Жарасқан Әбдірашев «Дала, сенің ұлыңмын» поэмасы. Қазақ әдебиеті, 11 сынып, қосымша материал. 2 сабақ.

Дала, сенің ұлыңмын!

Туған дала,

Талайлардың от қанын,

Лапылдатты тентек күйің,

текті әнің. Сөз сөйлесем –

Сенсің биік тұғырым!...

Сенсің менің абыройым,

Мақтаным!....

Туған дала,

Көп үніңнің бірі едім,

Өмірімнің,

Көңілімнің нұры едің...

Өзің жайлы өлеңімді бірақ та

Әлі күнге оқи алмай жүр елім.

Келем әлі,

әлі саған көп келем,

әнім қанша,

күйім қанша шертпеген.

Өзің жаққа өлең болып ұшамын

шын қуанған,

шын қайғырған сәтте мен... –

Туған дала,

Тілеулес дос та көп-тін!

Қас та көп-тін!...

Танытпай асқақ екпін

Жуас тірлік жабысып жайдақ мініп,

Жиырма жеті дейтұғын жасқа кеппін!

Дейтін едім:

«Таң болып талай атам !

Сонда маған сүйсінбес қалай Отан?!»

Анамсың ғой,

Сен мені кешерсің-ау,

Кешер ме екен бірақ та Абай атам ?!

Дейтін едім және де:

«Нөсерлетем!..

Бас айналар биікке өсем, жетем!..»

Абай атам кешер-ау, жассың ғой деп,

Лермонтов құрдасым кешер ме екен?..

Туған дала,

Тыным алмас жастамын,

Тер төгуден,

өртенуден қашпадым!...

Шаршағанда шалғыныңды жастанып,

Шалқаласам,

Шаңырағым – Аспаным!

Анау алыс,

Мынау жақын демеген,

Ақынмын ғой,

Көкірегімді өр өлең

Кернегенде кең дүниеге дүбірлі

Көз жіберсем,

Көкжиегің – Керегем!

Маған теңеп,

Мұнша неге жыр етті –

Демегейсің...

Махаббаттың нұры өпті!

Мендік жүрек сүйер болса,

Жаңылмай

Сүйеді, тек сен деп соққан жүректі!

Өршелендің,

өгейсіп өмірге ендің!

көңілдендің,

Күлді де көгіңнен күн!

Қаһарыңмен жауынды қаймықтырып,

өзің сосын өзгеге донор болдың!

Донор болдың,

жібердің жалғап күшін

жатқан кезде тістелеп бармақты шын,

Сондықтан да,

сыйлысың сен бүгінде,

достарыңа туыстай ардақтысың!..

Күйшілікке келгенде – Құрманғазы,

әншілікке келгенде – Әміресің!

ақындыққа келгенде – Махамбетсің!

батылдыққа келгенде –Тоқтарысың!

балуандыққа келгенде – Қажымұқан!

батырлыққа келгенде – Бауыржансың!

болашаққа келгенде – мына бізсің! –

Туған дала,

достар түгіл,

қастар сын,

айта алмайтын,

құдіретті дастансың,

Бақытын бер, бір-ақ келер ақынның,

бір тарауың мына менен басталған,

биік санап өз аспанын,

өз айын,

басынғанның тартқызайын сазайын!

Жабырқасаң-

Жаның болып күйзеліп,

ашулансаң-

Жүйкең болып тозайын!

Туған дала,

әлдилеп ерен екпін,

бастан кештім ғажап жыл,

керемет күн..

Кеттің деме көбірек төңіректен,

сен-жарықсың,

мен-көзсіз көбелекпін!..

Бар арманым:

еңсесі биік өлең,

сапар шегер ұрпаққа сыйыменен.

Мен өлмеймін!

Өлсем де

саған деген

Махаббаттан осынау күйіп өлем!

Жарасқан Әбдірашев

Жұмекен Нәжімеденов «Менің елім» өлеңі

Көкірегімнің үміті мен тілегі

Күй боп түлеп, күн боп шығып күледі.

Күн астында көк төбелер түледі —

Менің елім, менің елім — гүл елі!

Айтпағым бір ағыл-тегіл сыр еді —

Шежіреңе ол өлең болып кіреді.

Мендегі өнер сен деп өмір сүреді

Менің елім, менің елім — жыр елі!

Қанат қомдап таң атқанда шығыстан

Торғайым бар қыраныңмен бір ұшқан.

Жүрегім бар жүрегіңмен ұғысқан,

Менің елім, менің елім — гүлстан!

Салқындап саясында самал-көлдің,

бұла өскен баяғыдан балаң менмін.

Сіміре саумалыңды, бұл жолы да,

Сабылып, сағымды өлке, саған келдім.

Тағы да топырағыңда жаңарды ізім,

Сен десем бал-бұл жайнап жанар жүзім.

Бір пейіл, бір ықылас — қолда бары,

әкелген базарлығым — сол болады.

...Тікенге балтырымды талатып ем,

ал қазір дала барқыт, дала — кілем.

Кетіп ем сол даладан шыбық мініп,

Оралдым бір талаптың қанатымен.

Сырым бар тереңімде көрінбеген,

жырым бар шебер қолмен өрілмеген.

Әйтеуір біреуімін көп балаңның

өзіңді елім деген, жерім деген!