Ғарышты игеру жетістіктері. Қазақ тілі, 8 сынып, дидактикалық материал. 6 сабақ.

Дидактикалық материалдар.

Ғарыштағы Әсет пен Саят

2030 жылдың аяғынан 2031-дің басына аяқ басқан кез еді. Жердің жарты тұрғыны көкке көтеріліп, өзге планеталарға көшіп жатыр. Біреуі Жерде қалып күнделікті өмірін жалғастыруды жөн санаса, енді біреуі Жердегі ауаны тар көріп, аспанға жол тартып жатты. Жердегі өмірдің еш қызығы қалмағандай... Күнделікті күйбең тіршілік, төрт мезгіл, он екі ай...- бәрі-бәрі қайталана берген сайын адам да жалығады екен.

Ал басқа өмірді қалағандардың бірі- Әсет пен Саят. 2-сынып оқитын оларды сабақ десе "ішкен асын жерге қояр" деп айтуға мүлде келмейтін. Мұғалімдерден ескерту естуден жалыққан олар басқа әлемге қашып кетуді арман етті. Тіпті сабақтан қашуды әдетке айналдырған олардың ешбір жөнге келер ойлары болмады.

Мектептегі оқулықтардың бірінен "Ғарыш" деген тақырыптың жанынан әр түрлі-түсті шар тәріздес домалақтар мен жалт-жұлт еткен жұлдыздарды ғана көрген олар да аспан әлемін дәл солай елестетті. Осылайша өзге планетаға ұщудың жоспарын екеуі бірігіп құрып жүргенде, Әсет тағы да теледидардан жуырда ракета ұшатынын естіп, әрине, бірден ағасына хабарлады. Қызық болғанда ракета сол - өздері тұрып жатқан қаладан ұшатыны белгілі болды.

Көзделген күні олар әдеттегіден ертерек тұрып алып, түгел дайын отырды. Тіпті анасы да бұған таң қалды. Жай күндері мынадай көтеріңкі көңіл-күймен сабаққа аттанбақ тугілі, таңертең әзер оянатын екі сотқардың бүгінгі күйі күмән туғызарлықтай. Балалар үйден шығысымен сабаққа емес, ғарыш айлағына аттанып, ракетаны өз көздерімен көріп аң-таң болды. Тіпті оның ішіне сыйып кететіндерінде еш кумәні болмады. Қуанышқа орай, олар ракетаның сыртқы ашық есігінен кіріп, ішке оңай енді

Кенеттен жер қозғалғандай боп кетті, екеуі орнында тік тұра алмай, шайқала берді. Бір кезде олар әуеге көтерілгендей күй кешті, орындарынан босап, ракетаның ішінде қанаты жоқ құс секілді ұшып жүрді. Көз алдыңа елестетсең, бір қызық көрініске тап боласың. Бес минут өтпей жатып, олар суп-суық еденге құлап түсті. Айнала тым-тырыс, терезеден үстінде дақ секілді тесіктері бар жер ғана көрінді. Екеуі әлгі есіктен шығып, енді жер басайын деп жатып еді, әлдене бір күш оларды тартып әкеткендей болды. Есінен айырылғандай күй кешкен олар, айналаға дұрыстап көз жүгіртіп алуға тырысты. Бөтен бір әлем, әлгі кітаптардағыдай саны бесеуден асар-аспас шардың түрлері. Ең қызығы - ол шарлардаң маңайы тым-тырыс, тірі жанның үні естілмейді. Өздері де сондай бір шардың үстінде жүзіп жүргендерін сол кезде ғана аңғарды. Бір-біріне жалтақтап қарай берген балалардың өңі бозарып кетті. Ойларын жалғыздық билеп-төстеп алғандай. Сонда да ағайынды Әсет пен Саят осының бәрін қызық санап, алдыға қарай жүре берді. Олар Айға келіп қонғандарын білмеді-ау, шамасы... Сөйтіп, бір кезде олар өзгепланеталық өздері секілді бір-біріне қатты ұқсайтын екі белгісіз тіршілік иелеріне кезікті. Қатты қорыққан әлгілер мен Әсет пен Саятта зәре қалмады. Шынымен-ақ, өзгепланеталық деп тұрғандарымыздың түрі - жан түршігерлік. Оларға да бір-бірінен айнымай қалған басқа жандарды көру - жат болған шығар. Балалардың тілі байланып қалды. Дегенмен де әркім өз жолымен кетті.

Небір-небір қызық пішінде салынған үйлер - ешбір архитектуралық дүниеге сай келмейтіні көрініп-ақ тұр. Мұндағы халықтың бәрі дерлік жылы киімдерін киіп алған, тіпті Жерден келген Әсет пен Саятқа ешкім жөнді көңіл аудармайды, әркім өз бетімен... Қатып қалған мүсіндер тәріздес. Тыныштық - ең бірінші орында тұрғаны айдан анық. Адамдар мен өзгепланеталықтар араласып жүр. Тіпті мектептерінде астро тілі, астроалгебра, астрохимия сынды пәндер оқытылады екен, балалар болса, бұған өте қатты таң қалды. Халқы бір-біріне ғана түсінікті астро тілінде сөйлейтін. Бұл әлемде тұру үшін арнайы дайындық керек екен.

