Атомдық ядро. Ядроның уклондық моделі. Изотоптар. Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы. Физика, 11 сынып, сабақ жоспары.

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі:

Геометриялық оптика

Мектеп:

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні:

Сынып: 11

Сабаққа қатыстқан оқушылар саны:

Қатыспаған оқушылар саны:

Сабақтың тақырыбы

Атомдық ядро. Ядроның уклондық моделі. Изотоптар. Нуклондардың ядродағы байланыс энергиясы.

Берілген сабақта қол жеткізілетін оқыту мақсаттары:

(оқу бағдарламасына сілтеме)

11.8.2.3 – атомдық ядроның байланыс энергиясын есептеу және меншікті байланыс энергиясының ядролардың массалық санына графиктік тәуелділігін түсіндіру;

Сабақтың мақсаттары:

меншікті байланыс энергиясының ядролардың массалық санына графиктік тәуелділігін түсіндіру;

Бағалау критерийлері

Оқушы

• Атомның құрамы мен қасиетін біледі;
• Протондар саны мен атомдық массаны анықтайды;
• Изотоп түсінігін біледі және түсіндіреді;
• Массаның ақауы мен атомдық ядролардың байланыс энергиясының пайда болу себебін түсіндіреді;
• Массаның ақауын, ядроның байланыс энергиясын және ядролық реакциялардың энергетикалық шығуын есептейді;

Тілдік мақсаттар

Пәнге тән лексика мен терминология:

Диалогқа/жазуға қажетті сөз тіркестері

Тұрақты ыдырау үшін нуклидтердің жартысына қажетті уақыт.

Кез келген бастапқы шаманың жартысын тұрақты азайту үшін энегрияның қуат көзіне қажетті уақыт.

Қуат көзінің энергиясы қуат көзіндегі тұрақсыз нуклидтердің санына тікелей пропорционалды.

Құндылықтарды дарыту

Радиациядан биологиялық қорғану

Пәнаралық байланыс

Химия, атом құрылысы

Алғашқы білім

10 сынып: МКТ, зарядталған бөлшектер арасындағы күштер

Сабақтың барысы

Сабақта жоспарланған қызметі

(W) Ұйымдастырушылық кезең.

Сабақ тақырыбымен танысу. Оқушылармен бірге оқу мақсаттары мен бағалау критерийлерін айқындау. Терминологиялық сөздікке талдау жасау

(W) Жаңа тақырыпқа шолу

Атомдық ядроның сипаттамалары.

Нуклон (латын тілінен nucleus - ядро) атомдық ядроны құрайтын бөлшектер - протон мен нейтронның біріккен атауы.

Нукли́д (лат. nucleus — «ядро» және грек тілінен. είδος — «түр») — анықталған массалық санымен, атомдық нөмірмен және ядролардың энергетикалық күйімен сипатталатын, сонымен қатар бақылау үшін жеткілікті өмір сүру уақытына ие атомдардың түрі.

Бірдей атомдық нөмірге (яғни бірдей протондар санына ие) нуклидтер изотоптар деп аталады.

Бірдей массалық санға ие нуклидтер

— изобара,

Бірдей нейтрондар санына ие нуклидтер – изотон.

• Изотоптар – бірдей протондар санына, бірақ әртүрлі нейтрондар санына (массаға) ие ядроға ие химиялық элементтер.
• Изотоптар бірдей химиялық қасиеттерге (ядроның зарядымен шартталған), бірақ әртүрлі физикалық қасиеттеріне (массамен шартталған) ие.

Атомды физикада масса мен энергияның өлшемдері:

Дж

Ма́сса мен эне́ргия эквивале́нттілігі – салыстырмалылық теориясының физикалық концепциясына сәйкес физикалық объекттің (дене, физикалық жүйе) толық энергиясы  осы дененің массасы мен вакуумдегі жарық жылдамдығының квадратына көбейтіндісімен анықталады.

E – объекттің толық энергиясы

m - дененің массасы

c – вакуумдегі жарық жылдамдығы

Ядро тұрақты. Оны нуклондарға ыдырату үшін энергия жұмсау қажет. Жеке нуклондардан ядротүзілген кезде энергия бөлінеді.

13 протон, 14 нейтрон және 13 электронның жалпы массасын м.а.б. арқылы анықтайық:

Алюминий атомының массасын Менделеев кестесінен анықтауға болады

Ядроның тыныштықтағы массасы (М_я) оны құрайтын еркін нейтрондар мен протондардың жалпы массасынан аз екені өлшеулер кезінде анықталған болатын:

Масса ақауы — ядро ішіндегі барлық нуклондардың жалпы массасы мен ядро массасының айырмашылын көрсетеді.

  екенін ескерсек,

Алюминийдің масса ақауын анықтасақ,

 м.а.б.

Ядроны толығымен жеке нуклондарға ыдыратуға қажетті энергия – ядроның байланыс энрегиясы деп аталады

немесе

Бір нуклонға сәйкес келетін байланыс энергиясы – меншікті байланыс энергиясы деп аталады

Алюминийдің байланыс және меншікті байланыс энергиясы анықтайық

Ядролық реакцияның энергия шығыны деп ядролардың тыныштық энергиясы мен бөлшектердің реакцияға дейінгі және реакциядан кейінгі энергияларының айрымын айтамыз.

Энергия шығынын есептегенде ядро массасының орнына атом массасын қолдануға болады. Себебі электрондар массалары өзара жойылады.

, энергия шығарылады (экзотермиялық)

, энергия жұтылады(эндотермиялық)

Есеп шығару үлгісі

(I) Жеке жұмыс нұсқа бойынша тест.

Дескриптор:

Берілген жауаптардың ішінде бір дұрыс жауап таңдайды.

(F) өзара және өзіндік тексеру

Сабақтың соңында оқушылар рефлексия жасайды:

Сабаққа дейін не білдің?

Сабақта не білдің?

Не білгің келеді?

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жос-парлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың мате-риалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіп-сіздік техникасының сақталуы

Физика кабинетінде қауіпсіздік техника мен тәртіп сақтау ережелерін ескеру