Жартылай өткізгіш құрылғылар. Физика, 10 сынып, қосымша материал 2.

 1 нұсқа

 Диодтар және транзисторлар

 Олардың көлемі кішкентай болғанымен маңызы өте зор. Транзисторлар мен диодтар ___________________ құрылғыларға жатады. Олар не жақсы өткізгіш емес, не ________________________ қарапайым табиғи материалдардан жасалады. Алайда бұл материалдар жасанды түрде дамытылған кезде электр тогын басқаруда өте пайдалы болады.

 __________ – ең қарапайым жартылай өткізгіш құрылғы. Ол екі түрлі кремний пластинкасынан жасалады және олар біріккенде токты тек бір бағытта ғана өткізеді. Осылайша диодтар есік немесе шлюз сияқты бір жаққа қарай ашылып, су құбырларының клапандары суды бір бағытта өткізетіні сияқты электр тогын тек _________ ғана өткізеді.

 Диодтар көп жерде қолданылады. Батареямен зарядталатын құрылғыларда диодтар жиі кездеседі. Егер батареялар кері бағытта қолданылса олар токты __________, құрылғы ішіндегі электрониканы сақтайды. Диодтардың күрделі механизмдері электр желісіндегі айнымалы токты _________ токқа айналдырады. Бұл ноутбук және ұялы телефон сияқты құрылғылардағы аккумуляторларды зарядтау үшін қажет. Диодтың кейбір түрлері жарық шығарушы диодтарды түзе отырып, жарық фотондарын шығарады. Олар ___________ экранының негізін құрайды.

 Диодтар:

- _________________________________________________________

- _________________________________________________________

- _________________________________________________________

 Диодтармен байланысты тағы бір құрылғы – транзистор. Транзисторлар тізбектегі токты __________ ретінде қызмет етеді. Диодтан айырмашылығы транзистор өзара байланысқан үш кремний пластинкасынан тұрады. Ортадағы кремний пластинкасына аз мөлшерде ___________ түскенде токтың үлкен ағымы бүкіл құрылғы бойынан өте алады. Сол себепті транзисторлар сигналдарды күшейту үшін қолданылады. Олардан өте жақсы күшейткіш шығады. ХХ ғасырдың ортасында бүкіл жұртты дүрліктірген транзисторлы радио қабылдағыш транзистордан жасалған алғашқы құрылғы еді.

 Транзисторлар:

- үш кремний пластинкасынан жасалады;

- тізбектегі ток ажыратқыш қызметін атқарады;

- өте жақсы күшейткіш ретінде сигналдарды жақсы күшейтеді.

 Бір компьютер чипі ________________ транзисторлар мен диодтардан тұрады. Олар адам шашынан да жұқа болуы мүмкін. Өте кішкентай болса да диодтар мен транзисторлар біздің өмірімізді түбегейлі өзгерте алды.

 *

 2 нұсқа

 Диодтар және транзисторлар

 Олардың көлемі кішкентай болғанымен маңызы өте зор. Транзисторлар мен диодтар жартылай өткізгіш құрылғыларға жатады. Олар не___________________________, не жақсы оқшаулағыш емес қарапайым табиғи материалдардан жасалады. Алайда бұл материалдар жасанды түрде дамытылған кезде электр тогын ___________ өте пайдалы болады.

 Диод – ең қарапайым жартылай өткізгіш құрылғы. Ол екі түрлі __________ пластинкасынан жасалады және олар біріккенде токты тек бір бағытта ғана өткізеді. Осылайша диодтар есік немесе шлюз сияқты бір жаққа қарай ашылып, су құбырларының клапандары суды бір бағытта өткізетіні сияқты электр тогын тек бір бағытта ғана өткізеді.

 Диодтар көп жерде қолданылады. Батареямен зарядталатын құрылғыларда диодтар жиі кездеседі. Егер батареялар _____________ қолданылса олар токты тежеп, құрылғы ішіндегі электрониканы сақтайды. Диодтардың күрделі механизмдері электр желісіндегі _____________ токты тұрақты токқа айналдырады. Бұл ноутбук және ұялы телефон сияқты құрылғылардағы аккумуляторларды зарядтау үшін қажет. Диодтың кейбір түрлері _________________ диодтарды түзе отырып, жарық фотондарын шығарады. Олар теледидар экранының негізін құрайды.

