Семей, Торғай, Жетісу кітапханалары. Қазақ тілі, 6 сынып, таратпа материал. 6 сабақ

1) Грамматикалық, пунктуациялық қателері бар мәтіндер:

1-топқа:

Семей облысының кітапханалары

 Семей қоғамдық кітапханасы революцияға дейінгі қазақстанда өзінің қызметі бойынша бірден бір үлкен кітапхананың бірі - Семей қоғамдық кітапханасы 1883 жылғы 22 қыркүйекте ашылады. Семей қоғамдық кітапхананы ұйымдастыруды қолдаушы, генерал губернатор А.П. Проценко кітапханаға көлемді ғылыми және көркем әдебиеттерді сыйлыққа беріп, кітапхананың материалдық жағдайын жақсартуға тұрақты қамқорлық жасап отырған.

 Сонымен бірге кітапхана тағдырына алаңдатушылық білдірген статистикалық комитеттің мүшелері - П.Е. Маковецкий, Н.И. Петухов, Н.Г. чернышевскийдің шәкірті үлы ақын Абай Құнанбаевтың досы - П.Е. Михаэлис араласып көмектесіп отырады. Қоғамдық кітапхана қаражаты статистикалық комитеттің қаржы есебінен жәрдем берушілердің, жеке адамдардың көмегімен толықтырылып отырды. Мысалы, далалық өлкесінің генерал губернаторы кітапхана қорына 1500 сом қаржы бөлді. Сол бөлінген қаржыға кітап қорына Ч. Дарвинің шығармаларымен толықтырды. 1883 жылғы 1 желтоқсанда кітапхананың алғашқы каталогы ұйымдастырылады. Каталог мазмұнында 272 данадан тұратын 174 атаулы әртүрлі шығармалар мен 45 атаулы мерзімді шығарма еңгізілінеді.

 Бір жылдан кейің қоғамдық кітапхана қызметкері - А.И. Зверев екінші жүйеленген каталог даярлап баспаға өткізеді. Бұл каталогта 602 атаулы 944 кітап пен 54 газет, журналдар берілді. Қоғамдық кітапхананың құрылуна бір жыл толғанда ақылы жазылушылардың саны 130 оқырман болса, ал ақысыз қызмет көрсететін оқу залдарында бос орын болмады. семей қоғамдық кітапхананың қаржысы жыл сайын облыстық статистикалық комитеттен, қалалық дума кештерден концерттерден кітапханаға жазылушылардан сауда төлемдерінен, жеке адамдардан бөлінген қаржы есебінен толықтырылып отырды.

2-мәтін:

Торғай облысының кітапханалары

 Торғай облысында, Қостанай Ақтөбе уездеріндегі қоныстанушылары арасында жергілікті халықтар арасында ағарту жұмысымен негізінен „Бастауыш білім беру“ қоғамы шұғылданды. 1892 жылы „Бастауыш білім беру“ қоғамы Қостанай қаласында ақысыз кітап беретін халықтық оқу залын ашады. Осы жылы кітапхананың кітап қорында бастауыш білімнің таралуына көшіп келген орыс себепші болды. 1894 жылдары күнделікті кітапханаға 50-ден 100-ге дейін оқырман қатынап отырады. Кітапханада кітап қоры 467

атаулы 1120 даналар кітаптар болды.

 Кітапхана қызметкерлері оқырмандарға кітап беріп қана қоймай, оқулар жүргізіп отырады. Оқу залдарында оқырмандарға кітаптар ақысыз беріле бастайды. 1896 жылдары Қостанай қаласында қоғамдық ақылы және ақысыз халықтық кітапхана, оқу залы қызмет көрсете бастайды. 1897 жылы Ақтөбеде қалалық қоғамдық кітапхана ақысыз кітап беретін оқу залымен жұмыс істеді ал келесі жылы қалалық буржуазиялық қоғамның кітапханасы құрылды. Соңғысында кітапхана каталогы болып кытапхана ережесі бекітіледі. 1897 жылы Ақмола қаласында 50-дей кітапхана ашылып, ал 1913 жылы Қостанай қаласында 3 мың дана қоры бар қоғамдық кітапхана қызмет көрсете бастайды. Кітапханаға торғайдағы бастауыш білім беру қамқорлық қоғамы 1913 жылы 1320 сом 63 тиын, ал 1914 жылы 1342 сом, 32 тиын қаражат бөледі.

