«Тұтқырлығы әртүрлі сұйықта қозғалатын кішкентай шардың қозғалысын зерттеу». Физика, 10 сынып, дидактикалық материал.

ТҰТҚЫРЛЫҒЫ ӘРТҮРЛІ СҰЙЫҚТА ҚОЗҒАЛАТЫН КІШКЕНТАЙ ШАРДЫҢ ҚОЗҒАЛЫСЫН ЗЕРТТЕУ

(ең жоғарғы ұпай 20)

 Дене тұтқыр сұйықта құлағанда дене қозғалысына қарсы бағытталған кедергі күшіне тап болады. Сұйық тұтқырлығы жоғарылаған сайын бұл кедергі арта береді. Бұл тәжірибеде сендер сұйық тұтқырлығының сқйықта қозғалған шариктің жылдамдығына әсерін зерттейсіңдер.

(а). 1.1. суретте көрсетілгендей құрылғыны жинаңдар. [1]

(i) пробиркадағы сұйықтың h биіктігін өлшеп жазыңдар

h = ..................................................см [1]

(b) (i) Тұрғы мен қысқыштың көмегімен сызғышты вертикаль орналастыр.

1.2. суретте көрсетілгендей етіп сұйықтың бетіне жақын аралықтан шарикті жіберіңдер.

(ii) Шариктің h биіктіктен құлау t уақытын өлшеп жазыңдар.

h = ..................................................см [1]

t = .....................................................c [1]

(с) Үш шариктің құлау уақыттары үшін қателіктерді есептеңдер.

∆t=..........................................................[1]

t_орт=........................................................[1]

ε_t = ....................................................... [1]

(d) Шариктің орташа жылдамдығын есептеңдер

v = .............................................см×с^-1[1]

(е) (i) пробирканы басқасына ауыстырыңдар.

(ii) (b)(ii) и (d) бөлімдерін қайталап нәтижесін жазыңдар.

h = ..................................................см[1]

t = .....................................................с[1]

v = ............................................. см×с^-1[1]

(f) Шарииктің жылдамдығы V сұйықтың тұтқырлығына кері пропорционалдығы болжанады. Тәжірибе нәтижесінде алынған мәліметтер осы болжамды дәлелдей ме? Өз ойларыңды түсіндіріңдер.

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

..........................................................................................................................................

.......................................................................................................................................... [1]

(g) (i) Аталған тәжірибені орындау барысында мүмкін болатын қателіктер мен шектеулерді жазыңдар.

1. ...............................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

3. ...............................................................................................................................

4. ...............................................................................................................................

.................................................................................................................................. [4]

(ii) осы қиыншылықтарды жоюға 4 ұсыныс ұсын. Сендер басқа бір құралдар мен басқа әдістерді ұсыныа аласыңдар.

1. ...............................................................................................................................

2. ...............................................................................................................................

3. ...............................................................................................................................

4. ............................................................................................................................... [4]

Тәжірибені орындау барысында мүмкін болатын қателіктер мен шектеулер

А Екі рет өлшеу заңдылықты анықтауға жеткілікті емес.

В Шарик шекті жылдамдыққа жетпеуі мүмкін (сұйықтың ортасында тұрып қалуы мүмкін)

С шариктің пробирка түбіне соғылу уақытын дәл бақылау қиын

D адами факторлар (уақыт/ реакция).

E Параллакс (қарау кезінде).

X Басқа да ақылға қонымды жауап

Тәжірибені жақсырту туралы ұсыныстар

А Көп мәндер алу, график сызу, коэффиценттерді есептеу

В шариктің құлауы кезін баяулатынған видеоға түсіру

С Шариктің үлкен ара қашықтықтан (тұтқыр сұйық биіктігінің ұзын болуы) құлау уақыты өлшеу

D Көрсетулердің көздің деңгейінде өлшеу.

E Басқа да әдіс тәсілдер