Қараңғы энергия. Физика, 11 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақмерзімді жоспар бөлімі:

Космология

Мектеп: НЗМ Семей

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні: Мамадилова З.К.

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы: №58

Қараңғы энергия

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме):

11.9.1.5 – Ғалам мен қараңғы энергияның үдеуіне қатысты дауларды талқылау;

Сабақ мақсаттары:

Оқушылар:

1. Ғаламның Үлкен жарылыс нәтижесінде пайда болуын растайтын теорияны сипаттайды және осы теорияны қолдайтын нақты дәлелдерді келтіреді

2. Қараңғы энергияның мен қараңғы материяның айырмашылығын талқылау;

Бағалау критерийлері

Оқушылар

Галактиканың құрылымын және құрамын сипаттайды;

Ғалам мен қараңғы энергияның үдеуіне қатысты дауларды талқылайды;

Ғаламның жалпы энергетикалық үлесін түсінеді, сипаттайды

 Тілдік мақсаттар

Пәнге тән Лексика және терминология:

Пәндік лексика және терминология:

Диалог үшін пайдалы баянды сөйлемдер:

Ғалам... тұрады.

Үлкен жарылыс теориясының дәлелдері...

Хаббл Заңының тұжырымдамасы...

Ғаламның ұлғаюы теориясының кемшіліктері.....

Құндылықтарды дарыту

Адамгершілік

Нәтижелі қарым-қатынас дағдысын дамыту, сыныптастарының көзқарастық пікірлеріне сыйластықпен қарау

Тақырыптың шешуші сәттерін жұптық және топтық талқылау кезіндегі құндылықтарды дарыту

Пәнаралық байланыстар

Математикамен байланыс: формулалармен жұмыс, сандардың стандарт түрі, физикалық шамалар мен өлшем бірліктері.

Негізгі дағдылар

Сұрақтарды шешу және күнделікті өмірмен байланыс пен мысладар келтіру арқылы зерттеу дағдыларын дамыту.

Топта жұмыс пен өзара байланыс арқылы әлеуметтік дағдыларды дамыту, сыныптастарының көзқарасын құрметтеу.

Бастапқы білім

Ғаламның объектілері: галактика, жұлдыз, қара құрдым, планета, Үлкен жарылыс теориясы, Әлемнің эволюциясының кезеңдері.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Мұғалім оқушыларды қарсы алады және оларға бекітудің шынайылығы мен жалған екендігін жеке бағалауды ұсынады.

Ой бөлісу:

Үлкен жарылыстың стандартты моделіне сәйкес, Ғалам дамуда, өзгеруде және кеңеюде.

• Сұрақ: Ғалам мәңгі кеңейе бере ме?
• Гравитацияның Ғаламның кеңеюіне әсері жөнінде қандай болжамдарыңыз бар?

• Ғаламның қисық сызығы
• Критикалық тығыздық
• Ғаламның тығыздығы

Қараңғы энергия – ғарыштық үдеу

1998 жылы Соль Перлмуттер басқарған ғалымдар тобы мен Брайан Шмидт пен Адам Рис бастаған екінші топ үлкен тосынсый туралы хабарлады. Гравитация бүкіл ғаламда басым күш болып саналды және уақыт өткен сайын ғаламның кеңеюі баяулауы керек деп есептелді.

Бірақ өте Ia-типтегі жаңа жұлдыз өлшеулері күтпеген жерден өте алыстағы жаңа жұлдыздардың күткеннен гөрі нашар екенін көрсетті. Яғни, олардың үлкен d қашықтығы, олардың төмен жарықтығымен анықталса, жылдамдығы өлшенген z арқылы анықталады, Хаббл заңына сәйкес күтілгеннен аз болды.

Бұл нәтиже жақын галактикалар бізден әлдеқайда алыс орналасқан галактикалар тезірек қозғалады дегенді білдіреді және бұл Ғаламның кейінгі дәуірлерде кеңеюі дегенді білдіреді.

Ғаламның кеңеюіндегі бұл үдеу (массалар арасындағы гравитациялық тартылыс салдарынан күтілетін баяулаудың орнына) шамамен 7 миллиард жыл бұрын басталған сияқты.

Космологиядағы қараңғы энергия - бұл Хаббл заңының бұзылуында көрінетін құбылыс: Ғалам жылдамдықпен емес, үдеумен кеңейеді.

