Галилейдің салыстырмалылық принципі. Физика, 10 сынып, презентация, 1 сабақ.

«ТілекТіme»

Жұмыс

Қуат

Уақыт

Температура

Жылдамдық

Қысым

Кедергі

Үй жұмысын тексеру

Сабақ тақырыбы

Галилейдің салыстырмалылық принципі

10.2.1.4 - жылдамдықтарды қосу мен орын ауыстыруды қосудың классикалық заңын есеп шығаруда қолдану;

Оқу мақсаты:

Оқушы оқу мақсатына жетеді, егер

Бағалау критерийлері:

Галилео-Галилей

(1564-1642)

Суретші:Оттавио Леони

«Оқ атудың нәтижесі әрқашан бірдей болады, қай елге бұл оқ бағытталса да… оның себебі Жер қозғалса да, қозғалыссыз тұрса да солай болу керек…Кемені қозғалысқа келтіріңіздер, тіпті жылдамдыққа кез келген мән беріңіз, онда (оның қозғалысы айнымалы емес, бірқалыпты болса ғана) сіз ешқандай айырмашылық байқамайсыз».

«Инголиге хатынан», 1624 ж.

Галилей принципі әртүрлі координаттар жүйелеріндегі қозғалысты сипаттайды.

З

З

Y

З

Тыныштықтағы координаттар жүйесі – Жер.

С

O

С

С

X

С

O

В

X

В

Y

B

O

В

X

В

Y

B

Қозғалыстағы координата жүйесі– велосипед.

Айнымалы координата жүйесі – сым (спица).

АБСОЛЮТТІ ҚОЗҒАЛЫС ЖОҚ!

Шыбын велосипеддің сымының (спицаның) шетінде ұйықтап жатыр.

Шыбын қандай траекториямен қозғалады?

Сымға салыстырмалы шыбын қозғалмайды.

Сым (спица) координата жүйесінде шыбын қозғалмайды.

«Сым» координаттар жүйесінде шыбынның траекториясы – нүкте.

2) Велосипедтің осіне салыстырмалы шыбын шеңбер бойымен қозғалады. Велосипедші шыбын траекториясының үш түрін көре алады:

- Шеңбер бойымен (егер велосипед осінен қараса);

эллипс (оське бұрыш жасап қараса);

- кесінді (доңғалаққа үстінен қараса).

3) Жерге салыстырмалы шыбын циклоид бойынша қозғалады.

Y

Әртүрлі координаттар жүйесінің байланысы

Х

Х

Y

Y

1

1

2

2

ПАРАШЮТИСТ пен Жел

Жер – қозғалмайтын координаталар жүйесі

Х

Y

O

З

З

З

O

В

X

В

Y

B

Жел

Ауа – қозғалатын координат

тар жүйесі

Вагонда су тамшысы түседі.

Жер – қозғалмайтын координаталар жүйесі

X

O

З

З

З

X

Y

Y

O

B

B

B

Қозғалатын координаталар жүйесі-вагон

Төбеден су тамшысы қайда құлайды, егер тамшы бірқалыпты және түзусызықты құласа?

Адам өзенде жүзіп жатыр

O

X

Y

Z

B

B

B

B

Қозғалатын координаталар жүйесі – су.

Ағыс

O

X

З

З

Y

З

Z

З

Жер – қозғалмайтын координаталар жүйесі

ОРЫН АУЫСТЫРУДЫҢ ҚОСУДЫҢ ГАЛИЛЕЯ ПРИНЦИПІ

S = S + S

ТН

ТП

ПН

ДТ

S

ДҚ

ҚТ

S

S

Егер кез келген екі вектор белгілі болса, онда үшінші векторды табуға болады.

ДҚ

S

- Дененің қозғалыстағы координаттар жүйесіне салыстырмалы орын ауыстыруы.

- Тыныштықтағы координаталар жүйесіне салыстырмалы дененің орын ауыстыруы.

- Тыныштықтағы координаталар жүйесіне салыстырмалы қозғалыстағы координаттар жүйесінің орын ауыстыруы.

