Кристалл және аморф денелер. Қатты денелердің механикалық қасиеттері. Физика, 10 сынып, сабақ жоспары.

Мектеп: Павлодар қаласындағы ХББ НЗМ

Мұғалімнің аты-жөні: Каратаева Н.К.

Сынып: 10

Қатысқандар саны:

Қатыспағандар саны:

Сабақ тақырыбы

Кристалл және аморф денелер. Қатты денелердің механикалық қасиеттері. 

Осы сабақта қол жеткізілетін оқу мақсаттары

10.3.4.3 - әр түрлі қатты денелер мысалында кристалдық және аморфты денелердің құрылымын ажырату;

10.3.4.4 - серпімді деформация кезіндегі Юнг модулін анықтау;

 Сабақ мақсаттары

• кристалды және аморфты органдардың негізгі қасиеттерін және олардың қасиеттерінің ішкі құрылымдарға тәуелділігін анықтау; «изотопия және анизотропия», «полиморфизм» ұғымдарын жасау.

• Дененің механикалық қасиеттерінің сандық сипаттамаларын қарастыру.

• қатты дененің деформациясының әртүрлі типтерімен және олардың сипаттамасымен таныстыру.

• Гук заңын қалыптастыр. Серпімділік модулінің физикалық мағынасын түсіндіріңіз.

 Жетістік критерийлері

Оқушылар:

кристалдық және аморфтық заттардың молекулалық құрылымын ажырата білу;

 Тілдік мақсаттар

Пәндік сөздік қор/Пәндік лексика мен терминология:

бөлшектің (кинетикалық) моделі, қаттызаттар, сұйықтықтар, газдар, микроскопиялық макроскопиялық жылу энергиясы кинетикалық энергия жылукездейсоқ, ретсіз вибрация байланыс балқыту қайнау

Оқушылар кристалды және аморфты органдардың құрылымы мен қасиеттерін сипаттау үшін сөздерді және сөз тіркестерін пайдаланады. Денелердің екі түрін салыстыру үшін сөздер мен фразаларды қолдануға болады.

Студенттер келесі терминдерді пайдаланады:

 Құндылықтарды дарыту

Жұмыс істеу барысында өза ара ыңтымақтастық, сыйластық және акдемиялық адалдық қасиеттерін дамыту.

 Пән аралық байланыстар

Химия: заттардағы кристалдық құрылымдарын және заттардың аморфты құрылымын салыстыру кезінде байқалады.

Анатомия: адам ағзасында пайда болатын деформация.

 АКТ қолдану дағдылары

Студенттер интернетте ақпаратты табу үшін жұмыс істейді

Бастапқы білім

7-сынып: студенттер заттардың молекулярлық құрылымымен және олардың құрылымы мен қасиеттеріндегі негізгі айырмашылықтарды сипаттай алады;

9-сынып: Студенттер созылу диаграммасын (механикалық кернеудің салыстырмалы ұзарудан тәуелділік графигі) сипаттай алады және Гук заңының физикалық мағынасын түсінеді, деформация және оның түрлерін сипаттайды.

САБАҚ БАРЫСЫ

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

(W) Ұйымдастыру кезі.

Мұғалім мен студенттер бір-бірімен сәлемдесуде. Сыныпта жақсы атмосфера пайда болады.

(W) Қызығушылықын ояту

Біз заттардың көпшілігінің қатты күйінде болатын әлемде өмір сүреміз. Біз түрлі тетіктерді, құралдарды, қондырғыларды қолданамыз. Біз үйлер мен пәтерлерде тұрамыз. Тұрмыста жиһаз, тұрмыстық техника, ең заманауи байланыс құралдары: радио, теледидар, компьютерлер және т.б. Бірақ бәрі қатты дене. Физикалық тұрғыдан қарағанда - адам қатты дене. Сонымен, қатты заттар деген не?

Мағынаны ашу:

(W) Мұғалім мен оқушылар осы сабақтың мақсаттарын және жетістік критерийлерін анықтайды.

(G) Топпен жұмыс

Оқушылар суреттен алдын-ала құрастырылған компоненттерінен бір суретті біріктіру арқылы үш топқа бөлінеді (оқушылар пазл жинауы керек).