 Диодтар:

- ең қарапайым жартылай өткізгіш құрылғылар;

- екі кремний пластинкасынан жасалады;

- электр тогын тек бір бағытта ғана өткізеді.

 Диодтармен байланысты тағы бір құрылғы –__________________. Транзисторлар тізбектегі токты ауыстырғыш ретінде қызмет етеді. Диодтан айырмашылығы транзистор өзара байланысқан ________________________ пластинкасынан тұрады. Ортадағы кремний пластинкасына аз мөлшерде кернеу түскенде токтың үлкен ағымы бүкіл құрылғы бойынан өте алады. Сол себепті транзисторлар сигналдарды _________ үшін қолданылады. Олардан өте жақсы күшейткіш шығады. ХХ ғасырдың ортасында бүкіл жұртты дүрліктірген транзисторлы радио қабылдағыш транзистордан жасалған алғашқы құрылғы еді.

 Транзисторлар:

- _________________________________________________________

- _________________________________________________________

- _________________________________________________________

 Бір компьютер чипі миллиондаған транзисторлар мен диодтардан тұрады. Олар адам шашынан да _______ болуы мүмкін. Өте кішкентай болса да диодтар мен транзисторлар біздің өмірімізді түбегейлі өзгерте алды.

 *

 Мұғалім үшін жауап парағы

 Диодтар және транзисторлар

 Олардың көлемі кішкентай болғанымен маңызы өте зор. Транзисторлар мен диодтар жартылай өткізгіш құрылғыларға жатады. Олар не жақсы өткізгіш емес, не жақсы оқшаулағыш емес қарапайым табиғи материалдардан жасалады. Алайда бұл материалдар жасанды түрде дамытылған кезде электр тогын басқаруда өте пайдалы болады.

 Диод – ең қарапайым жартылай өткізгіш құрылғы. Ол екі түрлі кремний пластинкасынан жасалады және олар біріккенде токты тек бір бағытта ғана өткізеді. Осылайша диодтар есік немесе шлюз сияқты бір жаққа қарай ашылып, су құбырларының клапандары суды бір бағытта өткізетіні сияқты электр тогын тек бір бағытта ғана өткізеді.

 Диодтар көп жерде қолданылады. Батареямен зарядталатын құрылғыларда диодтар жиі кездеседі. Егер батареялар кері бағытта қолданылса олар токты тежеп, құрылғы ішіндегі электрониканы сақтайды. Диодтардың күрделі механизмдері электр желісіндегі айнымалы токты тұрақты токқа айналдырады. Бұл ноутбук және ұялы телефон сияқты құрылғылардағы аккумуляторларды зарядтау үшін қажет. Диодтың кейбір түрлері жарық шығарушы диодтарды түзе отырып, жарық фотондарын шығарады. Олар теледидар экранының негізін құрайды.

 Диодтар:

- ең қарапайым жартылай өткізгіш құрылғылар;

- екі кремний пластинкасынан жасалады;

- электр тогын тек бір бағытта ғана өткізеді.

 Диодтармен байланысты тағы бір құрылғы – транзистор. Транзисторлар тізбектегі токты ауыстырғыш ретінде қызмет етеді. Диодтан айырмашылығы транзистор өзара байланысқан үш кремний пластинкасынан тұрады. Ортадағы кремний пластинкасына аз мөлшерде кернеу түскенде токтың үлкен ағымы бүкіл құрылғы бойынан өте алады. Сол себепті транзисторлар сигналдарды күшейту үшін қолданылады. Олардан өте жақсы күшейткіш шығады. ХХ ғасырдың ортасында бүкіл жұртты дүрліктірген транзисторлы радио қабылдағыш транзистордан жасалған алғашқы құрылғы еді.

 Транзисторлар:

- үш кремний пластинкасынан жасалады;

- тізбектегі ток ажыратқыш қызметін атқарады;

- өте жақсы күшейткіш ретінде сигналдарды жақсы күшейтеді.

 Бір компьютер чипі миллиондаған транзисторлар мен диодтардан тұрады. Олар адам шашынан да жұқа болуы мүмкін. Өте кішкентай болса да диодтар мен транзисторлар біздің өмірімізді түбегейлі өзгерте алды.