Ғарышты игеру жетістіктері. Қазақ тілі, 8 сынып, қосымша ресурс. 6 сабақ.

 Аннотация (аңдатпа) дегеніміз таза ақпараттық мақсаттағы барынша ықшамдалған материалдың сипаттамасы. Аннотация реферат сияқты материалды өзімен алмастыра алмайды. Ол оқырманға кітаптың немесе мақаланың тек жалпы мазмұнын ғана береді. Аннотация жазу шеберлігі мәтіндегі ең маңыздысы мен бастысын дұрыс анықтай алуда.

 Бастапқы құжаттың жалпы жоспарының көмегімен аннотация жазу оңайға түседі. Мазмұндаманы барынша ықшамдау үшін жоспардың негізгі тұжырымдамаларын біріктіру жолымен мүмкіндігінше ең аз тармақтарға келтіру керек.

 Аннотацияның көлемі – 500 баспа белгілері. Анықтамалық (сипаттама) аннотациялардың көлемі 800-1000 баспа белгілерінен аспауы тиіс.

 Аннотацияда түпнұсқаның негізгі үзінділері қолданылмайды, аннотация авторының тұжырымдамалары ғана беріледі. Аннотация лексикасы етістіктерден гөрі есім сөздердің және нақты зат есімдерден гөрі абстрактілі зат есімдердің көп болуымен, салыстырмалы тұйықтылығымен және лексикалық құрамының бірыңғайлығымен ерекшеленеді.

 Аннотациялық аударманың түрлері

 Аннотациялардың екі түрі болады: сипаттама және реферативті.

 Сипаттама аннотациялық аударма материалдың мазмұнын ашпай, тек сипаттамасын береді. Көбінесе сипаттама аннотация потенциалды оқырман ақпарат алуы үшін аннотацияланатын мақала немесе кітап жоспарының жалпылама тұжырымдамалары болып табылатын атаулы сөйлемлерден тұрады. Сипаттама аннотация кітаптың басында беріледі және шығу мәліметтерінен басталады. Сондықтан дайын аннотацияны орыс тілінен қазақшаға аудара беруге болады, мысалы:

 Нелюбин Л.Л Толковый переводоведческий словарь – 3-е изд., перераб. – М.: Флинта: Наука, 2003. – 320

 Сөздік 224 ақпарат көздерінен алынған 2028 сөздік мақаладан тұратын ақпаратттық құрал болып табылады. Ақпарат құралы аударматану мәселесімен айналысатын барлық оқырмандарға арналған.

 Өкінішке орай аннотациясы дұрыс берілмеген немесе мүлдем аннотациясыз кітаптар бар.

 Реферативті аннотациялық аудармада материалдың құрылымы беріледі, яғни материалдың бір-бірімен байланысқан, барынша ықшамдалған түрі беріледі. Негізінен реферативті аннотация оқырманды еліктіру мақсатымен басалымның мұқабасына қойылады, алайда басыламдармен мақалалар бойынша ақпараттық мақсатта да құрылуы мүмкін.

 Кең көлемді материалды қамтитын шолу рефераттары жеке мақалалар немесе кітаптарға жазылған, ішкі және сыртқы байланыс үшін белгілі бір реттілікпен орналасқан сипаттама және реферативті аннотациялардан тұратынын айта кеткен жөн.

 Рефераттар, баяндамалар және ғылыми жұмыстарды жазу барысында ешбір жағдайда плагиатқа (дерекөздерді көрсетпей басқа біреулердің мәтіндерін пайдалану) жол бермеу керектігін есте сақтау керек.

 Ғылымда бұл этикалық сипаттағы маңызды мәселе; оған қоса жұмыста плагиаттың анықталуы ғылыми дәрежеден айырылуға әкеп соғады. Басты қиындығы сол ғылыми жұмыс жазу барысында бұрынғы зерттеушілердің ойларына сүйенбеу мүмкін емес. Алайда белгілі бір мәселенің шешімі ретінде жаңа тәсіл ұсынылса бұл плагиат болып саналмайды.

 Жас зерттеушілерге ғылыми жұмыстарында өзінің және біреудің ойлары мен ұсыныстарын бөліп көрсету, түпнұсқа мәтінін дұрыс дәйексөз келтіріп өз сөзімен айта білу өте маңызды. Көлтілді тұлғаларға, барлық тілдегі ғылыми мәтіндерде қолданылатын тілдік клишелермен грамматикалық құрылымдарды білу керек.   

  https://qujat.kz/main/%D0%9C%D0%B0%D2%9B%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D0%BB%D0%B0%D1%80/id/22

 ***

Жинақы мәтін - мәтінді өңдеудің негізгі түрі. Бастапқы мәтіндегі кейбір әрекеттерге негізделген жаңа жанрдағы мәтіндер - рефераттар, аннотациялар, рефераттар, рефераттар, түйіндемелер. Бұл мәтіннің мазмұнын нақты түсінуді, мәтіннің бөліктерін семантикалық байланыстыруды түсінуді талап етеді.

Мәтінді түсіну - бұл мәтіннің мағынасын оны бекітудің басқа бір түріне аудару процесі. Түсінудің нәтижесінде мәтіннің құрылымында оқырманның ойы мен мәтіннің бір элементінен психикалық қозғалыс үрдісіне дәйекті өзгерістер бар.

Ең бастысы - бұл семантикалық жинақтау процесі болуы мүмкін, нәтижесінде бастапқы мәтіннің негізгі мағынасы бар қысқа мәтін құрылды.

Мәтінді жинақтау бойынша жұмыс оны тереңірек түсінуге көмектеседі және рефераттар, рефераттар, аннотациялар, шолулар, курстық және дипломдық жұмыстарды дайындау үшін қажет. Бұл үшін сіз негізгі және қосымша ақпаратты анықтауға, мәтіндік ақпаратты жазбаша түрде жоспарлауға қабілетті болуыңыз керек

Мәтінді жинақтау келесі ережелерге негізделген:

1) Мәтінді мұқият оқып, негізгі сөздер мен сөйлемдерді таңдау. Түйінді сөздер - бұл сөздің негізгі мағынасын қамтитын сөздер. Мәтіннің негізгі элементін табу үшін абзацтың құрылымын білуіңіз керек.

Әрбір параграфта негізгі параграф фразасы туралы мәлімдеме ашылған және негізгі сөздер орналасқан жерде бастау және түсініктеме бөлімі бар. Бұл тармақ қорытындымен аяқталады.

2) Қосымша мәтін жазу. Өз позицияларын анықтау үшін екінші мәтіннің авторы көзге қатысты арнайы мәтіндік формулаларды (клишелер) пайдаланады, олардың таңдауы бастапқы мәтін құрылымын көрсетеді. Мысалға, монографияда принципті ..., мақала қайта қарау ..., әртүрлі тәсілдер талданады ... мақалада тәжірибе жинақталған ... ғылыми зерттеуде келесі зерттеу әдістері пайдаланылған

https://www.google.kz/search?q