Қараңғы энергия табиғаты

Қараңғы энергияның мәні - бұл пікірталас. Ол өте біркелкі таралған, тығыздығы төмен және тартылысты қоспағанда, белгілі бір негізгі өзара әрекеттесу түрлері арқылы айтарлықтай әсер етпейтіні белгілі. Қараңғы энергияның гипотетикалық тығыздығы тым жоғары емес болғандықтан, оны зертханалық тәжірибе арқылы анықтау екіталай (мұндай ашылулар туралы бұрын-соңды айтылған болса да). Қараңғы энергия Ғаламға осындай әсер етуі мүмкін (барлық энергияның 70% құрайды), өйткені ол бос кеңістікті біркелкі толтырады.

Ғаламдағы жалпы энергияның үлесі (шамамен)

Қараңғы материя

Қараңғы материя деп аталатын Ғаламдағы жарықсыз заттардың едәуір мөлшері, әдетте, ауырлық күшінің әсерінен әрекет етеді, бірақ көрінетін жеткілікті жарық сіңірмейді немесе шығармайды.

Қараңғы энергияның мәнін түсіндірудің екі нұсқасы бар:

Қараңғы энергия - бұл космологиялық тұрақты -Ғаламның кеңістігін біркелкі толтыратын тұрақты энергия тығыздығы (басқаша айтқанда: нөлдік емес вакуумдық энергия орналастырылған)

Қараңғы энергия - бұл белгілі бір квинтессенция - динамикалық өріс, оның энергия тығыздығы кеңістік пен уақытта өзгеруі мүмкін.

 Екі нұсқа арасындағы түпкілікті таңдау уақыттың өзгеру жылдамдығын түсіну үшін Ғаламның кеңею жылдамдығын дәлме-дәл өлшеу қажет.

Ғаламның кеңею жылдамдығы күйдің космологиялық теңдеуімен сипатталады. Қараңғы энергияға арналған күй теңдеуін шешу қазіргі заманғы бақылаушы космологияның маңызды мәселелерінің бірі болып табылады.

Қараңғы энергия сонымен қатар ғаламның жасырын массасының маңызды бөлігі болуы керек.

Кестені қолдана отырып, оқушылардың тақырыпты меңгеру деңгейін бағалау бойынша Рефлексия.

Мұғалім үшін! Бұл кесте қиындықтарды анықтауға және одан әрі оқуды ұйымдастыруға арналған.

Оқушылар пікір бөлісу кезінде бір-бірінің жауаптарына түсініктеме бере алады. Дұрыс пікірлер де тіркеледі.

Қалыптастырушы бағалау

• Біздің галактикамыздың пішіні қандай ?

• Ғаламның теріс қисық сызығы туралы не білесің?

• Ғаламның тығыздығы қандай?

• Қараңғы материя деген не?

• «Қараңғы энергия – ғарыштық үдеу» құбылысына сипатта

• Қараңғы энергияның мәнін түсіндірудің қандай екі нұсқасы бар?

• Ғаламдағы қараңғы энергияның үлесі қандай?

Ү/ж: https://www.youtube.com/watch?v=6SGyrU5wHC0

-ссылка арқылы өтіп, видеоматериалмен танысыңдар. Дәптерлеріне «Ғалам мен қараңғы энергияның үдеуі» туралы қысқаша конспект жазу

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Қолдауды талқылау мен, оқушылардың өзара консультация жасау арқылы, мұғалімнің жеке кері байланысы арқылы. Оқушыларға кестені толтыруға мүмкіндік беретін мәтіндер ұсынылады. Топтарда құрастыру кезінде олар зерттелген материалды тағы да талқылайды,содан кейін айқас сауалнама мен рефлексия кезінде білімді меңгеруді тексереді.

Өзара оқытуды бақылау, мәтінмен жұмыс кезінде сұхбат жүргізу, сондай-ақ айқас сауалнаманы бағалау арқылы.

Жағымды психологиялық орта құру, оқушылардың жас ерекшеліктерніе сәйкес тапсырмалар қолдану.

Қызмет түрлерінің ауысуы.

Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Қиындық туындаған оқушыларға консультация беруді, топ жұмысын ұйымдастыру, қосымша ақпаратпен бөлісу

Барлық оқушылар:

Көпшілік оқушылар:

Кейбір оқушылар:

Ғаламның Үлкен жарылыс нәтижесінде пайда болуын растайтын теорияны сипаттайды және осы теорияны қолдайтын нақты дәлелдерді келтіреді

Қараңғы энергияның мен қараңғы материяның айырмашылығын талқылайды

Үлкен жарылыс теориясының дәлелдерін тізіп, түсініктеме бере алады;

Ғаламның қазіргі модельдерін атайды;

Үлкен Жарылыс теориясы бойынша әлемнің моделін және Ғаламның ұлғаю Моделін (Фридман моделі) сипаттай алады.

Сабақбойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қолжеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақжоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?