Пунктуация. Қазақ тілі, 10 сынып, нұсқаулық. 6 сабақ. 1 нұсқа.

Дидактикалық материал

• Экономикалық тұрақсыздық, әлеуметтік-теңсіздіктер – қазір жаһанның басты мәселесіне айналды (3,14)

https://www.youtube.com/watch?v=pl80lQrbaQ4

Бұл бейнематериалда БҰҰ штаб пәтерін Азияға ауыстыру туралы сөз болады.

Онда:

• Әлемде бейбітшілік пен кауіпсіздік сақтау;
• Ұлттар арасындағы достық қатынасты дамыту;
• Халықаралық мәселелерді шешуде халықаралық ынтымақтастықты жүзеге асыру мен адам құқығын құрметтеуді қолдау;
• Осы мақсаттарға қол жеткізуде ұлттардың бірлесіп әрекет ететін орталығы болуын талқылайды.

2. Оқылым. Берілген мәтінді мұқият оқып, негізгі ақпаратты іріктеп түртіп алыңыз.

https://massaget.kz/layfstayl/bilim/zharatylystanu/48103

Жаһандық жылынудың салдары қандай?

Жаһандық жылыну деген не?Бұл – Жер ғаламшарындағы орта температураның артуымен түсіндірілетін үрдіс. Құрғақ ауа мен ылғал ауа температурасы XX ғасырдың басында орта есеппен  0,8 градусқа артқан. Ғалымдардың пайымдауынша XXI ғасырдың соңына таман температура 2 градусқа артуы ықтимал.

Температура арасындағы өзгеріс үлкен емес. Неге ол қауіпті?Климатта орын алып жатқан барлық өзгеріс жаһандық жылыну үрдісімен тікелей байланысты: 

• Барлық континенттерде суық күндердің саны азайып, ыстық күндердің мөлшері артты. • Теңіздің жаһандық мөлшері 14 сантиметрге артты. Мұздықтардың ауданы кеміп, мұхит ағысы өзгерді. • Температура артқан соң, атмосфера ылғалды бола түсті. Соның әсерінен, күшті дауылдар жиі орын алады. Әсіресе, Солтүстік Америка мен Еуропа елдерінде қауіп жоғары.• Әлемнің бірнеше аймағын (Жерорта теңізі, батыс Африка) қуаңшылық жайласа, кейбір елдерде (Орталық – батыс АҚШ, солтүтік-бастыс Аустралия) жауын мөлшері азаяр емес.

Жаһандық жылынуға себепші болған не нәрсе?Атмосфераға тараған парникті газдардың әсері күштірек: метан, көмірқышқыл газының көп мөлшері. Олар, инфрақызыл сәулелерді өздеріне жұтып алады. Осының әсерінен Жерде парникті құбылыс пайда болады. Жаһандық жылынудың негізгі себепшісі – өнеркәсіптің қарқынды дамуы.

Оның арты неге әкеліп соғады?Жаһандық жылыну тек табиғи апатқа ғана емес, түрлі аурулардың таралуына әкеледі. Ғалымдардың зерттеуіне сүйенсек, мынанадай қауіп төніп тұр: 

• Теңіз  деңгейінің артуы, жағалауда орналасқан аймақтардың суға кетуіне әкеледі.• Дауылдарың салдары жаһандық мәселеге айналуы әбден мүмкін.• Жаңбырдың уақыты созылмалы бола түседі. • Кейбір аймақтар құрғақшылыққа тап болады.

• Тропикалық  циклондар күшейе түседі: желдің жылдамдығы артады. • Температураның артуы мен құрғақшылық ауылшаруашылғына кері әсерін тигізеді. • Жануарлардың көп түрі тұрақты аймақтарын өзгертеді. Кейбірі жойылып кетуі мүмкін.• Ылғалды ауа әсерінен аурулардан айығу қиынға соғады әрі вирустың көбеюі мен таралуы жеңілдейді.