 3-мәтін:

Жетісу кітапханалары

 Жетісу облысының мекемесінде 1867-1868 жылдары 2 кластық училище және 12 ауыл мектептері болды. 1868 жылдың екінші жартысынан кітапханалар жұмыс істей бастайды. ХХ - ғасырдың басында верный қаласында бірнеше кітапханалар болды, олардың өз жеке кітап қорлары болған. Олар мұғалім сенариясында, ерлер және әйелдер гимназиясында, әскери госпитальдарда, қалалық ауруханаларда, мектептерде болады. 1886 жылғы 15 наурыздағы Жетісу облыстық ақпарат беттерінде Жетісу облысының әскери губернаторының мақаласы жарық көреді. Ол: Жалпы Орта Азия мемлекеті бойынша Түркістан иелігі жайында зерттелген ғылыми жұмысқа қажетті кітаптарды тек Ташкенттегі кітапханадан ғана табуға болады. Басқа уезд, облыстық кітапханаларда жалпы Түркістанға келген саяхатшылар үшін де өлке жайында маңызды деректер жоқ. Осындай келеңсіз жағдайларды болдырмай, алдын алу үшін Верный қаласында кітапхана құрып ондағы жинақталған кітап қоры Орталық Азия мемлекетіне қатысты болуы тиіс», деп жазады. Осындай талаптарға орай 1898 жылы Жетісу облыстық статистикалық комитеті жанынан кітапхана ашылады. жетісу облыстық статистикалық комитеті және оның мүшелері кітапхана арқылы үлкен қоғамдық және мәдени ағарту жұмыстарын жүргізді. Кітапхананың ашылуы Верный, Жетісу қалалары жалпы барлық Қазақстан үшін мәдениет тарихында ең маңызды бет болады. Кітапхана қорына жүйелі түр де Жетісу өлкесіне, оның табиғат байлықтарына арналған әдебиеттер толықтырылып отырады. СОСК кітапханасының өзегі Кульджинск кеңсесі жанында орналасқан Орталық Азия кітапханасының кітаптары болған. 1871 1881 жылғы аралықтағы орыс-қытай соғысы кезінде, 1879 - жылы Кульджинск кеңсесінің кітапханасы 1878 жылы Жетісу облыстық статистикалық комитетіболып құрылған жетісу облыстық басқармасына сақтауға өткізілінеді, кейіннен 1887 - жылғы жер сілкінісінен кейін көптеген кітаптары жоғалып кетеді.

1-топқа:

Семей облысының кітапханалары

 Семей қоғамдық кітапханасы Революцияға дейінгі Қазақстанда өзінің қызметі

бойынша бірден бір үлкен кітапхананың бірі - Семей қоғамдық кітапханасы 1883 жылғы 22 қыркүйекте ашылады. Семей қоғамдық кітапхананы ұйымдастыруды қолдаушы, генерал губернатор А.П. Проценко кітапханаға көлемді ғылыми және көркем әдебиеттерді сыйлыққа беріп, кітапхананың материалдық жағдайын жақсартуға тұрақты қамқорлық жасап отырған.

 Сонымен бірге кітапхана тағдырына алаңдатушылық білдірген статистикалық комитеттің мүшелері - П.Е. Маковецкий, Н.И. Петухов, Н.Г. Чернышевскийдің шәкірті, ұлы ақын Абай Құнанбаевтың досы - П.Е. Михаэлис араласып, көмектесіп отырады. Қоғамдық кітапхана қаражаты статистикалық комитеттің қаржы есебінен, жәрдем берушілердің, жеке адамдардың көмегімен толықтырылып отырды. Мысалы, далалық өлкесінің генерал - губернаторы кітапхана қорына 1500 сом қаржы бөлді. Сол бөлінген қаржыға кітап қорына Ч. Дарвиннің шығармаларымен толықтырды. 1883 жылғы 1 желтоқсанда кітапхананың алғашқы каталогы ұйымдастырылады. Каталог мазмұнында 272 данадан тұратын 174 атаулы әртүрлі шығармалар мен 45 атаулы мерзімді шығармалар енгізілінеді.

 Бір жылдан кейін қоғамдық кітапхана қызметкері - А.И. Зверев екінші жүйеленген каталог даярлап баспаға өткізеді. Бұл каталогта 602 атаулы 944 кітап пен 54 газет, журналдар берілді. Қоғамдық кітапхананың құрылуына бір жыл толғанда ақылы жазылушылардың саны 130 оқырман болса, ал ақысыз қызмет көрсететін оқу залдарында бос орын болмады. Семей қоғамдық кітапхананың қаржысы жыл сайын облыстық статистикалық комитеттен, қалалық дума, кештерден, концерттерден, кітапханаға жазылушылардан, сауда төлемдерінен, жеке адамдардан бөлінген қаржы есебінен толықтырылып отырды.