1 топ - кристалдар

2 топ - аморфты дене

3 топ - кристалдар мен аморфты қатты денлерді қолдану

Оқушылардың баяндамасы және оны бағалау бағалау критерийлеріне сәйкес басқа топтармен жүргізіледі:

Жетістік критерийлері:

- материалдың көрнекілігі;

- материалдардың ғылыми дұрыс негізделуі;

- тақырыпқа сәйкестігі;

пайдаланылған ресурстар көздерінің көрсетілуі;

- тайм-менеджмент

- топтағы рөлдер мен спикерлерді бөлу.

(G) Бірін-бірі бағалау: топтағы оқушылар кері байланысты қамтамасыз ететін топтың басқа мүшелеріне ұпайлар қойып отырады.

(T) Мұғалімнің материалды бекітуі.

Мұғалім топтарға кері байланыс жасайды және зерттелген материалды жалпылап, оны түзету үшін оқушыларды презентациямен танысуға шақырады.

(I) Білімді бекіту және жүйелендіру

1. Әңгімелесу барысында оқу материалын жүйелендіру үшін студенттер «Кристалдық және аморфты дене» кестесін толтырады (1-кесте).

2. кесте1

(I) Өзін-өзі бағалау:

Оқушылар кестені толтырғаннан кейін, мұғалім дұрыс жауапты интерактивті тақтада көрсетдті (немесе басылған кестені таратады) және оқушылар жауапқа қарап тексереді.

Ескертпе: оқушылар діптерлерінде таңбалар көмегімен белгілейді

* - егер студент бәрін дұрыс жасаса;

«- егер оқушы шағын қателіктер жасаса;

!! - аяқталған тапсырманың жарты көлемінің сәйкес келмесе.

Содан кейін мұғалім студенттің дәптері қарап, оқушылармен қосымша түсіндірме жүргізеді.

(P) зертханалық-зерттеу жұмысы «Денелердің серпімді және пластикалық деформацияларын бақылау»

Осы зертханалық жұмыста оқушылар 9 сыныпта деформациядан өткен материалды еске түсіреді.

Құрылғылар мен материалдар: 1) резеңке (өшіргіш); 2) серпiмдi резеңке бөлігі; 3) пластилиннің бір бөлігі.

1. Өшіргішті созыңыз, содан кейін бүгіңіз.

Сұрақтарға жауап беру:

- Өшіргішке қандай күш әрекет ететінін және ол қалай бағытталған?

- Деформация кезінде пайда болған серпімділік күші бөлшектердің ығысу бағытына қатысты қалай бағытталған?

2. Өшіргішті бүгіңіз. Қандай қабаттарда созу деформациясы, ал қай қабаттарда сығылу деформациясы пайда болды?

3. Өшіргішті бұраңыз. Өшіргіштің қандай қабаттарында бұралу деформациясы пайда болды?

4. Пластилин кесегін сығыңыз. Жүктеме жойылғаннан кейін оның пішіні қалпына келе ме?

5. Резеңке бөлігін созыңыз. Жүктеме жойылғаннан кейін оның пішіні қалпына келе ме?

Студенттер деформация түрлерін атайды және мысалдар келтіреді.

Биологиямен пәнаралық интеграция:

Адам ағзасында қандай деформациялар пайда болады?

Адам ағзасына өз салмағынан артық және еңбек ету кезінде бұлшық еттерге шектен тыс өте үлкен механикалық жүктеме түсіріледі.

Бір қызығы, адамның мысалында деформацияның барлық түрлері байқалады. Сығылу деформациясы жұлын бойымен мен төменгі аяғымен және өкшеге жетеді. Созылу деформациясы – қолдар, ішектер, сіңірлер, бұлшықеттер. Иілу деформациялары омыртқа, жамбас сүйектері. Бұралу деформациясы - басты айналдыратын мойын, бұрылыс кезінде төменгі артқы бөліктегі магистралі.

(W) Таяқтың созылуын қарастырайық.

Біз Гук заңының тұжырымдау, кернеу пен салыстырмалы ұзартуды енгіземіз. Бұл ұғымдармен оқушылар 9-сынып оқушылары танысқан. Оқушылар осы теориялық материалды еске алғаннан кейін, Юнг модулі ұғымын енгіземіз.

Бұл түсініктер мен анықтамалар лекция арқылы және ақпаратпен дербес жұмыс ретінде енгіземіз.

(T) Проблемалық сұрақ.

