Рухани адамгершілік құндылықтар. Қазақ тілі, 8 сынып, таратпа материал. 7 сабақ.

Ғылыми стильдің ерекшеліктері

Ғылыми стиль ғылым мен техника салаларында қолданылатындығы. Ғылыми стильдің басты мақсаты – хабарлама жасау және хабарланапы тұрған нәрсенің ақиқаттылығын логикалық дәлелдеу екендігі (ақпараттық-аргументтік функциясы).

Ғылыми стильдің ішіндегі кіші стильдер болуы:

• таза ғылыми стиль (академиялық);
• оқу-ғылыми стиль;
• ғылыми-техникалық стиль;
• ғылыми-көпшілік стиль.

Ғылыми тілдің ерекшеліктері: айқын логикалылығы мен кітаби тілді болуы.

Айқын логикалық ғылыми мәтінде тілдің барлық деңгейлерінде: сөз тіркесінде, сөйлемдерде, көршілес орналасқан сөйлемдерде, абзацтарда, көршілес орналасқан абзацтарда, тұтас мәтінде байқалатындығы.

Ғылыми мәтіннің логикалығын сақтайтын құралдар:

• сілтеу есімдіктерімен бірге (сол, осы, ана т.б.) зат есімдердің қайталанып отыратын көмегі арқылы сөйлемдердің бір-бірімен байланысуы;
• ойдың ағынын бірізділікке түскенін көрсететін үстеулердің қолданысы (алдымен, ең алдымен, содан кейін, әрі қарай т.б.);
• тұтас ойды білдіретін сөйлемнің бөлшектерінің өзара қатынасын білдіретін қыстырма сөздердің қолданылуы (осылай ете келіп, біріншіден, екіншіден, қорыта келгенде, осының нәтижесінде т.б.);
• шылаулар арқылы (өйткені, үшін, себебі т.б.);
• байланыстырушы оралымдар мен коснтрукциялар арқылы (енді мына мәселеге тоқтайық..., ерешеліктерін атап өтетін болсақ, ... т.б.).

Ғылыми стильдегі мәтіндердің, негізінен, жазбаша түрде келетіндігі:

• ғылыми мақалалар мен хабарламалар;
• ғылыми әдістемелік құралдар;
• монографиялар;
• рецензия;
• аннотация;
• реферат;
• курстық жұмыс;
• ғылыми жоба;
• дипломдық жұмыс;
• ғылыми диссертация.

Ауызша формадағы ғылыми стиль мәтіндері:

• ғылыми баяндамалар;
• ғылыми дәрістер.

Ғылыми стильдің өзіндік ерекшеліктері:

• жақсыз баяндалуы немесе «біз» сөзі атынан қолданылуы (ұсынамыз, санаймыз, талдауға түсірдік т.б.);
• ғылыми терминологияның аса мол қолданылуы;
• сөйлеу клишелерінің көп болуы;
• эмоциялық-экспресситвтік лексиканың өте мардымсыз болуы тіпті мүлде қолданылмауы;
• етістікке зат есім, сын есім, үстеулердің көп тіркесуі;
• ғылыми мәтін қабылдауға қиын, асықпай оқылатын болуы;
• баяндалатын мазмұнның логикалылығы.

Ғылыми стильдің сипаттамасы: нығыздалған, қысқа да нұсқа, баяндаудың тезиске бөлінуі, цитаталарды қолдануы.