2-мәтін:

Торғай облысының кітапханалары

 Торғай облысында, Қостанай, Ақтөбе уездеріндегі қоныстанушылары арасында жергілікті халықтар арасында ағарту жұмысымен негізінен „Бастауыш білім беру“ қоғамы шұғылданды. 1892 жылы „Бастауыш білім беру“ қоғамы Қостанай қаласында ақысыз кітап беретін халықтық оқу залын ашады. Осы жылы кітапхананың кітап қорында бастауыш білімнің таралуына көшіп келген орыстар себепші болды. 1894 жылдары күнделікті кітапханаға 50-ден 100-ге дейін оқырмандар қатынап отырады. Кітапханада кітап қоры 467

атаулы 1120 дана кітаптар болды.

 Кітапхана қызметкерлері оқырмандарға кітап беріп қана қоймай, оқулар жүргізіп отырады. Оқу залдарында оқырмандарға кітаптар ақысыз беріле бастайды. 1896 жылдары Қостанай қаласында қоғамдық ақылы және ақысыз халықтық кітапхана, оқу залы қызмет көрсете бастайды. 1897 жылы Ақтөбеде қалалық қоғамдық кітапхана ақысыз кітап беретін оқу залымен жұмыс істеді,ал келесі жылы қалалық буржуазиялық қоғамның кітапханасы құрылды. Соңғысында кітапхана каталогы болып, кітапхана ережесі бекітіледі. 1897 жылы Ақмола қаласында 50-дей кітапхана ашылып, ал 1913 жылы Қостанай қаласында 3 мың дана қоры бар қоғамдық кітапхана қызмет көрсете бастайды. Кітапханаға Торғайдағы «бастауыш білім беру қамқорлық қоғамы» 1913 жылы 1320 сом 63 тиын, ал 1914 жылы 1342 сом, 32 тиын қаражат бөледі.

 3-мәтін:

Жетісу кітапханалары

Жетісу облысының мекемесінде 1867-1868 жылдары 2 кластық училище және 12 ауыл мектептері болды. 1868 жылдың екінші жартысынан кітапханалар жұмыс істей бастайды. ХХ ғасырдың басында Верный қаласында бірнеше кітапханалар болды, олардың өз жеке кітап қорлары болған. Олар мұғалім сенариясында, ерлер және әйелдер гимназиясында, әскери госпитальдарда, қалалық ауруханаларда, мектептерде болады. 1886 жылғы 15 наурыздағы Жетісу облыстық ақпарат беттерінде Жетісу облысының әскери губернаторының мақаласы жарық көреді. Ол: «Жалпы Орта Азия мемлекеті бойынша Түркістан иелігі жайында зерттелген ғылыми жұмысқа қажетті кітаптарды тек Ташкенттегі кітапханадан ғана табуға болады. Басқа уезд, облыстық кітапханаларда жалпы Түркістанға келген саяхатшылар үшін де өлке жайында маңызды деректер жоқ. Осындай келеңсіз жағдайларды болдырмай, алдын алу үшін Верный қаласында кітапхана құрып ондағы жинақталған кітап қоры Орталық Азия мемлекетіне қатысты болуы тиіс», деп жазады. Осындай талаптарға орай 1898 жылы Жетісу облыстық статистикалық комитеті жанынан кітапхана ашылады. Жетісу облыстық статистикалық комитеті және оның мүшелері кітапхана арқылы үлкен қоғамдық және мәдени-ағарту жұмыстарын жүргізді. Кітапхананың ашылуы Верный, Жетісу қалалары жалпы барлық Қазақстан үшін мәдениет тарихында ең маңызды бет болады. Кітапхана қорына жүйелі түрде Жетісу өлкесіне, оның табиғат байлықтарына арналған әдебиеттер толықтырылып отырады. СОСК кітапханасының өзегі Кульджинск кеңсесі жанында орналасқан Орталық Азия кітапханасының кітаптары болған. 1871-1881 жылғы аралықтағы орыс-қытай соғысы кезінде, 1879 жылы Кульджинск кеңсесінің кітапханасы 1878 жылы Жетісу облыстық статистикалық комитетіболып құрылған Жетісу облыстық басқармасына сақтауға өткізілінеді, кейіннен 1887 жылғы жер сілкінісінен кейін көптеген кітаптары жоғалып кетеді.