ҚТ

S

ДT

S

Екі жазба түрінің байланысы

S = S + S

ДТ

ДҚ

ҚТ

V = V + V

ДТ

ДҚ

ҚТ

S S S

ДТ

ДҚ

ҚT

=

+

t

t

t

Галилейдің орын ауыстыруды қосу үшін принципі

Жылдамдықтарды қосу үшін Галилейдің формуласы

Әрбір шаманы t-ға бөлеміз.

Жылдамдықтарды қосу үшін Галилей принципі – бұл векторлардың үшбұрышы

ҚТ

V

Егер кез келген екі вектор белгілі болса, онда үшінші векторды табуға болады.

ДҚ

V

- Қозғалыстағы координаттар жүйесіне салыстырмалы дененің жылдамдығы.

- Тыныштықтағы координаталар жүйесіне салыстырмалы қозғалыстағы координаттар жүйесінің жылдамдығы.

- Тыныштықтағы координаттар жүйесіне салыстырмалы қозғалыстағы координаттар жүйесінің жылдамдығы.

ҚТ

V

V = V + V

ДТ

ДҚ

ҚТ

ДТ

V

ДҚ

V

ҚТ

V

ГАЛИЛЕЯНЫҢ ҮДЕУЛЕРДІ ҚОСУ ҮШІН ПРИНЦИПІ ЖОҚ!

Есептерді шығару

Дескрипторлар:

Қозғалыстың салыстырмалылығына байланысты алғын білімдерін есепті шығару кезінде қолданады.

Қозғалыстың салыстырмалылығына байланысты есеп шығару кезінде графикалық және аналитикалық жолды қолданады.

еСЕПТЕР

Жаңбыр тамшылары 50 м/с жылдамдықпен вертикаль құлайды.

Машина 15 м/с жылдамдықпен құлайды.

Вертикальға қатысты қандай бұрышта артқы шыны құрғақ қалады?

Жаңбыр туралы есеп.

Үш қадаммен – тез шығарамыз!

Төртінші қадам – жауап.

Жердегі

тамшы

(50 м/с).

2. Жердегі машина(15 м/с).

3. Бұл үшбұрышта жетпейді.

Бұл машинадағы тамшы.

о

Жауап:

.

<

о

о

Екі машина жол қиылысынан алыстайды, қиылыстар арасындағы бұрыш 72 градус. Бірінші машинаның жылдамдығы 72 км/сағ.

Екінші машинаның жылдамдығы 90 км/сағ.

Машиналар бір-бірінен қандай жылдамдықпен қозғалады.

Машиналар туралы есеп.

Бұл жол қиылысы

=72

о

Бірінші машина

(20 м/с).

Бұл екінші машина

(25 м/с).

Бұл жетіспейді.

Бұл машиналардың бір-бірінен V жылдамдықпен алыстауы.

Косинустар теоремасы

Ответ:

Геометрияны

есімізге түсіреміз.

Доп соққысы туралы есеп.

Доп горизонталь футболшыға 20 м/с жылдамдықпен ұшып келе жатыр. Футболшы ұшып келе жатқан допты ауыр аяқ киімімен 18 м/с жылдамдықпен тебеді. Соққыдан кейін доп қандай жылдамдықпен қозғалады?

Өзендегі кеменің сумен салыстырғандағы жылдамдығы 2 м/с, ал жағамен салыстырғандағы ағыстың жылдамдығы 1,5 м/с. Кеменің жағаға қатысты екі жағдайындағы жылдамдығы неге тең.: кеме ағыс бойымен және оған қарам-қарсы қозғалғандағы?

2. Көтергіш кран жүкті вертикаль жоғары 20 м/мин жылдамдықпен арбаға салыстырмалы көтереді. Бірдей уақытта арба көлденең бойымен 10 м/мин жылдамдықпен жермен салыстырғанда қозғалады. Жүктің жерге салыстырмалы жылдамдық модулін анықтаңыз.

Үй жұмысы

Салыстырмалылыққа бір есеп құрастырып келу.

Рефлексия «Бүгінгі сабақты бағала»