Тілдік жүйе және норма. Қазақ тілі, 10 сынып, қосымша материал. 5 сабақ. 2 нұсқа.

 Оқушыларға қосымша қолдау көрсету үшін ұсынылатын мәтін

 Сәулет өнері - адамдардың өмірімен мен қызыметіне қажетті, материалдық тұрғыдан ұйымдасқан орта құрайтын үйлер мен құрлыстар, сондай-ақ кешендер, қоғамның эстетикалық көзқарасына сәйкес құрылыстар. Сәулет өнері мәдениет саласын құрайды. Қай елге, қалаға барсақ та, біз ғажайып әдемі сұлулығымен көз тартатын ғимараттар, сарайлар, мешіттер, тұрғын үйлер, өнеркәсіптік кешендер көріп жүрміз. Бұндай сұлулық сырын бойына сіңірген өнер туындысын «сәулет өнері» немесе «архитектура» дейді, грек тілінен аударғанда «аға құрылысшы» деген мағына береді. Архитектура деген - тек ғимараттар мен құрылыс салу емес, сонымен бірге адам баласының өмір сүру тіршілігіне қажет кеңістік пен ортаны тиімді, пайдалы етіп ұйымдастыру. Сәулет өнері асқан шеберлікті қажет етеді. Рим архитекторы Витрувийдің айтуынша, «Сәулетті шығармаларда бұлжытпай орындалатын 3 қасиет болуы керек» деген.

 Олар:

 а) беріктік - инженерлік есеп;

 ә) қолайлылық - тұрмыс жағын білуге байланысты;

 б) әдемілік - талант - талғамға байланысты.

 Сәулет өнері техника, ғылым және өнермен тығыз байланысты. Қазіргі заманда адамдар сәулетті де салтанатты өмір сүргілері келеді. Сондықтан сәулет өнері де адамдардың талғамына қарай дамып отырады. Сіздер білесіздер, бүгінгі күні сәулет өнері техникалық жабдықтармен тығыз байланысты. Әдемілік шарттарын ұштастыру үшін сәулетшіге ғылыми сана, суреткерлік ой керек. Адам баласы көне заманнан бастап құрылыспен айналысқан. Олар үйді қамыстан, балшықтан, ағаштан, тал шыбықтардан салған. Тіпті су айдынында да үй тұрғызып үйренген. Ғасырдан-ғасырға мұра болып келген сәулет өнері туындылары архитектуралық ескерткіштер қатарына жатады.

 2. Енді ежелден түркі халықтарына тән болып келген сәулеттік құрылыстарға байланысты бірнеше атаулары:

 Мавзолей - монументтік бейіттердің аты.

 Медресе - мұсылмандардың ең жоғары рухани мектебі.

 Мешіт - мұсылмандардың діни ғимараты

 Мозайка - түрлі түсті тастардан, боялған әйнектен сыртқы қабырғаға салынған сурет

 Күмбез - өзінің сипаты жағынан әр түрге бөлінеді. Олар шеңберлік күмбез, сына бейнелі күмбез, баспалдақты күмбез, жұлдызды күмбез және т. б.

 Сәулет өнері ежелден келе жатқан бейнелеу өнерінің бір саласы болып табылады.