Ғаламның үдемелі кеңеюі. Физика, 11 сынып, қосымша материал.

Әлемнің ұлғаюы. Үлкен жарылыс теориясы.

Оқу мақсаты:

11.9.1.6 – Астрономиялық бақылаулар негізінде Ғаламның кеңеюі туралы болжамдарды талқылау;

Бағалау критерийлері:

• Галактиканың құрылымын және құрамын сипаттайды;
• галактикалардың алыстау жылдамдығының Хаббл тұрақтысымен байланысын түсіндіреді;
• Әлемнің Үлкен жарылыс нәтижесінде пайда болуын растайтын теорияны сипаттайды және осы теорияны қолдайтын нақты дәлелдерді келтіреді

Оқушыға нұсқаулық:

Физика 11-сынып (С.Тұяқбаев, Ш.Насохова, Б. Кронгарт, В.Кем, В. Загайнова) оқулығынан §12.1-12.3 параграфтарын мұқият оқып, төменде берілген тапсырмаларды орындаңдар

Тапсырма 1. https://twig-bilim.kz/ru/film/big-bang-theory -ссылка арқылы өтіп, видеоматериалмен танысыңдар. Дәптерлеріне «Үлкен жарылыс» туралы қысқаша конспект жазып алыңдар.

Тапсырма 2. Келесі ссылкалар https://www.youtube.com/watch?v=_XWxyrJyzog , https://www.youtube.com/watch?v=drtduoygHiI арқылы өтіп, видеоматериалдармен танысып, Құс жолы туралы конспект жазып алыңдар https://www.youtube.com/watch?v=3gIyFZCux1w -

ЭТО САМАЯ БОЛЬШАЯ ЗВЕЗДА ВО ВСЕЛЕННОЙ

Төмендегі тапсырмаларды орындаңыз

• Біздің галактикамыздың пішіні қандай ?

• Парсек дегеніміз не?

• Хаббл заңын тұжырымдаңыз

• км/(cМпк) өлшем бірлігі қай шаманың өлшем бірлігі ? Формуласы арқылы түсіндіріңіз

• Егер галактиканың қашықтау жылдамдығы 1000 км/с болса, осы галактикадан Әлемге дейінгі қашықтық қандай ? Хаббл тұрақтысы 75 км/(cМпк); 1 пк=3,1·10³ км.

• Жиырмасыншы ғасырдың басында екі астроном Кертис пен Шепли қандай мәселе бойынша дауласты?

• Кертис пен Шеплидің дауын кім шешті және шешімі қандай болды?

• Үлкен жарылыс теориясына сипаттама беріңіз

• Неліктен кейбір галактикалар басқаларына қарағанда тезірек қозғалатындай көрінеді?

[3]

(ii) Алыс жатқан галактиканың алыстау жылдамдығы галактиканың арақашықтығына тəуелді графигінен Хаббл тұрақтысының мəнін қалай анықтауға болатынын көрсетіңіз.

[1]