Ұқсатымдылық, талғам және сән. Қазақ тілі, 5 сынып, дидактикалық материал. 4 сабақ

Бөлім/Тақырып

2-бөлім: Киіну. Сән. Талғам.

Сабақтың оқу мақсаттары

О6 Оқылым стратегияларын қолдану. Оқылым стратегияларын қолдану: жалпы мазмұнын түсіну үшін оқу, нақты ақпаратты табу үшін оқу.

Ойлау дағдыларының өлшемі

Талдау

Оқушыға берілетін тапсырма

Оқушыларға «Сән. Талғам» тақырыбында мәтін беріледі.

Оқылым тапсырмасы

ТЖ.

1-топ. «Әңгіме пирамидасын» құрады. Шарты: Топ мүшелері пікірін плакаттың өз жағына жеке жазып, ортада талқылап ортақ мәтін қалыптастырады. Топтың әр мүшесі таратылған флипчарт қағазға тапсырмаға байланысты жеке өз ойларын жазады. Қағазды бұру арқылы бір-бірінің жауабымен танысады. Жауаптарымен танысып, ортақ пікірді қағаз ортасына жазып, ойларын қорғайды.

Бағалау критерийі:

Өз ойын нақты жаза білуі;

Өз ойын жазғанда 2 мақал-мәтел, 2 фразеологизм қолдана алуы;

Қорытынды ойды дәлелмен жазу.

2-топ. «Төрт сөйлем» тәсілімен орындайды. Шарты: 4 сөйлемнен тұратын мәтін жазады.

1. Пікір. Тыңдаған мәтін бойынша өзіндік пікірін бір сөйлеммен жазады.

2. Дәлел. Өз пікірін бір сөйлеммен дәлелдейді.

3. Мысал. Пікірін өмірмен байланыстырып, мысал келтіреді.

4. Қорытынды. Тақырып бойынша қорытынды шығарады.

Бағалау критерийі:

Ойды жүйелеп, бір сөйлеммен толық жеткізе білу;

Әр сөйлемді құрмалас сөйлем түріне келтіруі.

3-топ. «Даналық ағашы» әдісі бойынша тапсырма орындайды.

Шарты: Ағашты мәтін деп алса, бұтақтарына көтерген мәселелерін, жапырақтарына ақпараттарды жазады. Топпен айтылым жасайды.

4-топ. Сарапшылар бағалайды.

Берілген тапсырмаларды оқушылар топтық формада орындайды.

Ж. Мәтінмен жұмыс. Нұсқаулықтар.

1) Жалпы мәтіннің мазмұнын түсіну үшін оқу

Мұғалім оқушыларға мәтінді өз бетімен толық оқу үшін уақыт береді. Оқушылар оқиды. Олардың мәтін мазмұнын қаншалықты деңгейде түсінгенін байқау үшін тапсырма беріледі.

Ж. Оқушылар мәтін не туралы екенін білу үшін мәтінге 2 минутта көз жүгіртіп шығады. Сұрақтар:

- Мәтінде не туралы айтылған?

- Қандай ой айтылады?

2) Нақты ақпаратты табу мақсатындағы оқу

Мұғалім оқушыларға мәтіннен нақты ақпаратты табуға бағытталған сұрақтар ұсынады. Оқушылар сұрақтар бойынша мәтіннен жауабын табады.

– Ең негізгі ақпарат қайсысы деп ойлайсыз?

– Автор қандай ой ұсынады?

– Қорытындысында не айтады?

Топ мәтіндері.

1-топ. Киімді дұрыс таңдай біліңізАдам көркі – шүберек. Сіздің әдемі көрінуіңіз, ең алдымен, киген киіміңізге байланысты.Дегенмен, адам өзінің талғамына сүйенуі керек. Кейде шкафтың есігін ашып қалсаң, үстіңе ілетін бір дені дұрыс киім таппай әбігерге түсесің. Бұндай жағдай барынша жиі болады. Шалбарлар толып жатыр, ал мына жейдемен сәйкес келетін ешқайсысы жоқ!..Сондықтан, ең алдымен, жүрегіңіз қалаған стильді анықтап алыңыз! Әр түрлі жерлерге киіп баратын киімдеріңізді жұбымен алғаныңыз жөн.Тізім жасаңыз. Алдымен өзіңіз қызығатын киімдердің тізімін жасап алыңыз, сосын өзіңізде бар киімдерді қайтадан қарап шығыңыз. Қолыңыздағы тізімге сүйене отырып, қай киімді қалдырып, қай киімді лақтырып тастау керектігін анықтаңыз. 1-2 жыл бойы киген киіміңізді ойланбастан лақтыруға болады.Киімнің қымбатынан бұрын, өзіңізге үйлесетінін таңдаңыз.Киімнің түсін жыл мезгіліне сәйкестендіріп алғаныңыз жөн. Басты қағидасы – түстердің өзара сәйкес келуі. Тағы бір қатаң қағида: бір үлгіде үш түстен артық түс болмағаны жөн. Ал, егер киіміңіз алабажақ не әртүрлі түстен болса, онда аксессуарыңыз бір ғана түстен болсын. Киімді мүсініңізге сай таңдағаныңыз дұрыс. Мүсіні әдемі адамдарды көргенде, еріксіз күрсініп, "Шіркін, менің де мүсінім осындай болса ғой!.." деп армандаумен шектелеміз. Бар мәселе – мүсін мінсіздігінде емес, бар мүсініңізді пайдалана алуыңызда. 