Балалар Жер мен Айдың арасы үш айлық жол екенін білмегені ғой, оларға бәрі әп-сәтте болғандай көрінді. Бірақ Жерде оларды іздеп, жар салып жатқанында- хабарлары да жоқ. Бұл жердің халқы ұйқы дегеннің не екенін де білмейтін сияқты, сағат атаулыны өмірі кездестірмеген сияқты. Балалар аңсаған тоқтаусыз ойын да жоқ, оған көздері жеткен Әсет пен Саят үйлеріне қайтуды қатты қалады. Қырсық шалғанда, белгісіз бір итке ұқсас көзі бадырайған, тістері жоқ, мүйіздей боп басынан салбырап тұрған ұзын бір ғана құлағы бар әлдене арттарынан қуа жөнелді, зәре-құты қалмаған балалар да орындарында тұрмай, қашып келе жатып түсініксіз бір темірдің үстіне құлап түседі. Бұл әлгі өздері ұшып келген ракета екенін көргенде, олардың қуаныштары қойындарына сыймай кетті.

Шым-шытырыққа кезіккен олар ендігәрі үлкендерді ескертпей ешқайда өздігінен жол тартуға болмайтынын түсінді. Әсет пен Саят Айда тұруға дайын емес екендерін түсінген болар, үйлеріне қарай беттеп, тездетіп сыныптың партасына отыруға асықты...

Сабина Биржанова

11 Апреля 2011 Проза.кз

http://proza.kz/ru/prose/out-of-genre/8157.sabina_birjanova.gharishtaghi-eset-pen-saya

Айдың құпиясы

1969 жылдың 20 қарашасы күні 4 сағат 15 минутта «Аполлон –12» ғарыш кемесінен бөлініп, Айдың бетіне қонған ұшу аппараты тежегіш тетіктің кінәратынан қатты соғылды. Осы соққыдан кейін Айдан қоңырауға ұқсас дыбыс шығып, тербеліс байқалған. Кабинада орнатылған сейсмометрдің есептеуінше тербеліс 55 минутқа созылған. Бұл жағдай ғалымдарды таңғалдырған. «Бұл не қылған дыбыс Қайдан шықты, ненің белгісі» деген сан қилы сауал алдынан шыққан соң, АҚШ-тың ғарыш мамандары тағы бір сынақ жасауға бел буған. Ол – «Сатурн – 4» зымыранның орбитада қалдырылған бөлшегін Айға жеткізіп, қатты жылдамдықпен соқтықтыру еді. Зымыран қалдығы секундына 2,5 шақырым жылдамдықпен Айға соғылды. Не болды дейсіз ғой. Сейсмометрдің есептеуінше айдан шыққан қоңырауға ұқсас дыбыс 3 сағат 20 минутқа созылды. Осыдан кейін-ақ ғарышты зерттеп жүрген көптеген ғалымдар «ай табиғи ғаламшар емес, қолдан жасалған. Жасанды дүние» деген шешімге келген. Олардың пікірінше, ай өте берік титаннан жасалған қаңқадан тұрады. Оның қалыңдығы 4000-5000 мың метр, бәлкім одан да қалың болуы мүмкін. Ортасы қуыс. Мүмкін онда бізге белгісіз тіршілік иелері өмір сүріп жатуы ықтимал. Ал титаннан жасалған қаңқа метеорит, комета секілді аспан денелері соғылған кезде, қорғап тұрар қалқан ретінде жасалған. Өйткені айдың бетіндегі көлемі 150-200 шақырым болатын кратерлердің тереңдігі небәрі 3-4 шақырымнан аспайды. Негізінде ондай көлемдегі кратерлердің тереңдігі кем дегенде 40-50 шақырым болуы тиіс. Демек, титан қаңқа ауыр соққылардан Айды қорғап тұр. Тіпті ғалымдар арасында Ай аса дамыған белгісіз тіршілік иелерінің ғарыш кемесі не болмаса жұлдызаралық сапар кезінде тоқтап өтетін ғарыштық стансасы болуы мүмкін» деген де әңгіме бар.

Бұған тағы бір нақты дәлел ретінде ғарышкер Нил Армстронгтың мына бір сөзін алға тартады. Сонымен... 1969 жылы 20 шілдеде «Аполлон –1» ғарыш кемесі тұңғыш рет айға қонды. Адамзаттың тарихында ерекше орын алатын ұлы оқиғаны әлемнің жарты миллиард халқы теледидар арқылы көрді. Кеме сатысы арқылы төмен түсіп, айдың бетіне алғаш қадам басқан ғарышкер Нил Олден Армстронг еді. Одан кейін өзге ғаламшарға табан тіреген экипаждың екінші мүшесі – Эдвин Альдрин. Ал үшінші ғарышкер Майкл Коллинз кемеде қалды. Айдың бетіне АҚШ туын қадап, лунаходпен шарлап, 22 келі топырақ алған олар кері оралды...

