Ғаламның үдемелі кеңеюі. Физика, 11 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақмерзімді жоспар бөлімі:

Космология

Мектеп: НЗМ Семей

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні: Мамадилова З.К.

Сынып: 11

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы: №59

Ғаламның үдемелі кеңеюі

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары (оқу бағдарламасына сілтеме):

11.9.1.6 – Астрономиялық бақылаулар негізінде Ғаламның кеңеюі туралы болжамдарды талқылау;

Сабақ мақсаттары:

Оқушылар:

1. Ғаламның Үлкен жарылыс нәтижесінде пайда болуын растайтын теорияны сипаттау және осы теорияны қолдайтын нақты дәлелдерді келтіру

2. Ғаламның кеңеюі туралы болжамдарды талқылау;

Бағалау критерийлері

Оқушылар

• Галактикалардың алыстау жылдамдығының Хаббл тұрақтысымен байланысын түсіндіреді;
• Ғаламның Үлкен жарылыс нәтижесінде пайда болуын растайтын теорияны сипаттайды және осы теорияны қолдайтын нақты дәлелдерді келтіреді
• Астрономиялық бақылаулар негізінде Ғаламның үдемелі кеңеюі туралы болжамдарды талқылайды

 Тілдік мақсаттар

Пәнге тән Лексика және терминология:

Пәндік лексика және терминология:

Диалог үшін пайдалы баянды сөйлемдер:

Ғалам... тұрады.

Үлкен жарылыс теориясының дәлелдері...

Хаббл Заңының тұжырымдамасы...

Ғаламның ұлғаюы теориясының кемшіліктері.....

Құндылықтарды дарыту

Адамгершілік

Нәтижелі қарым-қатынас дағдысын дамыту, сыныптастарының көзқарастық пікірлеріне сыйластықпен қарау

Тақырыптың шешуші сәттерін жұптық және топтық талқылау кезіндегі құндылықтарды дарыту

Пәнаралық байланыстар

Математикамен байланыс: формулалармен жұмыс, сандардың стандарт түрі, физикалық шамалар мен өлшем бірліктері.

Негізгі дағдылар

Сұрақтарды шешу және күнделікті өмірмен байланыс пен мысладар келтіру арқылы зерттеу дағдыларын дамыту.

Топта жұмыс пен өзара байланыс арқылы әлеуметтік дағдыларды дамыту, сыныптастарының көзқарасын құрметтеу.

Бастапқы білім

Ғаламның объектілері: галактика, жұлдыз, қара құрдым, планета, Үлкен жарылыс теориясы, Әлемнің эволюциясының кезеңдері.

Сабақ барысы

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Оқу мақсатын жариялау.

Ой бөлісу:

Үлкен жарылыстың стандартты моделіне сәйкес, Ғалам дамуда, өзгеруде және кеңеюде.

• Сұрақ: Ғалам мәңгі кеңейе бере ме?
• Гравитацияның Ғаламның кеңеюіне әсері жөнінде қандай болжамдарыңыз бар?

Үлкен жарылыс теориясы

Ресурс: http://www.mysterylife.ru/modeli-vselennoj/teoriya-bolshogo-vzryva.html

"Ыстық әлемнің" моделі және үлкен жарылыс теориясы

Белгілі болғандай, 1929 американдық астрон Эдвин Хаббл (1889-1953) галактикалардың көпшілігі бізден аластайды, ал галактика (Хаббл Заңы) одан әрі орналасқан сайын жылдамырақ орналасқан. Бұл әлемнің жалпы кеңеюі ретінде түсіндіріледі, шамамен 15 млрд.жыл бұрын басталған. Галактика тек бір-бірінен алыстай бастаған кезде алыс өткен әлем қалай көрінді туралы сұрақ тұрды, тіпті бұрын.

Эйнштейннің салыстырмалылығының жалпы теориясына негізделген және әлемнің динамикасын сипаттайтын математикалық аппарат 1920-шы жылдары Виллем де Ситтермен (1872-1934), Александр Фридманмен (1888-1925) және Жорж Леметрмен (1894-1966), оның эволюциясының ерте дәуіріндегі әлемнің физикалық жағдайы туралы ештеңе білмейді. Әлемнің тарихында "кеңейтудің басы" деп санауға болатын белгілі бір сәттің бар екеніне тіпті сенімділік болған жоқ. Кеңейтілген әлемнің моделі (Фридман әлемі, стационарлы емес әлем)

Ресурс: http://www.mysterylife.ru/modeli-vselennoj/rasshiryayushhayasya-vselennaya.html

1922 жылы Кеңес физигі және математигі А. Фридман қатаң есептер негізінде Эйнштейннің ғаламының тұрақты, өзгермейтіндігін көрсетті. Бұл ретте Фридман екі жорамалы мынадай: әлемнің изотроптық және біртектілігі туралы. Әлемнің изотропными бөлінген бағыттардың болмауы, бүкіл бағыттар бойынша әлемнің бірдей болуы деп түсініледі. Әлемнің біртектілігі әлемнің барлық нүктелерінің бірдей түсініледі: біз олардың кез келген бақылау жүргізуге болады және барлық жерде изотропты әлемді көреміз.

