Әлеуметтік-тұрмыстық қатынастағы сөздер. Публицистикалық шығарма тілінің стильдік ерекшеліктері. Қазақ тілі, 10 сынып, қосымша материал. 8 сабақ. 1 нұсқа.

Оқылым алдындағы тапсырма.

Сұрақтарға жауап беріңіз:

Бай деп кімдерді айтамыз?

Кедей деп кімдерді айтамыз?

Оқылым тапсырмасы.

1-тапсырма. Төмендегі мәтін үзінділерін оқы.

1-мәтін

Өткен жылы Токио қаласында Біріккен Ұлттар Ұйымы  даму бағдарламасының кедейлікке арналған жылдық баяндамасы оқылған болатын. Аталмыш баяндама бойынша әлемнің  2 миллиард 200 миллион тұрғыны кедейліктің құрсауынан шыға алмай келеді. Бұл көрсеткіш бүкіл адамзаттың 14 пайызын кедейлер құрап отыр дегенді білдіреді. БҰҰ-ның тұжырымына сәйкес, күніне 1 АҚШ долларына күн көретін адам кедей саналады, ал 1 доллардан аз ақшаға күнелтетін адамды пақыр кедей немесе қайыршы деп атауға тура келеді. БҰҰ-ның тағы бір дерегіне сүйенсек, аштық күніне 25000 адамның өмірмен қош айтысуына себепкер болады екен. Кедейлер қалай кедей болды? Байлар неге байыды? Бұл сауалға жауап іздеп талайлар бас қатырған. Бірақ нақты жауап әлі  табылған жоқ. Табылмайтын да шығар.   Жетекші мемлекеттердің қатарындағы  АҚШ-тың өзінде кедейлер мен байлар арасындағы алшақтық коэффициенті  0,39 пайыздық көрсеткіш көрсеткен. Ал Испанияда мұндай көрсеткіш коэффициенті 0,34-ке жетіп, Еуроаймақта қара тізімде көшбастап тұр. Испандықтардың жалақысы соңғы жылдарда тым баяу өскендігі кедейлік пен байлықтың арасын алшақтатуға басты себепкер болып отырған көрінеді. Осы ретте, кедейлікке апаратын бірден бір жол – жаппай жұмыссыздықтың орын алуы екендігін айта кеткен жөн. Елдегі экономикалық жағдай, оның ішінде жалпы ішкі өнім жұмыспен қамту көрсеткіші бойынша анықталады десек, бұл ретте, жаһанда жаппай жұмыссыздықтың орын алу деңгейі жыл сайын артып келеді. Алдағы бес жылда дүниежүзінде жұмыссыздар саны 11 миллионға өспек, ал  соңғы 7 жылда жұмысқа тұра алмай жүргендердің қатары 31 миллионға артқан. Бұл көрсеткіш кедейліктің артуына белгілі бір деңгейде ықпал етуде. Бүгінде әлемде 201 миллион адам кәсіпсіз жүрсе, болашақта олардың саны 212 миллионға жетеді деген қауіп бар. БҰҰ-ның анықтауы бойынша, әлемдегі 54 елдің жағдайы 1990 жылғы деңгеймен салыстырғанда, күрт нашарлап кеткен.. Baq.kz

2-мәтін

Күндердің бір күнінде Байлық пен Кедейлік «Кім сұлу?» деп сөз таластырыпты. Алайда бір ымыраға келе алмаған соң, жаяулатып келе жатқан ер азаматқа:

-Cіздің сұрағымызға сен жауап бере алатын сияқтысың. Айтшы, екеуміздің қайсымыз әдеміміз, сұлумыз? – деп сұрапты.

«Қап, қалай жауап берсем екен?» – деп жаяу жүргіншінің басы қатады: «Кедейлікті сұлу десем, Байлық ренжіп, менен кетіп қалар. Байлық сұлу десем, Кедейлік маған ызланып, бас сала төнуі мүмкін. Қайтсем екен?»

Ары ойланып, бері ойланып: «Бірден бұл сауалға жауап беру қиын екен. Сендер ары-бері жүріп көріңдер, мен қарап көрейін», – дейді.

Байлық пен Кедейлік ары да өтеді, бері де өтеді. Бар сұлулығын көрсетуге тырысып бағады.

– Иә? Қайсымыз сұлу екенбіз ә? – дейді екеуі жарыса.

Ер адам жымиып:

– Сен, Кедейлік, кетіп бара жатқанда, яғни артыңнан қарағанда сондай сұлу әрі тартымды көрінесің. Ал, сен, Байлық, керісінше жүзіңмен бері қарап, адамға қарай жүргенде сұлулана түсесің, – деген екен.

2-тапсырма. «Ара ұясы» 1. Мәтін мазмұны бойынша жұпта пікір алмас

2. Мәтін мазмұнына екі сұрақ құрастыр.

3. Мәтіннің жанрын анықта.

• Сұрақтарыңды жұбыңа қойып, өз сұрақтарыңа жауап ал.

Оқылымнан кейінгі тапсырма.

3-тапсырма. Кестеде берілген ақпаратты оқыңыз. Мәтінді кесте бойынша талдаңыз. Публицистикалық шығарма тілінің стильдік ерекшеліктерін атаңыз.

Мәтін тіліне талдау үш аспектіде қарастырылады:

(Талдау түсінікті болу үшін сұрақтар түрінде ұсынылды)

Тапсырма: Сызбаны толтырып, басқа топтарға бер.

Дескриптор:

• Сұрақтарға жауап бере алды.
• Пікірімен бөлісе алды.
• Мәтінді түсініп, үш аспектіде қарастырды.