- Деформация кезінде материалдың созылу диаграмманың қараңыз, сіз ол диаграмманың әр түрлі бөліктерінде қандай қасиеттері бар деп ойлайсыз?

Аққыштық амағы үлкенірек болған материалдар үлкен деформацияларға төтеп бере алады. Мұндай материалдар пластиктер деп аталады (пластилин, мыс, алтын).

Егер материалдың аққыштық аймағы жоқ болса, онда ол шағын деформацияларға төзе алады. Мұндай материалдар сынғыш (шыны, кірпіш, бетон, шойын) деп аталады.

Кристалдардың құрылымын сипаттай отырып, біз олардың идеал модельдерін қолдандық. Нағыз кристалдар мен идеалдардың арасындағы айырмашылық нақты кристалдардың дұрыс кристалдық торға ие болмауы. Оларда әрқашан атомды орналастыру кезінде қатаң мерзімділік бұзушылықтар бар. Бұл бұзушылықтар кристалдардағы ақаулар деп аталады.

Ақаулар кристалдарын өсуі кезінде механикалық күштер, қоспалардың болуына байланысты, молекулалардың жылулық қозғалысының әсерінен, бөлшектер ағынымен сәулелендіру түзіледі.

Ақаулықтар. тор нүктелері (а) бірінде Атомның жоқтығын - Мұндай ақаулар қоспалық атомның (а) (б), немесе бос нәтижесінде тор түйіндерінің атомдары арасындағы енгізу тор атомдарының бір ауыстыру кезінде туындайды. (Кристаллдағы нүктелік ақаулардың болуы оның қасиеттеріне қатты әсер етеді.

Қазіргі уақытта, кристалдардың және олардың ақауларды білім, ол әр түрлі материалдардың беріктігі болуы мүмкін дәл болжауға болады осындай деңгейге жетті. Белгіленген қасиеттері бар материалдарды жобалау принциптері әзірленуде. Және т.б. дыбыстан ұшақ, ғарыш зымыран, арзан және ұзақ автокөліктер, тракторлар, жасау өте маңызды болып табылады. Материалдардың беріктігін жоғарылату және машина мен механизмдердің салмағын азайтып, олардың сенімділігін арттыру мүмкіндігі пайда болды.

(P) Бекіту материалы

Дифференциалды есептер шығару.

Оқушылар жұппен заттың серпімділік пен пластика қасиеттерін қасиеттерін серпімділік диаграммасынан анықтаудың, сондай-ақ Юнг модулін анықтаудың, абсолютті және салыстырмалы ұзартудың және механикалық кернеуді анықтауға арналаған сапалық есептерді шығарада.

Жауапты тексеру үшін мұғалім үстелінде оқушыларға аранап жазылған максхеме қолданылады. Марк-схеманы қолдана отырып, оқушылар қателік жіберген жерлерін анықтап, шешімдерін түзетуі немесе мұғалімнен көмек сұрауы мүмкіндігі бар.

(I) рефлексия

«Білім диаграммасы»

- деформацияланған денелердің созылу диаграммасын пайдалану, өз біліміңіздің ұқсас диаграммасын жасау. Қандай жерде сұрақтарыңыз, қай жерді толық меңгердіңіз көрсетіңіз!

Сондай-ақ, оқушылар дәптерде тұжырымдамалар мен тұжырымдамаларды белгілеу үшін арнайы белгілерді пайдаланады, мұғалім студенттерге кері байланыс бере алады:

* - егер студент бәрін дұрыс жасаса;

«- егер оқушы шағын қателіктер жасаса;

!! - аяқталған тапсырманың жарты көлемінің сәйкес келмеуі.

Саралау

Бағалау – қалыптастырушы бағалау, зертханалық жұмыс істеу барысында өз ара бағалау

Барлық оқушылар

Кримталлдар мен аморф денелердің құрылымын ажырата алады, созылу диаграммасын сипаттап бере алады.

Көпшілігі: Кристаллдар және аморфты денелер мысалында кристалдық және кристалдық емес қатты заттардың құрылымын салыстыра алады. Орта деңгейдегі есептерді өздік шығара алады.

Кейбір оқушылар: микроскопиялық тұрғысы негізінде пайдалануын түсіндіре алады. Жоғары деңгейлік есептерді орындай алады.

• Өзін өзі бағалау
• Бірін бірі бағалау

Сабақбойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттарыдұрысқойылғанба?

Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?