3.Қазақ тілі_3-сынып_6-бөлім_Өмірбаян жазу_Дидактикалық материал

Бөлімі: Атақты тұлғалар

Сабақ тақырыбы: Өмірбаян жазу

Қосымша №1

Мінез бен ақыл жарасса – адамгершілік ұтады.

Мінез – жанның айнасы.

Адам мақсатына өзін-өзі жетілдіру арқылы жетеді.

Мінсіз дос іздеген, доссыз қалады.

Қосымша №2

Қосымша №3

 1-топ:

 Қасиетті қазақ даласы талай ұлы ғұламаларды дүниеге алып келді. Солардың бірі – күллі әлемге танымал ұлы жерлесіміз____Әбу Насыр әл-Фараби.

 Әл-Фараби түрік тайпасы...., дәулетті бір ортасынан шыққан. Бұған дәлел оның толық аты жөнінде «Тархан» деген атау.... болуы. «Тархан» сөзінің мағынасы, біріншіден, түркі халықтарынан шыққандығын бірлессе, екіншіден, қағандарға жақын бай, шонжарлар ортасына жататынын көрсетеді, «тархан» сөзі- «патшазада» мағына... білдіреді.

  Әл-Фараби 870 жылы Сыр бойындағы Арыс өзені Сырға барып құятын өңірдегі, Фараб қаласы.... дүниеге келді. Фараби.... толық аты-жөні Әбу-Насыр Мұхаммед Иби Мұхаммед ибн Ұзлағ ибн Тархан Әл-Фараби, яғни әке... Ұзлағ арғы атасы Тархан.

 Туған жері қазақ.... ежелгі қаласы Отырарды араб.... Барба-Фараб деп атап кеткен, осыдан барып ол Әбунасыр Фараби, яғни Фарабтан шыққан Әбунасыр атанған. Бұл қаланың орн.... қазіргі Шәуілдір ауданы, Шымкент облысының территориясында. Сол түста өмір сүргендердің қалдырған нұсқаларына карағанда, Отырар қаласы IX ғасырда тарихи қатынастар мен сауда жолдар........ торабындағы аса ірі мәдениет орталық.... болған.

 2-топ:

 Әл Фараби заманында бүкіл Орта Азия мен Түркістан Араб халифатының ықпалында болған. Соған байланысты қала халқы сауда саттық мәселесінде ислам қалыптасып, дамуына зор үлес қосқан араб парсы түркі тілдерін қатар қолданған. Соның ішінде рухани, ғылыми тіл араб тіл болған. Сондықтан осы қалада сауат ашып, осы қалада білімге, ғылымға деген құмарлығы оянған Әл Фараби.... осы үш тілді жетік білуі заңдылық еді. Ол кейін білім ғылым іздеп, көп жер.... аралайды. Ақыры сол кезде әлем... ғылым дүниесінің орталық.... болған Бағдад... келіп, сонда тұрақтап қалады. Сол кездің әйгілі ғалымдарымен кездесіп, олармен сырлас болады. Одан кейін грек латын санскрит және басқа тілдерді үйренеді. Ол астрономия, астрология, математика, логика, музыка, медицина, табиғат ғылымдары, социология, лингвистика, поэзия, риторика, философия ғылымдарына үлес қосқан.

 3-топ:

 Музыка өнердің барлық белгілі формасынан асып түсті, тіпті Әл-Фараби «Музыка туралы үлкен кітап» жазды. 

 Әл-Фараби музыка туралы ежел... ғалымдар... еңбектерін зерттей отырып, өзінен бұрынғылардың музыкадағы барлық мәселелер мен проблемалар сұраныс қылынған көлемде толық зерттелмегенін анықтаған.  Әл-Фарабиді дүниеге танытқан музыка теориясына арналған «Музыканың үлкен кітабы» атты еңбе.... Ғұлама бұл еңбегінде математика... тəсілдерді пайдалану арқылы музыкал... дыбыстарды тұңғыш рет қағаз бетіне түсіріп, нотаны алғаш дүниеге келтірді. Ол тек музыка теорияс... ғана емес музыкалық аспаптар... да қолдан жасап, сол аспаптар... керемет ойнайда білген екен. Қазақ домбырасын дүниеге келтірген асқан музыка зерттеуші... ұлы бабамыз Əбу Насыр əл-Фараби десек біз қателеспеген боламыз. Оған бірнеше ғылыми дəлелдер, Фараби жасаған музыкалық аспаптар түрі куə бола алады. Оның шебер орындаушылы... жөнінде шығыс халықтары арасында күні бүгінге дейін айтылып жүрген көптеген аңыздар да бар.

 4-топ:

 ХХ ғасырдың екінші жартысынан бері қарай Қазақстан ғалымдары да ұлы ұстаздың бай мұра.... жинап, зерттеп тануға өз үлестерін қоса бастады. Қазір Қазақстан Ғылым академиясы.... кітапханасында Әл Фарабидің елу шақты еңбе.... бар. Олардың ішінде басқа тілге аударылмаған, ғалымдар арасында осы күнге дейін белгісіз болып келген: «Геометриялық сызықтар жасаудың әдістері», «Астрология», секілді аса ірі туындылары бар. Өмірінің соңына қарай Әл Фараби Мысыр, Шам, Халеб қалаларын.... болып, ақырында Шам шахарын.... келіп, сонда тұрақтайды. 950 жылы Шам қаласында қайтыс болады. Оның денесі Шам шахарының Кіші қақпа (Баб ас Сағир) жағындағы зират... қойылады

 Ұлы Бабамыз Аристотельдің философиясын дамыта отырып, өз тарапынан да «Ғалымдардың шығу...», «Кемеңгерлік меруеті», Ізгі қала тұрғындарының көзқарасы, «Ақылдың мәні туралы», т. б. көптеген философиялық еңбектер жазған.

 Фараби ғылым... негізін қалаған «Екінші ұстаз!»

Қосымша №4

Қосымша №5