Ғарышты игеру жетістіктері. Қазақ тілі, 8 сынып, таратпа материал. 5 сабақ.

Қалыптастырушы бағалау

Оқушының аты-жөні: Сыныбы: Күні:

Оқу мақсаты: 8.3.2.1 Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды орынды қолданып, аннотация, тезис құрастырып жазу.

Бағалау критерийі:

• Жанр мен стиль туралы түсінігін көрсетеді
• Стиль мен жанрына сай тілдік құралдарды қолданады
• Мәтіннің аннотациясын, тезисін жазады

Тапсырма: Екі тапсырманың бірін таңдап, жазылым тапсырмасын орындаңыз.

Тапсырма.1

• «Қазыбек бидің тікелей ұрпағы ғарышкер Тоқтар Әубәкіров» тақырыбындағы мақаланың жанрын, стилін анықтаңыз.
• Публицистикалық стильге тән сөздерді анықтап, астын сызыңыз.
• « Қазыбек бидің тікелей ұрпағы ғарышкер Тоқтар Әубәкіров» тақырыбындағы мақала үзіндісінің аннотациясын жазыңыз. Жазу барысында асты сызылған сөздерді орынды қолданып жазыңыз.

Қазыбек бидің тікелей ұрпағы ғарышкер Тоқтар Әубәкіров

12 сәуір – халықаралық ғарышкерлер күні. Ал қазақтан шыққан тұңғыш ғарышкер – Тоқтар Әубәкіров. Today.kz  алты құрлықты артқа тастап, аспанға ұшқан тұңғыш қазақ ғарышкері туралы қызықты мәліметтерді ұсынады. 

– Тоқтар Әубәкіров қаз дауысты Қазыбек бидің тікелей ұрпағы. 

– Халық қаһарманы Тоқтар Оңғарбайұлы тышқаннан қорқады. 

– Ғарыш кемесінен бөлек велосипедпен жүргенді ұнатады. 

– Марста өмір сүруге қарсы емес. 

– Өзге ғаламшарлықтардың бар екеніне сенеді. 

– Тоқтар Әубәкіров әлемнің екі жүз елу алтыншы, КСРО-ның жетпіс екінші, Қазақстанның бірінші ғарышкері. 

– Қазақтың үшінші ғарышкері Айдын Айымбетов пен Тоқтар Әубәкіров бір күнде дүниеге келген. Екеуі де жеке мейрамын 27-шілде күні тойлады. 

– Бүгін кәсіби мерекесін тойлап жатқан Тоқтар Әубәкіров ғарышқа екінші рет ұшуды армандайды. 

– "Әлемдегі ең қауіпті жануар – адам" деген оймен толықтай келіседі. 

Тоқтар Әубәкіров 1991 жылы 2 қазан күні Байқоңырдан "СОЮЗ ТМ-13" кемесімен ғарышқа ұшты. Ол ғарышта 8 күн болып, Арал аймағы бойынша ғылыми-зерттеу жүргізді. 

http://today.kz/kz/news/azastan/2018-04-12/763922-azyibek-bid-tkelej-rpayi-aryishker-totar-ubkrov-turalyi-yizyityi-derekter/

Тапсырма2

• «Күн жүйесі» тақырыбында жазылған баяндаманың жанрын, стилін анықтаңыз.
• Ғылыми стильге тән сөздерді анықтап, астын сызыңыз.
• «Күн жүйесі» тақырыбында жазылған баяндаманың тезисін жазыңыз. Жазу барысында асты сызылған сөздерді орынды қолданып жазыңыз.

Күн жүйесі

Біз планета бетінен ғарыш кемесінсіз ұшып кете алмаймыз. Бірақ атмосфераның ашықтығы арқасында ғаламды бақылай аламыз. Тіпті ежелгі адамдар күн жүйесінде планеталарды , және кометалардың қозғалуын байқаған. Бұрын адамдар өз өмірлерін жұлдыздар тарапынан бақыланатынына, және олардың құдіретті күшіне сенген. Ал, Қазір, біз, ғылым арқасында ғарыш туралы көбірек білеміз.

