз, ұсақ тастар.)
• Топырақта. Оқушылардың назарын суретке аударту.
• Топырақтың беткі қабатында нелер бейнеленген? (Қураған жапырақтар мен шөптер)
• Ағаштан түскен жапырақтар мен шөп қалдықтары қайда кетеді? (Олар шіриді)
• Немен араласады? (Топырақпен)
• Қалдықтар топырақпен қалай араласуы мүмкін? (жәндіктер арқылы)
• Топырақта тағы не бар? (Тірі ағзалардың қалдықтары)

Оқушылар топырақта өлген жануарлардың да, бунақденелілердің де шіріген қалдықтары болады деген пікірлер айтуы мүмкін.

• Зертте.

Оқушылар шағын топтарға бөлініп жұмыс жасайды. Әр топқа қажеті ресурстар беріледі: су құйылған стақандар, топырақ салынған стақандар, таяқшалар немесе бір реттік қасықтар, ас үйге арналған жұқа майлық қағаз (салфетка), үлкейткіш әйнектер. Зерттеуді бастамас бұрын оқушылар эксперимент жүргізудің жоспарын құрады.

• Эксперимент мақсатын жазу.
• Эксперимент болжамын жазу.
• Эксперимент нәтижесін жазу.

Эксперимент жасауға арналған нұсқаулық:

• үлкейткіш әйнекпен топырақты қара.
• топырақтың түсіне назар аудар.
• топырақ құрамында нелер барын қарап көр.
• зерттеушінің блокнотына топырақтың суретін сал.
• салған суреттеріңді басқа топтардың суреттерімен салыстыр.

Эксперимент барысы:

• Істелінетін әрекеттерді оқушыларға айтып отыру, өзгерістермен қорытындыны оқушылар зерттеу блокнотына жазады.
• Кесте беріледі, оқушылар топпен толтырып, нәтижені жазады.

Нәтижені жазып болған соң, өздері құрған болжаммен салыстырады. Оқушылар топырақ құрамында су, ауа, тірі ағзалардың қалдықтары бар екені туралы қорытындыларын дәлелдейді. Бір-бірімен жазбаларын салыстырады.

5.Ойлан. Топырақ құрамы қалай өзгере алатынына болжам жасайды.

- Өсімдікке тамырлардың не үшін керек? (Олардың көмегімен өсімдіктер су мен қоректік заттарды сіңіреді)

- Өсімдіктер оларды қайдан алады? (Топырақтан)

- Олар таусылып қалуы мүмкін бе? (Иә)

- Қоректік заттардың қорларын қалай толтыруға болады? (Қарашірік сеуіп, тыңайту)

6.Сен білесің бе? 1 см топырақтың қалыптасуына шамамен жүздеген жылдар керек болатыны жайлы ақпаратпен танысады.

Қосымша тапсырма. Жұмыс дәптері: 61-жұмыс парағы. «Қабаттар», 5-б. Әр пазлдың орнын зерттеу қорытындыларына негіздей отырып, анықтау.

62-жұмыс парағы. «Топырақтың құрамы», 6-б. Берілген сөздерден топырақ құрамына қатыстыларын таңдау, сол бөліктердің суретін аяқтау және оларды суретке орналастыру.

Рефлексия

• Топырақ құрамында қандай заттар болады?
• Эксперимент болжамы мен нәтижесі сәйкес келді ме?
• Эксперимент жасаған ұнады ма?