Фридман космологиялық принцип негізінде Эйнштейн теңдеулерінің басқа да стационарлық емес шешімдер бар екенін дәлелдеді. Бұл ретте кеңістіктің өзін кеңейту туралы, яғни әлемнің барлық қашықтықтарын ұлғайту туралы әңгіме болды. Фридманның ғаламшары радиусы бар, және бетінің ауданы үздіксіз ұлғаяды.

• Хаббл заңы: Қызыл ығысу бойынша анықталғангалактиканың алыстау жылдамдығы оған дейінгі қашықтықтың өсуіне пропорционал
• υ = H×d
• υ = галактиканың алыстау жылдамдығы;
• H = Хаббл тұрақтысы;
• H = 2,33·10⁻¹⁸ с⁻¹ немесе H = 72 км / (с×Мпк)
• d = галактикаға дейінгі қашықтық.
• Хаббл заңы бойынша галактика неғұрлым алыс қашықтықта болса, соғұрлым тезірек алшақтайды және соғұрлым оның спектрі қызыл аймаққа ығысады.
• Хаббл заңы – Әлемнің ұлғаюын сипаттайтын космологиялық заң.

Бекіту сұрақтары

• Үлкен жарылыс теориясы туралы не айтасыз?
• Әлемнің үдемелі ұлғаюы жөнінде қандай теориялар бар?
• Әлемнің кеңеюі қандай заңға негізделген?
• Фридманның теориясы мен екі жорамалы қандай?
• Хаббл тұрақтысының физикалық мағынасы қандай?

Әлемнің жасын қалай анықтауға болады? Ол қаншаға тең?

Қалыптастырушы бағалау

• (а) Хаббл тұрақтысы нені білдіретінін сипаттаңыз:

Хаббл тұрақтысы галактикалардың алшақтау жылдамдығын білдіреді. Хаббл тұрақтысы бойынша галактика бізден 1Мпк қашықтықта болғанда 72 км /с жылдамдықпен алшақтайды.

(b) Галактиканың Жерден 8,0 10⁸ жж қашықтықта баяулау жылдамдығы 1,8 10⁴ км/с ретінде өлшенеді.

Бұл Хаббл тұрақтысының 73 км/(сМпк) мәні екенін көрсетіңіз :

D = 8,0 10⁸ жж = 8,0 10⁸ жж / 3.26 = 2.454 * 10⁸ пк

V = 1,8 10⁴ км/с

H = V/d = 1,8 10⁴ км/с / 2.454* 10⁸ пк = 73 км/(сМпк)

(с) (і) (b)-бөлімінде берілген Хаббл тұрақтысының мәнін қолданып, Әлемнің жасын анықтаңыз. Жауабыңызды жылмен беріңіз:

H = 73 км/(сМпк) = 2.33 10^-18 c^-1

t= d/V, H = V/d

t = 1/H = 1/2.33 10^-18 c^-1 = 4.29*10¹⁷c

4.29*10¹⁷c / 3.16* 10⁷c/жыл = 1.36*10¹⁰ жыл

Жауабы:Әлем жасы 13,6 млрд. жыл

(іі) (і)-бөлімінде жасалған тұжырымдаманы бағалау үшін, бір болжам ұсыныңыз

Хаббл тұрақтысының мәнің қолданып әлемнің жасын, планеталарға және өзге галактикаларға дейінгі қашықтықты, аспан объектілерінің қозғалыс жылдамдығын,қозғалу уақытын анықтау мүмкін. Оның көмегімен өзге галактикалар зерттелуі мүмкін.

Ү/ж: Жеке жұмысқа арналған мәтінді оқу

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Қолдауды талқылау мен, оқушылардың өзара консультация жасау арқылы, мұғалімнің жеке кері байланысы арқылы. Оқушыларға кестені толтыруға мүмкіндік беретін мәтіндер ұсынылады. Топтарда құрастыру кезінде олар зерттелген материалды тағы да талқылайды,содан кейін айқас сауалнама мен рефлексия кезінде білімді меңгеруді тексереді.

Өзара оқытуды бақылау, мәтінмен жұмыс кезінде сұхбат жүргізу, сондай-ақ айқас сауалнаманы бағалау арқылы.

Жағымды психологиялық орта құру, оқушылардың жас ерекшеліктерніе сәйкес тапсырмалар қолдану.

Қызмет түрлерінің ауысуы.

Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Қиындық туындаған оқушыларға консультация беруді, топ жұмысын ұйымдастыру, қосымша ақпаратпен бөлісу

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қолжеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақжоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл бөлу қажет?