Әрбір адам үшін күн жүйесі алып болып көрінеді, алайда біздің жүйені ғарышпен салыстырғанда, үлкен шөлдегі кішкентай құмның данасы сияқты. Негізі, барлық планетарлық жүйе көптеген аспан денелерінен және орталық бөліктен тұрады, яғни оның жүрегі болып табылатын Күн сияқты жұлдыздардан тұрады.

Егер жер бетінде өмір пайда болса, онда басқада планеталарда да тіршілік болуы мүмкін. Марс полюстеріндету су және мұздықтар бар, сондықтан бұл жерде тіршілік болуы мүмкін. Сонымен қатар жер асты мұхиттары бар көптеген спутниктерде бар (Еуропа және Энцелад).

Меркурий күннің бетіне ең жақын екенін бәрі біледі. Сәйкесінше, көпшілік Меркуриді жүйедегі ең ыстық планета деп есептейді. Бірақ, негізінде ең «ыстық» планета Венера болып табылады. Ол Меркурийден кейін орналасқан, яғни күннен кейін екінші орналасқан. Оның орташа температурасы 475 градус Цельсий. Бұл таңба қорғасын мен қалайыны еріту үшін жеткілікті.

Сонымен қатар, Шолпан — ең жарқын планета. Әрбір планета өздігінен жарқырамайды, тек Күннің нұрын кері атады. Осылайша, Шолпан атмосферасында күн сәулесінің шамамен 75% -ы кері жарқырататын ерекше бұлттар бар. Бірақ бұл бәрі емес! Басқа планшеттерге қарағанда, өз орбитасында сағат тіліне қарсы айналатын жалғыз планета — Шолпан. Сондықтан, Шолпан біздің жүйенің басқа планеталарынан айырмашылығы жағынан бірінші орында.

Жерсеріктердің ең көп саны Юпитер планетасында. 2001 жылға дейін Сатурн, бұл көрсеткіш бойынша бірінші орында болды. Алайда, соңғы бірнеше жылда ғалымдар Юпитердің 20-дан астам спутниктерін тапты. Ал қазір оның 63 спутнигі бар, екені белгілі, ал Сатурнде 60.

Біз үшін ең жақын, және қызықты планета — Марс. Марс аңыз танымал соғыс құдайының атымен аталған. Бұл планетаның екінші атауы Қызыл планета, себебі оның топырағында темір оксиді бар және ол шын мәнінде қызыл түсті. Жер ғалымдары Марстың маңыздылығын бағалаған. Жер бетінде пайда болған алғашқы микробтардың көптеген түрлері алғаш рет Марс бетінде пайда болды, содан кейін олар астероидтардың көмегімен бізге келді. Сол сияқты, ғалымдар ежелде Марста көптеген су ресурстары болғанын дәлелдеді, бірақ олар кейінірек жойылып кетті. Мұның дәлелі — бұл планетаны қоршап тұрған құрғатылған өзен арналары, сондай-ақ судың көмегімен ғана құрылуы мүмкін көптеген минералдар.

Күн жүйесінде планеталар ғана емес, сонымен қатар астероидтар және басқа да түрлі ғарыштық элементтерге толды. Олардың ең үлкен кластері — Марс пен Юпитер арасында. Бұл кеңістік әдетте Астероидтер өрісі деп аталады.

Біздің Күн жүйеміз, және ғарыш әлі күнге дейін ашылмаған құпяларға толы, және ғалымдар үшін әлі көп қызықтар алда.

https://zhazar.kz/3358-2/

Мәтіннің жанры..................................................,себебі.................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

Мәтіннің стилі....,.................................................. себебі............................................................................................................................................................................................................................................................................................................ ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

• « Қазыбек бидің тікелей ұрпағы ғарышкер Тоқтар Әубәкіров» тақырыбындағы мақала үзіндісінің аннотациясы
• «Күн жүйесі» тақырыбында жазылған баяндаманың тезисі

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________