Кенет теледидар қарап отырған жұртқа Нил Армстронгтың дауысы бұзылып, аса бір қобалжып, қорқа сөйлегені естілген «Бұл не Құдай-ау, мен нені көріп тұрмын Сұмдық-ай, мұндайда болады екен-ау». Жерде байланыста отырған ғалымдар «Не дейсің Не болды, тез жауап бер» деген дауысына, Нил Армстронг «Мен өзім де түсінбей тұрмын. Мұнда керемет үлкен ғарыш кемесі тоқтап тұр. Сұмдық үлкен. Олар кратердің арғы бетіне тоқтап, бізді бақылап тұр» деген үрейлі дауыспен. Екі арада ғарышпен байланыс екі-үш минутқа үзіліп кетіпті. Сол арада не болды. Белгісіз. Тек өмірінің соңғы жылдары ғана белгілі ғарышкер Айда жат саналы тіршілік иелерімен жолығысып қалғанын кейбір орталарда айтқан көрінеді... Расында, айда тіршілік бар ма? Шетел зерттеушілерінің келтірген дәйектеріне қарасақ, айды зерттеу барысында АҚШ ғарышкерлері 140-150 мың түрлі құпия сурет түсірген. Бірақ олар өте құпия жағдайда сақтаулы көрінеді. Мәселен, НАСА-ның құпия суреттерін көруге мүмкіндік алған Джордж Леонард өз жазбаларында айда белгісіз тіршілік иелері бар екенін келтірген. «Түрлі құрылыстар, нысандар салынуда. Пирамидаға ұқсас ғимараттар, мұнаралар бар. Белгісіз тіршілік иелері айдағы пайдалы қазбаларға зерттеулер жүргізіп жатқан секілді» дейді Джордж Леонард. Өйткені суреттердегі көріністер соны бейнелейтін секілді. Америкалық уфолог Фред Стеклинг өзінің кітабында «Бұған дейін бізге айдың бетінде тіршілік жоқ деп түсіндіріп келді. Шын мәнінде басқаша. Ол жерде технологиялық дамуда адамзатты артқа тастап кеткен өркениет иелері бар» дейді және нақты деректерді алға тартады. Тіпті 1970 жылы телескоп арқылы ұзындығы 22 шақырым, көлденеңі 5 шақырым болатын сигарға ұқсаған белгісіз үш нысанды көрген. Олар ай бетінде бірнеше сағат болып, белгісіз қиырға ұшып кеткен. Жапон астрономы телескоп арқылы айдың бетінен ұзындығы 20 шақырым болатын ұшатын нысандарды байқаған... Демек, Күн жүйесін белгісіз тіршілік иелері өз пайдаларына жаратуға ұмтылып жатқанға ұқсайды...

Айдың арғы бетінде не бар? Бәлкім өзге ғаламшардан келген дамыған саналы тіршілік иелері сол жерде отырып, Жердегі тіршілікке бақылау жасауы да мүмкін. Мұны да ғалымдар жоққа шығармайды. Сонау өткен ғасырдың 60-жылдары Кеңес елінің ғалымдары Михаил Васин мен Александр Щербаков Айдың жасанды дене екені жөнінде бұлжымас 8 болжам айтқан. Онда да ғалымдар Ай негізінен титаннан тұратын, белгісіз тіршілік иелері, белгілі бір мақсат үшін қолдан құрастырғаны жөнінде айтылған. Жалпы, Айға байланысты қойылар сұрақ көп. Ай өз құпиясын әзірге ашар емес.

Толығырақ: http://alashainasy.kz/gazhaip/aydyin-kupiyasyi-jaylyi-blesz-be-102156/

Alashainasy.kz сілтемесі

Топқа бөлу.

Жаңа Ай

Жаңа Ай- бұл айдың мүлдем көрінбей қалатын кезеңі, бұл кезде кемуші айдан өсуші айға ауысым процесі өтеді. Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия таусылып, потенциал жоғарылайды.

Толған Ай

Толған Ай- бұл айдың дөңгелек шар тәрізді пішіндес тиолықтай жарқырауы, бұл кезде өсуші айдан кемуші айға ауысым процесі өтеді. Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия біршама көтеріліп, керісінше потенциал азаяды.

Өсуші Ай

Біраз жылдық тәжірибе бойынша бұл кезеңде адам бойында энергия толып, астралдық информация көбейеді. Бұл кез жақсылықтың бастауы болып табылады.

Кемуші Ай

Бұл кезең ғалымдардың айтуы бойынша адам бойындағы энергия толықтай таусылып, дем алуға жақындауы болып табылады.