2-топ. Әдемілік – талғам жемісіҚыз бала 14-15 жасқа жетісімен-ақ бой түзей бастайды. Үсті-басын таза ұстап, сәнді киінуге, өзінің есейгенін сезіп, айналасындағыларға әдемі, сымбатты көрінуге тырысады. Осы айтылғандар – шаш күтімі, бет, тіс күтімі, сияқты кісіге ажар беретін косметикалық-гигиеналық атрибуттар. Бойжеткенге сырт келбетке қарау, оған уақыт табу, киім киюде өзіндік өрнегіңді іздеуге ұмтылу, бет-ауызға шетелдік опа-далапты жаға салудан әлдеқайда қиын. Модаға сай киіну – қымбат киімдерің болсын деген сөз емес: ол – азғана киімнің болып, соны ұқыптылықпен, орны-орнымен, сәнімен киіну, яғни үстіндегісінің бәрі бір-бірімен үйлесіп тұрсын деген сөз. Қыз баланың талғаммен киінуінің бір сыры – өз тұрқының кейбір табиғи кемістігін жасырып, жақсы жағының бәрін айқын көрсете алатындай, яғни моданы өзіне бейімдей ала білуінде. Көрік деген тек әсемдік, әдемілік деп түсіндірілсе, онда ол жансыз бұйым ғана болар еді. Қадыр Мырза Әлінің қанатты сөздерінде «Әдемі қыз – көзіңе жақын, әдепті қыз – көңіліңе жақын» деген сөздер бар. Әлбетте, қазіргі кезеңде әдепті болып, елдің көркіне айналу – кез-келген жанның қолынан келе бермейтіні де ақиқат. Бүгінгі күні ана тәрбиесімен бірге көше тәрбиесі де әсер етуде. Қызды да, ұлды да орта тәрбиелейді. Ата-ана жеңілтектіктен бойларын аулақ ұстауға, қыздарға тән ізеттілік пен инабаттылықты бойларына сіңіріп, өсіруге тырысуда. 3-топ. Өз орнын тапқан жарасымдылық

Күлкінің қымбат екенін ұғындырып, «Жігіттің күлегеші – атының соры, қыздың күлегеші – бақытының соры» деп тәрбие беруде. Бұдан шығатын қорытынды: қыздың сыры ішінде болып, жұмбақ қалпын берік ұстанғаны абзал. Осы орайда ақын Қадыр Мырза Әлі:  «Қыздың сыры – шөлдің суы сияқты, тереңде ғой, тереңде ғой, тереңде» десе, қоғам қайраткері Мұхтар Шаханов: «Мағынасыз жылтырақты сақтамайды ел еске, шын сұлулық тереңдікте емес пе?» дейді. Барлығының түйіні бір тереңдік – ақыл, парасат, ұстамдылық.Өзге жұрттың жылтырағына қызығып, оны талғаусыз қабылдай беру қашан да ұлт бітімі үшін жақсылық әкелмейді. Қаракөз қарындастарымыз әрқашан ақылды, арлы, ибалы болса, әсем де сүйкімді көрінеді. Өйткені «Өңді қыздың бәрі жөнді қыз бола бермейтіні» сияқты адамның қымбаты ақылы мен ары арқылы айқындалады. Адамның сыртқы сымбаты мен ішкі қымбаты қабысса ғана, жарасымдылық өз орнын табады. Заттар өмірлік құндылыққа ие бола алмайды: сән өзгереді, киім тозады, машиналар сынады, телефондар жоғалады. Жаңа заттарды қуалау – тұлғаны қызықсыз, шектелген адамға айналдыруы мүмкін.Жеке жұмыс. Оқылымнан кейінгі тапсырма

Мәтіндегі негізгі ақпараттарды қазіргі өмірмен байланыстыра отырып, өз мәтініңізді жазу тапсырылады.

Қолдануға ұсынылатын сөздер:

Ұқсатымдылық, менің ойымша... «Сыпайы тоңбайды, қалтырайды» дегендей,... Ретімен киіне білсек,... «Біреу тойып секіреді, біреу тоңып секіреді» демекші,... Қорытындылай келе...

Бағалау критерийі:

• Белгілі бір жанрда мәтін құрастыра алады;
• Құрылымы сақталған;
• Сауатты жазады (3 қате есептелмейді).

Бағалау критерийі

• Мәтінді түсінгендігін, зерттегендігін көрсетеді;
• Жұмысты нұсқаулыққа сай орындайды;
• Мәтіннің тақырыбы мен идеясын ашады;
• Жүйелі (кіріспе бөлім, негізгі бөлім, қорытынды бөлім)айтылым жасайды.